YENİ TTK DA ANONİM ŞİRKETLERİN SERMAYE ARTIRIMLARI İÇİN ÖNGÖRÜLEN TEMEL YENİLİKLER VE DEĞİŞİKLİKLER

Transkript

1 YENİ TTK DA ANONİM ŞİRKETLERİN SERMAYE ARTIRIMLARI İÇİN ÖNGÖRÜLEN TEMEL YENİLİKLER VE DEĞİŞİKLİKLER Soner ALTAŞ * Öz 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu, anonim şirketlerde sermaye artırımına ilişkin olarak birçok yenilik ve değişiklik öngörmektedir. İç kaynaklardan sermaye artırımının açıkça hükme bağlanması, şarta bağlı sermaye artırımı getirilmesi, esas sermaye sistemi yanında kayıtlı sermaye sistemine yer verilmesi ve sermaye artırımının her iki sistem bazında ele alınması bu yeniliklerden ve değişikliklerden bazılarıdır. Bu çalışmada, yeni Türk Ticaret Kanunu nun anonim şirketlerde sermaye artırımı için öngördüğü temel yenilikler ve değişiklikler üzerinde durulmaktadır. Anahtar Sözcükler : Sermaye artırımı, iç kaynaklardan sermaye artırımı, şarta bağlı sermaye artırımı, sermaye artırım beyanı. 1. GİRİŞ Bilindiği üzere, mevcut pay sahiplerinin taahhütlerini artırmak yahut yeni pay senetleri çıkarmak suretiyle yapılan sermaye artırımı dış kaynaklardan esas sermaye artırımı olarak adlandırılırken, sermaye artırımı için şirket mal varlığında bulunan bazı kaynakların kullanılması iç kaynaklardan esas sermaye artırımı olarak kabul edilmektedir(çevik, 1994, 358) sayılı eski Türk Ticaret Kanunu(ETTK) nda sadece esas sermaye sisteminde dış kaynaklardan sermaye artırımına yer verilmiş, iç kaynaklardan sermaye artırımına değinilmemiştir. Bu nedenle, iç kaynaklardan sermaye artırımına öğreti yol göstermiştir. Eski Türk Ticaret Kanunu nun sermaye artırımı konusunda kabul ettiği genel kural şirketin esas sermayeye karşılık olan hisselerin veya hisse senetlerinin bedelleri tamamen ödenmedikçe, genel kurulun yeni hisse senetleri çıkarmak suretiyle sermayenin artırılmasına karar veremeyeceği yönünde olmuştur(ttk, m.391). İç kaynaklardan yapılan sermaye artırımlarında ise, öğretiye uygun olarak, esas ser- * Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Başmüfettişi 137

2 mayenin tamamen ödenmiş olması koşulu aranmamıştır(eriş, 1995, 546; TEKİNALP, 2005, 610) sayılı Türk Ticaret Kanunu (T.C. Yasalar, ) (YTTK) 1 nda ise esas sermaye sistemi yanında kayıtlı sermaye sistemine de yer verilmiş ve sermaye artırımı sermaye taahhüdü yoluyla sermaye artırımı, iç kaynaklardan sermaye artırımı ve şarta bağlı sermaye artırımı olmak üzere üç başlık altında düzenlenmiştir. Bunun yanında, yeni TTK da, sermaye artırımına ilişkin bazı yeniliklere ve değişikliklere yer verilmiştir. İşte bu çalışmada, yeni TTK nın anonim şirketlerde sermaye artırımı için öngördüğü temel yenilikler ve değişiklikler ele alınacaktır. 2. ANONİM ŞİRKETLERDE SERMAYE ARTIRIMINA İLİŞKİN TEMEL YENİLİKLER VE DEĞİŞİKLİKLER 2.a. Önceki Sermayenin Ödenmiş Olmasının Tespitinde Önemli Sayılmayan Tutarların Dikkate Alınmayacak Olması 6762 sayılı eski TTK nın 391. maddesinde; Esas sermayeye karşılık olan hisse senetlerinin bedelleri tamamen ödenmedikçe, umumi heyet yeni hisse senetleri çıkarmak suretiyle sermayenin artırılmasına karar veremez. Muhtelif imtiyazları haiz müteaddit nevi hisse senedi sahipleri mevcut olduğu takdirde, umumi heyetin kararından ayrı olarak adı geçen nevilerden her birine ait hisse senedi sahiplerinin de hususi bir toplantı yaparak karar vermeleri şarttır. 389 uncu maddenin iki ve üçüncü cümlesi hükümleri bu toplantılar hakkında da tatbik olunur. hükmü yer almakta idi. YTTK nın 456. maddesinin birinci fıkrasında ise İç kaynaklardan yapılan artırım hariç, payların nakdi bedelleri tamamen ödenmediği sürece sermaye artırılamaz. Sermayeye oranla önemli sayılmayan tutarların ödenmemiş olması sermaye artırımını engellemez. denilmiştir. Bir başka deyişle, 6102 sayılı yeni TTK sermaye artırımına gidilebil- 1 Çalışmamızda, karışıklığa sebebiyet vermemek için, 29/6/1956 tarihli ve 6762 sayılı Kanun için Eski Türk Ticaret Kanunu manasında ETTK, 13 Ocak 2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu için de Yeni Türk Ticaret Kanunu manasında YTTK kısaltmaları kullanılmıştır. 138

3 mesi için payların nakdî bedellerinin tamamen ödenmesi hükmünü devam ettirmiş, iç kaynaklardan yapılan sermaye artırımlarına ilişkin istisnayı ise açıklığa kavuşturmuştur. Zira, ETTK nın 391. maddesi bu konuda bir ayrım yapmadığından, uygulamada zaman zaman iç kaynaklardan yapılan sermaye artırımlarında önceki sermayenin tamamen ödenmiş olmasının gerekip gerekmediğine dair tereddütler yaşanabilmekteydi. Her ne kadar öğretide iç kaynaklardan yapılan sermaye artırımlarında pay bedellerinin ödenmiş olması koşulunun aranmayacağı baskın bir görüş olarak öne çıksa da, bu boşluğun YTTK da açıkça düzenlenmesi yerinde olmuştur. Bu çerçevede, yeni TTK gereği de, anonim şirketlerce nakdî sermaye artırımına gidilebilmesi için önceki sermayenin tamamen ödenmiş olması gerekecektir. İç kaynaklardan yapılacak sermaye artırımlarında ise önceki sermayenin ödenmiş olup olmadığına bakılmayacaktır. Genel kural bu olmakla birlikte, YTTK, sermayeye oranla önemli sayılmayan tutarların ödenmemiş olmasının sermaye artırımını engellemeyeceğini de hükme bağlamaktadır. Dolayısıyla, her ne kadar, nakdî sermaye artırımlarında önceki sermayenin tamamının ödenmiş olması şart olsa da, sermayeye oranla önemli sayılmayan tutarların ödenmemiş olması halinde de, bu koşulun sağlandığı kabul edilecek ve sermaye artırımına gidilebilecektir. Ancak, anılan maddede konuya ilişkin herhangi bir oran yahut hesaplama öngörülmemektedir. Maddenin gerekçesinde ise nispeten ihmâl edilebilir (ifa edilmemiş) tutarlar dan bahsedilmektedir. Bu çerçevede, ihmal edilebilir ödenmemiş sermaye tutarlarının öğreti ve yargı kararları ile şekilleneceği düşünülmektedir. 2.b. Sermaye Artırımına Karar Verecek Organın Kayıtlı Sermayeye Göre Düzenlenmesi YTTK nın, anonim şirketlere yönelik olarak öngördüğü yeniliklerden birisi, kapalı anonim şirketlere kayıtlı sermaye sistemini benimseme olanağının getirilmesidir. YTTK da esas sermaye ve kayıtlı sermaye ayrımı da vurgulanmış, esas sermayenin tamamı esas sözleşmede taahhüt edilmiş bulunan sermayeyi, kayıtlı sermayenin ise sermayenin artırılmasında yönetim kuruluna tanınmış yetki tavanını gösteren sermayeyi ifade ettiği belirtilmiştir (YTTK, m.332/f.1). Kapalı anonim şirketler, gerekli şartla- 139

4 rı haiz olmadıkları anda, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı 2 ndan izin alarak kayıtlı sermaye sisteminden çıkabileceklerdir. YTTK, kayıtlı sermaye sistemine alınırken aranan nitelikleri sonradan kaybetmeleri durumunda, talepleri olmasa dahi, anonim şirketlerin sistemden çıkartılması konusunda aynı Bakanlığa yetki de vermektedir (YTTK, m.332/f.3). YTTK da, 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu nun 12 nci maddesi hükmü ile Sermaye Piyasası Kurulu na tanınan yetki ve görevler ise saklı tutulmuştur (YTTK, m.332/f.4). Bu ayrım dolayısıyla, sermaye artırımına, esas sermaye sisteminde genel kurul; kayıtlı sermaye sisteminde ise yönetim kurulu karar verecektir (YTTK, m.456/f.2). 2.c. Süresinde Tescil Ettirilmeyen Sermaye Artırım Kararının Geçersiz Sayılması YTTK ya göre sermaye artırımı ticaret siciline tescil ile hüküm ifade eder (YTTK, m.456/f.4, m.355/f.1). Dolayısıyla, sermaye artırımının, genel kurul veya yönetim kurulu kararı tarihinden itibaren en geç üç ay içerisinde yönetim kurulu tarafından tescil ettirilmesi gerekir 3. Artırım, genel kurul veya yönetim kurulu kararı tarihinden itibaren üç ay içinde tescil sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu un ilk halinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığı olarak geçmekle birlikte, 8/6/2011 tarihli ve sayılı Mükerrer Resmi Gazete de yayımlanan 3/6/2011 tarihli ve 635 sayılı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile 8/1/1985 tarihli ve 3143 sayılı Sanayi ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun yürürlükten kaldırılmiş, aynı Resmi Gazete de yayımlanan 3/6/2011 tarihli ve 640 sayılı Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile mülga Sanayi ve Ticaret Bakanlığı nın şirketlerle ilgili birimi olan İç Ticaret Genel Müdürlüğü anılan Bakanlığın birimleri arasına dahil edilmiş, 26/06/2012 tarihli ve 6335 sayılı Kanunla da 6102 sayılı Kanunda geçen Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ibareleri de Gümrük ve Ticaret Bakanlığı şeklinde değiştirilmiştir. 3 YTTK nın 456. maddesinin dördüncü fıkrasında yapılan gönderme gereği, sermaye artırımına ilişkin esas sözleşme maddesinin tamamının, sermaye artırım kararının alındığı tarihi izleyen otuz gün içerisinde şirketin merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ettirilmesi ve Şirketin sermayesinin, ödenmesinin şekil ve şartları ile payların itibarî değerlerinin, varsa imtiyazlar ın Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilân olunması gerekir (YTTK, m.354/f.1). Ancak, YTTK m.456/f.3 hükmü, tescilin genel kurul veya yönetim kurulu kararı tarihinden itibaren üç ay içinde yapılmasına izin vermektedir. Zamanında tescil yaptırmamaya ilişkin sorumluluk hükümleri saklıdır. 140

5 edilemediği takdirde, genel kurul veya yönetim kurulu kararı ve alınmışsa Bakanlık izni geçersiz hâle gelir (YTTK, m.456/f.3). Sözkonusu düzenleme, sürüncemede bırakılan sermaye artırımlarını geçersiz sayarak uygulamadaki bir ihtiyaca cevap vermiştir(komisyon Raporu). Sermaye artırım kararının geçersiz sayılması durumunda, sermaye artırımına iştirak taahhütleri kapsamında paysahipleri tarafından şirketin bankadaki hesabına yatırılan ödemeler banka tarafından sahiplerine geri verilir. Ancak, bunu temin için sermaye artırımının zamanında tescil edilmemesi nedeniyle genel kurul veya yönetim kurulu kararının geçersiz olduğunu doğrulayan bir ticaret sicil müdürlüğü yazısının bankaya sunulması gerekir (YTTK, m.456/f.3, m.345/f.2). 2.d. Kanuna Aykırı Sermaye Artırımından Dolayı Şirket Aleyhine Fesih Davası Açılması YTTK nın 456. maddesinin dördüncü fıkrası fesih davası ilkelerinin sermaye artırımlarında da kıyas yolu ile uygulanmasını sağlamaktadır. Bu çerçevede, sermayenin artırılmasında kanun hükümlerine aykırı hareket edilmek suretiyle, alacaklıların, paysahiplerinin veya kamunun menfaatleri önemli bir şekilde tehlikeye düşürülmüş veya ihlâl edilmiş olursa, yönetim kurulunun, Gümrük ve Ticaret Bakanlığının, ilgili alacaklının veya paysahibinin istemi üzerine şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesince şirketin feshine karar verilir (YTTK, m.456/f.4, m.353/f.1). Ancak, fesih davasının, sermaye artırım kararının tescil ve ilânından itibaren üç aylık hak düşürücü süre içinde açılması şarttır (YTTK, m.456/f.4, m.353/f.4). Mahkeme davanın açıldığı tarihte gerekli önlemleri alır (YTTK, m.456/f.4, m.353/f.1). Mahkeme, eksikliklerin giderilebilmesi, esas sözleşmeye veya kanuna aykırı hususların düzeltilebilmesi için şirkete süre de verebilir (YTTK, m.456/f.4, m.353/f.2). 2.d. Yönetim Kuruluna Sermaye Artırım Beyanı Düzenleme Yükümü Getirilmesi YTTK ya göre sermaye artırımlarında, anonim şirket yönetim kurulu tarafından sermaye artırımının türüne (sermaye taahhüdü yoluyla sermaye 141

6 artırımı, iç kaynaklardan sermaye artırımı, şartlı sermaye artırımı) göre bir beyanın düzenlenmesi ve yönetim kurulu üyeleri tarafından imzalanması zorunludur (YTTK, m.457/f.1). Yönetim kurulu tarafından hazırlanacak bu sermaye artırım beyanında sermaye artırımının türüne göre-; Nakdi sermaye konuluyorsa, artırılan kısmın tamamen taahhüt edildiği, kanun veya esas sözleşme gereğince ödenmesi gerekli tutarın ödendiği, Aynî sermaye konuluyor veya bir ayın devralınıyorsa bunlara verilecek karşılığın uygun olduğu ve 349 uncu maddede yer alan hususların somut olayda mevcut bulunması hâlinde bunlara ilişkin açıklamalar (yani, bu tür sermayenin ve devralmanın gerekliliğine, bunların şirkete olan yararlarına ilişkin belgeli, gerekçeli ve kesin ifadeli açıklamalar), Devralınan aynî sermaye, aynın türü, değerlendirmenin yöntemi, isabeti ve haklılığı, Bir borcun takası söz konusu ise, bu borcun varlığı, geçerliliği ve takas edilebilirliği, Sermayeye dönüştürülen fonun veya yedek akçenin serbestçe tasarruf olunabilirliği, Gerekli organların ve kurumların onaylarının alındığı, Kanunî ve idarî gerekliliklerin yerine getirildiği, Rüçhan hakları sınırlandırılmış veya kaldırılmışsa bunun sebepleri, miktarı ve oranı, Kullanılmayan rüçhan haklarının kimlere, niçin ne fiyatla verildiği hakkında, belgeli ve gerekçeli açıklamalar yer alır (YTTK, m.457/ f.2-a). Anılan beyanda, hizmet sunanlara ve diğer kimselere ödenen ücretler ve sağlanan menfaatler hakkında da, emsalleriyle karşılaştırma yapılarak, bilgi verilir (YTTK, m.457/f.2-d). Yine, beyanda, iç kaynaklardan yapılan sermaye artırımının hangi kaynaklardan karşılandığı, bu kaynakların gerçekliği ve şirket malvarlığı içinde var oldukları konusunda garanti verilir (YTTK, m.457/f.2-b). Şartlı sermaye artırımına gidilmesi durumunda, anılan beyanda şartlı sermaye artırımının ve uygulamasının kanuna uygunluğu da ayrıca belirtilir (YTTK, m.457/f.2-c). 142

7 2.e. Sermaye Artırımında İşlem Denetimi Kaldırıldı YTTK nın 458. maddesinde Yönetim kurulunca atanmış bir işlem denetçisi tarafından verilen sermaye artırımı raporunda, artırım işlemlerine ve yönetim kurulu beyanına ilişkin inceleme ve denetlemelerin sonuçları açıkça gösterilir; Kanuna ve Türkiye Muhasebe Standartlarına uygunluk veya aykırılık hususlarında görüş açıklanır. Raporun içeriğine 351 inci madde hükmü kıyas yoluyla uygulanır. denilmişti. Dolayısıyla, sermaye artırım işlemlerinin bir veya birkaç işlem denetçisi tarafından denetlenmesi gerekecekti. Bu çerçevede, işlem denetçisi, düzenleyeceği sermaye artırım raporunda; Nakdi (bedelli) sermaye artırımına gidilmişse, artırılan kısmın tamamen taahhüt edildiğini; kanun veya esas sözleşme gereğince ödenmesi gerekli en az tutarların, kanuna uygun olarak bankaya yatırıldığını ve buna ilişkin banka mektubunun mevcut olduğunu; bu yükümlülüğün herhangi bir şekilde dolanıldığına ilişkin bir belirti bulunmadığını, Sermaye artırımı kapsamında şirkete aynî sermaye konuluyor veya bir ayın devralınıyorsa aynî sermaye ve devralınan ayınlar için mahkemece atanan bilirkişilerce değerleme yapıldığını, mahkemece bir kararla onaylanan raporun dosyaya sunulduğunu, Yönetim kurulu tarafından hazırlanan sermaye artırım beyanı ile ilgili açık bir uygunsuzluğun, aşırı bir değerin ve işlemlerde görünür bir yolsuzluğun bulunmadığını ve diğer sermaye artırım belgelerinin mevcut olduğunu, Gerekli noter onaylarının ve izinlerin alındığını gerekçeleriyle ve hesap verme ilkesinin gereklerine uygun olarak açıklayacaktı (YTTK, m.458, m.351). Ancak, 30 Haziran 2012 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan 26/06/2012 tarihli ve 6335 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile yeni TTK nın konuya ilişkin 458. maddesi yürürlükten kaldırıldı. Ayrıca, YTTK nın 462. maddesinin ikinci fıkrasının ilk halinde, iç kaynaklardan yapılacak sermaye artırımında, iç kaynakların yani belirli bir 143

8 amaca özgülenmemiş yedek akçeler ile kanunî yedek akçelerin serbestçe kullanılabilen kısımları ve mevzuatın bilânçoya konulmasına ve sermayeye eklenmesine izin verdiği fonlar ın gerçekten şirket bünyesinde mevcut olup olmadığının işlem denetçisi tarafından denetlenip yazılı olarak doğrulanması; bilânço tarihinin üzerinden altı aydan fazla bir zamanın geçmiş olması halinde ise, yeni bir bilânçonun çıkarılması ve bu bilançonun işlem denetçisi tarafından onaylanması öngörülmekte idi sayılı Kanunla yapılan değişiklikle işlem denetçisi kaldırıldığından, anılan beyan ve doğrulamanın yönetim kurulu tarafından yapılması öngörülmüştür. Dolayısıyla; sermayenin artırılan kısmını iç kaynaklardan karşılayan tutarın şirket bünyesinde gerçekten var olduğu, onaylanmış yıllık bilanço ve yönetim kurulunun vereceği yazılı bir beyanla doğrulanacaktır. Bilanço tarihinin üzerinden altı aydan fazla zaman geçmiş olduğu takdirde ise, yeni bir bilanço çıkarılacak ve bu bilanço yönetim kurulu tarafından onaylanacaktır (YTTK, m.462/f.2). Yeni TTK nın ilk halinde işlem denetimi öngörülen diğer bir sermaye artırım türü de şarta bağlı sermaye artırımıdır. Kanunun 469. maddesinde yeni payların ihracının, Kanuna, şirket esas sözleşmesine ve gereğinde ihraç izahnamesine uygun olup olmadığının işlem denetçisi tarafından incelenmesi şart koşulmuş idi. Şarta bağlı sermaye artırımlarında, işlem denetçisi tarafından incelenmesi öngörülen diğer bir husus ise, değiştirme ve alım haklarının sona erip ermediğinin incelenmesi idi (YTTK, m.472) sayılı Kanunla yapılan değişiklikle bu zorunluluklar da kaldırıldı. Bu manada, şarta bağlı sermaye artırımında da işlem denetimi sözkonusu olmayacaktır. 2.f. Sermaye Artırımına Uygun Fonlar Var İken Sermaye Taahhüdü Yoluyla Sermaye Artırımına Gidilmesinin Yasaklanması YTTK nın 462. maddesinin üçüncü fıkrasında Bilânçoda sermayeye eklenmesine mevzuatın izin verdiği fonların bulunması hâlinde, bu fonlar sermayeye dönüştürülmeden, sermaye taahhüt edilmesi yoluyla sermaye artırılamaz. hükmü yer almaktadır. Dolayısıyla, eğer şirket bilançosunda, sermayeye eklenebilecek fonlar var ise, öncelikle bu fonlar sermayeye dönüştürülecek, yani iç kaynaklardan sermaye artırımına gidilecektir. Bu 144

9 fonlar sermayeye ilave edilmeden, sermaye taahhüdü yoluyla sermaye artırımına gidilemeyecektir. YTTK nın sözkonusu hükmü emredici olup, bu emredici hükme aykırılığın hukukî sonucu butlandır(komisyon Raporu). Ancak, şirketin acilen nakdî sermayeye ihtiyaç duyması ve nakdî sermaye artırımına derhal gidilmesini gerektirir haklı sebeplerin bulunması halinde, hem mevzuatın izin verdiği fonların sermayeye dönüştürülmesi hem de aynı zamanda ve aynı oranda sermayenin taahhüt edilmesi yoluyla sermaye artırımına gidilmesi mümkündür (YTTK, m.462/f.2). 2.g. İç Kaynaklardan Sermaye Artırımının Hükme Bağlanması ETTK da iç kaynaklardan sermaye artırımıma yer verilmemekte idi. YTTK da ise İç Kaynaklardan Sermaye Artırımı kenar başlıklı 462. madde bu konuya ayrılmıştır. Anılan madde ile getirilen düzenlenme, bu yönüyle, yenidir. YTTK nın 462. maddesinin birinci fıkrasına göre; Esas sözleşme veya genel kurul kararıyla ayrılmış ve belirli bir amaca özgülenmemiş yedek akçeler ile kanunî yedek akçelerin serbestçe kullanılabilen kısımları, Ve mevzuatın bilânçoya konulmasına ve sermayeye eklenmesine izin verdiği fonlar sermayeye dönüştürülerek sermaye iç kaynaklardan artırılabilir. Anılan fıkra, YTTK da ve diğer mevzuatta yer alan iç kaynakları göstermekte ve mevzuattaki fonlara gönderme yapmaktadır. İç kaynaklar sınırlı sayı karakter taşımamaktadır. YTTK da yer alan iç kaynaklar esas sözleşme ve/veya genel kurul kararıyla ayrılmış (isteğe bağlı) yedek akçeler ile kanunî yedek akçelerin serbest kısımlarıdır. Diğer mevzuatta ise fonlar söz konusudur. Bunların örnekleri yeniden değerleme, iştirak ve taşınmaz satış hâsılatı ve enflasyon fonudur(komisyon Raporu). 2.h. Şarta Bağlı Sermaye Artırımına İmkan Sağlanması YTTK da yer verilen ve anonim şirketin benimsenen klasik ilkeleri ile pek bağdaşmayan düzenlemelerden birisi Şarta Bağlı Sermaye Artırımı (ŞSA) dır. ŞSA, yeni çıkarılacak tahvillerin ve benzeri borçlanma araçlarının alacaklılarının şirketin paysahiplerine dönüşmelerini amaçlayan bu 145

10 yolla şirkete sermaye sağlayan, yani finansmana yardımcı olan ve çalışanlar için pay senedi çıkarılmasına olanak veren bir sermaye artırımı yöntemidir. ŞSA, muayyen sermaye sisteminin bir istisnasını oluşturmaktadır. Sermayeyi, üçüncü kişilerin kendilerine tanınan alım ve değiştirme haklarını kullanmaları artırır. Her hak kullanımında arttığı için de, sermaye değişken olur. Şarta bağlı sermaye artırımında, genel kurul kararı sermayeyi artırmamakta, esas sözleşmede, kanunda sayılmış kişilere değiştirme veya alım haklarını kullanmak yolu ile yeni payları edinmek hakkı sağlamak suretiyle, sermayenin şarta bağlı artırılmasına karar vermektedir. Yani, genel kurul sermayeyi artırmamakta, sermayenin artmasını alım ve değiştirme haklarının kullanılması şartına tâbi kılmakta; bu düzeni kuran esas sözleşme hükmünü kabul etmektedir. Kayıtlı sermaye sisteminin aksine ŞSA da genel kurul yönetim kuruluna herhangi bir yetki devrinde de bulunmamaktadır. Artırımın gerçekleşme zamanı üçüncü kişilerin kararına, yani şarta bağlı kalmaktadır(komisyon Raporu). YTTK ya göre, anonim şirketlerde şarta bağlı sermaye artırımına gidebilmek için, şirket esas sözleşmesinde bir hüküm bulunmalı, artırımın şartları ve kuralları bu hükümde yer almalıdır. Bu bütün ŞSA lara uygulanacak genel bir hüküm değildir. Sistem gereği her ŞSA için, ona özgü, yani ayrı bir esas sözleşme hükmüne gerek vardır. Bir ŞSA tamamlanınca, ona ilişkin sözleşme maddesi hükmünü tamamladığı, deyim yerindeyse bittiği, tükendiği için esas sözleşmeden çıkarılır. Yeni bir ŞSA için yeni bir esas sözleşme hükmünün kabulü gerekir. Bu sisteme uygun olarak YTTK nın 463. maddesinin birinci fıkrasında Genel kurul, yeni çıkarılan tahviller veya benzeri borçlanma araçları nedeniyle, şirketten veya topluluk şirketlerinden alacaklı olanlara veya çalışanlara, esas sözleşmede değiştirme veya alım haklarını kullanmak yoluyla yeni payları edinmek hakkı sağlamak suretiyle, sermayenin şarta bağlı artırılmasına karar verebilir. hükmüne yer verilerek yapılacak ŞSA nın esas sözleşmesel temelini kuran yani, esas sözleşme dayanağını oluşturan genel kurul kararının içeriği gösterilmiştir. Genel kurulca alınacak karar, bir sermaye artırma kararı değil, şarta bağlı sermaye artırımına dayanak sağlayan bir esas sözleşme maddesidir. Bir başka deyişle, genel kurulun kararı bir esas sözleşme değişikliği niteliğindedir. Genel kurul bu yetkisini başka bir organa devredemez(komisyon Raporu). 146

11 3. ÖZET VE SONUÇ: Eski Türk Ticaret Kanunu nda sadece esas sermaye sistemine ve dış kaynaklardan sermaye artırımına yer verildiği halde, 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu nda esas sermaye sistemi yanında kayıtlı sermaye sistemine de yer verilmiş ve sermaye artırımı sermaye taahhüdü yoluyla sermaye artırımı, iç kaynaklardan sermaye artırımı ve şarta bağlı sermaye artırımı olmak üzere üç başlık altında düzenlenmiştir. Yeni TTK sermaye artırımına gidilebilmesi için payların nakdî bedellerinin tamamen ödenmesi hükmünü devam ettirmiş, iç kaynaklardan yapılan sermaye artırımlarına ilişkin istisnayı ise açıklığa kavuşturmuş, sermayeye oranla önemli sayılmayan tutarların ödenmemiş olmasının sermaye artırımını engellemeyeceğini de hükme bağlamıştır. Sermaye artırımına, esas sermaye sisteminde genel kurul; kayıtlı sermaye sisteminde ise yönetim kurulu karar verecektir. Yeni TTK anonim şirket yönetim kuruluna, sermaye artırımının türüne göre bir beyan düzenlenme yükümlülüğü getirmektedir. Kanun, bilânçoda sermayeye eklenmesine mevzuatın izin verdiği fonların bulunması hâlinde, bu fonlar sermayeye dönüştürülmeden, sermaye taahhüt edilmesi yoluyla sermaye artırımına gidilmesini ise yasaklamaktadır. YTTK, sermaye artırım kararının sürüncemede bırakılmasını önlemeye yönelik tedbirlere de yer vermekte ve sermaye artırımının genel kurul veya yönetim kurulu kararı tarihinden itibaren en geç üç ay içerisinde yönetim kurulu tarafından tescil ettirilmemesi halinde, genel kurul veya yönetim kurulu kararı ile Bakanlık izninin geçersiz hâle geleceğini hükme bağlamaktadır. Yine, YTTK ya göre, sermayenin artırılmasında kanun hükümlerine aykırı hareket edilmek suretiyle, alacaklıların, paysahiplerinin veya kamunun menfaatleri önemli bir şekilde tehlikeye düşürülmüş veya ihlâl edilmiş olması durumunda, yönetim kurulunun, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı nın, ilgili alacaklının veya paysahibinin istemi üzerine şirketin merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesince şirketin feshine karar verebilecektir. Bu itibarla, sermaye artırımında yasal hükümlere uyulması şirketlerin ve yöneticilerin menfaatlerine olacaktır. 147

12 KAYNAKÇA Çamoğlu, Ersin; Poroy, Reha ve Tekinalp, Ünal (2005). Ortaklıklar ve Kooperatifler Hukuku. 11. bs. İstanbul : Arıkan Yayınları. Çevik, Orhan Nuri (1994). Şirketler Hukuku. 2. Bs. Ankara : Yetkin Yayınları. Eriş, Gönen (1995). Anonim Şirketler Hukuku. Ankara : Seçkin Yayınevi. Komisyon Raporu : Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu, Esas No:1/324, S.Sayısı:96 T.C. Yasalar ( ) 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (9353 sayılı) T.C. Yasalar ( ) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu. Ankara: Resmi Gazete (27846 sayılı) T.C. Yasalar ( ) 6335 sayılı Türk Ticaret Kanunu İle Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü Ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Ankara : Resmi Gazete (28339 sayılı) 148