Yerel Kalkınma ve Geleneksel Gıdaların Endüstriyel Üretimi

Transkript

1 Yerel Kalkınma ve Geleneksel Gıdaların Endüstriyel Üretimi 2016

2 KALKINMA Kalkınma kavramı önceleri sadece; Ekonomik büyüme Sanayileşme ve kentleşme kavramlarına karşılık gelirken Daha sonraları ise ekonomik büyümenin yanı sıra Sosyal adalet ve dengeli kalkınma Son olarak da sürdürülebilir kalkınma ve yerel ekonomik kalkınma gibi kavramlarla birlikte anılmaktadır. Tüm dünyada yerel ekonomik kalkınma; yereldeki kaynakları yerinde işlemeyi ve yereldeki halkın refahı için değerlendirmeyi öngörmektedir.

3 Yerel ekonomik kalkınma nedir? ÇOK KATILIMCI BİR KALKINMA SÜRECİDİR. HEDEFLERİ; Yerel kaynakları ve rekabet avantajını kullanarak belirli bir bölgede kamu ve özel sektör aktörleri arasında ortaklık ve işbirliği faaliyetlerini desteklemek Genel bir kalkınma stratejisinin ortak şekilde oluşumu ve uygulanmasını sağlamak Uygun bir iş ortamının yaratılmasını ve ekonomik aktivitelerin desteklenmesini sağlamak, Yerel firmaların gelişmesi için yerel ölçekte stratejiler geliştirmek Rekabete dayalı bir yerel yatırım ortamının yaratılmasını sağlamak İşbirliğinin desteklenmesi, işgücünün niteliğinin artırılmasını sağlamak Eğitim ve yaşam kalitesinin yükseltilmesini sağlamak.

4

5 Az gelişmiş bölgelerde ekonomik yapının tarıma dayalı olması, sermayenin kıt, nüfus artış hızının yüksek olması ve dışarıya sürekli göç verilmesi gibi nedenler, bu tür bölgelere sahip ülkeler için bölgesel kalkınmanın önemini bir kez daha ortaya çıkarmıştır.

6 Dünyada birçok ürün üretildiği bölgenin adıyla bilinmekte, o yörenin adıyla tanınmakta ve pazarlanmaktadır. Yöresel ürünler; bir üretim süreci sonunda, ekonomik bir faaliyet sonucu ortaya çıkan ekonomik değerlerdir. Ancak ünlerini ve niteliklerini; o yöreye özgü doğal koşullardan ya da o yörede o ürünü üretenlerin çok uzun süreler boyunca geliştirdikleri bilgi, beceri, yöntem ve tekniklerden almaktadırlar. Yöresel ürünleri, ekonomik değerler olarak tanımlamanın yanı sıra o bölgede yaşayan ve üreten insanların yöresel ürünleriyle gelenek, görenek ve kültürlerini de yansıttıklarını unutmamak gerekir.

7 Bu alanlarda geleneksel ürünlerin, gıdaların üretilmesi, işlenmesi, pazarlanması, yerel kalkınma için önemli bir ekonomik girdi sağlamaktadır. Geleneksel ürünlerin, gıdaların giderek daha fazla önem kazandığı bu yaklaşımda; yerelde istihdam alanları yaratmak, geliri yükseltmek, insanları bulunduğu yerde mutlu kılmak ana ilkelerdendir. Bu bağlamda geleneksel ürünler; küreselleşen dünyamızda YERELİN YERİNDE KALKINMASI AMACIYLA günden güne önemi artan bir araç olarak karşımıza çıkmaktadır.

8 Birçok yöresel ürünün küreselleşmeye ihtiyaç duyduğu günümüzde, birçok küresel ürün de yerelleşmeye ihtiyaç duymaktadır. Küresel düşün yerel davran ya da Yerel düşün küresel davran düşünce sistemine dayanan glokalleşme (glocalization) kavramı, küreselleşmeyi ve yerelleşmeyi eşzamanlı kabul eder ve bütünleştirir.

9 Yerel/tipik ürünler küresel piyasada varolan bazı boşluklarda küreselleşebilir ve küresel ürünler yerel piyasalara uygun adaptasyonu sağlayarak yerelleşebilir. Bu tip ürünler glokalleşme kavramı altında yatan glokal ürünlerdir. (Robertson) glokalleşme terimiyle küreselleşmenin heterojen yönünü öne çıkarmaktadır. Küreselleşme yerel olan ile küresel olanın iç içe geçmesi sureti ile işleyen bir süreçtir ve içinde yerelliğin keşfini taşımaktadır. Glokalleşme kavramıyla birlikte yerel ürünlerin yerel vizyondan küresel vizyona geçişi, yerel ürünler ve bu ürünlerin üretildiği bölgeler için bir fırsat niteliğindedir.

10 AB ÜLKELERİNDE COĞRAFİ İŞARETLEME NEDEN ÖNEM VERİLEN BİR KAVRAM HALİNE GELMİŞTİR? AB ülkelerinde Coğrafi İşaretler kullanılarak; Özellikle yöresel ürünlere ayırıcı nitelikler kazandırılmaktadır. Böylece hem yöresel ürünlerin katma değeri artabilmekte, Hem ürüne orijinallik kazandırılmakta, Hem de Coğrafi İşaretler yoluyla kırsal kalkınmanın ekonomik boyutuna katkılar sağlanmaktadır.

11 Ülkemizde son yıllarda kırsal kalkınma, yerel ekonomik kalkınma çalışmaları hız kazanmış olsa da benzer coğrafyada bulunan AB ülkeleri ile karşılaştırıldığında, yöresel ürünler açısından daha zengin olan ülkemizde ürünlere ayrıcalık sağlanmasında ve böylece ürünlerin kırsal ekonomiye katkılarının artırılmasında coğrafi işaretlerden yeterince faydalanılmadığı ortadadır. Yöresel gıdaların; pazarda daha fazla yer bulması ile istihdama, üretici ve satıcı gelirlerinde artışa, kadınların işgücüne katılımı oranının yükseltilmesine ne kadar katkıda bulunabileceği ortadadır.

12 Sonuç Geleneksel ürünlerin yerel kalkınmadaki öneminin günden güne arttığı ülkemizde, geleneksel ürünlerin korunması ve yerel kalkınmada etkili bir şekilde kullanılabilmesi için anahtar olabilecek coğrafi işaretlerden yeterince faydalanılmadığı, Geleneksel ürün mevzuatımızın oluşturulmasında konuyla ilgili yeterli saha çalışmalarının olmadığı Ağırlıklı olarak AB mevzuatının baz alınması sonucu ülkemize özgü gıdalarımızla ilgili hükümlerin yetersiz kaldığı söylenebilir. Kalkınmanın ekonomik boyutu başta olmak üzere, sosyal, kültürel, her türlü boyutunda, bu tip gıdalardan daha fazla fayda sağlamanın ilk şartı, tüm ürünleri kapsayan, geniş çaplı bir mevzuat oluşturulması, bunun yanı sıra bu tip ürünlerin tescil prosedürlerinin kolaylaştırılması, tescil sonrası denetimlerinin ise etkin ve etkili bir şekilde yapılması, bunun içinde konu ile ilgili paydaşların koordineli ve organize bir şekilde çalışması gereklidir.

13 Geleneksel Gıda kavramı söz konusu olduğunda 3 temel zıtlık karşımıza çıkmaktadır; 1. Evrensel karşıtı yöresel 2. Sade, doğal karşıtı endüstriyel 3. Miras bilgi veya yeni edinilmiş bilgi ÖZGÜNLÜĞÜN KAYBEDİLMESİ

14 Geleneksel / Endüstriyel? Geleneksel kavramı, yalnızca ürünün kendisini değil üretim yöntemini de tanımlayan ve niteleyen bir olgudur. Yani geleneksel kavramı, yerel mirası da içinde barındırır. Yerel bilgilerin aktarımı ve birikimi gelenekselliği oluşturur. Yani geleneksel kavramı yerel kavramını kapsamaktadır. Üretimin ister tarımsal üretim, ister gıda üretimi olsun, net bir şekilde endüstriyel üretim olmadığını ifade etmektedir.

15 Diğer taraftan; «Yerel ürünlerin geleneksel yollarla üretimi; hem büyük hacimli üretimi engellemekte ve hem de zamanla bu tip geleneksel ürünlerin kaybolmasına yol açabilmektedir. Geleneksel bu tip gıdaların, orijinal özelliklerinin muhafazası koşuluyla, endüstriyel üretime aktarılabilmesi yöresel tatların kaybolmasını önleyebileceği gibi daha geniş kitlelerin bu tip ürünleri tatmasına ve tanımasına da yardımcı olacaktır» Şeklinde karşıt 2 görüş bulunmaktadır.

16 BU DURUMDA HER GELENEKSEL GIDA ENDÜSTRİYEL ÜRETİME AKTARILMALI MIDIR? GELENEKSEL GIDALARIN ENDÜSTRİYEL ÜRETİME GEÇİLDİĞİNDE GELENEKSELLİKTEN ÇIKMA RİSKİ NEDİR? ENDÜSTRİYEL ÜRETİME GEÇİLDİĞİNDE GELENEKSELLİĞİ BOZAN RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?

17 Yöresel ürün, belirgin bir bölgede, daha dar bir coğrafi alanda üretilen ürünleri ifade etmektedir. Bu ürünlerin özelikleri ve/veya üretim yönteminin özellikleri bu coğrafi bölgeden kaynaklanmaktadır. Geleneksel ürün coğrafi alan sınırlamalarından bağımsız bir tanımlamadır. Yöresel kavramı daha çok coğrafi alanla ilintilidir. Gelenekselleşmede bir faktördür.

18 Coğrafi işaret yöresel ürünlere yasal nitelik kazandırmaktadır ve yöreselliğini tanımlamaktadır. Eğer üretim yönteminin de, bu yöresel ürünün tanımının oluşumunda etkisi varsa ve coğrafi işaretleme sürecinde geleneksel üretim yöntemi tanımlandıysa, bu işaret altında üretilen her ürün hem yöresel, yerel ve gelenekseldir.

19 Ancak, sadece ürünün özellikleri tanımlanarak, üretim yöntemi tanımlanmadan, coğrafi işaret almış ise bu ürün yöreseldir, yereldir; yasal olarak coğrafi işaretlenmiştir, ama geleneksel olmayabilir, endüstriyel yöntemle de üretilebilir.

20 Örneğin; Coğrafi işaret almış bir Z peynirinin tanımı, X yöresindeki koyunlardan, şu ısıda, şu nemde, şu sürede bekletilerek vb, üretilen peynirler şeklinde tanımlama varsa bu peynir yöresel bir üründür ama aynı ısıda, aynı nemde aynı sürede söz konusu ürün endüstriyel yöntemlerle de üretilebilir. Örneğin, Erzincan tulum peyniri için Erzincan yaylalarından elde edilen sütte, deri tulumlarda, şu şu yöntemle, şu şu süreçte üretilen peynirlerdir şeklinde bir tanımlama varsa, bu peynir ancak bahsedilen geleneksel yöntemlerle üretilirse bu işareti kullanmaya hak kazanır.

21 Geleneksel gıda, geleneksel yöntemlerle üretilmiş gıdadır. Adı içinde geleneksel geçen (örneğin: Geleneksel Erzincan Tulum Peyniri) ama üretim şekli fabrikasyon olan bir ürünü geleneksel saymamak gereklidir. Her geleneksel gıda, aynı zamanda yerel bir gıdadır. Ama her yerel gıda geleneksel olmayabilir; üretim şekli itibarıyla endüstriyel yöntemlerle üretilmiş olabilir.

22 Endüstriyelleşme ile birlikte gelen riskler? Geleneksel olarak kullanılan bazı hammaddelerin endüstriyel üretimde kullanım riski veya zorluğu (süt, yumurta vb.) Geleneksel olarak kullanılan bazı hammaddelerin maliyetlerinin çok yüksek olması, muadil madde arayışı ve ürün orjinalliğinin bozulması Geleneksel olarak yapılan bazı proses aşamalarının endüstriyel üretime geçişte yapılamaması veya maliyetinin çok yüksek olması (Köme üretiminde ipe cevizin el ile dizilmesi, endüstriyel olarak bunun bir makinasının olmaması, el ile dizmenin endüstriyel kapasiteyi karşılayamaması) Endüstriyel ürünler için yüksek kapasiteyle birlikte daha uzun raf ömrü endişesi, bu amaçla katkı maddeleri veya geleneksel dışı proses aşamalarının kullanılması, orijinal ürün veya üretim yönteminden uzaklaşma

23 Geleneksel Gıdalarda standardizasyon önemli midir? Geleneksel Gıdalarda kalite önemli midir? Önemliyse kaliteden ne kastedilmelidir? Özellikle duyusal özellikler anlamında, kalite standartlarına sahip mi?

24