Türkiye de Birinci Kuşak Balıkçı Gemileri Geri-Alım Programının Değerlendirilmesi

Transkript

1 Türkiye de Birinci Kuşak Balıkçı Gemileri Geri-Alım Programının Değerlendirilmesi Sinan GÖKTAY Huriye GÖNCÜOĞLU Vahdet ÜNAL* Ege Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi Avlama ve İşleme Teknolojisi Bölümü

2 Sunumun içeriği (35 Slayt) 1. GİRİŞ (6) 2. MATERYAL VE METOT (1 slayt) Örneklem, Veri Toplama, Veri Analizi 3. BULGULAR (20 slayt) Sosyo-demografik Bulgular Sosyo-ekonomik Bulgular Filodan Çıkan Tekneler İle İlgili Bulgular Personel İle İlgili Bulgular Programın Değerlendirilmesiyle İlgili Bulgular 4. SONUÇ (8 slayt) Özet, tartışma, bazı sorular, öneriler 5. KAYNAKÇA (3 slayt)

3 Balıkçı Gemisi Geri-Alım Programları 1970 Kanada Kuzey Amerika, Avustralya, Kuzeydoğu ve Güneydoğu Asya. AB (Danimarka, İtalya, Fransa, Hollanda, İspanya ve İngiltere)... Norveç trol, gırgır, uzatma ağları, parakete balıkçılığında gerialım programları uygulanmıştır (Curtis ve Squires, 2007) Türkiye 3

4 Türkiye de Geri-Alım Programı I. Program: 2012 Anonim Neden 12m ve üzeri balıkçı gemileri? Su ürünleri avcılığının %90 ı 12m ve üzeri balıkçı gemileri ile yapılmaktadır. 4

5 Gemi Boyuna Göre Belirtilen Miktarda Destekleme Ödemesi (GTHB, 2012) 7 Mayıs 2012 tarih ve sayılı Resmi Gazete ile Tarımsal Desteklemeye ilişkin kararlar yürürlüğe girmiş ve su ürünleri ruhsat teskeresine sahip 12 metre ve üzerindeki balıkçı gemisi sahiplerine, gemilerinin avcılıktan çıkarılması karşılığında, gemi boyuna göre belirli miktarlarda destekleme yapan bir program başlatmıştır. GTHB-BSGM nin amacı: Su ürünleri kaynaklarının korunması Su ürünleri kaynaklarının sd. işletilmesi* Stoklar üzerindeki av baskısının azaltılması 5

6 Sıra No Gemi Boyu (m) Bir metresi için ödenecek destek miktarı (TL) ve üzeri

7 Bu çalışmanın amacı Türkiye de ilk kez uygulanan balıkçı gemisi gerialım programını incelemek ve tartışmaya açmak... Balıkçılıktan çıkma nedenlerini belirlemek, Çıkan gemilerin durumunu değerlendirerek, Personel bilgilerinden yola çıkılarak, geri satın alma programının mürettebat üzerindeki etkisini ve oluşabilecek istihdam sorununun boyutlarını belirlemek, Geri satın alma programından faydalanan balıkçıların tekrar balıkçılığa girip girmeyeceklerini belirlemek, Eğer tekrar balıkçılığa gireceklerse, kullanacakları tekne özellikleri ve donanım türü özelliklerini belirlemektir. 7

8 Materyal ve yöntem Çalışmanın evreni: 364 (Başvuran: 407, Geri-alınan: 364) Örnek hacmi: 76 tekne sahibi (%95 güven aralığı ve %10 hata payı) Veri toplama: Telefon anketi, BSGM, TÜİK (5 bölüm-47 soru) Veri analizi: Frekans dağılımları, ortalamalar ve oransal dağılımlar 8

9 Sosyo-demografik Personel Sosyo-ekonomik Gemiler Program 9 V.Ünal

10 Gemi Sahiplerinin Yaş Dağılımı %34,7 %30,6 %16 %13,4 %5, ve üzeri Yaş grubu N=76 Ortalama Std. sapma Yaş (yıl) 50,4 11,5 10

11 Gemi Sahiplerinin Medeni Hali, Barınma Durumu ve Sosyal Güvenceye Sahip Olma Durumu N=75 Frekans Yüzde (%) Medeni Hal Evli 68 90,7 Bekar 7 9,3 Barınma Durumu Ev sahibi Kiracı 9 12 Sosyal Güvence Var 9 88 Yok

12 Gemi Sahiplerinin Eğitim Seviyesi %56 %18,7 %18,7 %1,3 Okur-yazar değil %1,3 %4 İlkokul Ortaokul Lise Yüksekokul Üniversite Eğitim seviyesi N=76 Ortalama Std. sapma Eğitim seviyesi (yıl) 7,1 3 12

13 Gemi Sahiplerinin Geçiminden Sorumlu Olduğu Kişi Sayısı %2,7 %1,4 %41, > %54,1 N=74 Ortalama Std. sapma Bakmakla yükümlü olduğu kişi sayısı 3,5 1,9 13

14 Gemi Sahiplerinin Mesleği Tekne sahiplerinin %90,5 inin asıl meslek olarak balıkçılık yaptıkları görülmüştür. Tekne sahiplerinin %2,7 sinin asıl mesleklerinin serbest meslek oldukları görülmüştür. Tekne sahiplerinin %5,4 ünün emeklilerden oluştuğu görülmüştür. Tekne sahiplerinin %1,4 ünün asıl meslek olarak memurluk yaptıkları görülmüştür. 14

15 Gemi Sahiplerinin Balıkçılık Tecrübesi N=76 Ortalama Std. sapma Balıkçılık tecrübesi (yıl)

16 Gemilerde Çalışan Mürettebat Hakkında Bilgi Mürettebat Çalıştırma Durumu Çalışan Mürettebat Dağılımı %2,7 %11,1 %15,3 Evet Hayır Aileden Dışarıdan %97,3 %73,6 Hem aileden hem de dışarıdan Gemi başına ortalama 5,2±3 personel 16

17 Çalışan Mürettebata Ücret Ödeme Şekli 17

18 Balıkçı Gemileri İle İlgili Bulgular Desteklemeden faydalanan gemi sayısı ve boy gruplarına göre oranlar Gemi boyu (m) Geri alınan gemi ayısı (Adet) Başvuruların oransal dağılımı , ve üzeri % 18

19 Plaka Kodlarına Göre Başvuru Sayıları 407 başvuru

20 Gemi Nitelikleri (Gemi Yaşı-Boyu, Makine Yaşı-Gücü) ve ortalama deniz iş günü Programdan yararlanan gemilerin boy ve motor gücü özellikleri N=76 Ortalama Std. Sapma Max. Min. Gemi boyu (Metre) 15,3 2, Gemi yaşı (Yıl) 25,3 11, Ana makine yaşı (Yıl) 19,4 9, Ana Makine beygir gücü (BG) Son yıl için deniz iş günü 167,8 62,5 Denizde Çalışılan Gün Frekans Yüzde (%) 227,8 111, gün 9 13, gün 29 44, gün 22 33, gün ,7

21 Gemi sayısı Geri Alımı Gerçekleşen Gemilerin Av Aracı Tercihleri %22,4 %36,8 %23,7 %13,1 5 0 Uzatma ağı %2,6 %1,4 Paragat Trol Gırgır Trol/Gırgır Diğer Av aracı tercihi 21

22 Gemilere ne oldu? 11 adedi (%3) kontrol gemisi yapılmak üzere il müdürlüklerine verilmiştir. 18 adedi (%5) araştırma gemisi yapılmak üzere üniversitelere hibe edilmiştir. 335 adedi (%92) Hurda (Makine Kimya Endüstri Kurumunun İzmir Aliağa Gemi Söküm Tesislerinde ayrıştırma işlemine tabi tutulmuştur). 22

23 Gemi Sahiplerinin Destekleme Programına Başvuruda Bulunmasına Etki Eden Faktörler %26,7 Balıkçı gemisinin karsız hale gelmesi %10,7 Programın cazip bir fırsat olarak görülmesi %10,7 Emekli olunarak balıkçılıktan ayrılmak istenmesi %9,3 Mevcut geminin değiştirilmek istenmesi %10,9 diğer nedenler %32 bir çok neden bir arada 23

24 Gemi sahiplerine yapılan destekleme ödemesi ve gemiye biçilen değerden duyulan memnuniyet Boy gruplarına göre devletin gemi sahiplerine metre başına ödediği fiyattan duyulan memnuniyetin oransal dağılımı Programdan memnuniyet Memnun (%) Kısmen memnun (%) Memnun değil (%) Tüm gemi sahipleri (N=75) % m gemi sahipleri (N=69) 69,6 % ,4 21 m üzeri gemi sahipleri (N=6) 50 %

25 Meslek ile balıkçı gemisine biçilen değerden memnun olma düzeyleri arasındaki ilişki Meslek Asıl meslek balıkçılık İkinci meslek balıkçılık TOPLAM Balıkçı gemisine biçilen değerden memnun olma TOP Kısmen Memnun LAM Memnun memnun Değil Frekans Yüzde 65,7 13,4 20,9 100,0 (%) Frekans Yüzde 83,3 0,0 16,7 100,0 (%) Balıkçı gemisine biçilen değerden memnun olma düzeyleri; balıkçılığı asıl meslek ya da ikinci meslek olarak yapmalarına göre farklılık göstermemektedir. χ 2 = 1,110 s.d = 2 p = 0,004 25

26 Destekleme Programını Faydalı Bulma ve Devam Etmesini İsteme Durumu 26

27 Gemi Sahiplerinin İkinci Tekneye Sahip Olma Durumu İkinci Tekneye Sahip Evet %45 Hayır %55 27

28 Gemi Sahiplerinin Balıkçılığa Devam Etme Durumu 28

29 Gemi Sahiplerinin Destekleme Miktarını Kullanım Şekli %11 Balıkçılıktan ayrılma %44 Borçlarını kapatma %18 Emekli olma %27 Yeni tekne alma 29

30 eri 12m ve üzeri SONUÇ Yıl Boy Grubu (m) TOPLAM (Adet) yılı filodaki 10m ve üzeri balıkçı gemisi yılı filodaki 12m ve üzeri balıkçı gemisi (TUİK, 2013) DESTEKLEME PROGRAMLARI 1.Program Çıkarılan Balıkçı Gemisi 364 Destekleme Ödemesi 62 Milyon TL Filodaki Azalma (%) milyon TL % 19,5 19,5

31 Yıl 2012 de 10m ve üzeri tekne sayısı m ve üzeri tekne Tekne sayısı 2013 de 10m ve üzeri tekne sayısı Tekne Boy Grupları (m) TOPLAM (Adet) * 2014 yılı filodaki 10 metre ve üzere tekne sayısı Tekne GERİ-ALIM PROGRAMLARI I.Program II.Program III. Program m ve üzeri 10 m ve üzeri 10 m ve üzeri Çıkarılan Balıkçı Gemisi (Adet) Destekleme Ödemesi (Milyon TL) TOPLAM 1001 adet Filodaki Azalma (%) 39,4 Filo artıyor mu? Azalıyor mu? (TUİK, 2013; BSGM, 2015)

32 Balıkçı Gemisi Boy Grupları Balıkçı Gemisi Geri-Alım Programları I.Program II.Program III.Program Toplam Geri-alınan Gemi Sayısı 10-20m 21-30m 31m ve üzeri TOPLAM 323 adet 440 adet 185 adet 948* 36 adet 6 adet 6 adet 48 5 adet adet 446 adet 191 adet 1001* %95

33 BÖLGE PROGRAMLAR I.Program II.Program III.Program TOPLAM Oran (%) KARADENİZ MARMARA EGE AKDENİZ TOPLAM

34 Balıkçı Gemisi Geri-Alım Programı; Önemli bir uygulama ama bazı planlama hataları içerdiği görülmektedir. 34

35 Beklenen sonuçlar ve bazı sorular Balıkçı gemisi fiyatlarında artış beklenmektedir. Balıkçı kompozisyonu değişecektir. Stoklar üzerindeki av baskısı azalacak (mı)? CPUE, VPUE artacak (mı)? 35

36 Bazı soru(n)lar: 4, 44, 444,? 21m ve üzeri gemilere biçilen değerden memnuniyet %50 iken neden II. programda 21m üzeri gemilerin primlerini arttırmak yerine program aşağı yönde genişletildi? Balıkçı gemisi başına ortalama 5,2 personel istihdam edildiği belirlenmiştir. Bu kişiler programın neresinde? DKA larda trol-gırgır var. DKA bulunan bölgelerden, trolgırgır gemilerinin alımı neden özendirilmedi? Programda gemi sahiplerinden hiçbir kriter istenmedi? Başvuru için; son beş yıl içindeki av miktarı, deniz iş günü gibi kriterler istenseydi program amacına daha çok ulaşmaz mıydı? 36

37 Öneri! Ön değerlendirme yapılmadı (ya da biz bilmiyoruz!) Diğer ülke deneyimlerinden daha iyi yararlanılmalıydı! İlk programda eksiklikler belirlenip, II. Ve III. geri-alım programları buna göre planlanmalıydı! 37

38 KAYNAKÇA Miran, B., Temel istatistik. Ege Üniversitesi Basımevi, ISBN Bornova İzmir. Campbel, H. F., Fishery Buy-Back Programmes and Economik Walfare, Australian Journal of Agricultural Economics, Vol:33, No:1, pp: Clarc, C. W., Mundo, G. R., Sumaila, U. R., Buyback Subsidies the Time Consistency Problem and the ITQ Alternative, Land Economics, Vol:83, No:1, pp: Curtis, R., and Squires, D., Fisheries Buybacks. Oxford: Blackwell. Daures, F., Guyader, O., Economik Analysis of the Impact of Buyback Programs and the Role of Financial Incentives Shemes: Application to A Limited Entry French Fishery,12th EAFE Annual Conference, Denmark, pp:1-23. Funk, R. D., Economics Impacts of License Limitation and Buyback on the Texas Bay Shrimp Fishery, (Doktora Tezi), Texas A&M University. Funk, R. D., Griffin, J. W., Mjelde, J. W., Ward, J. M., A Simulation Model of License Buyback in the Texas Bay Shrimp Fishery, Marine Resource Economics, Vol:18, pp: Freeman, M. A., Woodward, R. T., Sequential License Buyback Auctions: An Experimental Analysis, Marine resource Economics, Vol:5, pp: Fox, K. J., Grafton, Q., Kompas, T., Che, T. N., Capacity reduction, Quota Trading and Productivity: The Case of A Fishery, The Australian Journal of Agricultural and Resourse Economics, 50, pp: Fraser, G.A., Limited Entry: Experience of the British Columbia Salmon 38 Fishery, Journal of Fisheries Research Board of Canada 36:

39 Grafton, R. Q., Nelson, H. W., The Effects of Buy-back Program in The British Columbia Salmon Fishery, University of California, San Diego. GTHB, Resmi Gazete nin 19 Haziran 2012 tarihli ve sayısında yayımlanmış olan Balıkçı Gemisini Avcılıktan Çıkaranlara Yapılacak Destekleme Tebliği (2012/51). GTHB, T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğü Su Ürünleri İstatistikleri. Holland, D., Gudmundsson, E., Gates, J., Do Fishing Vessel Buyback Programs Work: A Survey of the Evidence, Marine Policy, Vol:23, No:1, pp: Jensen, L. C., Reduction of the Fishing Capacity in Common Pool Fisheries, Marine Policy, 26, pp: , Foundation for Research in Economics and Business Administration, Centre of Fisheries Economics, Breiviksveien, 40, 5045 Bergen, Norway. Kırkley, J. E., Walden, J., Waters, J., Buyback Programs: Goals, Objectives and Industry Restructuring in Fisheries. Journal of Agricultural and Applied Economics, 36, 2, pp: Kırkley, J. E., Ward, J. M., Patella, F., Geisz, K. B., Rogers, C., Thunberg, E., Walden, J., Daspit, W., Stenberg, B., Freese, S., Hastie, J., Holiman, S., Travis, M., Reducing Capacity in U.S. Maneged Fisheries, NOAA Fisheries, Office of Sustainable Fisheries, NOAA Technical Memorandum, pp:1-55. Larkin, S. L., Keithly, W., Adams, C. M., Zazmierczak, Buyback Programs for Capacity Reduction in the U.S. Atlantic Shark Fishery, Journal of Agricultural and Applied 39 Economics, 36, 2, Pp:

40 Mamula, A. T., License Buyback Programs in Commercial Fisheries: An Application to the Shrimp Fishery in the Gulf of Mexico, (Doktora Tezi), Texas A&M University. Pascoe, S., Coglan, L., Punt, A. E., Dichmont, C. M., Impacts of Vessel Capacity Reduction Programmes on Efficiency in Fisheries: The Case of Australia s Multispecies Northern Prawn Fishery, Journal of Agricultural Economics, Vol:63, No:2, pp: Squires, D., Joseph, J., Groves, T., Buybaks in Transnational Fisheries, IATTC Pacific Economic Bulletin. Squires, D., Fisheries Buybacks: Review and Guidelines, Fish and Fisheries, 11, pp: Schelle, K., Ben, M., Buyback of Fishing Rights in the U.S. and Canada: Implications for Alaska. Presented at the 114th Annual Meeting of the American Fisheries Society. Juneau: Alaska Commercial Fisheries Entry Commission. Üstündağ, E., Geçmişten Günümüze Balıkçılık Uygulamaları ve Hamsi Avcılığına Etkileri, 1. Ulusal Hamsi Çalıştayı, pp: