ESNAF SANATKÂRLAR VE İLGİLİ MESLEK KURULUŞLARI

Transkript

1 Faaliyet 1.10 Yönetici Eğitimi ESNAF SANATKÂRLAR VE İLGİLİ MESLEK KURULUŞLARI BİRLİKLER, FEDERASYONLAR VE ODALAR İÇİN HAZIRLANAN EĞİTİM EL KİTABI 1 ESNAF VE SANATKÂRLARIN UYUM YETENEĞİNİN ARTTIRILMASI OPERASYONU NECLA HALİLOĞLU ANKARA EYLÜL 2016 ELİSABETH MUENCH İN KATKILARIYLA

2 KISALTMALAR LİSTESİ MK ES AT AB ESGM BİT IHK FMH ISO BT KOSGEB NACE KÖO KOBİ TESK TL TOBB UEAPME VET ZDH Meslek Kuruluşları (Odalar, Birlikler, Federasyonlar) Esnaf & Sanatkârlar Avrupa Topluluğu Avrupa Birliği Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü Bilgi ve İletişim Teknolojileri Industrie- und Handelskammer (Almanya Sanayi ve Ticaret Odaları Birliği) Fikri Mülkiyet Hakları Uluslararası Standartlaştırma Organizasyonu (Sınai Standartların Belirlenmesinden Sorumlu Organ) Bilgi Teknolojisi Türkiye Cumhuriyeti Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı Nomenclature générale des activités économiques dans les Communautés Européennes (Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması) Kamu Özel Ortaklığı Küçük ve Orta Boyutlu İşletmeler Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu Türk Lirası Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Avrupa Zanaatkârlar ve Küçük ve Orta Boyutlu İşletmeler Birliği Mesleki Eğitim Zentralverband des Deutschen Handwerks (Almanya Zanaatkârlar Konfederasyonu) 2

3 İÇİNDEKİLER ESNAF-SANATKAR TANIMI... 5 TÜRKİYE DE ESNAF VE SANATKÂR (ES) TANIMI... 5 ESNAF VE SANATKÂR TANIMINA İLİŞKİN ULUSLARARASI ÖRNEKLER... 6 ESNAF SANATKAR ÖRGÜTLENME YAPISI TURKİYE ALMANYA TÜRKİYE VE ALMANYA DA ESNAF-SANATKÂR ÖRGÜTLENMESİNİN KARŞILAŞTIRILMASI MESLEK KURULUŞLARININ FAALİYETLERİ TEMSİL ARABULUCULUK VE HAKEMLİK 16 HÜKÜMET ADINA YÜRÜTÜLEN GÖREVLER (DEVREDİLEN GÖREVLER) 16 HİZMETLER BİLGİLENDİRME VE AĞ OLUŞTURMA 18 TAVSİYE VE DANIŞMANLIK 18 EĞITIM 19 TİCARETİN VE PAZARIN GELİŞTİRİLMESİ 19 OFİS İMKÂNLARI VE ALTYAPI 19 ÖZEL (NİTELİKLİ) HİZMETLER 20 HİZMET SUNUMUNDA KRİTİK BAŞARI FAKTÖRLERİ HİZMET SUNUMUNDA KAMU-ÖZEL KESİM İŞBİRLİĞİNİN ÖNEMİ ALMANYA TÜRKİYE KARŞILAŞTIRMASI TÜRKİYE DE ESNAF-SANATKARLARIN YAŞADIĞI SORUNLAR GENEL SORUNLAR SPESİFİK SORUNLAR EKLER EK 1: MEVCUT DURUM ANALİZİ BULGULARINA ILİŞKİN ÇALIŞMA GRUBU TARTIŞMALARI EK 2: ES İSTATİSTİKLERİ... 32

4 ŞEKİL LİSTESİ ŞEKİLL 1: TÜRKİYE DE ES ÖRGÜTLENME YAPISINA GENEL BAKIŞ 11 ŞEKİL 2: MESLEK KURULUŞLARININ FAALİYETLERİ 14 ŞEKİL 3: MESLEK KURULUŞLARININ TEMSİL FONKSİYONLARI 14 ŞEKİL 4: MESLEK KURULUŞLARININ SAVUNUCULUK FAALİYETLERİ 15 ŞEKİL 5: MESLEK KURULUŞLARI TARAFINDAN SUNULAN HİZMETLER 17 TABLO LİSTESİ TABLO1: TÜRKİYE DE KOBİ TANIMI 5 TABLO2: TÜRKİYE VE ALMANYA DA ESNAF SANATKAR ÖRGÜTLENMESİNİN KARŞILAŞTIRILMASI 6 TABLO 3: TÜRKİYE DE MESLEK ODALARI ÖRGÜTLENMESİ 10 TABLO 4: ALMANYA DA MESLEK ODALARI ÖRGÜTLENMESİ 12 TABLO5: TÜRKİYE VE ALMANYA DA ESNAF-SANATKAR ÖRGÜTLENMESİNİN KARŞILAŞTIRILMASI 13 4

5 ESNAF VE SANATKARLARIN MEVCUT DURUMU ve EKONOMİDEKİ ÖNEMİ ESNAF-SANATKAR TANIMI TÜRKİYE DE ESNAF VE SANATKÂR (ES) TANIMI Esnaf-Sanatkârlar, yaklaşık kişilik bir grup olarak, Türkiye deki KOBİ lerin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Esnaf-sanatkâr işletmelerindeki çalışan sayılarına ilişkin sağlıklı veriler bulunmamakla birlikte, bu işletmelerin KOBİ lerin mikro işletme sınıfında yoğunlaştığı tahmin edilmektedir. Türkiye deki KOBİ tanımı aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. Tablo 1: Türkiye de KOBİ tanımı TÜRKİYE 1 KOBİ sınıfı Çalışan sayısı Yıllık Net Satış Hasılatı (TL) Yıllık Mali Bilanço Toplamı (TL) Mikro < 10 1 milyon 1 milyon Küçük VE 8 milyon VEYA 8 milyon Orta milyon 40 milyon 5 Buna ek olarak Esnaf-Sanatkârı tanımlayan bir dizi başka yasal kriter de bulunmaktadır. Bu kriterler şunlardır: İlgili Kurul 2 tarafından tanımlanan meslek alanlarında (bağımsız tüccar olarak) iş yapıyor olmak, Kurul tarafından belirlenen üst limitin altında yıllık gelire sahip olmak, Basit usulde vergilendirilmek ve işletme hesabı esasına göre deftere tabi olmak veya vergiden muaf olmak 1 Resmi Gazete (4 Kasım 2012), No Esnaf ve Sanatkâr ile Tacir ve Sanayiciyi ayıran sınırların tespit edilmesi amacıyla oluşturulmuş Kurul.

6 ESNAF VE SANATKÂR TANIMINA İLİŞKİN ULUSLARARASI ÖRNEKLER Diğer (Avrupalı) ülkelerde kullanılmakta olan Esnaf-Sanatkâr tanımına baktığımızda, zanaat sektörünün KOBİ lerin önemli bir parçası olarak tanımlandığını görüyoruz. Avrupa Birliği düzeyinde, UEAPME nin (Avrupa Zanaat, Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler Birliği) 2020 yılında Zanaatlar ve KOBİ ler başlığını taşıyan raporunda zanaatkârlar ve diğer KOBİ sektörleri, bu sektörler arasında herhangi bir ayrım yapılmaksızın ele alınmaktadır. Almanya Almanya da yürürlükte olan yasalar, tüm işletmelerin Sanayi ve Ticaret Odası na veya Zanaat Odası na kayıt yaptırmasını zorunlu kılmaktadır. ZDH, Almanya Zanaat Konfederasyonu dur. Almanya da zanaat sektörü, aşağıdaki meslek dallarını da içeren 100 den fazla mesleği kapsamaktadır 3 : Birleşik Krallık İnşaat ve bina içi işleri, Elektrik ve metal işleri, Ahşap ve plastik işleri, Giyim, tekstil ve deri ürünler, Gıda, Sağlık ve vücut bakımı ile kimyasal ve temizlik sektörü, Grafik tasarımı. Birleşik Krallık ta ulusal düzeyde çağdaş zanaat dallarının geliştirilmesinden sorumlu kurum olan Zanaat Konseyi, aşağıdaki sektörleri zanaat olarak tanımlamaktadır 4 : Seramik, Cam, Grafik işleri, Geleneksel meslekler, Demir ve taş, Kuyumculuk ve gümüşçülük, Müzik aleti yapımı, Tahnitçilik (hayvan postu doldurma sanatı), Tekstil ve deri, Oyuncak ve otomatlar, Ahşap. Bu örnekler, Avrupa da farklı ülkelerin zanaat sektörüne ilişkin farklı tanımlarının bulunduğu ve bu tanımların; 6 Belli bir meslekte faal olma, İlgili mesleki belgelere sahip olma gibi kriterler çerçevesinde yapıldığı görülmektedir. Aşağıda yer alan Tablo da (Tablo 2), ES Tanımı ve ilgili kurumlarla ilgili olarak Türkiye ve Almanya daki mevzuata dair bir karşılaştırma yer almaktadır: 3 Skilled Crafts Occupations, ZDH Web Page, 4 The Craft Blueprint (2009), Craft Council, UK

7 Tablo 2: Esnaf-Sanatkâr Tanımı Meslek tanımı yapan yasa ya da kurul Meslek sayısı Meslekler (tematik sınıflandırma) Türkiye ve Almanya da ES Örgütlenmesinin Karşılaştırılması ALMANYA Yasalara göre Esnaf-Sanatkâr Tanımı (Zanaatler Kanunu) Zanaatler Kanunu çerçevesinde tanımlanmış sektörlerde aktif olma kriterine dayalıdır. Yasa (Zanaatler Kanunu) Grup A: 41 meslek dalı (ustalık belgesi alınması gereklidir) Grup B1: 52 meslek dalı (ustalık belgesi alınmasına gerek yoktur) Grup B2: 54 meslek dalı (ustalık belgesi alınmasına gerek yoktur) İnşaat ve bina içi işleri, -Elektrik ve metal işleri, -Ahşap ve plastik işleri, -Giyim, tekstil ve deri ürünler, TÜRKİYE 5362 sayılı yasa, Esnaf-Sanatkâr tanımını şu şekilde yapmaktadır: - Esnaf ve Sanatkâr ile Tacir ve Sanayiciyi Belirleme Kurulu tarafından tanımlanmış meslek dallarında faal olan - mesleklerini gezici veya sabit bir işyerinde icra eden, - ekonomik faaliyetini sermayesi ile birlikte bedenî çalışmasına dayandıran, - kazancı tacir veya sanayici niteliğini kazandırmayacak miktarda olan, - basit usulde vergilendirilenler ve işletme hesabı esasına göre deftere tabi olanlar ile vergiden muaf bulunan meslek ve sanat sahibi kimseler Yasayla Oluşturulmuş Kurul 491 (ustalık belgesi konusu bir sonraki bölümde ele alınmıştır) -İmalat/onarım -Madeni eşyalar / Makineler -Madeni olmayan mamul ürünler -İnşaat 7

8 Tanıma göre çalışan sayısı Tanıma göre gelir düzeyi ALMANYA -Gıda, -Sağlık ve vücut bakımı ile kimyasal ve temizlik sektörü, -Grafik tasarımı. Sınırlama yok Sınırlama yok TÜRKİYE -Elektronik -Cam -Ahşap Ürünler -Dokumacılık / Giysi üretimi -Kauçuk / plastik, -Kâğıt / Kırtasiye -Deri -Gıda işleme -Spor malzemeleri -Otomobil / Motorlu taşıtlar Hizmetler -Giyim -Yiyecek ve içecek -Telekomünikasyon -Baskıcılık -Sağlık bakımı / güzellik -Ulaşım Mikro işletme Limit, Kurul tarafından belirlenmektedir 8

9 ALMANYA TÜRKİYE Hukuki statü Sınırlama yok Bağımsız tüccarlar (şahıs işletmesi) İlgili vergi rejimi Basit usulde vergilendirme İlgili defter tutma İşletme defteri yöntemi Üye olunabilen kurumlar Odalar Birlikler Dernekler ZDH (şemsiye kuruluş) Odalar Birlikler Federasyonlar TESK (şemsiye kuruluş) ZDH-TESK görevleri ZDH: Zanaat dallarının korunması ve bunlar tarafından sunulan hizmetlerin kalitesinin denetlenmesi, - devredilen görevler, - temsili görevler, - üyelerin gelişimine dönük hizmetler, - mesleki eğitim ve belgelendirme TESK: Zanaat dallarının korunması ve bunlar tarafından sunulan hizmetlerin kalitesinin denetlenmesi, - devredilen görevler, - temsili görevler, - üyelerin gelişimine dönük hizmetler, - mesleki eğitim ve belgelendirme 9

10 ESNAF SANATKAR ÖRGÜTLENME YAPISI TURKİYE Türkiye de esnaf ve sanatkârlar esnaf/sanatkâr odalarına diğer işletmeler ise sanayi ve/veya ticaret odalarına üye olmak zorundadır. TESK (Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonu) esnaf/sanatkâr odalarının, TOBB ise diğer odaların şemsiye kuruluşudur. ES Odaları, il düzeyinde birlik, sektör düzeyinde ise federasyonlar altında örgütlenmiştir. Aşağıdaki şekilde (Şekil 1) Türkiye deki ES örgütlenme yapısı özetlenmektedir. Tablo 3: Türkiye de meslek odaları örgütlenmesi TÜRKİYE'DE MESLEK ODALARI ÖRGÜTLENMESİ TESK 3063 oda 82 Birlik 13 Federasyon TOBB 12 Sanayi Odası 60 Ticaret Odası 178 Sanayi ve Ticaret Odası 766 Ziraat Odası diğer serbest meslek odaları

11 Şekil 1: Türkiye de ES örgütlenme Yapısına Genel Bakış

12 ALMANYA Almanya daki meslek kuruluşları genel itibariyle iki grup altında toplanmaktadır. 1. Odalar 2. Dernekler Almanya da bulunan 53 zanaat odası (HWK) yaklaşık işletmeyi kapsamakta ve bu işletmelerde 4,8 milyon kişi istihdam edilmektedir. Bu odalar kanunla kurulmuş tüzel kişilikler olup mesleki eğitim, işletme tescili gibi görevleri hükümet adına yürütmektedir. Odalara üyelik zorunludur. Odalara ilaveten, endüstri dernekleri olarak adlandırılan ve çeşitli zanaat alanlarını kapsayan 36 dernek bulunmaktadır. Bu derneklere üyelik zorunlu değildir. Dernekler üyelerine kuruluş sözleşmeleri çerçevesinde hizmetler sunmaktadır. ZDH (Zentralverband des Deutschen Handwerks), hem odaların hem de derneklerin şemsiye kuruluşudur. Zanaat işletmeleri dışındaki tüm işletmeler sanayi ve ticaret odaları altında örgütlenmektedir (IHK). Tüm odalar bölgesel düzeyde teşkilatlanmıştır. Tablo 4 te Almanya daki meslek odalarına ilişkin sayılar verilmektedir 5. Tablo 4: Almanya da meslek odaları örgütlenmesi ALMANYA'DA MESLEK ODALARI ÖRGÜTLENMESİ HWK 53 zanaat odası IHK 79 sanayi ve ticaret odası 7 ziraat odası diğer serbest meslek odaları 5 ZDH, 2016

13 TÜRKİYE VE ALMANYA DA ESNAF-SANATKÂR ÖRGÜTLENMESİNİN KARŞILAŞTIRILMASI Tablo 5 te Türkiye ve Almanya da esnaf-sanatkâr örgütlenmesine ilişkin bir karşılaştırma yapılmıştır. Tabl0 5: Türkiye ve Almanya da esnaf-sanatkâr örgütlenmesinin karşılaştırılması Almanya ZDH Özel hukuk kapsamında kurulmuştur (Tüm oda, konfederasyon ve diğer benzeri kuruluşların şemsiye kuruluşudur) Türkiye TESK Kamu hukuku kapsamında kurulmuştur (Tüm oda ve Federasyonların şemsiye kuruluşudur) Zanaat odaları (il düzeyinde 53 adet) Konfederasyonlar (Ulusal düzeyde 48 adet)) Esnaf ve sanatkâr odaları (meslekler bazında ve karma) Federasyonlar (meslekler bazında) Hukuki statü Kamu hukuku kapsamında kâr amacı gütmeyen kuruluş Özel hukuk Kamu hukuku kapsamında kamu tüzel kişiliği Kamu hukuku kapsamında kamu tüzel kişiliği Üyeler Zanaat işletmeleri Eyalet/devlet düzeyinde örgütlenen zanaat konfederasyonları Esnaf ve sanatkâr işletmeleri İlgili esnaf-sanatkar odaları Üyelik Zorunlu Gönüllü Zorunlu Zorunlu Üyelik ücreti Genel Kurul tarafından belirlenmektedir Kanunla belirlenmektedir (asgari ücrete dayalı olarak)

14 MESLEK KURULUŞLARININ FAALİYETLERİ Odalar, esas itibariyle 2 tür faaliyet göstermektedir. 1. Temsil 2. Hizmetler Şekil 2: Meslek Kuruluşlarının faaliyetleri Temsil hakların savunucusu olarak Hizmetler hizmet sağlayıcı olarak TEMSİL Temsil fonksiyonu kapsamında: Üye haklarının savunulması/lobicilik Hakemlik/arabuluculuk Devredilmiş (hükümet adına yürütülen) görevler bulunmaktadır Şekil 3: Meslek Kuruluşlarının temsil fonksiyonları Savunuculuk Temsil Hakemlik/ara buluculuk Devredilmiş görevler

15 Savunuculuk (Meslek/meslek mensupları adına lobi yapmak) Savunuculuk fonksiyonu, savunulan grup adına herhangi bir şeyin yanında veya karşısında durmaktır. Meslek kuruluşları iş hayatıyla ilgili yeni kanunlar çıkarılması, mevcut olanların değiştirtilmesi veya iptali gibi konularda savunuculuk üstlenebilir, işletmeler için elverişli bir ortamın oluşturulması yönünde lobi faaliyetleri yaparak üyelerinin vergi, krediye erişim, bürokrasi gibi konulardaki ihtiyaç ve sorunlarını gündeme getirebilir. Savunuculuk faaliyeti içinde aktif biçimde yer alarak politika yapıcılar ve iş dünyası nezdinde imajını yükseltebilir. Politika yapıcılar bu sayede politikalarıyla ilgili bilgilere birinci elden ulaşma imkânı bulur ve potansiyel oy kaynağı olan meslek kuruluşu üyeleri arasındaki itibarlarını artırabilirler. Bu nedenle, meslek kuruluşları karar verme sürecini demokratikleştiren araçlar olarak görülmelidir. Şekil 4: Meslek Kuruluşlarının Savunuculuk Faaliyetleri Savunuculuk diyalog platformları doğrudan savunuculuk faaliyetleri üye tabanına yönelik kampanyalar halkla ilişkiler Meslek kuruluşları savunuculuk faaliyetlerini aşağıdaki yollarla gerçekleştirebilir: Diyalog platformları: Bu platformlar kamu ve özel kesim temsilcilerinin istişarede bulunduğu platformlardır. Örnek olarak, ortak komiteler, tavsiye konseyleri, ilgililerin görüşlerine başvurma eylemleri sayılabilir. Bu tür platformlar, hükümet ve iş dünyası temsilcilerinin süreçlere resmi biçimde katılımını ve görüşlerini yapılandırılmış bir şekilde ortaya koymalarını sağlar. Doğrudan savunuculuk faaliyetleri Doğrudan savunuculuk faaliyetleri gayri-resmi bir temsil şekli olup, mektup yazmak, telefon görüşmesi yapmak, ilgilileri ziyaret etmek gibi yöntemlerle uygulanabilir. Üye tabanına yönelik kampanyalar Meslek kuruluşları üye tabanına yönelik kampanyalar çerçevesinde üyelerinin politikacılara e-posta, mektup, fax, telefon gibi yollarla ulaşarak çeşitli inisiyatifleri desteklemelerini, konferanslara aktif olarak katılmalarını veya gösteriler tertip etmelerini sağlayabilir. Halkla ilişkiler: Halkla ilişkilerin amacı üyeleri en iyi şekilde bilgilendirmek ve kamu desteği almaktır. Meslek kuruluşları mesajlarını iletmek veya yeni çıkarılan kanun ve tüzüklerin işletmeler, çalışanlar, yatırımcılar, tedarikçiler ve müşteriler üzerindeki etkilerini açıklayan faydalı ve kolay anlaşılabilir bilgi sağlamak amacıyla medyayı kullanabilirler.

16 ARABULUCULUK VE HAKEMLİK Arabuluculuk, anlaşmazlıkların çözümünde kullanılan yargı dışı araçlardan biridir. Anlaşmazlığın tarafı olan kişiler ortak mutabakatla üçüncü bir kişiyi seçerler. Bu üçüncü şahıs, tarafların her birinden aldığı bilgiyi süzer ve anlaşma gerçekleşene kadar taraflar arasındaki pazarlığı sürdürür. Arabuluculuğun avantajları şunlardır: Basit bir işlemdir Mahkeme sürecine nazaran düşük maliyetlidir Hızlıdır Taraflar arabuluculuk sürecini sonuçtan memnun olarak tamamlarlar, çünkü arabulucu vasıtasıyla istenen sonuçlara ulaşmışlardır. Hakemlik de yargı dışı bir anlaşmazlık çözüm yolu olup, anlaşmazlığın tarafı olan kişilerin ortak mutabakatı ile belirlenen hakem (ler) anlaşmazlıkla ilgili bir çözüm üretir(ler). Hakem kararı, mahkeme kararı gibi bağlayıcı nitelikte olup uyulması zorunludur. Mahkeme sürecine nazaran daha hızlı ve genellikle daha az maliyetlidir. Taraflar, istedikleri çözüm yöntemini seçebilirler. Hem arabuluculuk hem de hakemlik ticari anlaşmazlıkların çözümü açısından mükemmel yöntemlerdir. Arabuluculuk sürecinde bir çözüm üretilemezse hakemliğe başvurulabilir. HÜKÜMET ADINA YÜRÜTÜLEN GÖREVLER (DEVREDİLEN GÖREVLER) Meslek kuruluşları aynı zamanda hükümet tarafından delege edile aşağıdaki görevleri yerine getirirler: İşletme tescili Menşei sertifikası verilmesi Numune kayıtları Mesleki eğitim düzenlenmesi Mesleki eğitimi tamamlayanların sertifikalandırılması Sınav yapma ve lisans verme Kota tahsisi Standartların geliştirilmesi ve denetlenmesi

17 HİZMETLER Meslek kuruluşları aşağıda belirtilenlerle sınırlı olmayan, çok çeşitli hizmetler sunar: Bilgilendirme / ağ oluşturma Tavsiye ve danışmanlık Eğitim Ticaretin ve pazarın geliştirilmesi Ofis imkânları ve altyapısı Diğer hizmetler Şekil 5: Meslek kuruluşları tarafından sunulan hizmetler B2B: İki veya daha fazla işletme arasında gerçekleştirilen

18 BİLGİLENDİRME VE AĞ OLUŞTURMA Bu hizmet, üyeleri ve diğer grupları ilgilendiren çeşitli haberlerin ve konuların yayılmasını sağlayacak araçlarla ilgilidir. Bültenler, üyelerin reklam da verebileceği, geleneksel ve kabul görmüş iletişim araçlarından biridir. Aşağıda, bilgilendirme ve ağ oluşturma hizmetlerine ilişkin örnekler verilmektedir. Düzenli iş toplantıları Komiteler Web sitesi ve internette iş görüşmeleri Bülten ve yayınlar Üye rehberleri ve veri tabanları Konferanslar ve üst düzey toplantılar Yıllık raporlar TAVSİYE VE DANIŞMANLIK Bu hizmetler bire-bir rehberlik ve profesyonel danışmanlığı kapsayabilir. Bireysel rehberliğin amacı, genellikle, üyelerin muhasebe, hukuk, finans, organizasyon vb. konularındaki gündelik problemlerine çözüm bulmaktır. Problem çözümünün profesyonel danışmanlık gerektirdiği durumlarda onaylı danışmanlara yönlendirme yapılabilir. Bir grup veya sektörün ortak problemlerine yönelik grup danışmanlığı vermek de mümkündür. Örneğin muhasebe işlemlerinde bir değişiklik olduysa, bilgi ve iletişim alanında bir yenilik varsa, çevre veya sağlıkla ilgili konularda grup danışmanlığı yöntemi kullanılabilir. Tavsiye ve danışmanlığa ilişkin örnekler aşağıda verilmektedir: Karşılıklı ziyaretler ve iş gezileri Üyeler arasında kıyaslama yapılması ve iyi uygulama örneklerinim oluşturulması Birebir koçluk Hukuk danışmanlığı Finans ve vergi danışmanlığı Defter tutma konusunda yardım Kalite standartları ve ISO 9000 Yeni teknolojiler ve çevre konuları

19 EĞITIM Eğitim, üye işletmelerin sahip, yönetici ve çalışanlarının ihtiyaç duyduğu bilgileri kurslar, eğitim programları, atölye çalışmaları ve sunuşlar vb. vasıtasıyla aktarmaktır. Eğitim, meslek alanındaki değişim ve gelişmeleri yansıtacak şekilde seri bilgilendirme sağlayabilmelidir. Eğitim konuları aşağıda belirtilen (ve diğer) alanlardan seçilebilir: İşletme eğitimi Teknik/teknolojik konularda eğitim Mesleki eğitim Seminerler ve grup danışmanlığı Eğitim müfredatı, standartlar ve el kılavuzları geliştirme TİCARETİN VE PAZARIN GELİŞTİRİLMESİ Bu hizmetler genellikle alıcı ve satıcıların karşılaştırılmasına odaklanmaktadır. Meslek kuruluşlarının bu faaliyetleri gerçekleştirmek için kullanabilecekleri önemli avantajları vardır. Bu avantajlardan bir tanesi, ulusal ve uluslararası networklere sahip olmalarıdır. Örnek etkinlikler aşağıda sıralanmaktadır: Ürün sergileri ve fuarlar düzenlenmesi Muhtemel pazarlar (ihracat pazarları) hakkında bilgi temini Alıcı-satıcı ve tedarikçi toplantıları Ticari heyet toplantıları Pazar araştırma destekleri Sergi salonları Buluşturma hizmetleri OFİS İMKÂNLARI VE ALTYAPI Meslek kuruluşları tarafından sunulan ofis ve altyapı hizmetleri şu şekilde sıralanabilir: Sanayi siteleri kurmak ve işletmek Laboratuvar ve deney imkânları sunmak Ticaret merkezleri, pazarlama merkezleri, işletme kuluçkaları kurmak

20 ÖZEL (NİTELİKLİ) HİZMETLER Yukarıda sayılan hizmetlere ilaveten meslek kuruluşları giderek daha yenilikçi alanlarda olmak üzere çok çeşitli hizmetler geliştirmekte ve sunmaktadır. Bunlar arasında sigorta hizmetleri, kredi kooperatifleri, toplu anlaşmalar, mahkemelerde üyeleri temsil ve araştırma faaliyetleri sayılabilir. Aşağıda bu tür hizmetlere ilişkin örnekler verilmektedir: Tek adım danışmanlık hizmetleri Teknoloji geliştirme/teknoloji transferi İnsan kaynakları geliştirme programları Web tabanlı hizmetler Talebe dayalı eğitim hizmetleri Esnaf-Sanatkâr haftası etkinlikleri Altyapı geliştirme ticaret ve pazarlama merkezleri, işletme kuluçkaları HİZMET SUNUMUNDA KRİTİK BAŞARI FAKTÖRLERİ Başarılı hizmetler sunabilmek için aşağıdaki faktörlerin göz önünde bulundurulması gerekir. 6 : Hizmetler ihtiyaç ve taleplere dayandırılmalıdır. Üyeler arasında farkındalık oluşturulmalıdır. Üye ilişkilerinin iyi yönetilmesi gerekir Hükümetin fon desteği Dış kaynak kullanımı (danışmanlarla işbirliği) Yönetim Kurulu, genel sekreter ve çalışanların adanmışlığı Hizmetlerin başarılı bir şekilde sunulmasının önündeki engeller arasında, fonların yetersiz oluşu, gelirlerin az olması ve nitelikli danışman kişi/kurum eksikliği sayılabilir. Hizmet sunumunu başlatmadan önce hizmet pazarı incelenmeli ve üyelerin ihtiyaçları belirlenmelidir. İyi tasarlanmış bir strateji altında gerçekçi hedefler tanımlanmalıdır. Görevleri de içeren bir eylem planının hazırlanması önemlidir. Hükümet desteği sürecin önemli bir bileşenidir. 6 Kaynak: ZDH-SCI Conference Notları, 2001 (International Conference On Innovative and Best Practices for Chambers and Industry Associations in the New Millennıum)

21 HİZMET SUNUMUNDA KAMU-ÖZEL KESİM İŞBİRLİĞİNİN ÖNEMİ Hükümet-özel sektör etkileşiminde meslek kuruluşları tarafından üstlenilen rol, kamu-özel kesim işbirliği oluşumuna hız kazandırır 7. Geleneksel yaklaşımda özel sektör politika önerilerinde bulunur, hükümetler ise politikaları belirler, hükümetler özel sektörü destekler, özel sektör ise hükümetin sözünü dinler. Kamu-özel kesim işbirliği yaklaşımının kapsamı ise şu şekildedir: Politika dokümanları üzerinde tartışma yapılması ve hükümetin planlama sürecine katılım Paylaşım-yetki devri-işbirliği Paylaşım, yetki devri alanlarına ilişkin örnekler: Veri toplama ve muhafaza / bilgi yayımı Mesleki eğitim Fuar ve sergiler Mesleki sertifikalandırma ES nin tanıtımı İşletme altyapı desteği İşletme tescili ve lisans verilmesi Hukuki çerçeve Sanayi sitesi kurma ve yönetme; altyapı geliştirme Ekonomi politikalarının planlanması Kamu-özel kesim işbirliğinin önündeki muhtemel engeller: Hükümetlerin fonksiyonlarından vazgeçmek istememesi (yetki devretmek istememesi) İş dünyasının hükümete etki yapması tehlike doğurabilir Hükümet çalışanlarının harcama esnekliğinin ortadan kalkması Taraflar arasında yeterli güven olmaması Planlama ve vizyon eksikliği Oda/derneklerin yeterli imkânlarının olmaması Oda/dernek bağımsızlığının tehlikeye girmesi Oda/dernek kaynaklarının yetersizliği Bu engeller, meclisi ikna ederek, güven oluşturarak, kamu-özel kesim işbirliğine yönelik bir plan oluşturarak, işbirliği ve yetki devri konularını netleştirerek ortadan kaldırılabilir. Yetki devri kanun ve tüzüklerle teminat altına alınır. Başarının temel faktörleri birlikte çalışma istekliliği, karşılıklı güven ve kazan-kazan yaklaşımıdır. 7 Kaynak: ZDH-SCI Conference Notları, 2001 (International Conference On Innovative and Best Practices for Chambers and Industry Associations in the New Millennıum)

22 ALMANYA TÜRKİYE KARŞILAŞTIRMASI Almanya da zanaat meslek kuruluşlarının görevleri Zanaatlar Kanunu ile belirlenmiştir. Meslek kuruluşlarına verilen görevler esas itibariyle 4 sınıfta toplanabilir: Devredilen görevler (tescil, uzlaşma kurulları, denetim vs.) Temsil görevleri (üye çıkarlarının temsil edilmesi) Üyeleri geliştirmeye yönelik hizmetler ( eğitim ve tavsiye) Mesleki eğitim (çıraklık ve sürekli eğitim) ve sertifikalandırma. Türkiye de TESK ve teşkilatının görevleri 5362 sayılı kanunla düzenlenmiş olup, Almanya daki görevler ile benzerlik göstermektedir. Almanya ve Türkiye arasındaki en temel farklar şunlardır: Esnaf ve sanatkâr tanımı, önceki bölümlerde açıklandığı üzere, farklı bir esasa dayandırılmıştır. Alman Kanununda zanaat meslekleri net olarak tanımlanmıştır (ustalık belgesi gerektiren ve gerektirmeyen zanaatlar). Türkiye de ise Esnaf-Sanatkâr statüsünde sayılacak meslek kollarını belirleme yetkisi kanunla tanımlanan kurula bırakılmıştır. Esnaf sanatkâra özgü bir tanım oluşturulmasının başlıca 2 avantajı mevcuttur: (1) Esnaf-sanatkâr grubunun istatistiklerde ve politikalarda göz ardı edilmemesini sağlar (2) Sadece bu gruba yönelik politika ve desteklerin oluşturulması kolaylaşır. Bu nedenlerden dolayı Türkiye de; Esnaf-Sanatkâr tanımıyla ilgili karışıklık nedeniyle KOBİ ve Esnaf-Sanatkâr politikaları arasında net bir ayrım yapılamamaktadır Gelir düzeyi ve işletme türüyle sınırlanan ES tanımı, ES işletmelerinin büyümesinin önünde bir engel teşkil etmektedir. Pratikte Esnaf-Sanatkâr gelir düzeyini izlemek mümkün olmadığından işletmelerin Esnaf- Sanatkâr tanımı içindeki sınırlarda kalıp kalmadığını görmek mümkün olamamaktadır. Bu durum TESK veya TOBB üyesi olmak konusunda kargaşa yaratmaktadır. Esnaf-Sanatkâr tanımının uluslararası standartlara göre yeniden belirlenmesi ve söz konusu kargaşanın ortadan kaldırılması önemli bir konudur.

23 TÜRKİYE DE ESNAF-SANATKARLARIN YAŞADIĞI SORUNLAR GENEL SORUNLAR AdapTESK Projesi kapsamında yapılan Mevcut Durum Analizi çalışmasında (Şubat 2016) ES nin en önemli sorunları aşağıdaki şekilde belirlenmiştir. Esnaf-Sanatkâr işletmelerinin acil sorunu, eğitim eksikliği, teknolojik gelişmelere ayak uyduramamak ve rekabet gücünün zayıf olmasıdır. ES2nin yaşamını sürdürmesini zorlaştıran diğer sorunlar, vergiler, nitelikli eleman eksikliği ve bürokrasidir. Esnaf-Sanatkâr işletmelerinin orta-uzun vadeli stratejileri bulunmamaktadır. İş planları ve iş modelleri kısa vadelidir. Pazardaki eğilimleri, müşteri taleplerini ve yenilikleri takip edememektedirler. Bu konular için kaynak ayıramamaktadırlar. Sadece günlük konularla uğraşabilmektedirler. Esnaf-Sanatkâr işletmelerinde kalite belgelendirme kültürü zayıftır. Esnaf-Sanatkâr, ağır idari yüklerin giderilmesini ve idari süreçlerin basitleştirilmesini istemektedir. Esnaf-Sanatkâr, mecburi sertifikaların alınmasında zorlanmaktadır. ES, finansal yük getiren birçok yükümlülüğe tabidir. Bu yükümlülükler yerine getirilmediği takdirde ağır yaptırımlara maruz kalmaktadırlar. Esnaf-Sanatkâr işletmelerinin %85 i elverişsiz iş yerlerinde çalışmaktadır. Nitelikli eleman, çırak ve kalfa eksikliği en temel problemdir. NACE sınıflaması önemli bir sorundur. Bu sınıflama nedeniyle sektör sınırları bulanık durumdadır 8. Tüzükler hazırlanırken odaların görüşü alınmamaktadır. Yeni yasal düzenlemeler yapılırken düzenleyici etki analizi yapılmamaktadır. Meslek okulları güncel teknoloji donanımına sahip değildir. Politika dokümanları mevcut sorunların ortaya koyulması açısından güçlüdür, ancak politikaların uygulanmasında zayıflık vardır ve uygulamalar etkin biçimde izlenmemektedir. Odalar ve Birlikler sınırlı insan kaynağına sahiptir. Bu nedenle üyelerine işletme geliştirme hizmetleri sunmaları zordur. Kaybolmaya yüz tutan sektörlere özel önem verilmesi gerekmektedir. Göçmenler, hem tehdit hem de fırsat unsuru oluşturmaktadır. Mevcut Durum Analizi çalışmasında belirlenen sorunlarla ilgili olarak ES ve diğer proje paydaşlarıyla yapılan tartışmaların özeti ekte verilmektedir. 8 NACE konusunda TESK tarafından yürütülen kapsamlı çalışmalar 2016 yılı Kasım ayı itibariyle tamamlanma aşamasındadır.

24 SPESİFİK SORUNLAR Önemli sorunlardan bir tanesi, Ustalık Belgesi ile ilgilidir. Geçerli mevzuata göre: 3308 (4702 ile değişik) sayılı Mesleki Eğitim Kanunu nun 30. Maddesine göre meslek odaları, 3308 sayılı kanun kapsamında bulunan mesleklerde açılan işyerlerinin oda kaydı için ustalık belgesi aramak zorundadır. Belediyeler ise ES veya yanında çalışan birinin ustalık belgesine sahip olması durumunda işyeri ruhsatı vermektedir sayılı kanunun 68. Maddesine göre (6585 madde 20 ile değiştirilen) ES Siciline kaydolmak ve ilgili odaya üye olmak için 3308 sayılı kanunun 30. Maddesinde tanımlanan ustalık belgesi aranmayacaktır sayılı TOBB Kanununun 102. Maddesine göre (6585 Madde 21 ile değiştirilen) 3308 sayılı kanunun 30. Maddesinde belirtilen ustalık belgesi Ticaret Siciline kayıt için aranmaz. Belediye ruhsat yönetmeliğine göre (2005) Ticaret Siciline kaydolanlar dışındaki işletmelerde ustalık belgesi aranır. Yukarıda görüldüğü üzere birbiriyle çelişen mevzuatın uyumlaştırılmasına ihtiyaç vardır. Almanya daki uygulamaya bakıldığında Alman Zanaatlar Kanununda bir değişiklik yapılarak 94 meslekten 53ünde ustalık belgesi zorunluluğunun kaldırıldığı, ancak odaların mesleğin korunması yönündeki tüm tedbirleri aldığı görülmektedir. Türkiye de de ustalık belgesi konusuna daha geniş bir perspektiften bakmak, ustalık belgesini sadece sicil ve üyelik kaydı penceresinden değil, ekonomik etki (yeni işlerin kurulması) ve tehlike boyutu (tüketicinin korunması) açısından değerlendirmek gerekir. Mesleklerin heterojen yapısı göz önüne alındığında, her meslek için ayrı bir değerlendirme yapma ihtiyacı ortaya çıkmaktadır.

25 ES ve ilgili meslek kuruluşlarının diğer önemli problemleri küreselleşmenin etkileriyle ilgilidir. 9 Küreselleşme, tüketici taleplerini, iş modellerini ve işletmelerin müşterileriyle olan ilişkilerini derinden etkilemiştir. Bilgiye dayalı yeni ekonomide teknolojik gelişmeler çok hızlı olmakta, sınırlar ortadan kalkmaktadır. Bu gelişmeler ulusal politikaları etkilemiş ve etkin, ulus üstü yapıların varlığını gerekli kılmıştır. Bu demektir ki, odalar, birlikler ve dernekler bu değişimleri takip etmek ve çalışmalarını güncellemek zorundadır. Küreselleşmenin işletmeler üzerindeki etkileri aşağıdaki şekilde özetlenebilir. Rekabet küresel nitelik kazanmıştır. Bilgi, mukayeseli üstünlükte kilit unsur haline gelmiştir. Çevre ve sosyal konularla ilgili kaygılar önem kazanmıştır. Bu nedenlerle yeni işletme kültürü aşağıdaki konulara odaklanmaktadır: İnovasyon (ürün ve hizmetlerde yenilik) Yaratıcılık ve bireyselleştirme İyi uygulama örneklerine göre metodolojilerin güncellenmesi Kıyaslama (kalite ve performans göstergelerinin geliştirilmesi) Çevrim içi uygulamalar (networkler ve e-ticaret) Kümelenme ve ağ oluşturma (stratejik ittifaklar) Yeşil ekonomi (biyo-çözünürlük, geri dönüşüm) İş etiği (insan hakları, çocuk işçiliği, kötü çalışma koşulları vs.) Bu gelişmeler meslek kuruluşları için şu anlama gelmektedir: Yeni ve kaliteli hizmetlere yönelik talep artmıştır. Üye profili değişmektedir (küresel üyeler üyelik hak ve görevlerine yenilik getirmektedir) Diğer hizmet sağlayıcılarının rekabeti artmaktadır Hükümetler daha proaktif politikalar yapmaktadır Bu çerçevede daha keskin inisiyatiflere olan ihtiyaçlar artmaktadır. Örneğin; İyi yönetişim (yönetim ve finans konularında) Üye ilişkileri yönetimi Bireyselleştirilmiş, etkin çevrim içi hizmet Profesyonel yaklaşım (maksimum sonuç elde etmeye yönelik dış kaynak kullanımı) Yaratıcı inisiyatifler (örneğin KOBİ ler için ilk adım merkezleri) Ağ oluşturma ve stratejik işbirlikleri (diğer odalar, dernekler, üniversiteler, ticari hizmet sağlayıcılarla) 9 Kaynak: ZDH-SCI Conference Notları, 2001 (International Conference On Innovative and Best Practices for Chambers and Industry Associations in the New Millennıum)

26 KAYNAKÇA - Compendium of MSME Support Schemes, GTZ, FISME, SIDBI, India, Guiding Business Membership Organizations: A Manual for Presidents and Directors of Business Membership Organizations Interested in Strengthening Their Associations, SEQUA GmbH, Germany, SME Promotion and Development in Germany: Self-Help Manual for Business Membership Organizations (membership management) SEQUA GmbH, Germany, The Craft Blueprint, Crafts Council, UK, Trainer Manual: Managing Business Membership Organizations GIZ, SIDBI, India, ZDH Webpage, - ZDH-SCI Conference Proceedings (International Conference on Innovative and Best Practices for Chambers and Industry Associations in the New Millennıum), Singapore, 2001

27 EKLER EK 1: MEVCUT DURUM ANALİZİ BULGULARINA ILİŞKİN ÇALIŞMA GRUBU TARTIŞMALARI GRUP No Tartışma sonuçları ES için Farkındalık oluşturma / bilgilendirme ihtiyacı GRUP 1: ES tanımı GRUP 2: NACE sınıflandırması/ Ustalık Belgesi ES tanımı revize edilmelidir. Tanımın dezavantajları: üyelik, destekler ve istatistiklerle ilgili Tanımın avantajları: kolay iş kurma, ESKK kredilerine kolay erişim ES tanımı, işletmelerin büyümesine engel teşkil etmemelidir. Es alt grupları tanımlanmalıdır. Esnaf ve sanatkâr için ayrı tanım yapılmalıdır. ES tanımı KOBİ tanımı içinde yer almalıdır. Kapasite, gelir, çalışan sayısı ve üretim miktarı tanım kriteri olabilir. TESK ES tanımının yenilenmesinde aktif rol almalıdır. NACE sınıflandırması acilen çözülmesi gereken bir sorundur. Vergi Dairesi ve TESK in NACE kodları örtüşmemektedir. Benzer mesleklerde faaliyet gösteren ES farklı odalara KOBİ tanımı, ES tanımının KOBİ tanımı ile bağlantısı Mevcut NACE sistemi, Sürmekte olan güncelleme ES için Eğitim ihtiyacı

28 kayıt yaptırabilmelidir. Karma oda konusu sorun yaratmaktadır. NACE güncellemelerinde oda ve birliklerin görüşü alınmamaktadır. Tek bir NACE koduyla birden fazla odaya üye olabilmek mümkündür. KOSGEB desteklerinin kullanımında sorun yaşanmaktadır. Muhasebecilerin NACE kodları hakkında bilgilendirilmesi gerekir. TESK, NACE kodu ile ilgili problemleri tartışmak üzere odak gruplar oluşturmalı ve konuyu Bakanlık düzeyine taşımalıdır Ustalık belgesi almak için gerekli eğitimlerin süresi çok uzundur. Ustalık eğitimi konusunda odalarla işbirliği yapılması önemlidir. Odalar, ustalık belgesi verme konusunda yetkilendirilmelidir. MYK belgeleri, ustalık belgesi yerine geçmelidir. TOBB üyelik için ustalık belgesi istemelidir., Ustalık belgesi ile ilgili sistem katı bir biçimde uygulanmalıdır. Ustalık belgesi bundan sonra üyelik için gerekli olmayacaksa belediyeler bilgilendirilmelidir. Belediyelerin ruhsat verme kuralları değiştirilmelidir.. Mesleki eğitim merkezleri geliştirilmeli, sertifikaları ustalık belgesine eşdeğer kabul edilmelidir. Pratikte işlemeyen kalfalık belgesi kaldırılmalıdır çalışmaları

29 GRUP 3: Düşük faizli krediler, KOSGEB destekleri GRUP 4: Küresel değişimler, Yeni ve dijital teknolojiler Daha önce kazanılan bilgi ve becerilerin belgelenmesi önemlidir. ES haritaları ve meslek envanterleri hazırlanmalıdır Düşük faizli krediler genellikle borçları kapatmak amacıyla kullanılmaktadır. İşletmeyi geliştirmek, makine veya teknoloji satın almak için daha az sıklıkla kullanılmaktadır. Bu krediler etkin kullanılmamaktadır. ES, ucuz olmayan, fakat gerçekçi iş planları sunulduğunda kolay erişilebilen krediler olmasını tercih eder. ES, yeni kredilere erişebilmek için sicil affı istemektedir. ES KOSGEB destekleri hakkında bilgi sahibidir/değildir. KOSGEB destekleri ES için uygundur/uygun değildir. KOSGEB destek sistemi çok bürokratiktir. En çok talep edilen KOSGEB desteği: Kredi faiz desteği TESK, ES nin ucuz kredilere erişimini desteklemelidir. ES, BRIC ülkeleriyle rekabet edememektedir (bu ülkelerden ucuz, düşük kaliteli mallar ithal edilmektedir. İthal ürünler için kurallar/standartlar uygulanmalıdır Küresel düzeyde rekabet edebilmek için ES nin nitelikli eleman ve teknolojiye ihtiyacı vardır. Yeni ve dijital teknolojiler ES için önemlidir (şimdi ve gelecekte), fakat ES bu teknolojileri eleman, ekipman ve finansman eksikliği nedeniyle kullanamamaktadır. KOSGEB destekleri Finans ve diğer destek kaynakları - Marka oluşturma, kalite, pazarlama - Yeni ve dijital teknolojiler - Mobil pazarlama - E-ticaret

30 GRUP 5: İnovasyon GRUP 6: Stratejik planlama, sürdürülebilirlik GROUP 7: Gelecek becerileri/işbirliği ES inovasyon yapmamaktadır Yenilikçi fikirlerin kaynağı genellikle işletme sahibidir. Diğer kaynaklar: müşteri talepleri, teknoloji, küreselleşme, Pazar payını kaybetme korkusu, satış ve üretim elemanı. İnovasyonun önündeki en önemli engeller: finans eksikliği, ekipman eksikliği, nitelikli eleman eksikliği, bürokrasi, teknoloji, pazarlama problemleri, değişikliklere uyum gösterememe. Es fikri haklar konusunda bilgi sahibi değildir. ES açık inovasyon konusunda bilgi sahibi değildir. ES stratejik plan/stratejik Pazar planı hazırlamamaktadır. Bireyselleştirme çok önemlidir, fakat ES dijital teknolojileri bireyselleştirme amacıyla kullanamamaktadır. ES, pazarlama amaçlı dijital medya kullanmamaktadır ES ile ilgili sürdürülebilirlik konuları: ulaşım masraflarını azaltmak amacıyla yerel kuruluşlardan tedarik yapılması, çevreye duyarlı tedarikçilerden alım yapılması, dürüst ticaret, geri dönüşüm. Teknoloji, dijital evrim ve yeni iş modelleri ile ilgili beceriler (inovasyon yönetimi, dijital yetkinlik, uluslararası çalışabilme, yabancı dil, inisiyatif alma, girişimcilik) ES nin geleceği açısından çok önemlidir. Beceri eksiklikleri konusunda yetkili kurumları bilgilendiriyoruz fakat bir geri dönüş olmuyor. Çırak ve kalfalara kariyer rehberliği yapıyoruz. Çırak ve kalfa konusunda ciddi bir eksiklik var. Çevre konularında duyarlılık Yeni işbirliği türleri - (Fikri mülkiyet hakları: Patent, marka vs.) - -açık inovasyon - -teknoloji ve inovasyon koçluğu - Stratejik planlama, stratejik pazarlama, modern işletme yönetimi, yeni iş modelleri - Bireyselleştirmenin ve bireyselleştirmede dijital teknolojilerin önemi - Pazarlamada dijital medya kullanımı (sosyal medya, web iletişimi, mobil pazarlama) - Sürdürülebilirlik ve çevreye duyarlılık

31 GROUP 8: Acil problemler, sektörlere ve illere özel problemler Diğer problemler / ihtiyaçlar Birlik ve odalar gelecekteki beceri ihtiyaçlarıyla ilgili olarak ortak bir strateji geliştirmelidir. ES için önemli işbirliği türleri: imalatçı-tasarımcı, sanatkârtasarımcı, sanatçı-sanat fakültesi arasında yapılabilecek işbirlikleri Acil problemler: nitelikli eleman ve finansman eksikliği, mevzuat, vergi, sosyal güvenlik, enerji, hijyen ve gıda güvenliği. Göçmenler haksız rekabet ve diğer problemlere neden olmaktadır. ES, zincir mağazalarla rekabet edememektedir. TESK, ES problemlerini bakanlıklara taşımalıdır. Sektör problemleri: Turizm (iletişim), elektronik (teknoloji), İnşaat (mevsim kısalığı), otomobil (nitelikli eleman), mobilya (fuarlar), besicilik (yüksek maliyetler) Coğrafi sınırlama sisteminin olmayışı, eğitim merkezlerinin akreditasyonu, sicil affı - Hijyen ve gıda güvenliği - Sektörlere özel eğitimler

32 EK 2: ES İSTATİSTİKLERİ

33 T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü 2014 Yılı Esnaf ve Sanatkâr İstatistikleri Bülteni Aralık 2014

34 T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü İçindekiler 1. Esnaf ve Sanatkâr Sayıları... 3 Türkiye Geneli Esnaf ve Sanatkârların Yaş Ortalamaları... 3 Türkiye Geneli Esnaf ve Sanatkârın Cinsiyetlere Göre Dağılımı... 4 kadın Esnaf ve Sanatkârların En Çok Yer Aldığı Meslekler... 4 erkek Esnaf ve Sanatkârların En Çok Yer Aldığı Meslekler Esnaf ve Sanatkâr İşletmeleri Tescil-Terkin Sayıları Mesleklerin Sayısal Değişimi... 6 En Fazla Artış Gösteren 10 Meslek... 6 En Hızlı Azalan 10 Meslek Yılı İllere Göre Gazete İşlem Sayıları İllere Göre Esnaf ve İşyeri Sayıları Mesleklere Göre Esnaf ve Sanatkâr İşyeri Sayıları

35 T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü 1. Esnaf ve Sanatkâr Sayıları Esnaf ve Sanatkâr Sayısı Esnaf ve Sanatkâr İşyeri Sayısı Oda Sayısı 3063 Birlik Sayısı 82 Federasyon Sayısı 13 Konfederasyon Sayısı 1 Türkiye genelinde toplam esnaf ve sanatkâr bulunmaktadır. Bu esnaf ve sanatkârların işletmekte olduğu toplam işyeri sayısı dür. Türkiye Geneli Esnaf ve Sanatkârların Yaş Ortalamaları 44,40 Yaş Ortalamaları 44,20 44,00 43,80 43,60 43,40 44,30 44,20 43,20 43,00 43,20 42,80 42,60 YAŞ ORTALAMASI Kadın Erkek Genel Türkiye geneli esnaf ve sanatkârlarımızın yaş ortalaması 44,2 dir. Kadın esnaf ve sanatkârlarımızın yaş ortalaması 43,2; erkek esnaf ve sanatkârlarımızın yaş ortalaması ise 44,3 dur. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Aralık 2013 verilerine göre Türkiye nin yaş ortalaması 30,4 olup, kadınların yaş ortalaması 31, erkeklerin yaş ortalaması ise 29,8 dir. 3

36 T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü Türkiye Geneli Esnaf ve Sanatkârın Cinsiyetlere Göre Dağılımı Kadın; 13,6% Erkek Erkek; 86,4% Kadın Esnaf ve sanatkârlarımızın %13,6 lık kısmını kadınlar, %86,4 lük kısmını ise erkekler oluşturmaktadır. Ülke genelinde kadın; erkek esnaf ve sanatkâr bulunmaktadır. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2013 yılı Türkiye nüfusunun %50,1 ini erkekler, %49,9 unu de kadınlar oluşturmaktadır. Türkiye nüfusunun dağılımı dikkate alındığında kadınların esnaf ve sanatkâr girişimine katılım oranı düşüktür. Kadın Esnaf ve Sanatkârların En Çok Yer Aldığı Meslekler Meslek Kadın Sayısı Bakkallık, Bayilik, Büfecilik Kadın ve Erkek Kuaförlüğü Lokantacılık Taksicilik Pazarcılık Tuhafiyecilik Minibüsçülük Servis Aracı İşletmeciliği Kahvecilik, Kıraathanecilik ve İnternet Kafe İşletmeciliği Terzilik Erkek Esnaf ve Sanatkârların En Çok Yer Aldığı Meslekler Meslek Erkek Sayısı Bakkallık, Bayilik, Büfecilik Minibüsçülük Nakliyecilik ve Nakliyat Komisyonculuğu Kahvecilik, Kıraathanecilik ve İnternet Kafe İşletmeciliği Taksicilik Kadın ve Erkek Kuaförlüğü Kamyonculuk, Kamyonetçilik Pazarcılık Servis Aracı İşletmeciliği Lokantacılık

37 T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü 2. Esnaf ve Sanatkâr İşletmeleri Tescil-Terkin Sayıları 2014 Yılı Tescil-Terkin Sayıları İŞLEM SAYILARI Tescil Terkin 2014 Aralık ayında Türkiye genelinde toplam esnaf ve sanatkâr işletmesi kurulmuş, esnaf ve sanatkâr işletmesi ise kapanmıştır Yılları Tescil-Terkin Sayıları Kıyaslaması Tescil Terkin 2014 yılındaki tescil ve terkin durumlarına baktığımızda 2013 e göre daha fazla tescil ve daha fazla terkin yapıldığı görülmektedir. Diğer bir deyişle, 2014 yılında bir önceki yılın aynı dönemine göre daha fazla esnaf işletmesi açılmış, daha fazla esnaf işletmesi kapanmıştır. 5

38 T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü 2014 yılı boyunca; 3. Mesleklerin Sayısal Değişimi En Fazla Artış Gösteren 10 Meslek - Servis Aracı İşletmecilerinin sayısı 6.766, - Kadın ve Erkek Kuaförlerinin sayısı 4.231, - Lokantacıların sayısı 3.374, - Aperatif Yiyecek Maddeleri İmal ve Satıcılarının sayısı 2.562, - Bakkallık, Bayilik, Büfecilerin sayısı 2.548, - Pazarcıların sayısı 2.357, - Konfeksiyon İmal ve Satıcılarının sayısı 2.239, - Taksicilerin sayısı 2.178, - Emlak Komisyoncusu ve Danışmanlarının sayısı 2048, - Kafe, Kafeterya, Kahvaltı Salonu işletmecilerinin sayısı ise artmıştır. Sayısal değişimleri 2013 yılı ile paralellik gösteren bu meslekler, girişimciler tarafından rağbet gören popüler mesleklerdir yılındaki en popüler 10 mesleğin, 2013 yılı ile kıyaslaması aşağıdaki tablo ve grafikte verilmiştir. Sıralama Meslek 2014 Yılı Artış Sayısı 2013 Yılı Artış Sayısı 1 Servis Aracı İşletmeciliği Kadın ve Erkek Kuaförlüğü Lokantacılık Aperatif Yiyecek Maddeleri İmal ve Satıcılığı Bakkallık, Bayilik, Büfecilik Pazarcılık Konfeksiyon İmal ve Satıcılığı Taksicilik Emlak Komisyonculuğu ve Danışmanlığı Kafe, Kafeterya, Kahvaltı Salonu İşletmeciliği

39 T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü Yılları Değişim Miktarlarının Kıyaslanması Kafe, Kafeterya, Kahvaltı Salonu İşletmeciliği Emlak Komisyonculuğu ve Danışmanlığı Taksicilik Konfeksiyon İmal ve Satıcılığı Pazarcılık Bakkallık, Bayilik, Büfecilik Aperatif Yiyecek Maddeleri İmal ve Satıcılığı Lokantacılık Kadın ve Erkek Kuaförlüğü Servis Aracı İşletmeciliği Artış 2014 Artış 7

40 T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü 2014 yılı boyunca; En Hızlı Azalan 10 Meslek - Şoförlerin sayısı 1.411, - Kamyon-Kamyonetçilerin sayısı 335, - Marangoz ve Dülgerlerin sayısı 156, - Plak, Bant, Video, VCD, DVD Kayıt, Kiralama ve Satıcılarının sayısı 151, - Her Türlü Seyyar Satıcıların sayısı 119, - Kuruyemiş ve Kurukahve Satıcılarının 107, - Hızarcı ve Bıçkıcıların sayısı 75, - Motorsuz Taşıt Aracı Nakliyecilerinin sayısı 67, - Motorlu Araçlarla Karayolu Taşımacılarının sayısı 63, - Kavafların sayısı ise 58 azalmıştır. Şoförlük ve Her Türlü Seyyar Satıcılık mesleği ile ilgili azalmalar, mevzuat gereği bu meslek erbabının esnaf ve sanatkâr sayılmayıp, çalışan olarak kabul edilmesinden kaynaklanmaktadır. Sayısal değişimleri 2013 yılı ile paralellik gösteren diğer mesleklerin ise, girişimciler tarafından rağbet görmeyen ve popülerliğini yitiren meslekler olduğu söylenebilir yılındaki sayısı en hızlı düşen 10 mesleğin, 2013 yılı ile kıyaslaması aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Sıralama Meslek 2014 Yılı Azalış Sayısı 2013 Yılı Azalış Sayısı 1 Şoförlük Kamyonculuk, Kamyonetçilik Marangozluk ve Dülgerlik Plak, Bant, Video, VCD, DVD Kayıt, Kiralama ve Satıcılığı Her Türlü Seyyar Satıcılık Kuruyemiş ve Kurukahve Satıcılığı Hızarcılık ve Bıçkıcılık Motorsuz Taşıt Aracı Nakliyeciliği Motorlu Araçlarla Karayolu Taşımacılığı Kavaflık

41 T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü Yılı İllere Göre Gazete İşlem Sayıları İl Tescil Tadil Sicil Terkin Meslek Terkin Tescil-Terkin Farkı* ADANA ADIYAMAN AFYON AĞRI AKSARAY AMASYA ANKARA ANTALYA ARDAHAN ARTVİN AYDIN BALIKESİR BARTIN BATMAN BAYBURT BİLECİK BİNGÖL BİTLİS BOLU BURDUR BURSA ÇANAKKALE ÇANKIRI ÇORUM DENİZLİ DİYARBAKIR DÜZCE EDİRNE ELAZIĞ ERZİNCAN ERZURUM ESKİŞEHİR GAZİANTEP GİRESUN GÜMÜŞHANE HAKKARİ HATAY IĞDIR ISPARTA İSTANBUL İZMİR

42 T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü İl Tescil Tadil Sicil Terkin Meslek Terkin Tescil-Terkin Farkı* K.MARAŞ KARABÜK KARAMAN KARS KASTAMONU KAYSERİ KIRIKKALE KIRKLARELİ KIRŞEHİR KİLİS KOCAELİ KONYA KÜTAHYA MALATYA MANİSA MARDİN MERSİN MUĞLA MUŞ NEVŞEHİR NİĞDE ORDU OSMANİYE RİZE SAKARYA SAMSUN SİİRT SİNOP SİVAS ŞANLIURFA ŞIRNAK TEKİRDAĞ TOKAT TRABZON TUNCELİ UŞAK VAN YALOVA YOZGAT ZONGULDAK TOPLAM * Bu kolon esnaf ve sanatkar sayısındaki değişim miktarını göstermektedir. 10

43 T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkârlar Genel Müdürlüğü 5. İllere Göre Esnaf ve İşyeri Sayıları İl Esnaf Sayısı İşyeri Sayısı İlin Nüfusu* İşyeri/Nüfus Oda Sayısı Esnaf/Oda ADANA %2, ADIYAMAN %1, AFYON %2, AĞRI %1, AKSARAY %2, AMASYA %2, ANKARA %1, ANTALYA %3, ARDAHAN %2, ARTVİN %3, AYDIN %3, BALIKESİR %3, BARTIN %2, BATMAN %0, BAYBURT %2, BİLECİK %2, BİNGÖL %1, BİTLİS %1, BOLU %2, BURDUR %4, BURSA %2, ÇANAKKALE %3, ÇANKIRI %2, ÇORUM %2, DENİZLİ %3, DİYARBAKIR %0, DÜZCE %2, EDİRNE %3, ELAZIĞ %2, ERZİNCAN %2, ERZURUM %2, ESKİŞEHİR %1, GAZİANTEP %1, GİRESUN %3, GÜMÜŞHANE %2, HAKKARİ %1, HATAY %2, IĞDIR %1, ISPARTA %2, İSTANBUL %1, İZMİR %2, K.MARAŞ %1, KARABÜK %3, KARAMAN %2,