Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hukuk Anabilim Dal Özel Hukuk Bilim Dal

Transkript

1 I MUSTAFA HT YAR Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hukuk Anabilim Dal Özel Hukuk Bilim Dal SERMAYE P YASASI HUKUKUNDA KAMUYU AYDINLATMA LKES

2 II Yay n No : 1656 Hukuk Dizisi : Bas - May s STANBUL ISBN Copyright Bu kitab n bu bas s için Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da- t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Bask -Cilt Kapak Tasar m : Beta Bas m A.fi. : Beta Bas m A.fi. V ize/kirklarel : Gülgonca Çarp k Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) Fax: (0-212) betakitap@betakitap.com

3 III ÖNSÖZ Bu çal flma, Mustafa htiyar taraf ndan Erciyes Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dal araflt rma görevlisiyken, doktora e itimini sürdürdü ü Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Doktora Program nda doktora tezi olarak haz rlam flt r. Doktora tezi tamamlanm fl, ço alt larak enstitüye teslim edilmifl, jüri üyeleri taraf ndan okunmufl ve de erlendirilmifl olup, k sa bir süre sonra jüri önünde savunulacakken Mustafa htiyar 19 Haziran 2005 tarihinde elim bir trafik kazas nda kaybettik. Mustafa 32 yafl nda, evli ve bir erkek çocuk babas yd. Jüri üyeleri Prof. Dr. Güzin Üç fl k (Dan flman), Prof. Dr. Ö. Adil Atasoy, Prof. Dr. Merih Kemal OMA, Prof. Dr. Ferit Hakan Baykal ve Doç. Dr. Mehmet Bahtiyar tezi okuduklar n ve doktora tezi olarak kabul edilebilecek nitelikte baflar l bir çal flma oldu unu ifade etmifllerdir. Tez dan flman na ve di er jüri üyelerine yazar ad na teflekkür ediyoruz. De erli jüri üyelerinin bu çal flmaya yönelik elefltiri ve katk lar - n ald ktan ve gerekli düzeltmeler yap ld ktan sonra yay nlanmas daha iyi olacakt ; ancak yazar n hat ras na sayg aç s ndan çok küçük tashihler d fl nda tezin oldu u gibi yay nlamas n uygun bulduk. Bilimsel yaflamda kendisinden çok fley bekledi imiz bir anda, doktora tezi olarak haz rlad bu de erli çal flmas n savunmas na 10 gün kala, elim bir trafik kazas nda kaybetti imiz zeki, bilgili, çal flkan ve vefakar insan, sevgili asistan m z, Mustafa htiyar n kitab için bu önsözü hayattayken yazmay dilerdik. Büyük emeklerle ve fedakarl klarla meydana getirdi i bu eserinde, oldukça genifl bir kaynakçadan yararlanarak sermaye piyasas nda kamuyu ayd nlatma konusunda titiz bir çal flma yapm fl ve gelecekte bu konuda bilimsel çal flma yapacaklara önemli bir kaynak oluflturmufltur. Bilim yaflam na, kendisini hep hay rla yadedece imiz bu eseri kazand rd için teflekkür borçluyuz. Kitab n, bu alanda bilimsel çal flma yapanlara ve sermaye piyasas n n tüm ilgililerine önemli bir bilgi kayna olaca n ümit ediyoruz. Yazar genç yaflta aram zdan ayr lan bir doktora tezinin ithaf edilebilece i en uygun kifliler; yazar her bak mdan yetifltiren ailesi, haz rlanmas s ras nda neredeyse yazar kadar zahmete katlanan efli ve bu çal flma yüzünden babas yla daha az vakit geçirmek durumunda kalan o ludur. Bu kitap, Mustafa n n baflta anne babas olmak üzere tüm ailesine, efli Selma htiyar a ve o lu Musa htiyar a ithaf edilmifltir. Kitab n yay nlanmas n kabul eden Say n Seyhan Satar a ve bask y titizlikle gerçeklefltiren tüm Beta Kitap Afi çal flanlar na teflekkür ederiz. Kayseri, Doç. Dr. smail KAYAR Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekan V. Prof. Dr. Faruk ANDAÇ Erciyes Üniversitesi BF Ticaret Hukuku ABD Baflkan

4 V Ç NDEK LER KISALTMALAR...IX G R fi...1 B R NC BÖLÜM KAMUYU AYDINLATMA LKES N N TAR H GEL fi M 1. GENEL OLARAK LKEN N LK OLARAK ORTAYA ÇIKMASI NG LTERE DE TAR H GEL fi M ABD DE TAR H GEL fi M...15 I. Mavi Gök Kanunlar Dönemi...15 II. Federal Düzenlemeler (1933 Tarihli Menkul K ymetler Kanunu ve 1934 Tarihli Menkul K ymetler Borsas Kanunu)...19 A Tarihli Menkul K ymetler Kanunu Genel Özellikler Menkul K ymetler Kanunu nda Kamuyu Ayd nlatma Sistemi...22 a. Tescil Öncesi Dönemde Durum...22 b. Bekleme Müddeti çinde Kamuyu Ayd nlatma...25 c. Geçerlilik (Kesinlik) Sonras Dönemde Kamuyu Ayd nlatma...30 B Tarihli Menkul K ymetler Borsas Kanunu...31 C. Menkul K ymetler Kanunu ve Menkul K ymetler Borsas Kanunu nun Kamuyu Ayd nlatma lkesi Aç s ndan Karfl laflt r lmas AVRUPA B RL HUKUKUNDA KAMUYU AYDINLATMA LKES ÜLKEM ZDE DURUM...38 I. Osmanl Dönemi...38 A. Genel Özellikler...38 B. Kamuyu Ayd nlatma lkesi Aç s ndan Osmanl Dönemi Dönemin Kamuyu Ayd nlatma lkesi le lgili Örnek Olaylar Dönemin Kamuyu Ayd nlatmaya liflkin Mevzuat...43 II. Cumhuriyet Sonras Dönemde Durum...46

5 VI A Y l na Kadar Süren Dönem...46 B. Sermaye Piyasas Kanunu nun lk Hali ve Kamuyu Ayd nlatma lkesi...50 C Sonras Dönemde Durum...55 K NC BÖLÜM KAMUYU AYDINLATMA LKES N N TANIMI, ÖZELL KLER, KAPSAMI, AMAÇ VE filevler, MUHATAPLARI, BENZER KAVRAMLAR LE L fik S VE LKEYE YÖNEL K ELEfiT R LER 7. KAMUYU AYDINLATMA LKES N N TANIMI KAMUYU AYDINLATMA LKES ÇERÇEVES NDE AÇIKLANACAK B LG N N ÖZELL KLER...63 I. Ba ms z Denetimden Geçmifl Olma...64 II. Aç kl k (Anlafl l rl k)...72 III. Taml k...73 IV. Do ru ve Dürüst Bir Görünüm Verme...74 V. Objektiflik (Tarafs zl k)...83 VI. Mukayese Edilebilirlik (Karfl laflt rma mkan )...84 VII. Dinamiklik (Süreklilik)...86 VIII. Efl Kapsaml ve Efl Zamanl Bilgi...87 IX. Kamuyu Ayd nlatmada Esas Al nmas Gereken Yat r mc Düzeyi KAMUYU AYDINLATMA LKES N N KAPSAMI KAMUYU AYDINLATMA LKES N N AMAÇ VE filevler...92 I. Kamuyu Ayd nlatma lkesinin Amac...92 II. Kamuyu Ayd nlatma lkesinin fllevleri KAMUYU AYDINLATMA LKES N N MUHATAPLARI...95 I. Pay Sahipleri (Mevcut ve Muhtemel Pay Sahipleri)...96 II. Alacakl lar (Mevcut ve Muhtemel Ortakl k Alacakl lar )...97 III. flçiler...97 IV. Maliye (Vergi Daireleri)...98 V. Kamusal Ekonomik Düzen...98 VI. fiirketin Kendisi ve Yöneticiler...99 VII. Di er Muhataplar KAMUYU AYDINLATMA LKES N N BENZER KAVRAMLAR LE L fik S I. Kamuyu Ayd nlatma lkesi ve Bilgi Alma Hakk A. Ortak Husus B. Farkl l klar Amaç Farkl l Kapsam Farkl l Muhatap Farkl l...104

6 VII II. 4. Dinamiklik ve Aktiflik Aç s ndan Durum Kavramlar n Uygulanma Alanlar Kamuyu Ayd nlatma lkesi ve Yat r mc n n Korunmas KAMUYU AYDINLATMA LKES NE YÖNEL K ELEfiT R LER I. Kamuyu Ayd nlatma lkesi Karar n Kendisi Verebilen Bilinçli Yat r mc ster II. Kurumsal Yat r mc Eksikli i III. Geçifl Dönemlerinde Kamuyu Ayd nlatma lkesini Uygulaman n Zorlu u IV. Mali Külfet Problemi V. Elefltirilerin De erlendirilmesi ÜÇÜNCÜ BÖLÜM B R NC L P YASADA KAMUYU AYDINLATMA 14. MADD VE fiekl ANLAMDA KAMUYU AYDINLATMA KAVRAMLARI B R NC L P YASADA KAMUYU AYDINLATMA ARAÇLARI I. zahname A. zahnamenin Önemi B. zahnamenin çeri i Ortakl k Hakk nda Bilgiler Artt r lan Sermaye Paylar ve Halka Arza liflkin Bilgiler Sat fl Hakk nda Bilgiler Mali Durum Hakk nda Bilgiler Mali Tablolara liflkin Bilgiler Mali Analize liflkin Bilgiler Yönetime liflkin Bilgiler Faaliyet Hakk nda Bilgiler Grup Bilgileri Vergilendirme Esaslar na liflkin Bilgiler Di er Hususlar C. zahnamedeki De iflikliklerin Kamuya Duyurulmas II. Sirküler III. lan ve Reklamlar SERMAYE P YASASI KURULU TEBL LER NDE B R NC L P YASADA KAMUYU AYDINLATMA I. Hisse Senetleri Aç s ndan II. Tahviller Aç s ndan III. Di er Sermaye Piyasas Araçlar Aç s ndan...151

7 VIII 17. MECBUR (ZORUNLU) VE GÖNÜLLÜ ( HT YAR ) KAMUYU AYDINLATMA BANKALAR VE KAMUYU AYDINLATMA I. Bankalar n SerPK ya Tabi Oldu u Haller II. Bankalar n Kamuyu Ayd nlatma Yükümlülü ü ve Banka S rr III. Bankalarda Kamuyu Ayd nlatma ve Basel Kurallar DÖRDÜNCÜ BÖLÜM K NC L P YASADA KAMUYU AYDINLATMA 19. GENEL OLARAK K NC L P YASA VE SÜREKL KAMUYU AYDINLATMA I. Dönemsel (Periyodik) Kamuyu Ayd nlatma A. SerPK da Durum B. Sermaye Piyasas Kurulu Tebli Düzenlemeleri C. Mali Tablolar ve Enflasyon D. Konsolide Mali Tablolar II. An nda (Derhal) Kamuyu Ayd nlatma ÇER DEN Ö RENENLER N T CARET VE KAMUYU AYDINLATMA LKES I. Genel Olarak çeriden Ö renenlerin Ticareti A. Tan m B. Unsurlar Fiyata Etkili Bilgi Kamuya Aç klanmam fl Olma Bir çeriden Ö renenin Fiyata Etkili Bilgiyi Elde Etmesi a. Statüye Dayal çeriden Ö renenler b. Meslek ve Göreve Ba l çeriden Ö renenler c. kincil çeriden Ö renenler d. SerPK da çeriden Ö renenler Bilgiden Yararlanma (Bilgiyi Kullanma) II. çeriden Ö renenlerin Ticareti ve Kamuyu Ayd nlatma liflkisi A. çeriden Ö renenlerin Ticaretinin Kamuyu Ayd nlatma lkesinin Geliflimindeki Rolü B. Kamuyu Ayd nlatma lkesi çeriden Ö renenlerin Ticaretini Bertaraf Etmeyi Amaçlar C. Çat flma Noktalar Yat r mc n n Korunmas Aç s ndan Sermaye Piyasas n n Korunmas Aç s ndan Piyasa Etkinli inin Sa lanmas Aç s ndan...204

8 IX 4. Adil Bir Sermaye Piyasas Kurulmas Aç s ndan Piyasa Likiditesi Aç s ndan fiirket Verimlili i (fiirket çi Organizasyon) Aç s ndan D. çeriden Ö renenlerin Ticaretini Önlemenin Yolu Etkin Bir Kamuyu Ayd nlatma Sistemidir VEKALETEN OY KULLANMA VE ÇA RI YOLU LE VEKALET TOPLAMA filemler NDE KAMUYU AYDINLATMA I. Genel Olarak II. Proxy Teriminin Tan m ve Hukuki Niteli i III. Proxy Sisteminin Bafll ca Özellikleri IV. Proxy Sisteminde Kamuyu Ayd nlatma A. TTK da Durum B. SerPK da Durum Girifl HAAO da Temsilci le Oy Kullanma Halinde Kamuyu Ayd nlatma Esaslar a. Vekaletnamenin fiekli b. Vekaletnamenin çeri i c. Vekaletnamenin Haz rlanmas ve Gönderilmesi d. Vekaletname Formlar n n Düzenlenmesi Ça r Yolu le Vekalet Toplanmas fllemlerinde Kamuyu Ayd nlatma a. Sermaye Piyasas Kurulu na Baflvurulmas b. Pay Sahiplerine Ça r Yap lmas c. Kamuyu Ayd nlatma Mevcut Durumun De erlendirilmesi a. Genel Kurulda Temsilci Arac l le Oy Kullanma Aç s ndan b. Ça r Yolu le Vekalet Toplanmas Aç s ndan Ça r Yolu le Vekalet Toplamada Gönüllü Kamuyu Ayd nlatma a. fiirket Yönetiminin Tedbirleri b. Muhaliflerin Tedbirleri ÇA RI YOLU LE H SSE SENED TOPLANMASI filemler NDE KAMUYU AYDINLATMA I. Girifl II. Kavramlaflt rma, Hukuki Nitelik ve Tan mlama A. Kavramlaflt rma B. Hukuki Nitelik C. Tan mlama III. Unsurlar...239

9 X IV. A. Ça r (Teklif) B. Ça r da Bulunan (Teklif Sahibi) C. Bedel D. Hedef fiirket E. Süre F. Pay Al m Teklifi G. Sermaye ve Yönetimde Kontrolün Sa lanmas Amac Ça r Usulü ve Kamuyu Ayd nlatma lkesi A. Ça r Usulünde Kamuyu Ayd nlatman n Gereklili i B. Ça r Usulünde Kamuyu Ayd nlatma Çerçevesinde Sunulmas Gereken Bilgiler Hedef fiirket Hakk nda Bilgiler Ça r Sahibi Hakk nda Bilgiler Ça r Konusu Hisse Senetleri Hakk nda Bilgiler Ça r n n Finansman Yöntemi Hakk nda Bilgiler Ça r Sahibinin Plan ve Projeleri Hakk nda Bilgiler Arac Kurulufla liflkin Bilgiler Sat n Alma Süresi Hakk nda Bilgiler C. Ça r Usulüne liflkin Düzenlemelerin Kamuyu Ayd nlatma lkesi Aç s ndan De erlendirilmesi SONUÇ KAYNAKÇA...267

10 XI KISALTMALAR AB : Avrupa Birli i ABD : Amerika Birleflik Devletleri AO : Anonim Ortakl k afla. : afla da A.Ü. : Atatürk Üniversitesi A.Ü...B.F. : Ankara Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Batider : Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi BDDK : Bankac l k Düzenleme ve Denetleme Kurulu BK. : Borçlar Kanunu bkz. : bak n z C. : Cilt CD. : Ceza Dairesi dip. : dipnot E. : Esas EEC : European Economic Community (Avrupa Ekonomik Toplulu u) E.T. : Eriflim Tarihi FHKTT : Finansal Hizmetler Kanunu Tasar s Tasla GKGM : Genel Kabul Görmüfl Muhasebe lkeleri GÜ. : Gazi Üniversitesi HAAO : Halka Aç k Anonim Ortakl k HB. : Haftal k Bülten HD. : Hukuk Dairesi..B.F. : ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi MKB : stanbul Menkul K ymetler Borsas.Ü.H.F. : stanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi K. : Karar m. : madde NASD : National Association of Securities Dealers (Ulusal Arac Kurulufllar Birli i)

11 XII NASDAQ : National Assocation of Security Dealers Automatic Quatation System (Ulusal Menkul K ymet Arac lar Birli i Otomatik Kotasyonu) No. : Numara NYSE : New York Menkul K ymetler Borsas OECD : Organization For Economic Cooperation and Development (Ekonomik flbirli i ve Kalk nma Örgütü) R.G. : Resmi Gazete s. : sayfa S. : Say SEC : Securities Exchange Commission (Menkul K ymetler ve Borsa Komisyonu) SerPK : Sermaye Piyasas Kanunu SIPA : Securities Investor Protection Act (Menkul K ymet Yat r mc lar - n Koruma Kanunu) SIPC : Securities Investor Protection Corporation (Menkul K ymet Yat - r mc lar n Koruma fiirketi) SPK : Sermaye Piyasas Kurulu TBB : Türkiye Bankalar Birli i TTK : Türk Ticaret Kanunu v. : versus vd. : ve devam Vol : Volume Yarg. : Yarg tay yuk. : yukar da