BİR TEŞVİK UNSURU OLARAK MAKİNE TECHİZAT FİNANSMANINDA BSMV İSTİSNASI UYGULAMASI

Transkript

1 BİR TEŞVİK UNSURU OLARAK MAKİNE TECHİZAT FİNANSMANINDA BSMV İSTİSNASI UYGULAMASI Dr. Mehmet YÜCEL 49 * * ÖZ Mali, iktisadi, sosyal, siyasal vb. nedenlerle getirilmiş olan ve vergi mükellefleri ile vergi konularındaki sınırlamaları ifade eden muafiyet ve istisnalar tam ya da kısmi, devamlı ya da geçici mutlak ya da şarta bağlı olabilirler.makine ve teçhizatın finansmanına getirilen BSMV istisnası uygulaması, 6655 sayılı Kanun ile getirilmiş yeni bir istisna uygulamasıdır. Kısaca söz konusu istisna uygulaması 6948 sayılı Sanayi Sicili Kanununa göre sanayi sicil belgesini haiz sanayi işletmelerince münhasıran imalat sanayinde kullanılmak üzere alınan makine ve teçhizatın finansmanı için kullanılan krediler dolayısıyla lehe alınan paraların banka ve sigorta muameleleri vergisinden istisna tutulmaktadır. Söz konusu istisna uygulamasının; genel şartlar; uygulama kapsamındaki makine ve techizatla ilgili şartlar, istisna uygulamasına ilişkin şartlar olarak tasnif edebileceğimiz bir takım şartları bulunmaktadır. Anahtar Sözcükler :Vergi İstisnası, Vergi Muafiyeti, Makine ve Teçhizat, Gider Vergileri, BSMV, Finansman Kredileri, Finansman Maliyeti, 1.GİRİŞ Vergi istisnası, vergi kanunlarında esas itibariyle vergilendirilmesi öngörülen bir konunun veya nesnenin kısmen veya tamamen, sürekli veya geçici olarak vergi dışı bırakılmasıdır. Vergi muafiyeti ise, vergi kanunlarında esas itibariyle kendileri için vergi borcu doğması öngörülmüş olduğu halde, belirli kişi veya grupların vergi yükü dışında tutulmasıdır. Görüldüğü üzere muafiyet ve istisna uygulamalarında kişi ya da konu verginin kapsamında olup; vergilendirilmesi gereken kişi ya da konudan çeşitli ekonomik, sosyal, kültürel, siyasal ya da mali nedenlerle kısmen ya da tamamen vergi alınmaması söz konusu olmaktadır (Akdoğan, 1996). Türk vergi sistemini oluşturan vergi kanunlarında çok sayıda istisna ve muafiyet uygulaması bulunmaktadır. Gerek istisna, gerekse de muafiyet uygulamalarının altında yatan temel gerekçe, o vergi konusunun ya da mükellefin * 49 * Vergi Müfettişi Makale Geliş Tarihi: Yayın Kurulu Kabul Tarihi: MAYIS - HAZİRAN

2 vergilendirilmemesinden sağlanacak toplumsal yararın, vergilendirme ile sağlanacak toplumsal yarardan daha fazla olduğu düşüncesidir. Örneğin katma değer vergisi uygulamasında ihracatı arttırmak, ihraç ürünlerine uluslararası piyasalarda rekabet gücü kazandırmak, ihraç pazarlarını geliştirmek, ülkeye döviz kazandırmak, dış ticaret dengesine olumlu katkı sağlamak gibi nedenlerle ihracat istisnası uygulaması yer almaktadır.türk vergi sistemine 6655 sayılı Kanun(T.C. Yasalar, 2016) ile yeni bir istisna uygulaması getirilmiştir. Söz konusu istisna uygulaması, sanayi sicil belgesi sahibi mükelleflere makine techizat finansmanında BSMV istisnasıdır. Maliye Bakanlığı nca 90 Seri No lu Gider Vergileri Genel Tebliği (Maliye Bakanlığı, 2016) ile, 6802 sayılı Kanun un(t.c. Yasalar, 1956) 29 uncu maddesinin z bendi uyarınca 6948 sayılı Sanayi Sicili Kanunu na (T.C. Yasalar, 1957) göre sanayi sicil belgesini haiz sanayi işletmelerince münhasıran imalat sanayinde kullanılmak üzere alınan makine ve teçhizatın finansmanı için kullanılan krediler dolayısıyla lehe alınan paraların banka ve sigorta muameleleri vergisinden istisna tutulmasına ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir. 2.YASAL MEVZUAT Bilindiği üzere, 6655 sayılı Kanun(T.C. Yasalar, 2016) ile 6948 sayılı Sanayi Sicili Kanununa(T.C. Yasalar, 1957) göre verilen sanayi sicil belgesini haiz sanayi işletmelerince, münhasıran imalat sanayinde kullanmak üzere alınan makine ve teçhizatın finansmanı için kullanılan krediler dolayısıyla lehe alınan paralara uygulanan %5 banka ve sigorta muameleleri vergisi istisna kapsamına alınmıştı. Bu bağlamda 6655 sayılı Kanun un 1 inci maddesiyle13/7/1956 tarihli ve 6802 sayılı Gider Vergileri Kanunu nun istisnaların yer aldığı 29 uncu maddesinin birinci fıkrasına (z) bendi olarak aşağıdaki bent eklenmiştir. z) 17/4/1957 tarihli ve 6948 sayılı Sanayi Sicili Kanununa göre sanayi sicil belgesini haiz sanayi işletmelerince münhasıran imalat sanayinde kullanılmak üzere alınan makine ve teçhizatın finansmanı için bu işletmeler tarafından kullanılan krediler dolayısıyla lehe alınan paralar (Bu bendin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığınca belirlenir.). Söz konusu bent hükmü ile; sanayi sicil belgesini haiz sanayi işletmelerince münhasıran imalat sanayinde kullanılmak üzere alınan makine ve teçhizatın finansmanı için bu işletmeler tarafından kullanılan krediler dolayısıyla lehe alınan paraların banka ve sigorta muameleleri vergisinden istisna tutulması sağlanmıştır. Bu bağ- 182 MAYIS - HAZİRAN

3 lamda sanayi sicil belgesi sahibi mükelleflere makine techizat finansmanında BSMV istisnası uygulamasına yön vermek üzere Maliye Bakanlığı nca 90 Seri No lu Gider Vergileri Genel Tebliği(Maliye Bakanlığı, 2016) yayımlanmıştır. Söz konusu Tebliğ ile 6802 sayılı Kanunun 29 uncu maddesinin z bendi uyarınca 6948 sayılı Sanayi Sicili Kanununa göre sanayi sicil belgesini haiz sanayi işletmelerince münhasıran imalat sanayinde kullanılmak üzere alınan makine ve teçhizatın finansmanı için bu işletmeler tarafından kullanılan krediler dolayısıyla lehe alınan paraların banka ve sigorta muameleleri vergisinden istisna tutulmasına ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir. Bu kapsamda, Tebliğde, hangi işletmelerin istisnadan faydalanabileceği, hangi makine ve teçhizatın istisna kapsamında alınabileceği, istisnadan faydalanmak için izlenmesi gereken yöntem ve ibrazı istenen belgeler, istisna kapsamında kullanılabilecek kredi tutarı, istisna şartlarının ihlali durumunda müeyyide uygulamasının nasıl yapılacağı gibi hususlara ilişkin açıklamalar yer almaktadır. 3.İSTİSNA UYGULAMASININ AMACI, KAPSAMI VE İSTİSNA UYGULAMASINA İLİŞKİN TANIMLAR 3.1.İstisna Uygulamasının Amacı İstisna uygulaması,17/4/1957 tarihli ve 6948 sayılı Sanayi Sicili Kanununa göre sanayi sicil belgesini haiz sanayi işletmelerince münhasıran imalat sanayinde kullanılmak üzere alınan makine ve teçhizatın finansmanı için bu işletmeler tarafından kullanılan krediler dolayısıyla lehe alınan paraların banka ve sigorta muameleleri vergisinden istisna tutulmasını sağlayarak söz konusu işletmelerin finansman maliyetini azaltmayı, söz konusu işletmelerin kapasitelerinin ve verimliliklerinin artırılmasına yönelik yeni makine ve teçhizat yatırımlarının teşvik edilmesini amaçlamaktadır. 3.2.İstisna Uygulamasının Kapsamı İstisna uygulaması, 17/4/1957 tarihli ve 6948 sayılı Sanayi Sicili Kanununa göre sanayi sicil belgesini haiz sanayi işletmelerince münhasıran imalat sanayinde kullanılmak üzere alınan makine ve teçhizatın finansmanı için bu işletmeler tarafından kullanılan krediler dolayısıyla lehe alınan paraların banka ve sigorta muameleleri vergisinden istisna tutulmasını kapsamaktadır. 3.3.İstisna Uygulamasına İlişkin Tanımlar Sanayi sicil belgesi sahibi mükelleflere makine techizat finansmanında BSMV istisnası uygulamasına ilişkin tanımlara, anılan Tebliğin 4 üncü mad- MAYIS - HAZİRAN

4 desinde yer verilmiştir. Buna göre söz konusu Tebliğde geçen, a) Finans kuruluşu: 5411 sayılı Bankacılık Kanunu uyarınca veya kendi özel kanunlarına göre faaliyet gösteren bankalar ile 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu uyarınca faaliyet gösteren finansman şirketlerini, b) Sanayi işletmesi: 6948 sayılı Kanunun 1 inci maddesinde tanımlanan işletmeyi, c) Sanayi sicil belgesi: 6948 sayılı Kanunun 2 nci maddesi uyarınca Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından sanayi işletmelerine verilen belgeyi, ç) Makine ve teçhizat: Sanayi sicil belgesini haiz sanayi işletmelerince, sanayi sicil belgelerinde yer alan üretim konularında kullanılmak üzere alınacak amortismana tabi iktisadi kıymet niteliği taşıyan sabit kıymetleri ifade eder. 4.İSTİSNA UYGULAMASINA İLİŞKİN USUL VE ESASLAR 4.1.İstisnadan Yararlanabilecek Sanayi İşletmeleri Sanayi sicil belgesini haiz olmak koşuluyla gerçek veya tüzel kişilik bünyesinde faaliyette bulunan tüm sanayi işletmeleri, münhasıran imalat ve üretim faaliyetlerine ilişkin alacakları yeni (kullanılmamış) makine ve teçhizatın finansmanı için kullandıkları krediler dolayısıyla istisnadan faydalanabilecektir. 4.2.İstisna Kapsamında Kredi Kullanılarak Alınabilecek Makine ve Teçhizat -İstisnadan yararlanabilmek için, makine ve teçhizatın münhasıran imalat ve üretim işlerinde kullanılabilecek mahiyette olması gerekmektedir. Bu kapsamda imalat ve üretimle doğrudan ilgisi olmayan büro malzemeleri, demirbaşlar, trafik tescil kuruluşlarınca tescil edilen taşıt araçları vb. makine ve teçhizat kapsamına girmez. Örneğin, tekstil ürünleri imalatı alanında faaliyet gösteren bir sanayi işletmesinin imalat konusu ile doğrudan ilgisi bulunan ve işletmenin imalat bölümünde kullanılmak üzere alınan örgü makinasının finansmanı için kullanılan kredi dolayısıyla istisnadan faydalanılabilecek; ancak, aynı işletmede kullanılmak üzere ısınma sistemine ilişkin alınan kalorifer tesisatının finansmanı için kullanılan kredi dolayısıyla istisnadan faydalanılamayacaktır. -Sanayi işletmesinin faaliyet konusu bakımından imalat ve üretim işlerinin icrası için ayrılmaz nitelikte bulunan, imalatla ve üretimle doğrudan ilgisi olan ve 18/7/1997 tarihli ve mükerrer sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Karayolları Trafik Yönetmeliğinde belirtilen esaslara göre ilgili odalar tarafından tescil edilen iş makineleri dolayısıyla kullanılan krediler istisna 184 MAYIS - HAZİRAN

5 kapsamında yer almaktadır. Örneğin, madencilik alanında faaliyette bulunan bir işletmenin madencilik faaliyetiyle doğrudan ilgisi bulunan ve ilgili oda tarafından tescil edilen iş makinesi mahiyetindeki taşıt alımı için kullanılan kredi dolayısıyla istisnadan faydalanılabilecek; ancak, aynı işletme tarafından çıkarılan madenin taşınmasında kullanılan trafik tescilli ve plakalı kamyonun alımına ilişkin kullanılan kredi dolayısıyla istisnadan faydalanılamayacaktır. -Bir bütün halinde teslimi teknik olarak mümkün olmadığı için parçalar halinde alınan ve işletmede kurulumu ve montajı gerçekleştirilen makine ve teçhizat dolayısıyla kullanılan krediler istisna kapsamındadır. -Makineyle birlikte alınan ve makinenin ayrılmaz parçası niteliğinde olanlar hariç olmak üzere, makineden ayrı olarak alınan eklentiler ve makineyle birlikte alınsa dahi yedek parçalar istisna kapsamında değildir. Örneğin, metal sanayi alanında faaliyette bulunan bir sanayi işletmesince alınan torna makinasının finansmanı için kullanılan kredi dolayısıyla istisnadan faydalanılabilecek; ancak, söz konusu makinenin belli periyotlarla değişimi gereken yedek parçalarının ve aksesuarlarının alımı için kullanılan kredi dolayısıyla istisnadan faydalanılamayacaktır. 4.3.İstisna Uygulaması -İstisna kapsamında kredi kullanmak isteyen sanayi işletmelerinin, sanayi sicil belgesi ile makine ve teçhizat alımına ilişkin proforma fatura veya kredi başvuru tarihinden önceki yedi gün içinde düzenlenmiş satış faturasının birer örneğini kredi kullanılacak finans kuruluşuna ibraz etmesi gerekmektedir. -Yeni kurulan ve henüz sanayi sicil belgesi almamış olan sanayi işletmeleri ile sanayi sicil belgesinde yer almayan bir imalat ve üretim alanında faaliyette bulunacak sanayi işletmelerince imalat ve üretim faaliyetlerinde kullanılmak üzere alınan yeni makine ve teçhizatın finansmanı için kullanılan krediler dolayısıyla da kredinin kullanıldığı tarihten itibaren istisnadan yararlanılabilmesi mümkündür. Bu şekilde istisna kapsamında kredi kullanmak isteyen işletmelerin, makine ve teçhizat alımına ilişkin proforma fatura veya kredi başvuru tarihinden önceki yedi gün içinde düzenlenmiş satış faturası ile işletmenin kuruluşuna ya da üretim değişikliğine dair Ticaret veya Esnaf Sicil Gazetesinin birer örneğini kredi kullanılacak finans kuruluşuna ibraz etmesi gerekmektedir. Ancak, bu şekilde kullanılan kredilerde, istisnanın baştan itibaren geçerli sayılabilmesi için ilk defa alınacak sanayi sicil belgesinin veya üretim konusu değişikliğini içeren yeni sanayi sicil belgesinin bir örneğinin, MAYIS - HAZİRAN

6 her halükarda kredinin kapandığı tarihi aşmamak kaydıyla, kredi kullanım tarihinden itibaren dört ay içinde kredi kullanılan finans kuruluşuna ibraz edilmesi gerekmektedir. -İstisna kapsamında kredi kullanan sanayi işletmeleri, alınan makine ve teçhizatın işletme aktifine kaydedildiğini gösteren yasal defter kaydının; kredi başvurusunda proforma fatura kullanan işletmeler ise ayrıca makine ve teçhizat alımına ilişkin satış faturasının birer örneğini kredi kullanım tarihinden itibaren bir ay içinde ilgili finans kuruluşuna ibraz etmekle yükümlüdür. Bununla birlikte Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından çıkarılan ve 25/10/2014 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan SGM 2014/11 sayılı Sanayi Sicil Tebliğinin 4 üncü maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca sanayi sicil kaydı için kapasite raporu istenen işletmelerce (halen sanayi sicil belgesini haiz olarak faaliyette bulunduklarına veya sanayi sicil belgesi için ilk defa başvurduklarına bakılmaksızın) istisna kapsamında kullanılan kredi ile alınan makine ve teçhizatın bulunduğu kapasite raporunun bir örneğinin, her halükarda kredinin kapandığı tarihi aşmamak kaydıyla, dört ay içinde ilgili finans kuruluşuna ibraz edilmesi gerekmektedir. Anılan Tebliğin 4 üncü maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca sanayi sicil kaydı için kapasite raporu istenmeyen işletmelerden ise ayrıca kapasite raporu aranmaz. -İstisna, sadece yeni (kullanılmamış) makine ve teçhizat alımını kapsadığından, sanayi işletmesinin istisna kapsamında kullandığı krediye konu makine ve teçhizatın ilk kullanıcısı konumunda olması gerekmektedir. Bu çerçevede, kullanılmış makine ve teçhizatın finansmanı dolayısıyla kullanılacak kredilere istisna uygulanmayacaktır. Buna göre, makine ve teçhizatın üreticisi veya ticaretini yapanlardan alınması esastır. - İstisna uygulanacak kredi tutarı, yurt içi alımlarda satış faturasında yer alan vergiler dahil tutarı; ithalatta ise ithalat işlemine ilişkin ödenen her türlü vergi, resim, harç ve paylar ile ihracatçının düzenlediği fatura ve benzeri belgede yer alan bedel toplamını aşamaz. - İlgili finans kuruluşu, işletme tarafından sunulan belgelerin doğruluğunu kontrol ettikten sonra istisna kapsamında kredi kullandırabilecek olup, kredi kullanım tarihinden itibaren lehe alınan paralara (faiz, komisyon, masraf vs.) banka ve sigorta muameleleri vergisi istisnası uygulanacaktır. 186 MAYIS - HAZİRAN

7 4.4.İstisna Şartlarının İhlali 6802 sayılı Kanunun 29 uncu maddesinin birinci fıkrasının (z) bendi ve bu Tebliğ hükümlerine riayet edilmeden istisna kapsamında kredi kullandırılması veya bu Tebliğde belirlenen belgelerin öngörülen sürelerde eksiksiz olarak finans kuruluşuna ibraz edilmemesi halinde kredinin kullandırıldığı tarihten itibaren zamanında alınmayan vergi, vergi ziyaı cezası ve gecikme faiziyle birlikte tahsil edilir. 5. DEĞERLENDİRME VE SONUÇ Vergi muafiyeti, vergi kanunlarına göre mükellef sayılan bir gerçek veya tüzel kişinin, çeşitli ekonomik, mali, sosyal, kültürel ve siyasal sebeplerle vergi dışı bırakılmasıdır. Vergi istisnası ise, vergi kanunlarına göre vergilendirilmesi gereken bir konunun çeşitli ekonomik, mali, sosyal, kültürel ve siyasal sebeplerle aynı kanun veya farklı bir kanunla vergi dışı bırakılmasıdır sayılı Kanun(T.C. yasalar, ) ile yeni bir istisna uygulaması getirilmiştir. Söz konusu istisna uygulaması, sanayi sicil belgesi sahibi mükelleflere makine techizat finansmanında BSMV istisnasıdır.böylecesanayi işletmelerince makine ve teçhizatın finansmanı amacıyla kullanılan krediler BSMV den istisna edilmiştir. Söz konusu istisna uygulaması makine alımı için kredi kullanan sanayicilere bir kolaylık getirerek kullanılan kredilerin maliyetini bir nebze de olsa azaltarak finansman desteği sağlamayı amaçlamaktadır. İstisna uygulaması, 6948 sayılı Sanayi Sicili Kanununa göre sanayi sicil belgesini haiz sanayi işletmelerince münhasıran imalat sanayinde kullanılmak üzere alınan makine ve teçhizatın finansmanı için bu işletmeler tarafından kullanılan krediler dolayısıyla lehe alınan paraların banka ve sigorta muameleleri vergisinden istisna tutulmasını kapsamaktadır. İstisna uygulamasından yararlanmak için, firmanın sanayi işletmesi olması; gerçek veya tüzel kişi olması; firmanın 6948 sayılı Sanayi Sicil Kanununa göre sanayi sicil belgesine sahip olması, makine ve teçhizat imalat ve üretim sanayiinde kullanılmak üzere alınması; makine ve teçhizatın yeni(kullanılmamış) olması; makine ve teçhizatın, sanayi sicil belgesinde yer alan üretim konusunda kullanılmak üzere alınması; makine ve teçhizatın amortismana tabi iktisadi kıymet niteliği taşıyan sabit kıymetlerden olması; alınacak kredinin, münhasıran makine ve teçhizat için kullanılan kredilerden olması;kredinin, MAYIS - HAZİRAN

8 banka veya faktöring ve finansman şirketlerinden alınması gerekmektedir. Makine ve techizatın münhasıran imalat ve üretim işlerinde kullanılacak mahiyette olması;büro malzemeleri, demirbaşlar, trafik tescil kuruluşlarınca tescil edilen taşıt araçları vb. makine ve teçhizat niteliğinde olmaması, makine ve techizatın imalatla direkt ilgili olması;yedek parçaların makinenin ayrılmaz parçası olması gerekir. İlgili finans kuruluşu, işletme tarafından sunulan belgelerin doğruluğunu kontrol ettikten sonra istisna kapsamında kredi kullandırabilecek olup, kredi kullanım tarihinden itibaren lehe alınan paralara (faiz, komisyon, masraf vs.) banka ve sigorta muameleleri vergisi istisnası uygulanacaktır sayılı Kanun un 29 uncu maddesinin birinci fıkrasının (z) bendi ve Tebliğ hükümlerine riayet edilmeden istisna kapsamında kredi kullandırılması veya Tebliğde belirtilen belgelerin öngörülen sürelerde eksiksiz olarak finans kuruluşuna ibraz edilmemesi halinde kredinin kullandırıldığı tarihten itibaren zamanında alınmayan vergi, vergi ziyaı cezası ve gecikme faiziyle birlikte tahsil edilecektir. KAYNAKÇA Akdoğan, Abdurrahman (1996). Vergilerin İncelenmesi ve Değerlendirilmesi (Yasal Düzenlemelerin İşleyişleri Açısından), Ankara: Gazi Üniversitesi İİBF Yayını Maliye Bakanlığı ( ). Gider Vergileri 90 Seri No lu Genel Tebliği. Ankara: Resmi Gazete (29668 sayılı) T.C. Yasalar ( ) sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Ankara: Resmi Gazete (29580 sayılı) T.C. Yasalar ( ) sayılı Gider Vergileri Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (9362 sayılı) T.C. Yasalar ( ) sayılı Sanayi Sicili Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (9593 sayılı) HAKEMSİZ YAZI 188 MAYIS - HAZİRAN