7.Çerçeve Projelerinde Fikri Mülkiyet Haklarını Düzenleyen Kurallara İlişkin Bilgi Notu 1

Transkript

1 7.Çerçeve Projelerinde Fikri Mülkiyet Haklarını Düzenleyen Kurallara İlişkin Bilgi Notu 1 1.Tanımlar Foreground (Edinilen Bilgi) : Proje sonucunda elde edilen ve korunsun ya da korunmasın ortaya çıkan bilgi ve materyal ile fikri mülkiyet haklarını içerir. Fikri mülkiyet haklarının kapsamına telif hakları, bağlantılı haklar, patent, tasarım, yarı iletken topografyalar olarak da bilinen çiplerin yaratıcılarının hakları gibi haklar girmektedir. Background (Sahip olunan bilgi): Ortağın proje sözleşmesini yapmadan önce sahip olduğu bilgi ve fikri mülkiyet haklarıdır. Fikri mülkiyet hakları ancak foreground u kullanmak amacıyla ya da projenin yürütülmesi için gerekli olduğu sürece proje sözleşmesinde yer alır. Ayrıca, proje başlamadan önce, korunması amacıyla ilgili kamu otoritelerine başvurusu yapılan fikri mülkiyet hakları da proje sözleşmesine dahil edilir. Ortaklardan birisinin üniversite ya da şirket gibi tüzel kişiliklere bağlı bir bölüm (department) olması durumunda, background un sahibi o bölüm değil, üniversite ya da şirkettir. Ayrıca bir projeye katılmak, background sahibinin, o background a sahip olduğu gerçeğini hiçbir şekilde değiştirmez. Öte yandan, bir proje ortağı sadece sahip olduğu değil, elinde bulundurduğu (örneğin lisans ya da diğer materyal transfer anlaşmalarıyla) background u da projeye getirebilir. Fakat ortaklar arasında önceden yapılacak sözleşmelerle diğer ortakların, background un tümüne (ortağın sahip olduğu ya da elinde bulundurduğu ) erişimi engellenebilir. 2. Foreground Kural olarak proje çalışmaları sonucu ortaya çıkan bilginin sahibi o bilgiyi yaratandır. Fakat birden fazla ortağın proje kapsamında ortak çalışması sonucu ortaya çıkan foreground için ortakların katkılarının ayrıştırılamaması durumunda, çalışmaya katılan ortaklar müştereken bu bilginin sahibi olurlar (Joint ownership-müşterek mülkiyet rejimi). Bununla birlikte ortaklar farklı bir sahiplik rejimi doğrultusunda aralarında bir anlaşma da yapabilirler. 1 Bu bilgi notu, standart proje sözleşmesinde (Grant Agreement) yer alan fikri mülkiyet hakları ile ilgili hükümlerin daha iyi anlaşılabilmesi amacıyla, Avupa Komisyonu tarafından hazırlanan Fikri Mülkiyet Hakları Rehberi, 7.Çerçeve Programına katılımı düzenleyen 1906/2006 sayılı Konsey tüzüğü (Rules for Participation) ve Komisyon tarafından desteklenen veproje sahiplerini fikri mülkiyet konusunda bilgilendirme amacı taşıyan IPR helpdesk in incelenmesi suretiyle hazırlanmıştır. 1

2 2.1. Müşterek Mülkiyet 7.Çerçeve bağlamında otomatik olarak, müşterek mülkiyetin varlığına hükmedilen eylemler, büyük ölçekli işbirliği projeleri gibi düzenli eylemler (regular actions) ve özel gruplar yararına girişilen eylemlerdir (actions for the benefit of specific groups). Bu durumlarda müşterek malikler, genelde kendi aralarında foreground a müştereken sahip olmanın kurallarını (patent başvurusunu hangi ortağın yapacağı, elde edilen bilginin korunması için yapılacak işlemlerin maliyet paylaşımı, ortak olarak sahip olunan bilgiden elde edilen gelirlerin nasıl paylaşılacağı, her bir ortağın hangi oranlarda -eğer eşit bölünemiyorsaforeground a sahip olacağı vb) düzenleyen bir sözleşme imzalar ya da bu tür konuları konsorsiyum anlaşmasına eklerler. Böyle bir sözleşmenin bulunmaması durumunda farklı bir müşterek mülkiyet rejimi uygulanır. Ortaklar ayrıca bir sözleşme ile farklı bir mülkiyet rejimi üzerinde de anlaşabilirler: Örneğin, ortaklardan birisi, foregroundun tek başına maliki olur ve diğer ortaklara çok elverişli koşullarda bu bilgiye erişim hakkı sağlanır. Foreground a nasıl sahip olunacağı konusunu düzenleyen bir anlaşma olmaması durumunda ortaklar arasında farklı bir müşterek mülkiyet rejiminin uygulanmakta olduğu varsayılır (default joint ownership regime) : Buna göre müştereken bilgiye sahip olan her bir ortak, bu bilginin, 3.kişiler tarafından kullanılması konusunda adil bir şekilde hesaplanmış bir ödenek karşılığında (non-exclusive licences) basit lisanslar 2 vermekte özgürdür. Fakat bu hakkı kullanırken diğer ortakları bilgilendirmek zorundadırlar Foreground un mülkiyetinin devri Edinilen bilginin mülkiyeti bir başkasına devredilebilir. Bu durumda söz konusu foreground ile ilgili bütün yükümlülükler yeni malike geçer. Mülkiyeti devreden ortak, diğer ortaklara erişim hakkının sağlanması, foreground un kullanımı ve yayılması gibi sözleşmeden doğan yükümlülüklerin yeni malike geçtiğini garanti edecek tüm düzenlemeleri yapmalıdır. Özellikle erişim hakkını sağlamak yükümlülüğü söz konusu olduğunda, diğer ortakların, 45 gün içinde bilgilendirilmesi gerekmektedir. Ortaklar bu devre, erişim haklarının ciddi biçimde zarar göreceği gerekçesiyle 30 gün içinde itiraz edebilirler. 2 Bir fikri mülkiyet konusu üzerindeki mali hakkın kullanılması yetkisinin başkasına devrine lisans-ruhsat denir. Söz konusu lisans, lisans sahibine, bu ruhsatı tek başına kullanma hakkı veriyorsa bu tür lisanslar tam lisans ya da inhisari (exclusive license) lisans olarak adlandırılır. Lisans sahibi aynı ruhsatı başkasına da verebiliyorsa bu tür lisanslara basit ya da inhisari olmayan (non-exclusive license) lisans adı verilir. 2

3 Konsorsiyum anlaşmasında tüm ortaklarca kararlaştırılması durumunda her bir ortak sahibi olduğu foreground u düzenli olarak bir 3. kişiye (örneğin ana şirket ya da iştiraklerine) devretmesi mümkündür. Bu tür durumlarda, devreden ortağın diğer ortakları bilgilendirmek yükümlülüğü olmadığı gibi, diğer ortakların da söz konusu devre itiraz hakları yoktur. Proje ortaklarının konsorsiyum anlaşması imzalanırken, bu durumu dikkatle değerlendirmeleri, özellikle erişim haklarını kullanmada zorluk yaşamayacaklarından emin olmaları gerekir. Güvenlik konulu sözleşmelerde daha hassas davranılmalıdır. Foreground herhangi bir hukuki kişiliğe kolayca transfer edilebilmekle birlikte, Komisyon un, özellikle asosye olmayan üçüncü ülkelere yapılan transferlerde itiraz hakkı vardır. Bu itiraz hakkı, yapılacak transferden Avrupa ekonomisinin rekabetçi yapısının zarar görmesi, etik kaygılar ve güvenlik endişeleri gibi koşulların varlığı durumunda ortaya çıkar. İlerleyen sayfada, Komisyon un ve diğer ortakların hangi durumlarda bilgilendirilmesi gerektiği ve itiraz hakkının koşulları bir tablo halinde özetlenmektedir. 3

4 Foreground un transferi ve 3.kişilere lisans verilmesi durumlarında bildirim yapma ve itirazda bulunma haklarina ilişkin tablo Edinilen bilginin yayılması(yayınlar dahil) Edinilen bilginin mülkiyetinin devri Lisansın 3.kişilere verilmesi durumunda Komisyon a bildirim Komisyon dan itiraz Hayır (Foreground un sinai ve ticari uygulamalarının mümkün olması ve korunmaması durumları hariç) Hayır Pekçok durumda (Asosye olmayan hayır. üçüncü ülkelere (Komisyon a yapılacak transferler bildirimin ve tam lisans verme istisnasını durumunda oluşturan ve Komisyon a bilgi soldaki sütunda verileceğine dair açıklanan sözleşmeye özel bir transfer hüküm konulması durumlarında durumu hariç. Komisyon un Fakat bu koşulun itiraz hakkı da istisnası vardır: vardır.) Foreground un Komisyon katkısı almayan bir ortak tarafından yaratılarak transferi ya da lisans verilmesi Pekçok durumda durumunda hayır. sözleşmeye özel bir hüküm konarak, bu (Komisyon a tür eylemlerden bildirimin Komisyon un istisnasını bilgilendirilmeyeceği oluşturan ve hükme bağlanabilir. soldaki sütunda Yukarıdaki istisnalar açıklanan tam dışında, ortakların lisans verme yapılacak transfer durumlarında ve lisanslamalardan Komisyon un zarar göreceğinin itiraz hakkı da düşünüldüğü her vardır.) durumda ortaklar Komisyon u bilgilendirmelidir. Diğer ortaklara bildirim Evet-ön bilgilendirme zorunluluğu (sözleşme ortaklarından birinin, belirlenen spesifik bir 3.partiye transfer yapmaya sözleşme aracılığıyla yetkilendirilmesi ve şirketler arasındaki birleşme ve devralmaların gerektirdiği gizlilik koşulları hariç) Hayır (Erişim hakkının engellendiği ya da ortaklar arasında, yaratılan foreground a nasıl sahip olunacağına dair bir sözleşme olmaması durumunda, bütün ortaklar arasında müşterek bir mülkiyetin varolduğunun varsayıldığı durumlar hariç) Evet Diğer ortaklardan itiraz Evet diğer ortakların erişim haklarının etkilenmesinin olası olduğu durumlarda Hayır 4

5 2.3. Foreground un korunması Proje çıktısı olarak elde edilen ticarileşebilecek ve sanayiye yönelik bilgi uygun yöntemlerle korunmalıdır. Ortakların ticari çıkarlarının gerektirdiğii durumlarda ortaya çıkacak bilginin nasıl korunacağı tüm ortaklar tarafından ayrıntılı bir biçimde konsorsiyum anlaşmasında ya da ayrı bir sözleşmeyle belirlenmelidir. Foreground un fikri mülkiyet hakları yoluyla korunması zorunlu değildir. Yayınlar yapma ve bilginin diğer yöntemlerle kamusal alana açılması yolları da tercih edilebilir. Her bir ortak, sahip olduğu foreground u koruyup korumayacağı konusunda diğer ortakları bilgilendirmek zorunda değildir. Bununla birlikte, diğer ortakların kendi çıkarları bağlamında korumaya ilişkin konuda fikir beyan edebilmeleri için diğer ortakların da bilgilendirilmesi iyi olur. 7.Çerçeve bağlamında, edinilen bilginin korunmayarak pazardaki rakiplerin kullanımına bırakılmasından ziyade, bir başka ortağa ya da 3. kişilere transfer edilmesi daha uygun bir seçenektir. Edinilen bilgi ticarileşebilecek ve sanayiye yönelik bilgi olup korunmayacak ise, söz konusu bilginin yayılmasına başlanmadan en az 45 gün içinde Komisyon un bilgilendirilmesi gerekmektedir. Komisyon, diğer ortakların da onayını alarak Topluluk adına bu korumayı gerçekleştirebilir Foreground un kullanımı Proje ortağı edinilen bilgiyi kullanmalı ya da kullanılmasını temin etmelidir. Bilginin kullanımından kasıt, edinilen bilginin daha ileri araştırmalarda kullanılması, yeni bir ürün ya da süreç yaratılması, geliştirilmesi veya bir hizmetin geliştirilmesi ve sunulması amacıyla kullanımı gibi edinilen bilgiden doğrudan ya da dolaylı olarak faydalanmayı ifade eder. Ortağın sahip olduğu background u kendi faaliyetlerinde kullanması doğrudan faydalanma, lisans verme yoluyla 3. kişilerin kullanımına açılması dolaylı faydalanma anlamına gelir. 3.kişilerin faydalanması ancak sub-license(altlisans) yoluyla olur (altlisans için bkz.3.3). Alt lisans vermek ancak foreground ve background un sahibinin rızası ile olur. Foreground ve background dan nasıl faydalanılacağına ilişkin tüm koşullar konsorsiyum anlaşması ya da ayrı bir sözleşme ile belirlenmelidir. 5

6 2.5. Foreground un yayılımı (yayın dahil) Projenin her bir ortağı mümkün olan en kısa sürede edinilen bilginin yayılımını temin etmelidir (yayınlar veya websayfası aracılığıyla). Bu kurala geçerli bir neden olmadan uyulmadığı durumlarda, Komisyon foreground un yayılımı işini üstlenir. Bununla birlikte, edinilen bilginin korunması (fikri mülkiyet hakları yoluyla ya da ticari sır olarak) ile ilgili bir karar verilinceye kadar bilginin yayılımı durdurulabilir. Ticari sır olarak bilginin korunmasına karar verilirse, bu durumda edinilen bilgi hiç bir şekilde yayılamaz. Projenin diğer ortakları, bilginin yayılımı ile ilgili karardan en az 45 gün önce yazılı olarak, yayılıma ilişkin yeterli bilgileri de içerecek şekilde bilgilendirilmelidir. Bazı bilgilerin kamuoyu ile paylaşılmasından zarar göreceğini iddia eden ortaklar 30 gün içinde itiraz haklarını kullanabilirler. 7.Çerçeve Kuralları gereği, ticarileşecek ve sanayiye yönelik foreground un (yasal olarak henüz korunmayan) yayılımından önce Komisyon bilgilendirilmelidir. Komisyon a söz konusu bilgiyi kendi adına koruma fırsatının verilmesi açısından, bu bilgilendirmenin mutlaka yapılması gerekir Raporlama Foreground un yayılımına ilişkin olarak izlenecek yol Foreground un yayılımı ve kullanımına yönelik plan (bkz.7) çerçevesinde hazırlanan raporlarda ayrıntılı biçimde belirtilmelidir. Sonuç raporunun hazırlanmasından önce ya da sonra yayımlanan foreground a ilişkin yayınlarla ilgili olarak, yayımı takip eden 2 ay içinde Komisyon a bilgi verilmelidir. Konuyla ilgili ayrıntılı bilgiye proje raporlama rehberi nden ulaşılabilir Bilimsel Yayınların Yayıncıları ile İlişkiler Pek çok yayıncı ile bilimsel eserlerin yazarları arasında, eserin telif hakkını yayıncıya devretme anlaşması imzalanır. Bu anlaşmalar imzalanırken aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir: - Bu tür devir sözleşmeleri sadece o bilimsel metni içerir. Bu devirler bilimsel metinde yer alan herhangi bir buluşu ya da diğer bilgiyi (matematiksel modeller vb) içermez. - Söz konusu devir sözleşmesinin esas konusunu bilimsel metne ilişkin telif haklarının devri oluşturur. Sözleşme, yazarın eserini yayımlama hakkını elinden almakla birlikte, bazı devir 3 6

7 sözleşmeleri eserde yapılacak değişikliklerin de devrini içerecek şekilde düzenlenebilir. Ayrıca, yayıncı ve yazar arasında söz konusu bilimsel metnin telif hakkının devrine ilişkin sözleşmenin varlığı, söz konusu bilimsel metinden herhangi bir kısım içermediği sürece, proje ile ilgili başka yayınların yapılmasına engel değildir. - Devir sözleşmesinin varlığı Komisyon u, gizli olmayan diğer proje çıktılarını yayımlamaktan (özellikle elektronik ortamda) alıkoymaz. - Üye devletler dahil, diğer pek çok ülkede, Avrupa Patent Anlaşması gereği, kamuya açık edilmiş bir buluşun patentini almak mümkün değildir. Bu nedenle, söz konusu bilimsel yayının henüz koruma altına alınmamış bir foreground u içerip içermediğine özellikle dikkat edilmelidir. - Bir bilimsel yayın yapılırken yazarlar, foreground un veya backround un sahibini ya da sahiplerini önceden bilgilendirerek onların da iznini almalıdır. Bunun nedeni, foreground la ilgili Komisyon ya da diğer ortaklar nezdinde özellikle koruma ve yaymaya ilişkin çözülmesi gereken hususların olması ihtimalidir. Ayrıca, her ortak kendi foreground unun sahibi olmakla birlikte, ortak yapılan çalışmalarda, diğer ortaklar birlikte yayın yapmak isteyebilirler. Yazarlar, devir sözleşmesinin, proje sözleşmesi ile çelişmediğini kontrol ederek, proje sözleşmesinin ilgili hükümleri konusunda yayıncıyı bilgilendirmelidir. 3.Erişim Hakkı (Access Rights) 3.1. Genel Kurallar Projenin yürütülmesi sırasında ortaklar, üzerlerine düşen görevleri yerine getirebilmek ve sorunsuz bir şekilde proje yürütmek için diğer ortağın kaynaklarına ve bilgi, know-how (yazılım, patent hakkı, çalışma metotları vs) değişimine ihtiyaç duymaktadır. Bu tür durumlar için proje kontratında yer alan erişim hakkı müessesesi kullanılmaktadır. Erişim hakkı, proje kontratında yer alır ve her bir ortağın sahip olduğu foreground ve background a erişimi sağlayan lisanslar ve kullanıcı hakları anlamına gelir. Fakat bu haklar asgari olarak sözleşmede düzenlenmiştir. Yapılacak anlaşmalarla ya da konsorsiyum anlaşmasına özel hükümler koyarak diğer ortaklara daha geniş ve elverişli erişim hakları sağlanabilir. Diğer bir ortağın foreground ve backgroundu na erişim hakkı, ancak bu bilgiye projenin yürütülmesi için gerçekten ihtiyaç duyulduğunun kanıtlanması ile mümkündür. Ortaklar konsorsiyum anlaşmasında ihtiyacın ne olduğunu çok iyi bir biçimde tanımlamalıdırlar. 7

8 Proje sözleşmesinde veya konsorsiyum anlaşmasında yer alan erişim hakkının kullanılması için ortağa yazılı bir başvuru yapılmalı ve hakkın kullanımına ilişkin özel bazı koşullar olacaksa bunlar da yazılı olarak bildirilmelidir. 3.2.Background a erişim hakkı Proje ortağının sahip olduğu kaynakların hangisinin background olduğunun belirlenmesinde aşağıdaki iki yöntem kullanılır: 1. Background un bazı elementlerinin ya da boyutlarının erişim hakkının dışında tutulması 2. Projede kullanılacak background un liste halinde belirtilmesi Birinci yöntemde, proje ortağı background un çoğuna erişim hakkı vermekle birlikte, background un bir parçasına, bazı elementlerine ya da bazı boyutlarına erişim hakkı vermeyebilir. Ör. Bir yazılıma erişim hakkı verilebilir fakat onun kaynak koduna erişim hakkı engellenebilir. Background a tam anlamıyla erişimin engellendiği durumlarda, erişim hakkını veren ortak, bu engellemenin gerçekten gerekli olduğunu ve projenin sağlıklı bir şekilde yürütülmesine engel oluşturmayacağını kanıtlamak zorundadır. İkinci yöntemde ise hangi background un erişim hakkının konusu olacağı liste halinde sayılır. Fakat bu seçeneğin kullanılmasının bazı riskleri vardır. Yalnışlıkla ya da kasden projenin yürütülmesi için önemli olan background liste dışı kalabilir ve projenin technical annex gibi kısımları yeniden müzakere edilmek zorunda kalınabilir. Bu nedenle bu seçenek kullanılırken ortakların çok dikkatli olmaları gerekir. 3.3.Erişim hakkı altlisans (sub-license) verme hakkını da içerir mi? Kural olarak erişim hakkı sahibi 3.kişilere (konsorsiyum üyelerinin ana şirketleri ve iştirakleri de dahil) altlisans veremez.fakat, konsorsiyum üyelerinin yazılı olarak yapacakları bir sözleşmeye ya da konsorsiyum anlaşmasına aksi yönde bir hüküm konulması durumunda erişim hakkı çerçevesinde elde edilen lisanslar üçüncü kişileri de kapsayacak şekilde genişletilebilir. Erişim hakkı otomatik bir şekilde proje ortaklarının ana şirketleri ve iştiraklerini kapsamamakla birlikte, bazı koşulların varlığı durumunda iştirakler kullanım amaçlı erişim hakkından faydalanabilirler (kullanım amaçlı erişim için bkz:3.5). Örneğin, bir ortağın iştiraki, sahip olduğu foreground u kullanmak amacıyla, diğer ortağın foreground veya background una erişim hakkı isteyebilir. 8

9 Fakat iştirak, projenin tarafı değildir ve proje faaliyetlerinin hiçbirini üstlenmemiştir. Bu nedenle iştirakin sahip olduğu foreground, ancak bağlı olduğu ana şirketin (proje ortağı olan) transfer ettiği foreground olmalıdır. Ancak transfer yoluyla elde edilen foreground un kullanımı için, projedeki diğer ortakların foreground ve backgorund una erişim hakkı talep edilebilir. Öte yandan ortaklardan birisi için altlisans elde etmenin çok önemli olduğu farklı durumlar olabilir: Örneğin, büyük endüstriyel şirketler grubunun iştiraklerinden birisi araştırma işini yürütürken, diğer iştirakler de elde edilen bilgiden faydalanmaktadırlar. Erişim hakkının sadece araştırmayı yapmakla görevli iştirake verilmesi ve bilgiden faydalanan iştirake verilmemesi bazı sorunlar yaratabilir. Bu durumlarda iştirake verilecek erişim hakkı da (bir üst paragrafta açıklanan) yeterli olamayacağından daha elverişli alt lisans verme ya da doğrudan lisans verme yoluna gidilir. Alt lisans verme konusu, diğer ortakların, ortaklardan birinin foreground ve backgroundu na erişim hakkı elde ettiği durumlar için geçerlidir. Bu nedenle, her bir ortak, kendi iştiraklerine ya da 3.kişilere, sahip olduğu foreground ve background a erişim hakkı verebilir. Bunun tek istisnası aşağıda açıklanmış olan tam lisans verme durumudur Sadece ortaklardan birine ya da üçüncü kişilere münhasır erişim hakkı verilebilir mi? Ortaklar arasında anlaşma sağlanması koşuluyla, tüm ortakların erişim hakkı talebinde bulunmaktan vazgeçerek (to waive their right to request access rights), foreground ya da backround un sahibinin, projeye taraf olmayan üçüncü kişilere tam lisans (exclusive license) vermesi sağlanabilir. Ortaklar bu tür durumlarda, bütün erişim haklarından değil bir kısım haklarından feragat edebilecekleri gibi, feragatlerinin, sadece tam lisans vermenin hedeflediği konularla sınırlı olduğundan emin olmalıdırlar. Bir ortağın üçüncü kişilere, sahip olduğu background a erişim hakkı vermesi ( tam lisans vermek yoluyla), söz konusu ortağın sahip olduğu background u diğer ortaklara açmak yükümlülüğüyle çelişebilir. Bu nedenle, background a tam lisans yoluyla erişim hakkı verilirken mutlaka diğer ortaklardan izin alınmalıdır. Erişim hakkından feragat etmek seçeneğinin kullanılmaması durumunda, ortaklardan biri üçüncü kişilere yine lisans verebilir(quasi-exclusive license). Fakat diğer ortakların bu yeni lisansa erişim hakkı talep etmeleri her zaman mümkündür. Erişim hakkına diğer ortakların ya da Komisyon un itirazının mümkün olup olmadığı ve bunun koşulları 4. sayfadaki tabloda özetlenmiştir. 9

10 3.5. Erişim Hakkının Koşulları: Gayrimaddi hak bedellerinden (Royalty) muafiyet ya da adil ve uygun (fair and reasonable) başka ödeme koşulların oluşturulması. Gayrimaddi hak bedelinden muaf olunması durumunda erişim hakkı bahşedilen ortak, foreground ya da backgorund a hiç bir bedel ödemeksizin erişebilir. Adil ve uygun koşullardan kasıt, piyasa koşulları altında belirlenen bir bedel karşılığında erişim hakkından yararlanmaktır. Ortaklardan birisi diğerinin background ya da foreground una, projede belirtilen görevlerini yerine getirmek amacıyla erişim hakkı isteyebilir. Background a erişim, aksi sözleşmede kararlaştırlmadığı sürece, gayrimaddi hak bedelinden muaftır. Foreground a erişim ise her zaman gayrimaddi hak bedelinden muaf olmak zorundadır. Background ve foreground a kullanım amaçlı erişim de mümkündür. Fakat kullanım amaçlı erişim hakkı ancak, projenin çıktısı olan foreground u kullanmak amacıyla (daha ileri düzeyde araştırma ihtiyacı ya da faydalanma amaçlı) talep edilebilir. Bu talep, proje süresince ve projenin bitimini takip eden bir yıl içinde yapılabilir. Ortaklar daha kısa ya da uzun talep süreleri belirleyebilirler. Kullanım amaçlı erişim hakkı gayrimaddi hak bedelinden muaf olabileceği gibi uygun ve adil bir bedel ödenmek yoluyla da elde edilebilir. Bu iki seçeneğin kombinasyonu da geçerlidir. Projeyi Yürütmek için Faydalanma ve daha ileri amaçlı Background a erişim hakları Foreground a erişim hakları Proje kontratı imzalanmadan Gayrimaddi hak bedelinden önce aksi kararlaştırılmadıkça muaf gayrimaddi hak bedelinden muaf Not: Özel gruplar yararına araştırma faaliyetlerinde bulunanların background una erişim her zaman gayrimaddi hak bedelinden muaftır. Gayrimaddi hak bedelinden muaf ya da üzerinde anlaşılmış, adil Not: Özel gruplar yararına araştırma faaliyetlerinde ve uygun koşullarda Not: Daha ileri araştırma faaliyetleri için özel gruplar 10

11 araştırma amacıyla bulunanların background una erişim hakkının koşulları proje kontratı imzalanmadan önce belirlenmelidir. yararına araştırma faaliyetlerinde bulunanlara erişim hakkı sağlanabilir. 4.ERC (European Resarch Council) tarafından yönetilen projeler ve Marie-Curie Projelerinde fikri mülkiyet hakları ERC tarafından fonlanan projelerde Fikri Mülkiyet konusu, ERC Grant Agreement adı verilen sözleşme ve 7.Çerçeve Programına katılımı düzenleyen 1906/2006 sayılı Konsey tüzüğü (Rules for Participation) çerçevesinde düzenlenmektedir. ERC kontratında fikri mülkiyetle ilgili olarak yer alan hükümler diğer 7.Çerçeve program projeleriyle çok büyük oranda benzerlik addetmektedir. Bununla birlikte erişim hakkını elde etmenin koşulları ile ilgili olarak çok küçük farklılıklar vardır: Projelerin yürütülmesi sırasında gerekli olan foreground ve background a erişim hakkı gayrimaddi hak bedelinden muaftır. Ayrıca kullanım amaçlı erişim hakkı, daha ileri düzey araştırmalar için kullanılmak isteniyorsa bu tür erişim hakkı da gayrimaddi hak bedelinden muaftır. Background ve foreground a daha ileri düzey araştırmalar dışında başka amaçlarla erişilmek isteniyorsa, sözleşmede aksi kararlaştırılmadıkça gayrimaddi hak bedelin ödenmez. Marie Curie projelerinde geçerli olan fikri mülkiyet kuralları, diğer 7.Çerçeve projelerinde geçerli olan kurallarla hemen hemen aynıdır. 5.Özel Gruplar Yararına Eylemler Bu tür eylemler KOBİ ler, KOBİ Birlikleri ve Sivil Toplum Örgütlerine yönelik eylemleri içerir. Bu tür eylemlerden faydalanan KOBİ ler, KOBİ Birlikleri ve Sivil Toplum Örgütleri eylemden faydalanan özel grup olarak adlandırılır. Özel grupların katıldığı projeler sonucu elde edilen foreground özel grubun üyeleri tarafından ortak olarak sahiplenilir (Joint ownership regime). Bu sahiplenmenin tüm koşulları ortaklar arasında bir sözleşme aracılığıyla ya da konsorsiyum anlaşmasına eklenmek suretiyle belirlenir. Bu tür bir anlaşmanın olmaması durumunda ortaklar arasında elde edilen bilgiye müşterek mülkiyet yoluyla malik olunduğu varsayılır (the default joint ownership regime). Foreground a müşterek bir biçimde malik olmanın kararlaştırılmadığı durumlarda, özel grubun projede edinilen bilgiyi kullanmak ve yaymak amacıyla her türlü erişim hakkı sağlanmalıdır. Özel gruplar yararına 11

12 araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunanlar (RTD Performers) projenin yürütülmesi için gerekli background a erişim hakkını gayrimaddi hak bedelinden muaf bir şekilde (erişim hakkının daha adil ve uygun koşullarda verilmesi kararlaştırılmadığı sürece) özel gruplara sağlamak zorundadırlar. KOBİ Birlikleri ve Sivil Toplum Örgütleri elde edilen erişim hakkını, alt lisans vermek suretiyle, başka bir üye devlette ya da asosye ülkede bulunan üyelerine genişletebilirler. Bu tür örgütler ve birlikler genelde foreground u kendileri kullanmadığından, faydalanma amaçlı olarak alt-lisans vermek yoluna gitmektedirler. Aşağıdaki tablo özel gruplar yararına eylemlere uygulanan erişim hakkının kullanımına ilişkin koşulları özet halinde vermektedir. Projeyi Yürütmek için Faydalanma ve daha ileri amaçlı araştırma amacıyla Background a erişim hakları Foreground a erişim hakları Proje kontratı imzalanmadan Gayrimaddi hak bedelinden önce aksi kararlaştırılmadıkça muaf gayrimaddi hak bedelinden muaf Not: Özel gruplar yararına araştırma faaliyetlerinde bulunanların background una erişim her zaman gayrimaddi hak bedelinden muaftır. Gayrimaddi hak bedelinden muaf ya da üzerinde anlaşılmış, adil ve uygun koşullarda Not: Özel gruplar yararına araştırma faaliyetlerinde bulunanların background una erişim hakkının koşulları proje kontratı imzalanmadan önce belirlenmelidir. Not: Daha ileri araştırma faaliyetleri için özel gruplar yararına araştırma faaliyetlerinde bulunanlara erişim hakkı sağlanabilir. 6. Fikri Mülkiyet Haklarına İlişkin Maliyetlerin Uygunluğu 12

13 Fikri mülkiyetin korunması, yayılımı ve yönetiminden doğan maliyetler projenin diğer maliyetler kalemiyle ilgilidir. Projelere Komisyon katkısı doğrudan ve dolaylı maliyetlerin toplamından oluştuğundan, diğer maliyetler kaleminde gösterilen fikri mülkiyete ilişkin maliyetler de Komisyon tarafından karşılanır. Projeye taraf olmayan 3.kişilere ödenecek gayrimaddi hak bedelleri, projenin yürütülmesi için gerekli bir lisans için ödeniyorsa, Komisyon tarafından karşılanabilecek uygun bir maliyettir. Fakat bazı koşullarda bu tür maliyetler uygun maliyetler olarak görülmeyebilir.: Örneğin tam lisans (exclusive license) alma ile ilgili bedel, bu tür bir lisans almanın projenin yürütülmesi için gerçekten gerekli olduğunun kanıtlanamaması durumunda uygun maliyet değildir. Projenin başlamasından önce imzalanmış lisans sözleşmelerinden doğan lisans ücretlerinin ancak belli bir kısmı (partial eligibility) proje için uygun maliyet olarak kabul edilebilir. Diğer proje ortakları tarafından verilen erişim hakları için ödenecek gayrimaddi hak bedelleri, ancak belli bir oranla sınırlı olmak ve proje başlamadan önce elde edilmiş bir erişim hakkıyla sınırlı olmak koşuluyla proje için uygun maliyettir. Proje başladıktan sonra verilen erişim hakları için ödenecek gayrimaddi hak bedelinin uygun bir maliyet olup olmadığı her durumun özgül koşulları dikkate alınarak değerlendirilir. 7. Foreground un kullanımına ve yayılımına yönelik plan Çerçeve Program projelerinin ana hedeflerinden birisi elde edilen bilginin kullanımını ve yayılımını sağlamaktır. Fikri mülkiyet ve ilgili konuların proje önerisi hazırlanırken ayrıntılı bir biçimde ele alınması gerekmektedir. Bilindiği üzere İşbirliği ve Kapasiteler alanında sunulan projelerde, proje sonuçlarının potansiyel etkisi, kullanımı ve yayılımı konusunda hazırlanmış ayrıntılı bir planın varlığı çok büyük önem arzetmektedir. Hazırlanan plan, proje kontratında technical annex olarak isimlendirilen kısımda yer alır. Bu plan, proje sonuçlarının en iyi nasıl yayılacağı ve bu sonuçlardan en iyi nasıl faydalanılacağı ile fikri mülkiyet haklarının yönetimi gibi hususları kapsamalıdır. Proje sözleşmesi, proje bitiminde bu planın uygulamasına ilişkin bir raporun Komisyon a sunulmasını şart koşmaktadır. 8.Patent Araştırmaları Çerçeve program proje önerileri, bilimsel ve teknik açıdan mükemmel olduklarını kanıtlamak zorundadırlar. Bu ölçütün çok önemli bir boyutunu projelerin yenilikçi bir doğasının (innovative nature) olması oluşturmaktadır. Projelerin, konuları bakımından yenilikçi bir özünün olduğunu sergilemenin 13

14 yollarından birisi o alanda daha önce kamuya açıklanmış olan tüm bilgilerin araştırılması ve açığa çıkarılmasıdır (the state of art). Bilimsel literatürün taranması ve patent veri tabanlarının incelenmesi yoluyla proje konusunu alanında birikmiş olan tüm bilgiye erişmek mümkündür. Avrupa Patent Ofisi tarafından yönetilen ESP@CENET dahil pek çok başka veri tabanı (Ulusal Patent Ofisleri nin ya da başka kütüphane, özel operatörlerin veri tabanları ) aracılığıyla istenilen bilgiye erişmek mümkündür. Bu araştırmanın maliyeti çok yüksek değildir (2000 dan daha az). Ayrıca, bu maliyetler diğer ortaklarla da paylaşılabilir. Öte yandan patent araştırmaları sadece proje konusu ile ilgili alanlardaki tüm bilgiye erişmekle sonuçlanmaz. Bu araştırmalar hali hazırda 3. Kişiler tarafından kullanılan patentleri ve patent başvurularını da gösterir. Bu nedenle, projenin başlamasından önce ya da proje süresince, projenin elde etmeyi hedeflediği sonuçlarla ilgili olan bir patentin varlığını araştırmak, daha sonra 3.kişilerle her hangi bir çıkar çatışmasına düşmemek açısından önemlidir. 9. Proje isimleri, kısaltmaları ve logoları Proje ortakları, proje konusu ile ilgili alanda, 3.kişilerin ürettiği mal ve hizmetler için kullanılan ticari markalarla aynı isim/kısaltma/logoyu taşıyan mal ve hizmet olup olmadığını dikkate almak zorundadırlar. Bu tür durumlarda ortaklar, ulusal patent ofisleri ya da ticari markalarla ilgilenen kurumların veri tabanlarından ayrıntılı bir araştırma yapmalıdırlar. OHIM in sayfasından bu amaçla hızlı bir tarama yapılabilir. 4 Öte yandan, bir ortak ya da onun çalışanı ya da alt yüklenicisi proje adını, logosunu ya da kısaltmasını kendi hesabına koruma altına alırken, diğer ortakların bunu yapmasını engelleyebilir. Bu nedenle, projenin herhangi bir aşamasında ortaklar, proje adı, logosu ve kısaltmasının çok yüksek bir ticari değeri olacağını farkederlerse, bu isimleri ticari marka olarak tescil ettirmelidirler. Bu tür durumlarda, ortaklar projenin sona ermesinden sonraki süreç de dahil, ticari markaların, markanın asıl sahibi dışında nasıl kullanılacağını da aralarında kararlaştırmalıdır. Logolar söz konusu olduğunda, AB ambleminin kullanımı ile ilgili dikkate alınması gereken ilave bir kaç husus daha vardır: AB amblemi Sinai Mülkiyetin Korunmasına Yönelik Paris Sözleşmesi nin 6.maddesi gereği korunmaktadır. Bu amblemin kullanılması ancak AB ile yapılan bir ön anlaşma ile mümkün olabilir. AB amblemi ticari marka olarak tescil ettirilemez. Amblemin kullanılması durumunda, her zaman proje 4 Office of Harmonization of the Internal Market (Trademarks and Designs)- 14

15 ortaklarının amblem ve ticari markalarından ayrı olarak kullanılması gerekir. Proje bittikten sonra amblemin kullanılmasına son verilmelidir. 10. Projenin Sona Ermesi ve Fikri Mülkiyet Hakları Bazı durumlarda proje bitmiş olmasına rağmen, fikri mülkiyetle ilgili bazı hükümler (gizlilik ve erişim hakları ile ilgili hükümler, patent başvuruları dahil, elde edilen bilginin korunması ve yayılımı ile ilgili hükümler vb. ) yürürlükte kalmaya devam edebilir. Sözleşme hükümleri ancak belirli bir süre hüküm ifade ettiği için, ortaklar özellikle, foreground un ve fikri mülkiyet haklarının yönetimi gibi konuları ele alan sözleşme sonrası dönemi de aralarında kararlaştırmalıdırlar. Özellikle mükemmelliyet ağları (Network of Excellence) ile ilgili projelerdeki bazı ortak eylemler, proje bitiminden sonraki dönemde de ortakların katılımını gerektiren türdendir. Sözleşme sonrası dönemde, fikri mülkiyetin nasıl yönetileceği konusu konsorsiyum anlaşmasında ayrıntılı bir biçimde belirtilmelidir. 11. Fikri Mülkiyetle İlgili Faydalı Kaynaklar Proje Sözleşmesi ( EC Grant Agreement) ile ilgili önemli web sayfası ( Konsorsiyum Anlaşması için (ftp://ftp.cordis.europa.eu/pub/fp7/docs/checklist_en.pdf); FP7 Helpdesk ( the Commission Recommendation adopted on 10 April 2008 (Üniversitelerde ve kamu araştırma kurumlarında fikri mülkiyetin yönetimi ve bilgi transferi konularını düzenleyen döküman) ( the innovaccess project ( the EUROPEAN PATENT OFFICE, the National Patent Offices, the World Intellectual Property Organization (WIPO), (KOBİ ler için faydalı bilgiler içermektedir) the Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) özellikle Guidelines for the licensing of genetic inventions dökümanına bakılabilir. The China IPR SME Helpdesk ( 15