Yaþamýmýzdaki Elektrik

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Yaþamýmýzdaki Elektrik"

Özlem Ekici
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 ÇALÞMA KÂÐD 1 6. sýnýfta öðrendiklerinizin ne kadarýný hatýrlýyorsunuz? Aþaðýdaki sorularý cevaplayarak bunu kontrol edin. 1. Aþaðýda verilen devrelerden ýþýk verenlerin yanýndaki kutucuklarý iþaretleyiniz. a. b. c. d. Bakýr tel Saf su e. f. g. gh. Tuzlu su Pil 2. Aþaðýdaki devreler, özdeþ pil ve ampullerden kurulmuþtur. Buna göre, devrelerle ilgili sorularý cevaplayýnýz. a. b. Devredeki lambanýn parlaklýðýný artýrmak X Y için reosta sürgüsü hangi yöne çekilmelidir? S L Boyu L, kalýnlýðý S olan; bakýrdan yapýlan dirençte nasýl bir deðiþiklik yapýlýrsa lamba parlaklýðý azalýr? c. d. K K L L Plastik S 2L Demir S K lambasýnýn yanýna özdeþ L lambasý eklenince lambanýn parlaklýðý azalmýþtýr. Bu veriler birlikte deðerlendirildiðinde test edilebilecek hipotezi yazýnýz.... L Demir 2S Dirençlerin büyüklüklerini kýyaslayýnýz

2 DURGUN YÜKLER: Televizyon ekranýnýn kol kýllarýný çekmesi Yün kazaðýmýza sürttüðümüz balonun duvarda kalmasý Yün kazaðýmýzý çýkartýrken kývýlcýmlar çýkmasý ve çýtýrtý seslerinin duyulmasý Basketbol oynarken arkadaþýmýzýn eline dokunduðumuzda karýncalanmalarýn oluþmasý Saçýmýza sürttüðümüz plastik kalemin kâðýt parçalarýný çekmesi Kuru havalarda otomobil kapýlarýný açarken elektrik çarpmasý hissi yaþanmasý Yukarýda verilen örnekler günlük hayatta karþýlaþtýðýmýz elektrikle ilgili bazý durumlarý göstermektedir. Bu konumuzda verilen olaylarýn nedenlerini inceleyeðiz. DENEY Alüminyum folyodan yapýlan iki top ince naylon iplikle þekildeki düzeneðe asýlýyor. Daha sonra ebonit çubuk yün kumaþa, cam çubuk ise ipek kumaþa sürtülüyor. Ebonit çubuða sürtülen yün kumaþ Cam çubuða sürtülen ipek kumaþ 6

3 Ebonit çubuk Cam çubuk Çubuklar, naylon iple asýlý duran alüminyum toplara ayrý ayrý yaklaþtýrýldýðýnda, çubuklarýn toplarý çektiði gözlemlenir. Bu etkinlik sonucunda cisimlerin elektriklendiðini ve elektriklenen cisimlerin diðer cisimlere etkilerini gözlemledik. Cam çubuðu ipek kumaþa, ebonit çubuðu da yün kumaþa sürterek elektriklenmelerini saðladýk. 1. Yün kumaþa sürtülmüþ ebonit çubuk, yün kumaþa sürtülüp naylon iple düzeneðe asýlan baþka bir ebonit çubuða yaklaþtýrýldýðýnda ebonit çubuklar birbirini itiyor. 2. Ýpek kumaþa sürtülen cam çubuk, yün kumaþa sürtülüp naylon iple düzeneðe asýlan ebonit çubuða yaklaþtýrýldýðýnda iki çubuk birbirini çekiyor. Yün kumaþa sürtülmüþ iki ebonit çubuðun birbirini itmesi ve yün kumaþa sürtülmüþ bir ebonit çubuðun ipek kumaþa sürtülmüþ cam çubuðu çekmesi, cam ve ebonit çubuklarýn farklý elektriksel özelliðe sahip olduðunu gösterir. Bu olay; cisimlerin yapýsýnda iki farklý elektrik yükü bulunmasýndan kaynaklanýr. Bunlar pozitif yük (+) ve negatif yük ( ) olarak adlandýrýlýr. 7

4 Cisimler yük daðýlýmlarýna göre; pozitif yüklü, negatif yüklü, nötr olmak üzere üçe ayrýlýr. Pozitif yüklü cisimler (+): Cisim (+) yüklüdür. Cisimlerin üzerindeki pozitif (+) yükler, negatif ( ) yüklerden daha fazladýr. Negatif yüklü cisimler ( ): Cisim (-) yüklüdür. Cisimlerin üzerindeki negatif ( ) yükler, pozitif (+) yüklerden daha fazladýr. cisimler: cisim + Cisimlerin üzerindeki pozitif (+) ve negatif ( ) yüklerin sayýsý birbirine eþittir. Yük daðýlýmlarý eþit olduðundan cisim nötrdür. cisimler yük daðýlýmý bakýmýndan dengededir. ÇALÞMA KÂÐD 2 1. Aþaðýda verilen cisimlerin altlarýna hangi yükle yüklü olduklarýný yazýnýz. a)... b)... c)... d)... e) Aþaðýda verilen cisimlerin içine pozitif ve negatif yükler ekleyerek istenilen yüke sahip olmalarýný saðlayýnýz. Pozitif yüklü Negatif yüklü Pozitif yüklü Negatif yüklü Pozitif yüklü 8

5 Ayný elektrik yükü ile yüklenmiþ cisimler birbirini iter. Cisimlerin Yükleri Olay Farklý elektrik yükü ile yüklenmiþ cisimler birbirini çeker. Cisimlerin Yükleri Olay Ýter Ýter Kuvvetli çeker Zayýf çeker Zayýf çeker Cisimlerin yük miktarý arttýkça çekme veya itme kuvveti de artar. ÇALÞMA KÂÐD 3 1. Aþaðýda yük miktarlarý verilen cisimlerin birbirine etkilerini, birbirine etkileri verilen cisimlerin yük cinslerini yazýnýz..... Ýter Çeker Etkilemez.. 2. Aþaðýda verilen cisimlerin hareket yönlerini yanlarýna yazýnýz. a) b) 2 o o 1... c) d) 2 o o

6 ÇALÞMA KÂÐD 4 Aþaðýda cisimlerin pozitif ve negatif yük sayýlarý verilmiþtir Buna göre; a) olan cisimlerin numaralarýný yazýnýz.... b) Pozitif yüklü cisimleri yazýnýz.... c) Negatif yüklü cisimleri yazýnýz.... d) Tabloda numaralarý verilen cisimlerin birbirine olan etkilerini seçerek iþaretleyiniz. Olaylar Etkileþen Cisimler ÝTER ÇEKER ETKÝLEMEZ 10

7 ÇALÞMA KÂÐD 5 Aþaðýda yükleri verilen cisimler, levhalarýn tam ortasýndan fýrlatýlýyor. Buna göre levhalar arasýnda ilerleyen cismin sapma yönünü belirleyiniz

8 Yük miktarý : ( ) Negatif : (+) Pozitif K L M Cisimler X Y Z Yukarýda K, L ve M cisimlerinin pozitif ve negatif yük daðýlýmlarýný gösteren grafik verilmiþtir. a) Grafikten faydalanarak K, L ve M cisimlerinin yük cinslerini yazýnýz. K L M b) K, L ve M cisimlerinden hangi ikisi birbirini kuvvetli çeker?... Zeka Küpü Yayýnlarý 25 N aðýrlýðýnda X, Y ve Z cisimlerine eþit uzaklýkta (+) yüklü özdeþ cisimler þekildeki gibi yaklaþtýrýlýp denge saðlandýðýnda dinamometreler sýrasýyla 20 N, 30 N ve 40 N u göstermektedir. Buna göre X, Y ve Z cisimlerinin yük durumlarý aþaðýdakilerden hangisi gibi olabilir? A) B) C) X Y Z (+) ( ) ( ) (+) (+) ( ) D) ( ) (+) a) Cisimlerin yük miktarýný veren sütun grafiðinde K cisminin (+) ve ( ) yük miktarý eþittir. Bu sebepten K cismi nötrdür. L cisminde (+) yükler ( ) yüklerden fazla olduðundan pozitif yüklüdür. M cisminde ( ) yükler (+) yüklerden fazla olduðundan negatif yüklüdür. b)zýt yüklü cisimlerin birbirine uyguladýðý çekme kuvveti, yüklü ve nötr cisimlerin birbirine uyguladýðý çekme kuvvetinden fazladýr. L ve M cisimleri birbirini kuvvetli çeker. Ayný yükler birbirini iter, zýt yükler birbirini çeker. Yüklü cisim nötr cismi de çeker; ama zýt yüklü cisimlere göre daha az çeker. X, Y ve Z cisimlerinin aðýrlýklarý 25 N iken denge durumunda X cisminin dinamometresinin 20 N göstermesi X in yükünün (+) olduðunu ispatlar. Y ve Z nin bulunduðu dinamometrelerin cismin aðýrlýðýndan daha büyük deðer göstermesi (+) yüklü cismin bu cisimleri çektiðini gösterir. Y nin deðerinin Z den az olmasý Y nin nötr cisim olduðunu, Z nin ise ( ) yüklü cisim olduðunu ispatlar. Doðru yanýt C seçeneðidir. 12

9 ÇALÞMA TESTÝ 1 1. Aþaðýda üç arkadaþ, cisimlerin yükleri hakkýnda yorumlar yapýyor. Cansel (-) yük sayýsý, (+) yük sayýsýndan fazla ise cisim pozitif yüklüdür. Bir cismin nötr olabilmesi için (+) ve (-) yüklerinin sayýsý birbirine eþit olmalýdýr. Pozitif yüklü cisimlerin, (+) yükleri (-) yüklerinden fazladýr. Cem 3. (-) (-) Aðýrlýklarý ihmal edilen yüklü ve nötr küreler þekildeki konumlardan serbest býrakýldýklarýnda denge konumlarý aþaðýdakilerden hangisi gibi olur? (Küreler birbirine temas edemeyecek mesafededir.) A) B) Ali Bu üç arkadaþtan hangilerinin söyledikleri doðrudur? A) Cem B) Ali C) Cem ve Ali D) Cansel ve Cem 2. Remzi, bir nakliye firmasýnda çalýþmaktadýr. Müdürü, Remzi nin pozitif yüklü kolileri kamyona yüklemesini istiyor. Buna göre, hangi koliler kamyona yüklenmiþtir? Zeka Küpü Yayýnlarý 4. C) D) Yük miktarý (-) (+).. X Y Z T Cisimler. V. Yük miktarý - cisimler sütun grafiði verilen X, Y, Z ve T cisimlerinden hangileri birbirini iter? A) Yalnýz B) ve V C) ve D) ve V A) X ile Z B) Y ile T C) X ile T D) Z ile Y 13

10 CÝSÝMLERÝN ELEKTRÝKLENMESÝ (yüksüz) cisimlerin elektriklenmesi yani yük dengelerinin bozulmasý üç þekilde gerçekleþir. 1. Sürtünme ile elektriklenme 2. Temas (dokunma) ile elektriklenme 3. Tesir (etki) ile elektriklenme 1. Sürtünme ile Elektriklenme (yüksüz) cisimler birbirine sürtüldüðünde bir cisimden diðer cisme negatif yük ( ) geçiþi olur. Cisimlerin birbirine sürtülmesi temas yüzeyini artýrýr. NÖTR YÜN KUMAÞA SÜRTÜLEN NÖTR EBONÝT ÇUBUK NÖTR ÝPEK KUMAÞA SÜRTÜLEN NÖTR CAM ÇUBUK Yün kumaþ Ebonit çubuk yün kumaþ ile nötr ebonit çubuk, birbirine sürtüldüðünde: Ýpek kumaþ Cam çubuk ipek kumaþ ile nötr cam çubuk, birbirine sürtüldüðünde: Yün kumaþtan ebonit çubuða ( ) yük geçiþi olur. Ebonit çubukta ( ) yük sayýsý arttýðýndan ( ) yükle, yün kumaþ (+) ile yüklenmiþ olur. Cam çubuktaki ( ) yükler ipek kumaþa geçer. Ýpek kumaþ üzerinde ( ) yük sayýsý arttýðýndan ipek kumaþ ( ), cam çubuk (+) ile yüklenmiþ olur. Yün kumaþ Ebonit çubuk Ýpek kumaþ Cam çubuk Yukarýda verilen cisimlerin yüklendikleri yük cinsini unutmamak için aþaðýdaki yöntemi kullanabilirsiniz. Eksi kelimesinin içindeki e harfi ÝPEK ve EBONÝT cisimlerinde de kullanýlmaktadýr. Bu benzerlikten, bu cisimlerin negatif ( ) yüklü, diðerlerinin ise pozitif (+) yüklü olduðu hatýrlanabilir. Yük geçiþi sýrasýnda hareket edebilen yükler, negatif yüklerdir. 14

Benzer belgeler

Þimdi beraber sarmal bir yay yapacaðýz. Bakýr tel, çubuða eþit aralýklarla sarýlýr. Daha sonra çubuk yayýn içinden çýkarýlýr.

SARMAL YAYLAR Malzemeler Bu bölümde benimle beraber deneyler yapacaksýnýz. Çubuk Bakýr tel Þimdi beraber sarmal bir yay yapacaðýz. Bakýr tel, çubuða eþit aralýklarla sarýlýr. Daha sonra çubuk yayýn içinden