İş dünyası özellikle finans ve bankacılık, çerçevesi yasalarla belirlenmiş bir alandır.

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "İş dünyası özellikle finans ve bankacılık, çerçevesi yasalarla belirlenmiş bir alandır."

Derya Onay
7 yıl önce
İzleme sayısı:

Etik ve yasalar Administrator tarafından yazıldı Salı, 17 Şubat 2009 15:06 Bülent Balkan İş dünyası özellikle finans ve bankacılık, çerçevesi yasalarla belirlenmiş bir alandır.

1 Etik ve yasalar Administrator tarafından yazıldı Salı, 17 Şubat :06 Bülent Balkan İş dünyası özellikle finans ve bankacılık, çerçevesi yasalarla belirlenmiş bir alandır. Çoğu konuda yasalar ve etik aynı doğrultuda olmakla birlikte etik ve yasalar aynı şey değildir. Bazılarına göre yasalar ve etik farklıdır. Yasalar iş dünyasına uygulanacak en uygun ve tek düzenlemedir. Bu konuda iki farklı temel yaklaşım mevcuttur ; bir yaklaşım, yasaların kamu yaşamı ile ilgili olduğunu, etiğin ise özel alanın bir konusu olduğu, yasalar açık ve net olarak tanımlanmış herkese karşı uygulanan zorlayıcı uyulmaması halinde yaptırımı olan düzenlemelerdir. Etik ise kişisel görüşlerimize göre bizim yaşamımızı düzenlerken seçimlerimizi yansıtan bir alandır. bu düşüncenin bir diğer çeşidi de yasalar uyulması gereken asgari standartları belirlerler, öte yandan etik ise daha yüksek, olması gereken arzulanan bir düzeydir. Etik olmak arzulanan bir şeydir ancak uyum zorunluluğumuz yasalarla sınırlıdır. [1] İkinci yaklaşıma göre ise yasalar iş etiğinin ana yapısını oluşturur.duruma göre iş yaşamına uygulanabilecek etik kurallar vardır ve bunlarda yasa düzenleyiciler tarafından yasalara aktarılmalıdır. Bir sosyal kontrol biçimi olarak yasalar daha ayrıntılı düzenlemeler içermeleri, mahkemeler tarafından yaptırıma tabi tutulmaları,lafzi olarak yeterince açık olmadıkları durumlarda kamu otoritesi tarafından yoruma tabi tutulabilmeleri gibi açılardan etik e karşı avantajlara sahiptirler.bu genel düzenlemeler herkes tarafından bilinirler ve başlangıç noktası olarak bir zemin oluştururlar. Eğer birbiriyle yarışan takımlar kendileri için kuralların ne olduğunu belirlemeye kalksa idi bir kaos oluşurdu, bu nedenle iş dünyasında sadece kanunu dikkate almak ahlaki açıdan yeterlidir. Bu yaklaşım tarzının şiarına göre bir şey yasal ise ahlaki olarak ta uygundur. [2]

2 Yasaların yeterliliği sorunu Yukarıda açıklanan her iki yaklaşım da temelde yöneticilerin karar alırken yalnızca yasaları dikkate almasını önerirler. Bu uygulama yanlış olmanın yanında son derece de tehlikeli bir yaklaşımdır. John R.Boatright a göre pratik açıdan yöneticiler birçok nedenle karar alırken hem etik hem de yasal boyutunu dikkate almalılar böyle davranmaları için yazara göre nedenlerden bazıları şunlar ; [3] Öncelikle yasalar iş dünyasındaki bazı konuları düzenlemeye uygun değildir,gayri ahlaki olan her şey yasa dışı değildir. Örneğin başka birisinin işi için kredi almak, ya da rakiplere karşı sorgulanabilir rekabet yöntemleri kullanmak yasal olmakla birlikte etik açıdan sorgulanabilir uygulamalardır. Bir şeyin yasadışı olmaması onun ahlaki olarak uygun olduğunu göstermez.[4] İkincisi kanunlar yeni gelişen alanları düzenlemekte genellikle yavaş davranırlar. Kanunlar genellikle tepkiseldirler ve sorunlar kamunun dikkatine gelinceye kadar çoğu zaman uzun süre geçer, yasal düzenlemelerin yapılması uzun zaman alır ve bu arada önemli zararlar da oluşabilir. Bu durum yeni ortaya çıkan hususlarda olduğu gibi bazen uzun süredir bilinen konularda da ortaya çıkan bir sorundur. Örneğin Amerika birleşik devletlerinde 1964 yılındaki medeni kanun düzenlemelerine kadar ırk ve cinsiyet ayrımı yapılması yasal ve yaygın olarak iş dünyasında uygulanan ayrımlardı.[5] Bu hususa Türkiye den örnek verecek olursak,türkiye de bilişim sistemine girme, sistemi engelleme, bozma verileri yok etme veya değiştirme, banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması gibi bilişim suçları gündeme geldiklerinden çok sonraları Türk ceza kanununda

3 düzenleme konusu olmuşlardır. Üçüncü olarak yasalar tam olarak tanımlanmamış etik hususları baz alabilir. dolayısıyla bu konuları anlamadan, hukuku anlamak ta imkansızdır, örmeğin iyiniyet kavramı hukukta çok net tanımlanmış değildir, dolayısıyla bu kavramı anlamadan hukuku ve bu konudaki kuralları anlamak imkansızdır. Örneğin fiyat farklılaştırması suçlamasına karşı bir savunma da iyiniyetli olarak rakibin fiyatını karşılayacak daha düşük bir fiyat önermektir.[6] Dördüncü olarak yasalar bazen konuyu açık bırakır ve karar vermeyi mahkemeye bırakırlar. Ahlaki olarak yanlışsa muhtemelen yasadışıdır anlayışı ile bazen kanun tarafından tam olarak tanımlanmayan alanlarda ahlak iyi bir yorumlama aracı olmaktadır. [7]  Beşinci olarak bazen yasalar oldukça yetersiz araçlardır ve sırf kanuna dayanmak gereksiz hukuki süreçlere ve davalara yol açmaktadır.[8] Yasal olmakla etik olmak farkı Bir önceki bölümde de değinildiği gibi bir çok nedenlerle yasalar yetersiz kalabilmekte, bu durum yasal olan ile etik olan farklılığını doğurmaktadır. Bazen yasal olan bir şey etik olmayabilir, ya da tersine etik olan bir şey yasalara aykırı olabilir, örneğin yasalar bir bankada yükselme için iki adaydan yeterli performansı gösteremeyen, kişiyi bir üst göreve yükseltmenize bir şey demezler, ancak etik açıdan bu çalışanlara ayırım gözetmeksizin, gerek işe alınmada, gerekse kariyer

4 gelişiminde eşit olanaklar sağlanması bağlamında adil olmaması nedeniyle etik dışı bir uygulama olarak değerlendirilecektir. Bu durumda Midillili nin işaret ettiği gibi [9] Yasaların kimi zaman, Türkiye de pek çok zaman(!), düzenlemekte ve uygulamakta yetersiz kaldığı öznel durumları etik davranış kuralları düzenleyerek, belirli bir meslek grubuna, veya sektöre, veya kamu hizmetlisine nasıl davranacağı yönünde kurallar getirerek ve bunların yaptırımlarını da koyarak, uygulamadaki yetersizlikleri asgariye indirebiliriz. Benzer şekilde tersine Martin Luther KİNG in 1960 lı yıllarda Amerika da siyahlara karşı ırk ayrımcılığına izin veren yasaları protesto eden sivil itaatsizlik eylemi yasalara aykırı olmasına rağmen meşru ve etik kabul edilebilir.[10] Hukukun amacı adaleti gerçekleştirmektir. Buna karşın ahlakın amacı iyiyi gerçekleştirmek ya da iyiye ve doğruya ulaşmaktır. İnsanlık tarihi boyunca temel ahlaki değerlerin bir çoğu zaman içerisinde hukuki norm haline gelmiştir. Kanunlar genellikle yapılmaması gereken insan eylem ve davranışlarını belirlemiş ve sınırlamıştır. [11] Bazen yasaların sırf kelimelere dayanarak yorumlanması hukuka ve etiğe aykırı uygulamaları da getirmekte ve hatta yasalar gerekçe gösterilerek etik dışı uygulamalar gerçekleştirilebilmektedir. Örneğin, Bankalar karşılıksız kalan çek ile ilgili takibe geçmek isteyen çek hamilinin takibe geçmek için gereksinim duyduğu kendilerinde olan müşteri adresi bilgisini istediklerinde bankalar kanunundaki müşteri sırrı hükümlerini gerekçe göstererek bu adres bilgilerini vermediler ve kötü niyetli çek keşide edenleri korumak gibi etik olmayan bir davranış içine düştüler, bu uygulama önce bankalar birliğinin konuyla ilgili uyarıcı yazı ve düzenlemesi daha sonra sayılı Çekle ödemelerin düzenlenmesi ve çek hamillerinin korunması hakkında kanun ile bu konuda açık bir hüküm konulması ile yasal olarak açıklığa kavuşturuldu ve düzeltildi.

5 [12] Yasalar asgari standardı belirlerken etik daha üst düzey bir standart ister, bu nedenle bazen yasa hükümlerine dayanarak insanlar etik olanı yapmaktan da kaçınabilmektedir. Örneğin sözleşmenin bir nüshasının karşı tarafa verilmesi tüketiciyi koruma hakkındaki kanunda yer almaktadır, yalnızca tüketici kredisi sözleşmesi konusunda bir hüküm ve zorunluluk olduğundan hesap açma sözleşmesi konusunda yasal bir düzenleme bulunmadığı gerekçesi ile bankalar hesap açtırdığınızda sözleşmenin bir nüshasını size vermemekte idiler. Kanun her şeyden önce kötüye engel olur, Ahlak ise, iyi olanı tahakkuk ettirmek ister [13]   [1] John R. Boatright Ethics and the conduct of Business 2003 Prentice Hall New Jersey ss [2] John R. Boatright Ethics and the conduct of Business 2003 Prentice Hall New Jersey ss [3] Boatright John R. Ethics and the conduct of Business s 16 [4] Boatright John R. Ethics and the conduct of Business s 16 [5] Boatright John R. Ethics and the conduct of Business s 17 [6] Boatright John R. Ethics and the conduct of Business s 17 [7] Boatright John R. Ethics and the conduct of Business s 17 [8] Boatright John R. Ethics and the conduct of Business s 17,18 [9]midillili Ali Senmi Kurtaracan bu memleketi? Kamuda etikmiş daha neler.

6 [10] Irzık Gürol Prof. Dr. Ahlakı tartışmak ve yaşamak [11] Aktan Coşkun Can ahlaki yeniden yapılanma ve toplam ahlaka doğru:1-ahlak ve ahlak felsefesi s. 40 [12]çekle ödemelerin düzenlenmesi ve çek hamillerinin korunması hakkında kanun sourcexmlsearch=%e7ekle+%f6demelerin+d% FCzenlenmesi&aramayeri=&mevzuatNo=&tarih1=&tarih2=&mevzuatTuru=%7C0%7C1%7C [13] *(Foerster, P.W 1959, İyi insan iyi iş adamı Çev: İsmail Husrev Tökin, doğan kardeş yayınları İstanbul ss54-55 kaynağından nakleden Torlak Ömer 2003 s.89

Benzer belgeler

1. Belli bir toplumun belli bir döneminde, bireysel ve toplumsal davranış kurallarını belirleyen ve inceleyen bilim tanımı aşağıdakilerden hangisine

TEST 1 1. Belli bir toplumun belli bir döneminde, bireysel ve toplumsal davranış kurallarını belirleyen ve inceleyen bilim tanımı aşağıdakilerden hangisine aittir? A) Ahlak B) Meslek Ahlakı C) Etik D)