BEŞERI SISTEMLER. Üretim, Dağıtım ve Tüketim

Transkript

1 BEŞERI SISTEMLER Üretim, Dağıtım ve Tüketim

2 DOĞAL VE BEŞERİ UNSURLARIN EKONOMİYE ETKİSİ

3 İnsanoğlunun yeryüzünde ortaya çıktığı günden bu yana sosyal, toplumsal ve siyasal gelişmeleri belirleyen en temel unsur ihtiyaçlardır. Bu ihtiyaçların giderilmesi Ekonominin alanına girmektedir. Dünya nüfusunun artmasına ve teknolojinin gelişmesine bağlı olarak insanların ihtiyaçları da artmış bu durum ekonominin gelişmesini ve çeşitlenmesini sağlamıştır.

4 EKONOMİK FAALİYET TÜRLERİ ÜRETİM -Yetiştirme -İmalat Mal ve Hizmetlerin Sağlanmasıdır. DAĞITIM Mal ve Hizmetlerin üketiciye(pazara) Ulaştırılmasıdır. TÜKETİM Mal ve Hizmetlerin Kullanımıdır

5 ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİMİ ETKİLEYEN DOĞAL FAKTORLER Hammadde, Yer şekilleri, İklim şartları, Su kaynakları, Bitki örtüsüdür. ÜRETİM DAĞITIM TÜKETİM

6 HAMMADDE Üretim sürecinin en önemli özelliği hammadde kaynaklarına bağımlı olarak gerçekleşmesidir. Hammaddenin çabuk bozulduğu alanlarda kurulacak tesisler genelde hammaddeye yakın kurulur. Örneğin, şeker fabrikaları şekerpancarı üretim alanlarına yakın kurulur. Bu alanda atık olarak çıkan küspe hayvan yemi olduğundan büyükbaş hayvancılığın da yapılmasını sağlar.

7 Genel olarak hammadde kaynaklarına yakınlık üretilecek ürünün maliyetini düşürmektedir. Pazar, ulaşım kolaylığı ve benzeri etmenler hammaddeye yakınlığı bozabilmektedir. Ülkemizde petrol rafinerilerinin ve demir - çelik fabrikalarının hammadde kaynaklarından uzak olmaları buna örnek verilebilir.

8 Güneş Jeotermal enerji Fosil yakıtlar Yukarıda verilen enerji kaynaklarının, aşağıdakilerden hangisi bakımından ortak olduğu söyle nebilir? A) Tükenmeyen doğal kaynaklar olmaları B) Oluşumlarında atmosfer olaylarının etkili olması C) Belirli şartlar dahilinde kendilerini yenileyebilmeleri D) Faydalanılma oranları üzerinde iklim koşullarının etkili olması E) Oluşumlarında herhangi bir şekilde insan etkisinin bulunmaması

9 Ülkemizde hammadde kaynakları ile sanayi kuruluşları arasında sıkı bir ilişki mevcuttur. Örneğin, Unlu gıda sanayi İç Anadolu da, Dokuma sanayi Adana, İzmir, Denizli, G.Antep çevresinde, Zeytinyağı Sanayi Ege kıyılarında, Boya, plastik ve lastik fabrikaları rafineri kenarlarında yaygınlık göstermektedir.

10 Sanayinin gelişmiş olduğu ülkelerde hammaddeye bağımlılık ortadan kalkmıştır.(japonya, İngiltere) Gelişmemiş ülkelerde ise sanayide hammaddeye bağımlılık belirgindir. (Irak, Nijerya)

11 Marmara Bölgesi nin gerçekleştirdiği toplam ta rımsal ve sanayi ürünü üretiminde yıllara göre yaşanan değişimin, ülkemizdeki diğer bölgeler den az olması; I. Üretimde çalışan nüfus miktarının fazla olması II. Pazar olanaklarının geniş olması III. Üretimde doğal koşulların etkisinin az olması gibi faktörlerden hangileriyle açıklanabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III

12 YERŞEKİLLERİ Yer şekillerinin dağlık engebeli olduğu yerlerde tarım alanları azalmakta dolayısıyla tarımsal üretim de azalmaktadır. Ulaşım maliyetleri fazla olmaktadır. Fabrikalar kurulurken yerşekillerinin uygun olduğu yerler seçilir. Üretilen ürünlerin pazarlanması bu alanlardan daha kolay sağlanır.

13 Ulaşım fabrika kuruluş yeri üzerinde en önemli etkendir. Ulaşımın zor sağlandığı dağlık engebeli alanlara ve iklim şartlarının olumsuz olduğu alanlara genel olarak fabrikalar kurulmaz. Karayolu, demiryolu ve denizyolu bağlantılı alanlarda kurulacak fabrikalarda üretilen ürünlerin dağıtımı da kolay olmaktadır. Yer şekillerinin engebesiz olduğu her bölgede sanayi gelişecek diye bir kaide yoktur. Bunun yanında iklim şartları ve beşeri şartların da elverişli olması gerekir.

14 I.Ülkemizde kağıt endüstrisinin kıyı bölgelerde yo ğunlaşması II.Japonya, İsviçre gibi milli geliri yüksek olan ülke lerde, hizmet üretiminin fazla olması III.Ortadoğu ülkelerinin bazılarında petrol rafinerile rinin fazla olması IV.Kanada da üretilen tarımsal ürün çeşitliliğinin az olması V. ABD ve Almanya gibi gelişmiş ülkelerde yüksek teknoloji gerektiren ürün üretiminin fazla olması Yukarıda belirtilen yargılardan hangileri, üretim faaliyetleri üzerinde fiziki faktörlerin etkili oldu ğuna örnek gösterilemez? A) I ve V B) II ve III C) II ve V D) III ve IV E) IV ve V

15 İKLİM ŞARTLARI iklim şartlarının uygun olduğu yerlerde ürün üretme daha kolaydır. Örn; pirinç sıcak ve sulak alanlarda yetişir. Bu alanlarda en çok bu ürün üretildiğinden halkın temel besin maddesidir ve en çok bu ürün tüketilir. Kendi iklim şartlarının dışında da ürün yetiştirilebilir fakat bu ürünlerin üretim maliyeti daha fazla olur. Ürünün pahalanması da tüketimi olumsuz etkiler.

16 Sanayinin yoğunlaştığı yerler soğuk kuşakta ya da dönenceler çevresinde değildir. Daha çok iklim şartlarının daha uygun olduğu orta kuşaktadır. Soğuk kuşakta kurulacak tesislerin ısıtılması maliyeti yükseltecektir.

17 I.Küresel çapta sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi ile ilgili politikalar yaygınlaştırıldıkça, ilaç en düstrisinin büyümesi II.Soğutma sistemli araçların yaygınlaşmasıyla et ve süt üretiminin artması III. Dünya genelinde enerji ihtiyacı arttıkça petrol ve doğalgaz çıkarımının artması IV. Bir ürünü imal eden firma sayısı arttıkça ürün fi yatının düşmesi Yukarıda belirtilen yargılardan hangileri, tüketi min üretime etkisine örnek gösterilemez? A) I ve IV B) II ve III C) II ve IV D) III ve IV E) I ve III

18 SU KAYNAKLARI Su kaynakları hem tarımsal hem de endüstriyel üretim için vazgeçilmez bir öneme sahiptir. Örneğin, bir ton çelik üretimi için litre suya ihtiyaç duyulur. Su kaynaklarının fazla olduğu alanlarda sanayi bitkileri yetiştirilirken, su kaynaklarının yetersiz olduğu yerlerde tahıl ve baklagil gibi ürünler yetiştirilir. Fabrikalar, ilk zamanlar akarsu boylarına dizilmişse de günümüzde bu durum büyük ölçüde değişmiştir.

19 BİTKİ ÖRTÜSÜ Bitki örtüsünün gür ormanlık olduğu alanlarda ormana dayalı fabrikalar kurulabilir fakat diğer fabrikalar için bu uygun değildir.

20 Toprağın üst kısmının süpürülmesi anlamına gelen erozyon yoluyla kaybedilen topraklar, oluşum şart ları uygunsa, ancak binlerce yılda yeniden oluş maktadır. Bu sebepten günümüzde erozyonun şid detli olduğu yerlerde, yüzey genellikle taşlardan oluşmakta ve tarımsal faaliyetler yeterince verimli yapılamamaktadır. Yukarıdaki paragrafta, aşağıdakilerden hangisi üzerinde durulmaktadır? A) İnsanlar doğal kaynaklardan faydalanmamalıdır B) Beşeri faaliyetler yapılmadıkça, doğal kaynaklar önemlerini kaybeder. C) Doğal kaynakların hepsi yenilenebilir özellikte değildir. kullanımlarında bazı özelliklere dikkat edilmelidir D) Doğal kaynaklar dünyanın her yerine dengeli dağılmamıştır. E) Doğal kaynakların üretim, dağıtım ve tüketime olan etkisi zamana göre değişmektedir

21 ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİMİ ETKİLEYEN BEŞERİ FAKTORLER Üretim Faaliyetleri Üzerinde Etkili Olan Beşeri Faktörler 1) Sermaye: Üretim faaliyetinin en önemli unsuru sermayedir. Özellikle sanayinin kurulması ve gelişmesi için sermayeye ve girişimci ruha sahip insanlara ihtiyaç vardır. 2) İşgücü: Üretimin başlaması ve sürdürülebilmesi için işgücüne ihtiyaç vardır. İş gücü için ise teknik donanıma sahip kalifiye elemanlara ihtiyaç vardır.

22 3) Altyapı: Üretimin gerçekleştirilebilmesi için, üretimi sağlayacak araçlar (yol, su, elektrik, gaz, kanalizasyon ) gereklidir. 4) Teknolojik Gelişmeler: Teknolojinin hızla gelişmesi, üretim faaliyetlerinin de hızla hızla değişmesine yol açmaktadır. Yeni teknolojiler çıktıkça, üretimi yeni teknolojilere uyarlamak gerekmektedir.

23 Dağıtım faaliyetlerinin gelişmesi sonucunda, aşağıdakilerden hangisi gerçekleşmez? A) Ürünler daha uzak bölgelere pazarlanabilir. B) Ekonomik büyüme ve istihdam artışı yaşanır. C) Tüketilen ürün çeşitliliğinin artmasına olanak sağlanır. D) Küresel çapta hammadde ve enerji temini kolaylaşır. E) Dağıtım maliyetleri üretime ekleneceğinden tüketim oranı düşer.

24 5- Tarımsal Ürünler: Sanayiye hammadde özelliği gösteren tarım ürünlerinin varlığı üretim faaliyetlerinin dağılışını etkiler.

25 6- Diğer Sanayi Türlerinin Varlığı: Birbirine bağlı olarak gelişen sanayi türleri benzer alanlarda gelişmektedir. Örn; Pamuk üretimi yapan tarlalar, İplik fabrikaları, Dokuma Atölyeleri, Tekstil fabrikaları, Yağ fabrikaları biribirne yakın yerlerde kurulmaktadır.

26 Üretimi etkileyen faktörler, doğal ve beşeri olmak üzere farklı gruplara ayrılabilir. Buna göre, aşağıda verilen üretimle ilgili olgu lardan hangisinde, üretimi etkileyen faktör, di ğerlerinden farklı bir grupta bulunmaktadır? A) Menteşe Yöresi nde tarıma ayrılan arazi oranı az olduğundan tarımsal üretim miktarı da azdır. B) Tüm dünyada nükleer santral ve demir - çelik fabrikaları genel olarak su kaynaklarına yakın arazilerde kurulur. C) Karadeniz Bölgesi nin kıyı kesimlerinde ev yapımı için kereste üretimi oldukça fazladır. D) Akdeniz ülkelerinde zeytinyağı üretimi oldukça fazladır. E)Son yüzyılda Avrupa kıtasındaki endüstriyel üretim artışı Güney Amerika dan fazla olmuştur.

27 Dağıtım Faaliyetleri Üzerinde Etkili Olan Beşeri Faktörler 1) Ulaşım Koşulları: Dağıtım faaliyetlerinin en önemli unsuru ulaşımdır. Ulaşım imkanları ne kadar gelişmişse, üretilen malın dağıtımı da o kadar kolay ve hızlı olur. 2) Pazarlama Ağı: Ürünün kalitesi yüksek olmasına rağmen belirli bir sayıda pazarlama noktasına ulaşamıyorsa, üründen beklenen ticari verim alınamaz. Pazarlamada son yıllarda online pazarlama oldukça gelişmiştir.

28 3) Sermaye: Dağıtım için gereken sermaye, dağıtım ağının boyutunu belirleyeceğinden dolayı oldukça önemlidir.

29 Ana karaların merkezlerine uzak, hammadde ve enerji bakımından fakir olan bazı ülkeler, dağıtım sistemlerinin gelişmesine paralel olarak ekonomile rini canlı tutabilir. Aşağıdaki ülkelerden hangisi, yukarıda belirti len yargıya örnek olabilir? A) Almanya B) İran C) Nijerya D) Japonya E) Rusya

30 Tüketim Faaliyetleri Üzerinde Etkili Olan Beşeri Faktörler 1) Nüfus: Nüfus, tüketim faaliyetlerinin en önemli belirleyicisidir. Nüfusun fazla olduğu yerlerde tüketim de fazla olur. 2) İhtiyaçlar: Temel ihtiyaçlara dayalı üretim türleri tahıl tarımı, gıda sanayisi, inşaat, tekstil gibi sanayi türleri her yerde gelişmektedir. Fakat bazı ürünler bazı yerlerde ihtiyaç iken bazı yerlerde ihtiyaç olmayabilir.

31 3) Moda ve Beğeniler: Bir ürünün pazarlanabilmesi için tüketici tarafından bilinmesi gerekir. Tüketicinin ürünlerden haberdar edilme sürecine REKLAM denir. Reklamsız ürünlerin pazarlanması çok zordur.

32 Fransa da tüketim faaliyetlerinin Hindistan a gö re daha gelişmiş olması, aşağıdakilerden hangisiyle açıklanamaz? A) Halkın gelir düzeyinin daha yüksek olması B) Teknolojik gelişmelerin daha yakından takip edilmesi C) Temel ihtiyaç çeşitliliğinin daha fazla olması D) Tüketici nüfus miktarının daha fazla olması E) Tanıtım organizasyonlarının daha etkili yapılması

33 4- Gelir Seviyesi: Tüketimi etkileyen en önemli unsurlardan bir tanesi de gelir düzeyidir. Gelir düzeyinin düşük olduğu yerlerde nüfus fazla bile olsa tüketim seviyesi düşük olur.

34 ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİM SEKTÖRLERİNİN ETKİLEŞİMİ Yeryüzünün çeşitli bölgelerindeki ekonomik faaliyetler üretim, dağıtım ve tüketim bakımından birbiriyle etkileşim içerisindedir. Örneğin tarımsal faaliyetlerle elde edilen pamuk, araçlarla fabrikalara taşınmaktadır. Dokuma fabrikalarında işlenen kumaş yine ulaşım araçlarıyla konfeksiyon fabrikalarına ve atölyelere ulaştırılır. Buralarda elbise olduktan sonra yine ulaşım araçları yoluyla tüketicilere arz edilir. ÜRETİM DAĞITIM TÜKETİM

35 Tarım ve Hayvancılıkta Üretim, Dağıtım ve Tüketimin Etkileşimi Ulaşım ağlarının gelişmediği alanlarda çiftçiler kendi ihtiyaçları kadar üretim yapmaktaydı. Ulaşımın gelişmesi ve tarımdaki gelişmelerle üretimde ihtiyaç fazlası ortaya çıkmıştır. Zamanla taşımacılığın gelişmesine bağlı olarak bu ürünler farklı tüketim alanlarına ulaştırılmıştır.

36 Aşağıdakilerden hangisi, fiziki faktörlerin, üre tim, tüketim veya dağıtım sistemleri üzerine ya pacağı olumsuz etkilerin azaltılmasına yönelik çalışmalar arasında yer almaz? A) Gıda depolarının soğutmalı sistemlerle donatılması B) Deniz taşıtlarının yapımında paslanmaz çelik ve yoğun koruyucu boya kullanılması C) Buzlanmanın yoğun olduğu yolların bulunduğu dağlarda, tünel yapımına öncelik verilmesi D) Yağışın az olduğu yıllarda, tarımsal sulama faaliyetlerinin artması E) Hayvansal hastalıkların yaygın olduğu yerlerde, taşıyıcı hayvan grubunun tüketim ve üretiminin azalması

37 Et, süt, sebze ve meyve gibi çabuk bozulan ürünlerin hızlı bir şekilde tüketiciye ulaştırılması gerekmektedir. Bu da pazarlama ve modern ulaşımın önemini artırmıştır. Ürünlerin daha uzun süre dayanabilmeleri için de soğuk hava depoları yapılmıştır. Ayrıca ulaşım araçları da teknolojik gelişmelerle ürünü bozmadan tüketiciye sunabilmektedir.

38 TÜKETİM - ÜRETİM İLİŞKİSİ Tüketim-Üretim ilişkisinde en belirleyici faktör Arz(sunum)-Talep meselesidir. Piyasaya ilk kez sunulan bir ürüne talep olmaz ise o ürünün üretimi durur. Eğer piyasaya sunulan bir ürün toplum tarafından talep ediliyor ise o ürünün üretiminde ise büyük bir artış görülür.

39 2007 yılında yaşanan kuş gribi vakası, kümes hayvanlarına olan talebi azaltmış kırmızı et üretimini artırmıştır. Daha önce yaşanan deli dana hastalığı ise kırmızı et üretimini azaltırken beyaz et üretiminde artışa neden olmuştur.

40 Yeni bir ürünün piyasaya sunulması ihtiyaç olan ürünün tüketimini artırır. Yeni üretilen bir arabanın çeşitli özellikleri eskiye rağbeti azaltarak yeni ürün almayı tetiklemektedir.

41 ÜRETİM, TÜKETİM VE DAĞITIMIN YENİ SEKTÖRLERİN ORTAYA ÇIKMASINA ETKİSİ İnsanların bir kısmı yiyeceklerini akarsu, göl ve denizlerden balık tutarak temin etmiştir. Zamanla bu ürünlerin fazlasını satmış, yeni bir iş kolu ortaya çıkmıştır. Deniz ürünleri çabuk bozulduğu için başlangıçta yakın pazarlara ulaşılmış, teknolojinin gelişmesiyle balık işleme, ambalajlama, soğutuculu taşıma gibi iş kolları ortaya çıkmıştır. Görüldüğü gibi üretim, dağıtım ve tüketim sektörleri hem birbirlerini etkilemekte hem de yeni iş kollarını oluşturmaktadır.

42 Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) İnsan ihtiyaçlarının değişmesi üretim ve tüketim faaliyetlerinin de farklılaşmasına neden olur. B) Üretim ve tüketim faaliyetleri ile nüfus yoğunluğu arasında paralellik vardır. C) Ekonomik faaliyetlerin çeşitlilik göstermesinde insan istekleri önemlidir. D) Teknolojik gelişmeler ekonomik unsurların gelişmelerine neden olur. E) Ekonomik faaliyetler birbirleriyle etkileşim halindedir.

43 Hammaddenin bozulabilir olduğu yerlerde, tesisler hammaddeye yakın veya kolay ulaşılabilecek alanda kurulmaktadır. Aşağıda verilen tesislerin hangisi kurulurken yukarıdaki faktör göz önüne alınmıştır? A) Petrol rafinerisi B) Otomobil fabrikası C) Cam fabrikası D) Konserve fabrikası E) İlaç sanayi

44 Bazı sanayi tesislerinin kurulmasında iklim önemli etkide bulunmaktadır. Aşağıdakilerden hangisi iklimin sanayi tesisleri üzerine olumsuz etkisine örnek verilemez? A) Çalışanlarda verimin düşmesi B) Isıtma ve soğutma faaliyetlerinden dolayı maliyetin artması C) Dağıtımın aksaması D) Üretimin çeşitlenmesi E) Bazı ürünlerin denemelerin yapılamaması

45 Aşağıdakilerden hangisi tüketimi etkileyen beşeri faktörlerden biri değildir? A) Temel ihtiyaçlar B) Kitle iletişim araçları C) Sermaye birikimi D) Gelir düzeyi E) Teknolojik gelişmeler

46 Sanayi tesisleri büyük sermayelerle kurulmaktadır. Bu nedenle, sermayenin, yani paranın biriktiği veya fazla olduğu bölgelerde sanayinin kuruluşu daha kolay olmaktadır. Buna göre, aşağıdaki bölgelerden hangisinde sermayeye bağlı olarak sanayileşme daha fazla gelişmiştir? A) Akdeniz Bölgesi B) Karadeniz Bölgesi C) Marmara Bölgesi D) Doğu Anadolu Bölgesi E) İç Anadolu Bölgesi

47 Her türlü işlenmemiş yada yarı işlenmiş maddelere hammadde denir. hammadde kaynakları ile sanayi kuruluşları arasında son derece sıkı bir ilişki mevcuttur. Aşağıda verilen hammaddenin işlendiği tesis ile en çok bulunduğu yer yanlış eşleştirilmiştir? A) Unlu gıda sanayi İç Anadolu B) Zeytinyağı...Kıyı Ege C) Dokuma sanayi Adana, Denizli, İzmir D) Çay...Rize E) Petrol...İstanbul

48 Üretilen malların tüketim bölgelerine ulaştırılmasında gerekli bağlantıların zamanında ve doğru şekilde yapılması çok önemlidir. Dağıtım sırasında oluşan aksaklıkların düzeltilmesi iletişim sayesinde olmaktadır. I. İş sürekliliğinin sağlanması II. İstenilen bilginin zamanında ve hızlı alınması III. Maliyetin düşürülmesi Yukarıdakilerden hangisi yada hangileri ekonomik faaliyetlerin sürdürülmesinde iletişimin sağlayacağı yararlardandır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III

49 Mal ve hizmetler hakkında tüketicilerin bilgilendirilmesi ve etkilenmesi için kitle iletişim araçlarında ücret karşılığında söz, yazı, resim, görüntülerle sunulan yayınlara Reklam denir. Aşağıdaki kitle iletişim araçlarından hangileri günümüzde en yaygın olarak kullanılmaktadır? A) Televizyon B) Radyo C) Dergi D) Gazete E) Kitap