JEOTERMAL SULAR ve ÇEVRE

Transkript

1 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım JEOTERMAL SULAR ve ÇEVRE Sevgi TOKGÖZ GÜNEŞ sevgi.tokgoz@deu.edu.tr Cihan GÜNEŞ cihan.gunes@deu.edu.tr Ülkemiz jeotermal enerji potansiyeli aç s ndan yüksek, kullan m aç s ndan oldukça düşük seviyelerde olmas na rağmen, gün geçtikçe gözlemlenen kullan m art şlar nedeniyle yenilenebilir enerji kullan m aç s ndan oldukça umut verici düzeydedir. Ancak, kullan m art ş na bağl olarak jeotermal at k sular n arsenik, bor ve ağ r metaller gibi çevresel etkilerini s n rlayabilecek yeni teknoloji ve etkin uygulamalar n geliştirilmesine de ihtiyaç vard r. Özellikle, Bat Anadolu da önemli havzalardaki jeotermal su potansiyelinin yüksek olmas çevresel aç dan çok önemli sorular ak llara getirmektedir. Örneğin; havza içindeki alüvyon akiferlerin ne kadar jeotermal sudan etkilenmemiş ve temiz kalm ş durumdad r, kar ş m zonunun boyutu nedir? Gediz (Seferihisar, Balçova, Alaşehir ve Salihli), Kütahya (Simav) ve Büyük Menderes (Ayd n ve Denizli) gibi birçok havzadaki bor ve arsenik kirliliğinin nedeni jeotermal kaynaklar ise, ne kadar jeotermal üretim ve yeralt suyu kullan m gibi antropojenik etkilerle ortaya ç km şt r? Jeotermal su üretim art ş mevcut temiz sular ve s cak-soğuk su kar ş mlar n nas l etkileyecektir, kirlilikler azalacak veya artacak m d r? Havza yönetimi aç s ndan oldukça kirletici içerikteki jeotermal sular n kullan m s n rlanabilir mi, kirleten öder prensibi uygulanabilecek midir? Tar msal aç dan en önemli kirletici olan bor sorunu çözülebilir mi? Su yönetimi çal şmalar nda jeotermal at k sular aç s ndan ileriye dönük hangi tahmin modelleri yap lmaktad r? Sorular daha uzatmak mümkündür, ancak cevaplar önümüzdeki günlerde hem havza yönetimlerini hem de toplumun önemli bir kesimini önemli kararlar almaya itecek boyutlardad r. Örneğin, Gediz Havzas nda incelediğimiz Turgutlu- Alaşehir aras ndaki bölgenin yeralt sular n n tamam na yak n arsenik ve bor kirliliği içermektedir. Ülkemizde ç kar lan s cak suyun kullan ld ktan sonra bertaraf konusunda değişen koşullara uygun farkl uygulamalar yasal mevzuat kapsam na al nm şt r. Ancak bu, çevresel aç dan sorunlar s n rlayan veya çözen bir durum değildir. Üstelik ÇED aç s ndan jeotermal at k suyun yaratabileceği sorunlar n çözümünü içeren bir çal şma ya da proje de bulunmamaktad r. Ancak, sorunun çözümü aç s ndan s n rl da olsa olumlu say labilecek gelişmeler de vard r. Birçok sahadaki jeotermal sular n kirletici etkileri ak lc bir su yönetimi ile sorun olmaktan ç kar labilir. Örneğin, Balçova-Narl dere havzas nda jeotermal kaynakl arsenik tamamen, bor ise %80 oranlar na kadar sular n kar ş m ve adsorbsiyon süreçleri ile 2 km lik ak m yolunda doğal olarak ar t lmaktad r. Buradaki bor adsorbsiyonunun nas l artt r labileceği konusunda sahaya özel çal şmalara ihtiyaç vard r. Benzer olarak birçok sahada kar ş m modellemeleri yard m ile havza-alan eşik değerleri belirlenerek üretimin alüvyon akiferlerdeki bask lar kontrol alt nda tutulabilir. Ayr ca, jeotermal reenjeksiyon öncesi kimyasal reçeteler ile s cak sular n içerikleri belirli oranlarda ar t larak alüvyon akiferde sulama aç s ndan sorun olmaktan ç kart labilir. * Bu bildiri Çevre Mühendisleri Odas ad na düzenlenmiştir.

2 272 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım 2013 GİRİŞ Yüzey ve yeralt sular nda su seviyesini ve kalitesini korumak, su kaynaklar n n sürdürülebilir yönetiminde ve biyolojik çeşitliliğin korunmas nda hayati öneme sahiptir. Herhangi bir ortamdan (yüzey-yeralt suyu) al nan suyun yeri, genellikle artan oranlarda kullanmaya bağl kirlenmiş su, ortamdaki kalan su, yağ ş sular, yüzeysel sular (deniz-göl-akarsu) veya bunlar n tümünün kombinasyonunda tekrar depolanmas ile tamamlan r. Al nan suya göre tamamlanan suyun kalitesinin tahmin edilerek istenilen oranlarda depolaman n yap lmas ve temsili izleme ile iyi durum eğilimi yaratabilme bilinçli sürdürülebilir bir su yönetimidir. Havzada mevcut durumda depolaman n nas l olduğunun ve bizim bunu nas l ve hangi oranlarda değiştirdiğimizin, ileriye dönük havza ile ilgili hangi planlar m z n olduğu ve sular n kalitesi ve miktar nda iyi durum eğilimi yaratmak için beslenme ve kullan ma bağl kaliteyi nas l değiştirebileceğimizin bilinmesi veya tahmin edilebilmesi alan ve havza özelinde çok önemlidir. Bat Anadolu da hem doğal hem de yeralt suyu kullan m na bağl oluşan su seviyesi düşümünün yaratt ğ hidrolik etkiler bat da deniz suyu girişimi ve havza içinde jeotermal su gibi kirlilik içeren sular n yay lmas na arac l k etmektedir. Özellikle, yerleşim alanlar nda yeralt suyunun kullan ld ktan sonra denize boşalt lmas hidrolik bas nc azaltarak deniz suyu girişimini artt rmaktad r. Diğer önemli sorun oluşan hidrolik düşüme doğru jeotermal ve indirgen sular n hareketidir. Jeotermal sular doğal hidrolik h zl ak m şartlar nedeni ile birçok alanda hem doğal hem de kullan ma bağl kirlilik etkileri yaratmaktad r. Son 50 y ld r giderek artan tar msal, kentsel ve endüstriyel su ihtiyac yeralt sular n n baz alanlarda yüksek kullan m na bağl olarak su tablas nda 100 m nin üzerinde düşüşler oluşmas na neden olmuştur. Bu kullan m n yaratt ğ seviye düşümü, özellikle at k sular n egemenliğinde tamamlanmaktad r. Eğer ortamda jeotermal bir kullan m varsa at k suyun deşarj edilme oran nda akiferin üst zonlar nda (suyun s cakl ğ nedeni ile) h zl bir yay l ma girmekte ve çok geniş alanlara kadar yay labilmektedir. S cak at k suyun yay lma h z ve yönü yeralt suyu kullan m (içme, sulama, ) yönüne doğru ve hidrolik düşümle artmaktad r. Eğer yeralt suyu seviyesi yüzeyin hemen alt nda ise s cak su boşal mlar yüzeysel sulara da kar şmaktad r. Gediz (Seferihisar, Balçova, Alaşehir, Salihli, Turgutlu, ), Kütahya (Simav, Gediz, ) Bak rçay (Dikili, Bergama, ) ve Büyük Menderes (Ayd n ve Denizli) gibi havzalarda jeotermal kaynakl bor, arsenik ve ağ r metal kirlilikleri tespit edilmiş (Tokgöz Güneş ve Güneş, 2009) ve günümüzde de kirlilikler halen yay larak devam etmektedir. Ancak, oluşan jeotermal kirliliklerin baz alanlarda at k su kaynakl olduğu belirli iken bir çoğunda ne kadar at k su ya da doğal jeotermal içerik olduğu da belirli değildir. Üstelik yeralt ve yüzey suyu kullan mlar na bağl yeni ak m dinamiklerinin oluşmas ve jeotermal su kullan mlar n n art ş kar ş mlar n çok daha geniş alanlara yay lmas na neden olarak kirlilik sorunlar n n büyümesine neden olmaktad r. Ülkemiz jeotermal enerji potansiyeli Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl ğ verilerine göre MW ve bu miktar n % 77,9 u Bat Anadolu da bulunmaktad r (Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl ğ, 2013). Bu oldukça avantajl bir durum olmas na rağmen, bu s y bar nd ran suyun miktar Bat Anadolu daki termal sular bar nd ran havzalar n sular n kullan lamaz hale getirecek boyuttad r. Mevcut durumda, termal sulara yak n alanlarda yüzey ve yeralt suyu kirlilikleri varken tam kapasiteli kullan m için öngörü yapmak bile korkutucudur. Bu durumda, hem güncel kullan m sürdürülebilir k lmak hem de kapasite * Bu bildiri Çevre Mühendisleri Odas ad na düzenlenmiştir.

3 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım art ş n n önünü açacak jeotermal su ile ilgili mevcut at k su bertaraf sistemin iyileştirilmesine ve/veya yeni bir ar tma stratejisinin geliştirilmesine ihtiyaç vard r. S cak Sular n Genel Özellikleri ve Kirlilik Bat Anadolu daki s cak sular uzun y llard r çevre, makine, jeoloji, maden, kimya gibi disiplinlerden birçok araşt rmac n n ilgisini çekmiş ve halen kökeni, içeriği, döngüsü ve sorunlar n çözmeye yönelik araşt rmalar yap lmaktad r. Ancak, konu çevresel aç dan incelendiğinde yap lan araşt rmalar oldukça s n rl d r. Konuyu s n rlayan en önemli etken suyun kimyasal olarak çok yüksek oranda çözünmüş içerik ve kirleticiler bar nd rmas d r. Örneğin Tablo 1 de, Gediz Havzas ve Balçova bölgesindeki jeotermal sular n yeralt sular üzerinde yaratt ğ arsenik ve bor kirlilikleri gösterilmektedir. Ayr ca, s cak sular n yüksek indirgen özellikleri, akiferler üzerinde oluşturduğu desorbsiyon şartlar na bağl kirlilikler nedeni ile ilave olumsuz etkiler de yapabilmektedir. Balçova alan nda s cak at k su, alüvyon akiferdeki yeralt sular üzerinde büyük bir kirletici etkiye sahip olan yüksek çözünmüş konsantrasyonlar ( µs/cm), As ( ppm) ve B ( ppm) gibi toksik bileşenlere sahiptir. Jeotermal su kimyas, reenjeksiyon noktas ndan hidrolik ak m yönünde denize kadarki ak m yolunda önemli değişimlere uğramaktad r. Ak m yolu başlang c nda ph ve elektriksel iletkenlik değerleri s ras ile 6.3 ve 946 µs/cm iken ak m yolu sonunda 7.45 ve 5720 µs/cm (deniz suyu girişimi) değerlerine kadar ç kmaktad r. As konsantrasyonu, jeotermal alana yak n birkaç örnek d ş nda al nan diğer tüm numunelerde kabul edilebilir limitlerin (10 ppb) alt ndad r. Ancak, bor konsantrasyonlar ortalama 2.8 mg/l olarak yasal limitlerin üzerinde olmas na rağmen oldukça azalm şt r. Tüm akifer dikkate al nd ğ nda derinlik art ş jeotermal suyun hakimiyetini sonuçlamakta ve kirlilikleri artt rmaktad r. Yağ ş, temiz yeralt ve yüzey sular n n kar ş m zonu olan akiferin üst k s mlar, kirliliklerin en az olduğu k s mlard r. Ayr ca, jeotermal su ak m yolu önünde deniz suyu girişimi yok iken ak m yolunun etraf nda deniz suyu girişimleri oluşmaktad r. Bu durum, ortamda yarat lan yüksek ak m şartlar na bağl deniz suyu girişimi ile ilişkili olabilir. Gediz Havzas nda, hem doğal hem de kullan ma bağl etkileri kolayca gözlemleyebilmek mümkündür. Bozdağ temiz yüzey ve yeralt sular n n kar ş m yaparak havzadaki alüvyon akiferde kirlilikleri azaltmas, havza önlerinde mevsimsel olarak s cak sular n kullan m na bağl değişim göstermektedir. Ayr ca, s cak sular n fay zonlar na reenjeksiyon yap lsa bile (döngüye girmemesi nedeni ile) suyun tekrar yükselerek havzadaki yeralt suyu seviyesi üzerinden yay l m göstermesi kuvvetle muhtemeldir. Bu alanlarda, s cak sular n hareketi ile ilgili ayr nt l incelemelere gerek vard r. * Bu bildiri Çevre Mühendisleri Odas ad na düzenlenmiştir.

4 274 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım 2013 Tablo 1. Gediz Havzas ve Balçova bölgesindeki soğuk ve jeotermal sular n özellikleri. Jeotermal sular n yeralt sular üzerinde yaratt ğ arsenik ve bor kirlilikleri. Ec DO T Eh ph NO3- Na Ca Mg Cl HCO3 SO4-2 As B Örnek Ad µs/cm mg/l C mv mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l µg/l µg/l Bozdağ M. A. Kaynak < Bozdağ K rkoluk Bozdağ Çamyayla Gediz Havzas Köseali Köyü DSİ Kuyusu nolu Gediz Havzas Karaoğlanl Köyü M. O Gediz Havzas Salihli Ç k ş Benzin İstasyonu Gediz Havzas Salihli Ç k ş Benzin İstasyonu Alaşehir Deresi Gediz Havzas 35m sondaj Balçova At k Jeotermal Su Balçova temiz yeralt suyu Balçova kirli yeralt suyu Balçova kirli yeralt suyu Yasal Çerçeve Son y llarda birçok alanda gerçekleşen h zl gelişim, yaşam kaynağ m z olan su kaynaklar m zda giderek artan kirlilik eğilimlerinin ortaya ç kmas na neden olmuştur. Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, sular n n yasal olarak korunmaya ihtiyac olduğunu belirterek belki de dünyadaki en kapsaml çal şmalar gerektiren hukuksal altyap y oluşturmaya başlam şt r. Ana amaç, tar msal, endüstriyel ve evsel gibi her türlü insan kaynakl kirletici emisyonun sular üzerinde yaratt ğ bask lar azaltarak daha çevreci ve rekabetçi gelişme sağlamakt r. Su Çerçeve Direktifi çal şmalar na, özellikle yeralt sular konusunda antropojenik etki öncesi ve sonras n temel alan sular n tan mlama, s n flama ve eğilimlerini belirleyebilecek metodolojileri geliştirmek için altyap projeleri (BASELINE ve BRIDGE) ile başlanm şt r. Havza, ülke ve AB boyutunda su kalite parametrelerinin doğal seviyesi (NBL) ve antropojenik etkiyi s n rlayan eşik değerlerin (TV) tan mlanmas için farkl veri ve bilgi seviyesine göre metodoloji geliştirilmektedir. Benzer olarak ülkemizde de, AB ile uyum çerçevesinde bu yasal zemin oluşturulmaya başlanm şt r. Ayr ca, ülkemizde Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu (resmigazete.gov.tr, 2013) jeotermal sular oldukça geniş bir kapsamda değerlendirmektedir. Bu iki kanuni çerçeve dikkate al nd ğ nda, yak n gelecekte birçok jeotermal sahada kirlilik sorunlar gündeme gelecek ve önemli kararlar al nmas n gerektirecektir. AB Su Çerçeve Direktifi çat s dikkate al nd ğ nda, su çal şmalar nda jeotermal sular öncelikli konular aras nda değildir. Ancak, ülkemizdeki doğal potansiyeli ve yeralt ve yüzey sular ile ilişkisi ve yaratt ğ kirlilikler bizim için konuyu öncelikli bir hale getirmektedir. Tar msal ve endüstriyel gelişim, artan enerji ihtiyac ve kaynaklar m z n kullan m çok daha ak lc ve bütünleşik uygulamalar gerektirmektedir. * Bu bildiri Çevre Mühendisleri Odas ad na düzenlenmiştir.

5 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / Kasım Sonuç ve Öneriler Günümüzde, at k s cak sudan kurtulman n en uygun yöntemi al nan suyun yak n yeralt rezervuarlar na tekrar geri gönderilmesidir. Bu durumda, hem kirlilik sorunlar n n ortadan kald r ld ğ düşünülmekte hem de s cak suyun tekrar rezervuar beslemesi sağlanarak s kay plar azalt lmaktad r. Ancak, bu durum pratikte birçok sahada geçerli olmad ğ gibi ciddi kirlilik sorunlar da yaratmaktad r. Dahas, giderek artan kullan m ve kapasite art ş yeni stratejiler geliştirmeyi zorunlu k lmaktad r. Bat Anadolu jeotermal sahalar ve alüvyon akiferleri aras ndaki etkileşimi anlamak, yeni strateji geliştirmede çok önemli öngörüler sağlayabilir. Saha ve havza özelinde deniz, göl, akarsu deşarj, fiziksel ve kimyasal ar tma ya da at k suya eklenecek kimyasal bir reçete ile ak m yolunda doğal ar t m performans n n artt r lmas gibi farkl seçenekler üzerinde çal ş lmas gereklidir. Eğer uygun ve ekonomik ar tma seçenekleri geliştirilemez ise, havza yönetimi aç s ndan oldukça kirletici içerikteki jeotermal sular n kullan m s n rlanabilir. Yeni ar tma teknikleri geliştirilerek tar msal aç dan en önemli kirletici olan bor sorunu çözülebilir ve hatta termal sular ar t ld ktan sonra sulama amaçl kullan labilir. Jeotermal sular n sürdürülebilir yönetimi, jeotermali ve ortam n anlamay, doğru, hassas, geçerli, tam ve yeterli veriler üreterek ileriye dönük çevresel öngörüler sağlamay gerektirmektedir. Mevcut çevresel koşullar ve bu koşullar lehimize nas l çevirebileceğimiz jeotermal sular n geleceği aç s ndan çok önemlidir ve net bir şekilde anlaş lmal d r. Katk ve Teşekkür Bu çal şmada kullan lan veri ve bilgilerin üretilmesinde, Dokuz Eylül Üniversitesi Bilimsel Araşt rma Projeleri Desteklerinden yararlan lm şt r. Kaynaklar BRIDGE (2013) Background criteria for the IDentification of Groundwater Thresholds. Accessed 15 January 2013 Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl ğ, 2013, (güncelleme ) Resmi Gazete, Tokgöz Güneş, S., Güneş, C., Yeralt Suyu ve Yüzeysel Sularda Jeotermal Kaynakl Arsenik Hareketliliği. Dokuz Eylül Üniv. Müh. Fakültesi, Fen ve Müh. Dergisi, 3/2009. * Bu bildiri Çevre Mühendisleri Odas ad na düzenlenmiştir.

6

7

8 "Dünyada her ey için, medeniyet için, hayat için, ba ar için, en hakiki mür it bilimdir, fendir " M. KEMAL ATATÜRK "Bilgi malumat de ildir. Bilmenin tek yolu deneyimlemektir." ALBERT E NSTE N "Uygulamaya elvermeyen teori anlams z, teoriye dayanmayan uygulama ise k rd r." LEONARDO DA V NC

9

10 Gediz Nehri nin bir kolu Ala ehir Deresi, ar lmam at k su ak yor

11

12

13

14 Rezervuara geri verilen at k su hangi akiferi ve yolu tercih eder? Neden? Üretim kuyular ndaki dü ü veya kimyasal içeri e göre at k suyun üretime tekrar kat m oran nedir? Nas l Belirlenebilir? Üretime kat lmayan at k suyun miktar ve hareket tarz nedir?

15 Bat Anadolu daki Jeotermal Sahalarda Su Döngüsü? Meteorik Su ile Beslenme Dal -Is nma-yükselme Deniz K na Yak n Alanlarda Jeotermal At k Sudan Kurtulmak Daha Kolay ken ç Havzalarda Sorun Çok Büyüktür?

16 Jeotermal At k Su le Rezervuar n Beslenmesi Göz Önünde Bulunduruluyor ken Rezervuardan Kaçan At k Suyun ve Reenjeksiyon Yap lamayan At k Suyun Kirlilik Etkisinin Azalt lmas Göz Önünde Neden Bulundurulmuyor?

17 Bat Anadolu da birçok alanda do al Jeotermal kirliliklerin olmas letmelerin Jeotermal At k Sular So uk Su Akiferlerine veya Nehirlere De arj Etmesi Hakk Vermekte Midir? letmenin Faaliyete Geçmesi Do al leyi i zland rarak Do al Ç lardan Çok Daha Fazla Kirlilik Yaratmaz M? Etkiyi Azaltmak çin Çözüm Aran yor Mu? letme Kendi Etkisini Azalt rken Do al Kirlilikleri de Azaltm Olmaz m? At k Sulardan Farkl ekillerde Yararlan la Bilinir Mi?

18 Jeotermal At k Su çin Yeralt nda hangi akifere gönderildi ine ve suyun buradaki hareketine dair yap lm bir çal ma var m r? Jeotermal alanlarda i letme kaynakl kirlilikleri önlemeye yönelik herhangi bir çal ma yap yor mu?

19 Gediz Havzas Sular

20 Örnek Ad Ec µs/cm DO mg/l Su Kalitesi T C Eh mv ph NO3- mg/l Na mg/l Ca mg/l Mg mg/l Cl mg/l HCO3 mg/l SO4-2 mg/l Bozda M. A. Kaynak < Bozda K rkoluk Bozda Çamyayla Gediz Havzas Köseali Köyü DS Kuyusu nolu Gediz Havzas Karao lanl Köyü M. O. Gediz Havzas Salihli Ç Benzin stasyonu Gediz Havzas Salihli Ç Benzin stasyonu As µg/l B µg/l Ala ehir Deresi Gediz Havzas 35m sondaj Balçova At k Jeotermal Su Balçova temiz yeralt suyu Balçova kirli yeralt suyu Balçova kirli yeralt suyu

21 Su Çerçeve Direktifi tar msal, endüstriyel ve evsel gibi emisyonun sular üzerinde yaratt daha

22 Su Çerçeve Direktifi

23 Genel Metodoloji Farkl seviyede bilgi ve veri i leme AK FER T POLOJ Tipolojiden elde edilen bilgi seviyesine ba olarak: Yüksek seviyede bilgi, izleme verilerinde bir çok veri eldesi durumunda; Ulusal veya bilimsel yakla mlar ve deneyimlerle türetmek, Önseçim yakla türetmek statistiksel referans sonuçlar temelinde tahmin, Orta seviyede bilgi, izleme verileri varsa, Basit bir ön seçim yakla veya istatistiksel yakla m, Dü ük seviyede bilgi, izleme verileri varsa, statistiksel sonuçlar, DO AL SEV YE VE E K DE ERLER EFOR & MAL YET & KOMPLEKSL K

24 Genel Metodoloji Farkl seviyede bilgi ve veri i leme AK FER T POLOJ Tipolojiden elde edilen bilgi seviyesine ba olarak: Yüksek seviyede bilgi, izleme verilerinde bir çok veri eldesi durumunda; Ulusal veya bilimsel yakla mlar ve deneyimlerle türetmek, Önseçim yakla türetmek statistiksel referans sonuçlar temelinde tahmin, Orta seviyede bilgi, izleme verileri varsa, Basit bir ön seçim yakla veya istatistiksel yakla m, Dü ük seviyede bilgi, izleme verileri varsa, statistiksel sonuçlar, Jeotermal Su ÇED & Havza Yönetimi? De arj Standartlar? Ar tma Teknolojileri? Çevre Politikalar? DO AL SEV YE VE E K DE ERLER EFOR & MAL YET & KOMPLEKSL K Jeotermal Su Kullan m Rehberi

25 Genel Jeotermal Metodoloji At k Su Farkl seviyede bilgi ve veri i leme Derin enjeksiyon tehlikeli s ve gaz AK FER T POLOJ Tipolojiden elde edilen bilgi seviyesine ba olarak: önemli bir izolasyon yöntemidir, Yüksek seviyede bilgi, izleme verilerinde bir çok veri eldesi durumunda; (karbondioksit izolasyonu) at klar için Ulusal veya bilimsel yakla mlar ve deneyimlerle türetmek, Önseçim yakla türetmek statistiksel referans sonuçlar temelinde tahmin, Orta seviyede bilgi, izleme verileri varsa, Basit bir ön seçim yakla veya istatistiksel yakla m, Dü ük seviyede bilgi, izleme verileri varsa, statistiksel sonuçlar, DO AL SEV YE VE E K DE ERLER EFOR & MAL YET & KOMPLEKSL K ancak depoland akifer artlar belirlidir, hatta akiferde olu abilecek kimyasal reaksiyonlar belirlenerek sorun olu turmayacak, genelde kullan lmayan akiferlerde (tuzlu, kirli, derin) ve yak n s akiferlerde kirlilik yaratma olas klar en dü ük olacak artlarda çal lmaktad r,

26 Su Çerçeve Direktifi öngörülen NBL (Do al Seviye) metodolojilerinin geçersiz oldu u artlar;

27 Su Çerçeve Direktifi öngörülen Bat Anadolu daki NBL metodolojilerinin Birçok Havzam zda geçersiz oldu u artlar; Do al veya Antropojenik Jeotermal Kirlilikler Olmas Nedeni le Baz Su Kütlelerinde SÇD (WFD) Rehber Dokümanlar ndaki NBL, E ilim ve E ik De er Belirleme Metodolojilerinden Yararlanmak Mümkün De ildir.

28 Su Çerçeve Direktifi öngörülen NBL metodolojilerinin geçersiz oldu u artlar; Jeotermal letme Alanlar na Özel NBL, E ilim ve E ik De er Belirleme Metodolojilerine htiyaç Vard r.

29 Su Çerçeve Direktifi AB Su Çerçeve Direktifi çat dikkate al nd nda, su çal malar nda jeotermal sular öncelikli konular aras nda de ildir Ancak, ülkemizdeki do al potansiyeli, yeralt ve yüzey sular ile ili kisi ve yaratt kirlilikler bizim için konuyu öncelikli hale getirmektedir.

30 Tar msal ve endüstriyel geli im, artan enerji ihtiyac ve kaynaklar n kullan çok daha ak lc ve bütünle ik uygulamalar geli tirmeyi gerektirmektedir.

31

32

33 Ahmetli Regülatörü (Gediz Havzas, 2013) Evsel, Endüstriyel (jeotermal) At k sular + Göl + Nehir + Yeralt Sular = Kirlilik + Evcil + Yaban Hayat DO AL DENGE

34

35

36 Kirlilik Sorunlar En Aza ndirilmi Bilinçli Jeotermal Kullan m ve Geli im TE EKKÜRLER!