Mimarlık Hakkında Genel Bilgiler

Transkript

1 Mimarlık Hakkında Genel Bilgiler Mimarlık mekanların tasarlanması işidir. Đnsanların yaşamasını kolaylaştırmak ve barınma dinlenme çalışma eğlenme gibi eylemlerini sürdürebilmelerini sağlamak üzere gerekli mekânları işlevsel gereksinmeleri ekonomik ve teknik olanaklarla bağdaştırarak estetik yaratıcılıkla inşa etme sanatı; başka bir tanımlamayla yapıları ve fiziksel çevreyi tasarlama ve inşa etme sanat ve bilimidir. Đnsan barınmak için yaşamak ve doğa şartlarından korunmak için bir mekan ihtiyacı duyar ve bu mekanı kendine özgü kültürel fonksiyonel teknik ve farklı zevklerde yaratır. Mimarlık evrensel bir meslektir. Đnsanlık tarihinin her döneminde önemli olmuştur. Dini yapıların tanrıya ulaşma arzusundan iktidarı simgeleyen saraylara ya da bir kentin dokusunu oluşturan basit konut tiplemelerine kadar her türlü açık ve kapalı mekanı tasarlar. Bu çevre kırsal veya kentsel olabileceği gibi yapıları veya mekanları kuşatan yakın dış çevre de mimari tasarımın kapsamına girer. Mekan içinde yaşamın gerçekleştiği fizik ortam olarak tanımlanabilir. Mekanın oluşabilmesi ve üretilebilmesi için yapılara yaşamın hergün artan çeşitliliği gözönüne alınırsa oldukça karmaşık ilişkiler düzeni içinde yapılaşmış fizik çevreye gereksinme vardır. Mimari tasarımın öznesi olan yaşam coğrafi iklimsel kültürel demografik farklılıklar içerir. MÖ 1. yy. da yaşamiş olan Roma lı mimar Vitruvius De Architectura adlı kitabında başarılı bir mimarlık için Utilitas Firmitas Venustas (kullanışlılık sağlamlık güzellik) etmenlerinin gerekli olduğunu ileri sürmüştür. Rönesans ta bu tanım Comodita perpetuita bellezza (kullanışlılıksüreklilik- kalıcılık güzellik) olarak benimsenmiştir de bir Đngiliz yazarı mimarlığı yapı bilimi olarak tanımlarken 19.yy da Đngiliz eleştirmen John Ruskin mimarlığın yapılara uygulanan süslemeden başka bir şey olmadığı nı ileri sürüyordu. Amatör bir eleştirici olan Sir Henri Watton The Elements of Architecture (1624) adlı kitabında mimarlığın üç koşula ( kullanılışlılık sağlamlık güzellik) yanıt vermesi gerektiğini belirtir. Frank Lloyd Wright a göre de mimarlık biçim haline gelmiş yaşamdır. Dünyanın en eski mesleği olarak kabul edilen mimarlık yapı sektörünün de ayrılmaz bir parçasıdır. Yapı sektörü ise tüm dünya ülkelerinde en büyük sektör olup diğer sektörlerin de itici gücü olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle mimarlık geçmişin birikimleri ile geleceği hazırlayacak gelecekte yaşanacak kaliteli yaşam çevrelerini oluşturacak vizyon sahibi bireylerin mesleğidir. Son elli yıldır mimarlık mesleği konusunda Çizim yapma sanatı gibi bir yanlış kanaat oluşmuş mimarlık sanatına yardımcı olan ancak çalışma alanı tüm yapılarda kullanılan elemanların malzeme mukavemet statik ve dinamik durumlarını ve ekonomisini inceleyen bilim dalı olan inşaat mühendisliği ile mimarlık kavramları birbirine karışmıştır. Mimarlık sanatının kültürel yanını gözardı eden bu anlayış sonucunda yüzyıllardır ülkemizin kimliği ile bütünleşen ve kültürümüzün ve değerlerimizin en kalıcı kanıtı olan mimarlık kimliğini kaybetmiş kültürel kimlik sorusu ile bir hesabı bulunmayan egemen yapı kültürü kentlerin görünür kimliğine damgasını vurmuştur. Oysa Mimarlık ülkelerin kartvizitine yazdığı değerlerin en önemlilerinden biri belki de en önemlisidir. Mimarlık okullarından mezun olanların mesleğin ilgi alanının çok geniş bir yelpazeyi kapsaması nedeni ile birbirinden çok farklı alanlarda çalışabildikleri gözlemlenmektedir. Mimarların çalışma alanları Kamu Kurumları nda (Devlet Memuru Olarak ) Tasarımcı olarak Yapı denetimi amacı ile Yasa ve yönetmeliklerin hazırlanmasında Özel Sektör de Serbest çalışan mimarların bürolarında tasarımcı ve/veya uygulamacı olarak

2 Şirketler Bankalar vb. kuruluşlarda sürekli görevli mimar olarak Şantiyelerde görev alarak Yapı Sektörü ne ilişkin malzemelerin tasarımında üretim sürecinde pazarlamasında ve satış noktalarında Sergi vb. organizasyonların hazırlanmasında Mimarlık ve ilgili alanlarda dergi yayıncılığında Serbest mimar olarak Akademisyen olarak TANIM Her çeşit yapının, kullanıcıların ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde, estetik ilkeleri göz önünde bulundurarak tasarımını yapan ve yapımını denetleyen kişidir. GÖREVLER Mimarlık, insanın içinde yaşamını sürdüreceği yapıların estetik ve kullanışlılık ilkelerini göz önüne alarak tasarlama sanatıdır. Mimar bu amacı gerçekleştirmek için; Yapılacak binanın şehir imar planına uygun olup olmadığını inceler, Yapıyı kullanacak kişilerin isteklerini, görüşlerini ve mali olanaklarını öğrenir, Binanın planını çizer, Yapıldığı zaman nasıl bir şekil alacağını gösteren maketler hazırlar, Yapılacak binanın statik, sıhhi tesisat ve elektrikle ilgili işlemlerini inşaat, makine ve elektrik mühendisleri ile oluşturur ve yürütülmesini denetler, Şantiyede kullanılacak olan ayrıntılı planı çizer, Binanın plana uygun yapılıp yapılmadığını denetler, Binalarda değişiklik veya onarım için plan hazırlar. KULLANILAN ALET VE MALZEMELER Çalışma masası, Aydınger kağıdı, T Cetveli, gönye gibi çizim aletleri, Kırtasiye malzemeleri, Maket yapmak için çeşitli malzemeler, Bilgisayar, çeşitli yazılım programları. MESLEĞĐN GEREKTĐRDĐĞĐ ÖZELLĐKLER Mimar olmak isteyenlerin; Üst düzeyde akademik yeteneğe, Şekil ve uzay ilişkilerini görebilme, El ve gözü eşgüdümle kullanabilme yeteneklerine sahip, Görsel sanatlara ilgili, Yaratıcı, estetik görüş sahibi, tasarım yeteneği olan, Başkalarını etkileyebilen, Yeniliklere ve eleştiriye açık, Dikkatli ve titiz kimseler olmaları gerekir. ÇALIŞMA ORTAMI VE KOŞULLARI Mimarlar, bürolarda görev yaparlar, çalışmalarını genellikle temiz ve iyi aydınlatılmış bir ortamda yürütürler. Etüt çalışmaları ve bina yapımının denetlenmesi aşamalarında ise ortam tozlu, gürültülü, sıcak veya soğuk olabilir. Çalışırken; inşaat mühendisi, elektrik mühendisi, teknik ressam, şehir plancıları, bina inşaatı ve çevre düzenlemesiyle uğraşan diğer kişilerle iletişim halindedirler.

3 ÇALIŞMA ALANLARI VE ĐŞ BULMA OLANAKLARI Mimarlar, inşaat firmalarında ve işletmelerin mühendislik mimarlık bürolarında çalışabilirler. Ayrıca, Bayındırlık Bakanlığı, Đmar ve Đskan Bakanlığı, Đller Bankası, belediyeler gibi kamu kuruluşları yanında özel şirketlerde de çalışabilir ve büro açabilirler. MESLEK EĞĐTĐMĐNĐN VERĐLDĐĞĐ YERLER Mesleğin eğitimi, çeşitli üniversitelere bağlı mühendislik-mimarlık fakültelerinde verilmektedir. Bu fakültelere girmek için Öğrenci Seçme Sınavında (ÖSS) yeterli Sayısal (SAY) puan almak gereklidir EĞĐTĐMĐN SÜRESĐ VE ĐÇERĐĞĐ Eğitim süresi 4 yıldır. Eğitimin ilk yılında Genel Matematik, Bina Fiziği, Mimari Çizime Giriş gibi temel mimarlık dersleri verilir. Daha sonraki yıllarda ise temeli daha çok tasarıma ve plan çizimine dayalı daha kapsamlı ve ileri düzeyde mimari bilgileri içeren dersler okutulur. MESLEKTE ĐLERLEME Meslek eğitimini bitirerek mimar unvanını alanlar, yüksek lisans ve doktora eğitimi yapabilirler. Master ve doktora eğitimi sırasında yapı, yapı fiziği, mimari tasarım, bilgisayar ortamında mimarlık, rölöve, restorasyon konularında veya yapılarda herhangi bir malzemenin kullanımı konusunda uzmanlaşabilirler. Yüksek lisans eğitimi 2 yıl, doktora eğitimi ise 4 yıldır. BENZER MESLEKLER: Đç mimarlık, peyzaj mimarlığı, şehir plancılığı. BURS, KREDĐ VE ÜCRET DURUMU Meslek eğitimi süresince kazanç söz konusu değildir. Koşulları uyan öğrenciler Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu'nca verilen öğrenim ve harç kredisinden yararlanabilirler. Başarılı öğrenciler özel ve resmi kuruluşlardan öğrenimleri süresince burs alabilmektedirler. Kamu kurumlarında çalışanlar teknik hizmet sınıfının faydalandığı zam ve tazminatlardan yararlanırlar. Serbest çalışanlar tasarımını yaptıkları projenin içeriğine ve büyüklüğüne göre gelir elde ederler. Şantiyede çalışan mimarların kazancı diğerlerine göre yüksektir. lar ve Kısaltmalar Mimar: Mimarlık hizmetlerini, eğitimi, uzmanlığı ve çalışma konularına göre, Mimarlar Odasının ilgili kanun, tüzük ve yönetmeliklerine uygun olarak yapmaya yetkili, yükümlülüklerini yerine getirerek üyelik sıfatını ve unvanını koruyan, çalışması kısıtlanmamış serbest, kamu görevlisi ya da ücretli çalışanlara, Mimarlık hizmetleri: Uygulamaya, yapmaya, kabule ve imzaya mimarın yetkili olduğu, her türlü araştırma, danışmanlık, bilirkişilik, etüt, tasarım, plan, proje, resim ve hesapların hazırlanması ve bunların uygulanması ile her türlü denetim ve kontrollük hizmetlerini, Serbest mimar: 3458 sayılı Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun, 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu, yürürlükteki kanunlar ve yönetmelik hükümlerinin verdiği yetki ile mimarlık hizmet alanlarından birini ya da bir kaçını kendi hesabına ya da ortak olarak yapan ve durumunu Mimarlar Odasına onaylatmış, serbest mimarlık hizmetleri tescil belgesi sahibi, serbest mimarlar listesine kayıtlı mimara,

4 Serbest mimarlık hizmetleri: Sadece serbest mimarlık hizmetleri tescil belgesi sahibi mimarın ya da Serbest Mimarlık Hizmetlerini Uygulama, Tescil ve Mesleki Denetim Yönetmeliği nde tanımlanan istisna koşulları taşıyan mimarın yapmaya yetkili olduğu mimarlık hizmetlerine, Serbest mimarlık hizmetleri büro tescil belgesi: Mimarlar Odası tarafından verilen ve her yıl yenilenen, serbest mimarın serbest mimarlık hizmeti yapmaya yetkili olduğunu belirleyen belgeye, Serbest Mimarlar Listesi : Tescilini ve tescil yenilemesini yaptırmış olan serbest mimarlık hizmetleri büro tescil belgesi sahibi serbest mimarların kaydolduğu listeye, Proje müellifi: 3458 sayılı Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun, 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu ve 5/12/1951 tarihli ve 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa göre, tasarladığı projenin müelliflik hakkını kazanmış eser sahibi mimar ya da mimarlara, Mimari teknik uygulama sorumluluğu (Mimari TUS) hizmetleri : 4708 Sayılı Yapı Denetimi Kanunu ile yapı denetimine tabi olmayan yerlerde Kamu adına yapıların, yürürlükteki Kanun, Đmar planı, ilgili yönetmelik hükümleri, Türk standartları, bilimsel kurallar, teknik şartnameler, fen, sanat ve sağlık kurallarına ve tüm mevzuat hükümlerine uygun olarak düzenlenen yapı ruhsatı eki projelerine göre gerçekleştirilmesinin denetlenmesine yönelik, mimar tarafından üstlenilen mimarlık hizmetleridir. Bu hizmet, imar mevzuatında Fenni Mesuliyet Hizmetleri olarak adlandırılan hizmetler kapsamındadır. Teknik Uygulama Sorumlusu Mimar (TUS Mimar) : Proje müellifleri kendileri olsun veya olmasın Mimari Teknik Uygulama Sorumluluğu Hizmetlerini uzmanlık konusuna ve ilgili mevzuata göre yürüten, Mimarlar Odası Serbest Mimarlık Hizmetleri Uygulama ve Mesleki Denetim Yönetmeliğine uygun olarak Şubesinden her proje için Mimari Fenni Mesul Sicil Durum Belgesi almış ve ilgili Đdareler ile Mimarlar Odasına karşı sorumlu olan Serbest Mimarlık Büro Tescil Belgesi olan serbest mimardır. Mimari Fenni Mesul Sicil Durum Belgesi : Serbest mimarların fenni mesuliyetini üstleneceği yapının kurum ve kuruluşlarına müracaat etmeden önce ilgili Mimarlar Odası birimlerinden aldıkları belgeye, Đş Bitim Belgesi :Mesleki kontrollük ve fenni mesuliyet görevlerini üstlenen mimarın talebi halinde, yapı kullanma izin başvurusundan önce Mimarlar Odası tarafından düzenlenen belgeye, Eser sahipliği: Mimarın 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa göre kazandığı başkasına devredilemeyen hakkına, Đşveren/Đşsahibi: Serbest mimarla sözleşme yapan, özel hukuka tabi gerçek ve tüzel kişilerle, kamu tüzel kişileri, kamu kurum ve kuruluşlarına, Yüklenici : Bir sözleşme kapsamında yapıları, proje ve ekleri ile yapı izin belgesi koşullarına, yürürlükteki Kanun, Đmar planı, ilgili yönetmelik hükümleri, Türk standartları, bilimsel kurallar, teknik şartnameler, fen, sanat ve sağlık kurallarına ve tüm mevzuat hükümlerine uygun olarak inşa etme ve nitelikli, sağlıklı, dayanıklı olarak tamamlama yükümlülüğünde olan kişi veya kuruluştur. Yapı sahibi : Yüklenici kişi ve/veya kuruluşlara iş yaptıran, yapı üzerinde mülkiyet hakkına sahip olan gerçek ve tüzel kişilerdir. Şantiye Şefi : Yapım işlerini yapı sahibi veya yapı müteahhidi adına, Fenni mesullerin teknik konulardaki talimatlarına uygun olarak yönetmek ve inşa ettirmekle yükümlü mühendis veya mimardır. Şantiye şefi, Đş Kanunu ile yapı yerinde Đşçi Sağlığı ve Đşçi Güvenliği tüzüğünün yada iş sürecinin zorunlu kıldığı sağlık ve güvenlik önlemlerini almak ve uygulatmakla yükümlüdür. Yapı : Daimi veya geçici, resmi veya özel, karada veya suda yeraltı ve yerüstünde kurulu, bağlı ekleri ile her türlü etüt, inşaat, imalat ve tesisatı, değiştirme, güçlendirme ve esaslı onarımları içine alan sabit veya hareketli tesislerdir.

5 Yapı sorumluları : Yapım işlerinde görev alan yüklenici, proje müellifleri, şantiye şefi ve teknik uygulama sorumlularıdır. Đlgili idare : Belediye ve mücavir alan sınırları içindeki uygulamalar için Belediyeler, bu alan dışında kalan alanlarda ilgili kurumlar ve Valiliklerdir. Yapı Denetim Defteri (şantiye talimat defteri) : Yapı mahallinde bulundurulması zorunlu ve korunması şantiye şefinin ve TUS ların ortak sorumluluğunda olan TUS mimarın görevlerini ilgili mevzuat çerçevesinde yerine getirirken gerekli gördüğü öneri ve uyarılarını yazdığı Mimarlar Odası tarafından onaylanan defterdir. Yapım Süresi (Mimari TUS Hizmeti Süresi) : Mimari TUS hizmetleri süresi, sözleşmede aksi bir hüküm yoksa Odadan alınan TUS belgesi ve Ruhsatın imzalandığı tarih ile yapı kullanma iznini aldığı tarih arasındaki dönemdir. Birim maliyet (BM) : Yapının, birim ölçüsünün (binalarda birim alanının), Bayındırlık ve Đskan Bakanlığınca her yıl mimarlık hizmetlerine esas olan sınıflar için ayrı ayrı tespit edilerek ilan edilen maliyetlere (Birimi YTL/m 2 'dir.), Asgari ücret : Her türlü mimarlık hizmetlerinin, yürürlükteki kanun ve yönetmelikler uyarınca yapılabilmesi için TMMOB ve bağlı odalarca tespit ve ilan olunan ve 25/10/1984 tarihli ve 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 27 nci maddesinin 5 inci bendi uygulamalarına da esas en az ücretlere, Hizmet dalı oranı (HDO) : Yapının toplam proje tutarı içindeki hizmet dallarının oranına, Hizmet bölümü oranı (HBO) : Proje hizmetlerinin kendi içindeki hizmet oranlarına (Bu oranlar her ihtisas dalı tarafından ayrıca tespit edilir.), Đhtisas katsayısı (ĐKS) : Her odanın ihtisasının özelliklerine uygun olarak belirleyeceği katsayıya, Bölge Geçim Endeksi Katsayısı (d) : Yöre şart ve özelliklerine göre, Mimarlar Odası Şubelerince, % 40 dan az olmamak koşuluyla Şubelerce belirlenen katsayıya, Sınıf ücret oranı: Yapı yaklaşık alanı ile yapı sınıflarına bağlı olarak hizmet sınıflarının düzenleme katsayısına. (Bayındırlık ve Đskan Bakanlığı Mühendislik Mimarlık Hizmetleri Şartnamesindeki proje ihale dosyası katsayısına karşılık gelir. Her ihtisas dalı, yapı sınıf tanımlarını kendisi tespit eder.) Zorluk kriterleri katsayısı (z) :Mimarlık hizmetlerinin gerçekleştirileceği yapının bulunduğu yer, coğrafi koşulların etkileri, yapının türü ve niteliği, bağlı olduğu yasa ve yönetmelikler, vb. mimar'ın çalışmalarını farklı koşullarda uygulaması karşılığında, mimara ödenecek ücretlerin belirlenmesinde kullanılan katsayıya, denir. Mimar: Mimarlık hizmetlerini, eğitimi, uzmanlığı ve çalışma konularına göre, Mimarlar Odasının ilgili kanun, tüzük ve yönetmeliklerine uygun olarak yapmaya yetkili, yükümlülüklerini yerine getirerek üyelik sıfatını ve unvanını koruyan, çalışması kısıtlanmamış serbest, kamu görevlisi ya da ücretli çalışanlara, Mimarlık hizmetleri: Uygulamaya, yapmaya, kabule ve imzaya mimarın yetkili olduğu, her türlü araştırma, danışmanlık, bilirkişilik, etüt, tasarım, plan, proje, resim ve hesapların hazırlanması ve bunların uygulanması ile her türlü denetim ve kontrollük hizmetlerini, Serbest mimar: 3458 sayılı Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun, 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu, yürürlükteki kanunlar ve yönetmelik hükümlerinin verdiği yetki ile mimarlık hizmet alanlarından birini ya da bir kaçını kendi hesabına ya da ortak olarak yapan ve durumunu Mimarlar Odasına onaylatmış, serbest mimarlık hizmetleri tescil belgesi sahibi, serbest mimarlar listesine kayıtlı mimara,

6 Serbest mimarlık hizmetleri: Sadece serbest mimarlık hizmetleri tescil belgesi sahibi mimarın ya da Serbest Mimarlık Hizmetlerini Uygulama, Tescil ve Mesleki Denetim Yönetmeliği nde tanımlanan istisna koşulları taşıyan mimarın yapmaya yetkili olduğu mimarlık hizmetlerine, Serbest mimarlık hizmetleri büro tescil belgesi: Mimarlar Odası tarafından verilen ve her yıl yenilenen, serbest mimarın serbest mimarlık hizmeti yapmaya yetkili olduğunu belirleyen belgeye, Serbest Mimarlar Listesi : Tescilini ve tescil yenilemesini yaptırmış olan serbest mimarlık hizmetleri büro tescil belgesi sahibi serbest mimarların kaydolduğu listeye, Proje müellifi: 3458 sayılı Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun, 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu ve 5/12/1951 tarihli ve 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa göre, tasarladığı projenin müelliflik hakkını kazanmış eser sahibi mimar ya da mimarlara, Mimari teknik uygulama sorumluluğu (Mimari TUS) hizmetleri : 4708 Sayılı Yapı Denetimi Kanunu ile yapı denetimine tabi olmayan yerlerde Kamu adına yapıların, yürürlükteki Kanun, Đmar planı, ilgili yönetmelik hükümleri, Türk standartları, bilimsel kurallar, teknik şartnameler, fen, sanat ve sağlık kurallarına ve tüm mevzuat hükümlerine uygun olarak düzenlenen yapı ruhsatı eki projelerine göre gerçekleştirilmesinin denetlenmesine yönelik, mimar tarafından üstlenilen mimarlık hizmetleridir. Bu hizmet, imar mevzuatında Fenni Mesuliyet Hizmetleri olarak adlandırılan hizmetler kapsamındadır. Teknik Uygulama Sorumlusu Mimar (TUS Mimar) : Proje müellifleri kendileri olsun veya olmasın Mimari Teknik Uygulama Sorumluluğu Hizmetlerini uzmanlık konusuna ve ilgili mevzuata göre yürüten, Mimarlar Odası Serbest Mimarlık Hizmetleri Uygulama ve Mesleki Denetim Yönetmeliğine uygun olarak Şubesinden her proje için Mimari Fenni Mesul Sicil Durum Belgesi almış ve ilgili Đdareler ile Mimarlar Odasına karşı sorumlu olan Serbest Mimarlık Büro Tescil Belgesi olan serbest mimardır. Mimari Fenni Mesul Sicil Durum Belgesi : Serbest mimarların fenni mesuliyetini üstleneceği yapının kurum ve kuruluşlarına müracaat etmeden önce ilgili Mimarlar Odası birimlerinden aldıkları belgeye, Đş Bitim Belgesi :Mesleki kontrollük ve fenni mesuliyet görevlerini üstlenen mimarın talebi halinde, yapı kullanma izin başvurusundan önce Mimarlar Odası tarafından düzenlenen belgeye, Eser sahipliği: Mimarın 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa göre kazandığı başkasına devredilemeyen hakkına, Đşveren/Đşsahibi: Serbest mimarla sözleşme yapan, özel hukuka tabi gerçek ve tüzel kişilerle, kamu tüzel kişileri, kamu kurum ve kuruluşlarına, Yüklenici : Bir sözleşme kapsamında yapıları, proje ve ekleri ile yapı izin belgesi koşullarına, yürürlükteki Kanun, Đmar planı, ilgili yönetmelik hükümleri, Türk standartları, bilimsel kurallar, teknik şartnameler, fen, sanat ve sağlık kurallarına ve tüm mevzuat hükümlerine uygun olarak inşa etme ve nitelikli, sağlıklı, dayanıklı olarak tamamlama yükümlülüğünde olan kişi veya kuruluştur. Yapı sahibi : Yüklenici kişi ve/veya kuruluşlara iş yaptıran, yapı üzerinde mülkiyet hakkına sahip olan gerçek ve tüzel kişilerdir. Şantiye Şefi : Yapım işlerini yapı sahibi veya yapı müteahhidi adına, Fenni mesullerin teknik konulardaki talimatlarına uygun olarak yönetmek ve inşa ettirmekle yükümlü mühendis veya mimardır. Şantiye şefi, Đş Kanunu ile yapı yerinde Đşçi Sağlığı ve Đşçi Güvenliği tüzüğünün yada iş sürecinin zorunlu kıldığı sağlık ve güvenlik önlemlerini almak ve uygulatmakla yükümlüdür. Yapı : Daimi veya geçici, resmi veya özel, karada veya suda yeraltı ve yerüstünde kurulu, bağlı ekleri ile her türlü etüt, inşaat, imalat ve tesisatı, değiştirme, güçlendirme ve esaslı onarımları içine alan sabit veya hareketli tesislerdir.

7 Yapı sorumluları : Yapım işlerinde görev alan yüklenici, proje müellifleri, şantiye şefi ve teknik uygulama sorumlularıdır. Đlgili idare : Belediye ve mücavir alan sınırları içindeki uygulamalar için Belediyeler, bu alan dışında kalan alanlarda ilgili kurumlar ve Valiliklerdir. Yapı Denetim Defteri (şantiye talimat defteri) : Yapı mahallinde bulundurulması zorunlu ve korunması şantiye şefinin ve TUS ların ortak sorumluluğunda olan TUS mimarın görevlerini ilgili mevzuat çerçevesinde yerine getirirken gerekli gördüğü öneri ve uyarılarını yazdığı Mimarlar Odası tarafından onaylanan defterdir. Yapım Süresi (Mimari TUS Hizmeti Süresi) : Mimari TUS hizmetleri süresi, sözleşmede aksi bir hüküm yoksa Odadan alınan TUS belgesi ve Ruhsatın imzalandığı tarih ile yapı kullanma iznini aldığı tarih arasındaki dönemdir. Birim maliyet (BM) : Yapının, birim ölçüsünün (binalarda birim alanının), Bayındırlık ve Đskan Bakanlığınca her yıl mimarlık hizmetlerine esas olan sınıflar için ayrı ayrı tespit edilerek ilan edilen maliyetlere (Birimi YTL/m 2 'dir.), Asgari ücret : Her türlü mimarlık hizmetlerinin, yürürlükteki kanun ve yönetmelikler uyarınca yapılabilmesi için TMMOB ve bağlı odalarca tespit ve ilan olunan ve 25/10/1984 tarihli ve 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 27 nci maddesinin 5 inci bendi uygulamalarına da esas en az ücretlere, Hizmet dalı oranı (HDO) : Yapının toplam proje tutarı içindeki hizmet dallarının oranına, Hizmet bölümü oranı (HBO) : Proje hizmetlerinin kendi içindeki hizmet oranlarına (Bu oranlar her ihtisas dalı tarafından ayrıca tespit edilir.), Đhtisas katsayısı (ĐKS) : Her odanın ihtisasının özelliklerine uygun olarak belirleyeceği katsayıya, Bölge Geçim Endeksi Katsayısı (d) : Yöre şart ve özelliklerine göre, Mimarlar Odası Şubelerince, % 40 dan az olmamak koşuluyla Şubelerce belirlenen katsayıya, Sınıf ücret oranı: Yapı yaklaşık alanı ile yapı sınıflarına bağlı olarak hizmet sınıflarının düzenleme katsayısına. (Bayındırlık ve Đskan Bakanlığı Mühendislik Mimarlık Hizmetleri Şartnamesindeki proje ihale dosyası katsayısına karşılık gelir. Her ihtisas dalı, yapı sınıf tanımlarını kendisi tespit eder.) Zorluk kriterleri katsayısı (z) :Mimarlık hizmetlerinin gerçekleştirileceği yapının bulunduğu yer, coğrafi koşulların etkileri, yapının türü ve niteliği, bağlı olduğu yasa ve yönetmelikler, vb. mimar'ın çalışmalarını farklı koşullarda uygulaması karşılığında, mimara ödenecek ücretlerin belirlenmesinde kullanılan katsayıya, denir. Mimarlık Meslek Pratiği : Mimarlık meslek pratiği, kent planlamasıyla ilgili olan ve yapı veya yapı gruplarının tasarlanması, inşası, genişletilmesi, korunması, yenilenmesi ve onarılması için gereken mesleki hizmetlerin sunulmasını içermektedir. Bu mesleki hizmetler, planlama, ve arazi kullanımı planlaması, kentsel tasarım, avan projelerin, tasarımların, çizimlerin, maketlerin, şartnamelerin ve teknik belgelerin hazırlanması, gerekli yerlerde diğer meslek adamları (danışman mühendisler, kent plancıları, peyzaj mimarları ve diğer uzman danışmanlar) tarafından hazırlanan teknik çalışmalar arasında eşgüdümün sağlanması, yapı ekonomisi, sözleşme yönetimi, inşaatın izlenmesi (bazı ülkelerde "denetim" olarak tanımlanmaktadır) ve proje yönetimini içerir, ancak bunlarla sınırlı değildir. : Mimarlar kendi sanat ve bilimlerini eski çağlardan beri uygulamaktadır. Mesleğin bugün tanıdığımız şekli çok büyük gelişmeler ve değişim göstermiştir. Mimarın işi içerik açısından daha zorlayıcı hale gelirken gerek müşterilerin talepleri gerekse teknolojik ilerleme daha karmaşıklaşmış, toplumsal ve

8 ekolojik zorunluluklar daha baskın hale gelmiştir. Bu değişimler, tasarım ve yapım sürecinde yer alan pek çok kesimde gerek verilen hizmetler gerekse de bu kesimler arasındaki işbirliği açısından değişiklikler getirmiştir. : Mimarlık meslek pratiğine ilişkin yukarıdaki tanım, UIA uluslararası standartlarının geliştirilme sürecinde kullanılmak üzere kabul edilmelidir. Mimar "Mimar" sıfatı, genellikle yasalar veya geleneklerle, mesleki ve akademik açıdan yetkinliğe sahip ve genel olarak mesleğini uyguladığı ülke içinde kayıtlı/lisanslı/sertifikalı olan ve toplumun yaşam ortamının mekânsal, biçimsel ve tarihsel içerik açısından adil ve sürdürülebilir bir şekilde geliştirilmesi, refaha ulaşması ve kültürel ifadesini bulmasını savunmaktan sorumlu kişilere özgü bir tanımlamadır. Mimarlar, arazi gelişimi ve yapılarla ilgili olarak çalışan kamusal ve özel sektörlerin, ve aynı zamanda, yapılı çevrenin toplumsal ihtiyaçları karşılayacak şekilde projelendirilmesi, korunması, tasarlanması, inşa edilmesi, donatılması, mali olarak desteklenmesi, yasalarla düzenlenmesi ve işletilmesi konusundaki etkinlikler bütününü içeren inşaat ekonomik sektörünün bir parçasıdır. Mimarlar çok çeşitli durumlarda ve örgütlenme yapıları içinde çalışır. Örneğin, kendi başlarına çalışabilecekleri gibi, kamu veya özel büroların elemanı olarak da çalışabilirler. UIA, "mimar"a ilişkin yukarıdaki tanımı, UIA uluslararası standartlarını geliştirme sürecinde kullanmak üzere kabul etmektedir. Bir Mimarda Aranan Temel Koşullar Yukarıdaki tanım bağlamında, mimar olarak kayıt yaptırabilmek/lisans/sertifika alabilmek ve bir meslek adamı olarak mimarlık yapabilecek yetkinliğe sahip sayılabilmek için gerekli temel koşullar, geçerliliği kabul edilmiş bir eğitim, staj ve deneyim süreciyle elde edilmiş, aşağıda sıralanan varlığı kanıtlanabilir bilgi, beceri ve yeteneklerdir yılı Ağustos ayında ilk kez bir grup ülke, bir mimarın sahip olması gereken temel bilgi ve yetenekleri tanımlamak üzere biraraya geldi. (AB Komisyonu tarafından hazırlanan 85/384/EEC nolu Mimarlar Direktifi nden alınmıştır.) Bu bilgi ve beceriler aşağıdaki noktaları içermektedir: Gerek estetik gerekse teknik gereksinmeleri karşılayan ve çevresel açıdan sürdürülebilir olmayı amaçlayan mimari tasarımlar yapabilme yeteneğine sahip olmak; Mimarlık ve ilgili sanat dalları, teknolojiler ve beşeri bilimlerin tarihleri ve kuramları hakkında yeterli bilgiye sahip olmak; Mimari tasarımın kalitesi açısından belirleyici olması açısından, güzel sanatlar konusunda bilgili olmak; Kentsel tasarım, planlama ve planlama sürecinin gerektirdiği beceriler konusunda yeterli bilgiye sahip olmak; Đnsanlarla yapılar ve yapılarla çevreleri arasındaki ilişkileri anlayabilmek; yapıları ve yapılar arasındaki mekânları, insan gereksinimleri ve ölçüleriyle ilişkilendirme gereğini kavramış olmak; Çevresel açıdan sürdürülebilir tasarımların elde edilme yöntemleri hakkında yeterli bilgiye sahip olmak; Mimarlık mesleği ve mimarın toplumdaki yerini kavrayabilmek ve bunlara, özellikle toplumsal faktörleri göz önüne alan proje şartnameleri hazırlanmasında işlerlik kazandırabilmek; Bir tasarım proje şartnamesi ve ihtiyaç programı için gerekli araştırma ve hazırlama yöntemlerini kavramış olmak; Yapı tasarımıyla bağlantılı olarak strüktür tasarımı, inşaat ve mühendislik sorunlarını kavramış olmak; Đç mekânlarda konfor koşulları yaratabilmek ve iklim koşullarına karşı koruyabilmek için, yapıların fiziksel sorunları ve teknolojileri ile işlevleri hakkında yeterli bilgiye sahip olmak; Yapıları kullanacak olanların taleplerini, maliyet faktörleri ve imar kurallarının koyduğu sınırlar çerçevesinde karşılayabilmek için gerekli tasarım becerilerine sahip olmak; Tasarım kavramlarını yapılara dönüştürmek, planları genel planlarla bütünleştirmek için gerekli olan üretim, örgütlenme, yasal düzenleme ve işlemler konusunda yeterli bilgiye sahip olmak; Proje finansmanı, proje yönetimi ve maliyet kontrolü konularında yeterli bilgiye sahip olmak.

9 UIA yukarıda tanımlanan temel koşulları UIA uluslararası standartlarının geliştirilmesinde asgari düzey olarak kabul etmeli ve bu koşullara mimarlık müfredatlarında yeterli ağırlığın verilmesini sağlamaya çalışmalıdır. UIA aynı zamanda bu temel koşulların sürekli olarak gözden geçirilmesini ve böylelikle gerek mimarlık mesleği gerekse toplum gelişirken bunların geçerliliklerini korumasını gözetecektir. Eğitim Mimarlık eğitimi, bütün mezunların, hem teknik gereksinimler ve sistemler, hem de sağlık, güvenlik ve ekolojik denge faktörlerini içerecek şekilde mimari tasarım konusunda bilgi ve yetenek sahibi olmalarını; mimarlığın kültürel, entelektüel, tarihsel, toplumsal, ekonomik ve çevresel içeriğini anlayabilmelerini; ve mimarın toplum içinde gelişmiş, analitik ve yaratıcı düşünce gerektiren rolü ve sorumluluğunu tam olarak kavramış olmalarını sağlamalıdır. Mimarlık eğitimi, tarih boyunca yarı-zamanlı programlar ve iş deneyimi gibi oldukça çeşitli biçimlerde ortaya çıkmış olsa da, pek çok ülkede geleneksel olarak bir üniversitede 4-6 yıllık tam zamanlı akademik eğitim (bazı ülkelerde ardından belirli bir pratik deneyim/stajyerlik süresi) öngörmektedir. UIA, UIA/UNESCO Mimarlık Eğitimi Şartı uyarınca, mimarların eğitim süresinin (pratik deneyim/yetişme/stajyerlik dışında) 5 yıldan daha kısa süreli olmamasını, eşitlik ilkesi bağlamında belirli bir esneklik sağlansa ve pedagojik yaklaşımlarda ve yerel koşullara cevap vermede belirli farklılıklar olsa da, esas olarak akreditasyon/onay/tanınma kazanmış bir üniversitede ve akredite edilmiş/onaylanmış/tanınmış bir mimarlık programı içinde tam zamanlı olarak verilmesini savunmalıdır. Akreditasyon/Onay/a Bu, belirli bir eğitim programının saptanmış bir başarı standardına uyduğunun onaylanması sürecidir. Amaç, uygun bir eğitim temelinin sürekli kılınması ve daha da iyileştirilmesinin güvence altına alınmasıdır. Bağımsız bir kuruluş tarafından yapılacak akreditasyon/onay/tanımaya ilişkin onaylanmış ölçüt ve prosedürler iyi bir şekilde bütünleşmiş ve eşgüdümü sağlanmış mimarlık eğitimi programlarının geliştirilmesine yardımcı olmaktadır. Deneyimler, bazı ülkelerde kurum içinde yapılan kalite denetimlerine ek olarak, kurum dışından düzenli olarak yapılan izlemelerle, standartların teşvik edildiğini ve aralarında uyum sağlanmasına gidildiğini göstermektedir. Eğitim programları üniversite dışındaki yetkili bir bağımsız kuruluş tarafından makul sürelerle (genellikle en fazla beş yıl) akredite edilmeli/onaylanmalı/tanınmalıdır ve UIA, ilgili ulusal yüksek eğitim kurumlarıyla birlikte ve mesleğin ilkeli uygulanması üzerine kurulu prosedürlerle, bir mimarın mesleki eğitiminin içeriğine ilişkin, akademik olarak yapılandırılmış, entelektüel açıdan anlaşılır, performans temelli ve ürün hedefli standartlar geliştirmelidir. Mesleki Deneyim/Yetişme/Stajyerlik Pratik deneyim/yetişme/stajyerlik, mimarlık meslek pratiğinde mimarlık eğitimi sırasında ve/veya bir meslek diploması alındıktan sonra ve kayıt/lisans/sertifika sürecinden önce gerçekleştirilen yönlendirilmiş ve yapılandırılmış faaliyetlerdir. Toplumun yararının korunması amacıyla, akademik eğitimin tamamlayıcısı olarak kayıt/lisans/sertifika için başvuran kişilerin formel eğitimlerini pratik yönden bir yetiştirme süreci ile bütünleştirmeleri gerekir. Mimarlık eğitimini tamamlayan kişilerin bir mimar olarak mesleklerini uygulayabilmeleri için, eşitlik konusunda gerekli esnekliğin sağlanması yanında, kayıt/lisans/sertifika aşaması öncesinde, en az 2 yıllık kabul edilebilir bir yetişme süresini tamamlamaları istenmeli, ancak bu süre 3 yıl olarak hedeflenmelidir. Mesleki Bilgi ve Yeteneğin Kanıtlanması Mimar olarak kayıt/lisans/sertifika için başvuran herkesin, yetkili ulusal kurum ya da kuruluşa kabul edilebilir düzeyde bir mesleki bilgi ve yeteneğe sahip olduğunu kanıtlaması gerekmektedir.

10 Kamuoyu bir mimarın yetkinliğinden ancak o kişi gerekli eğitimi aldığını ve pratik deneyim/yetişme/stajyerlik sürecinden geçtiğini ve mimarlık mesleğinin çok yönlü uygulanmasında yeterli minimum bilgi ve yeteneğe sahip olduğunu kanıtladığı takdirde emin olacaktır. Bu niteliklerin bir sınavla ve/veya başka kanıtlarla ispat edilmesi gerekmektedir. Bir mimarın kazandığı bilgi ve yeteneğin, yeterli kanıtlarla ispatlanması gerekir. Bu kanıtlar, pratik deneyim/yetişme/staj süreci sonunda başarı ile tamamlanmış en az bir sınav içermelidir. Mimarın sınava tabi tutulmayan mesleki pratik bilgi ve yeteneklere sahip olduğunun yeterli başka kanıtlarla ispatı gerekmektedir. Bunlar, iş idaresi ve geçerli yasal koşullar gibi konuları içermektedir Kayıt/Lisans/Sertifika Kayıt/lisans/sertifika uygulaması, niteliksiz kişilerin belirli işlevleri yerine getiremeyeceğine ilişkin yasal düzenlemelerle bağıntılı olarak, kişinin niteliklerinin resmi ve yasal olarak tanınması ve o kişiye mimarlık yapma hakkının verilmesi işlemidir. Kaliteli ve sürdürülebilir bir yapılı çevrenin kamu yararına oluşu ve bu çevrenin yanlış geliştirilmesi sonucu doğabilecek tehlike ve sonuçlar göz önüne alındığında, kamu yararının yeterince korunabilmesi için, mimarlık hizmetlerinin gerekli yetkinliğe sahip meslek adamları tarafından sağlanması çok önem kazanmaktadır. UIA bütün ülkelerde mimarların işlevlerinin kayıt/lisans/sertifika uygulaması içine alınmasını desteklenmelidir. Kamu yararı açısından, bu tür kayıt/lisans/sertifika uygulamalarının usulleri yasal düzenlemelerle belirlenmelidir. Hizmet Temini Mimarlık hizmetlerine ilişkin işlerin verilmesi süreci.

11 Mimarlar, işverenlerin ve genel olarak toplumun çıkarlarını (davranış ilkeleri kapsamında) kendi çıkarlarının üzerinde tutarlar. Mimarlar, işlevlerini kamu yararı açısından gerekli standartta gerçekleştirebilmelerine olanak verecek düzeyde bir ücreti, geleneksel olarak zorunlu olan ya da tavsiye niteliğindeki mesleki ücret tariflerine göre almaktadır. Mimarların nesnel ölçütlerle ve adil bir şekilde seçilmesini garanti altına almayı amaçlayan, Dünya Ticaret Örgütü nün Genel Hizmet Temini Anlaşması (General Procurement Agreement) ve AB nin Hizmetler Direktifi (Services Directive) gibi uluslararası kurallar da bulunmaktadır. Ancak, son sıralarda gerek kamu gerekse özel sektör kesiminde, mimar seçiminin sadece proje bedeli göz önüne alınarak yapılması yönünde giderek artan bir eğilim gözlenmektedir. Bu ücrete dayalı seçim, mimarları işverene sunulan hizmetleri kısmak zorunda bırakmakta, bu da tasarımın niteliğini ve dolayısıyla yapılı çevrenin kalite, donanım ve sosyal/ekonomik değerini tehlikeye düşürmektedir. Yapılı çevrenin ekolojik açıdan sürdürülebilir gelişimini garanti altına almak ve toplumun sosyal, kültürel ve ekonomik değerlerini korumak için, hükümetler mimarların görevlendirilmesi konusunda, proje için en uygun mimarın seçilmesini hedefleyen hizmet temini prosedürlerini uygulamalıdır. Yeterli kaynak konusunda taraflar arasında görüş birliğine varılması koşuluyla, bu seçim en iyi şekilde aşağıdaki yöntemlerden biriyle yapılabilir: UNESCO/UIA Uluslararası Yarışmalar Kılavuzu nda tanımlanan ilkelere göre düzenlenen ve yetkili ulusal merciler ve/veya mimarlık meslek örgütleri tarafından onaylanmış mimari proje yarışmaları; UIA Kılavuzlarında tanımlandığı gibi, yeterlik-temelli seçim (qualification based selection-qbs) prosedürleri; Söz konusu mimarlık hizmetlerinin kapsam ve kalitesini tam olarak tanımlayan bir programa göre yapılacak doğrudan pazarlıklar. Etik ve Davranış Bir etik ve davranış usulleri belgesi, mimarlara mesleklerini uygulamada yol gösterecek olan mesleğe ilişkin davranış standartlarını belirler. Mimarlar, mesleklerini uyguladıkları her idari birimde, oraya ilişkin etik ve davranış ilkelerini gözetmeli ve bunlara uymalıdır. Etik ve davranış kurallarının ilk amacı, kamuoyunun korunması, güçsüzlerin ve genel sosyal refahın gözetilmesi ve aynı zamanda mimarlık mesleğinin çıkarlarının daha ileri düzeylere götürülmesidir. UIA'nın Danışmanlık Hizmetlerinde Uluslararası Ahlak Kuralları belgesi halen yürürlüktedir. UIA üye kesimleri, kendi etik ve davranış kuralları arasına önerilen Mutabakat Metni Kılavuzlarındaki hükümleri katmaları, ve bunlar uluslararası mevzuat ve mimarın kendi ülkesindeki yasalarla yasaklanmadığı sürece, üyelerinin mesleki hizmet verdikleri ülkelerin ve idari birimlerin yürürlükteki etik ve davranış kurallarına uymaları koşulunu getirmeleri yönünde teşvik edilmektedir. Sürekli Mesleki Gelişim Sürekli mesleki gelişim, mimarların sahip oldukları bilgi ve süregiden yeteneklerini yitirmemelerini sağlayan, daha da zenginleştiren veya arttıran, ömür boyu sürecek bir öğrenme sürecidir. Giderek daha fazla sayıdaki meslek kuruluşu ile düzenleyici ve denetleyici kurum, üyelerinden zamanlarının bir bölümünü (genellikle yılda en az 35 saat) var olan becerilerin yitirilmemesi, bilgi birikimlerinin genişletilmesi ve yeni alanların irdelenmesi için ayırmalarını şart koşmaktadır. Bu, yeni teknolojiler ve meslek pratiği yöntemleri ile değişen sosyal ve ekolojik koşulları anında izleyebilmek açısından giderek daha büyük önem kazanmaktadır. Sürekli mesleki gelişim, meslek kuruluşları tarafından üyeliğin yenilenmesi ve sürdürülmesi koşulu olarak talep edilebilir. UIA, üye kesimlerini, kamu yararı adına ve bir üyelik yükümlülüğü olarak sürekli mesleki gelişim programları uygulamaları yönünde teşvik etmelidir. Mimarlar sunacakları hizmetleri gerçekten verebilecek güçte olduklarından emin olmalı ve davranış kuralları, mimarları "Bir Mimarda Aranan Temel Koşullar" başlığı altında, çeşitli alanlar için tanımlanmış standartlara ve ilerde olabilecek standart değişikliklerine uyumu sürdürmekle yükümlü kılmalıdır. Bu arada, UIA kayıt yenileme işlemleri için gereken sürekli mesleki gelişim bağlamındaki uygulamaları izlemeli ve tüm ülkeler için, karşılıklılığın sağlanmasını kolaylaştıracak kılavuzlar önermeli, bu konuda politikalar geliştirmeyi sürdürmelidir. Meslek Pratiğinin Kapsamı

12 Meslek pratiğinin kapsamı, arazi kullanım planlaması, kentsel tasarım ve yapı projelerine ilişkin olarak, tasarım ve yönetim hizmetlerinin sunulmasıdır. Toplum geliştikçe, kentsel ve yapılı çevrenin yaratılması daha karmaşık bir hale dönüşmüştür. Mimarlar giderek çok daha geniş bir yelpaze içindeki kentsel, estetik, teknik ve yasal faktörleri düşünmek zorunda kalmaktadır. Yasal, teknik ve pratik koşulların karşılanmasının garanti altına alınması ve toplumun ihtiyaçlarına ve taleplerine cevap verilebilmesi için, yapı tasarımına eşgüdümlü bir yaklaşımın gerekli olduğu görülmüştür. UIA, mimarlık mesleğini uygulama alanının sınırlarında süregiden genişlemeyi, gözetilecek tek kısıtlama davranış kuralları olmak üzere, teşvik ederek desteklemeli ve buna paralel olarak, bu sınırlarda oluşacak herhangi bir genişlemenin üstesinden gelebilmek için gerekecek bilgi ve becerilerin de arttırılması için çaba göstermelidir. Mesleği Uygulama Şekilleri Mimarların mesleki hizmetlerini bünyesinde sundukları farklı tüzel kişilikler, mesleği uygulamanın değişik şekillerini oluşturur. Geleneksel olarak mimarlar mesleklerini bireysel olarak veya ortaklıklar şeklinde ya da özel veya kamu kuruluşlarının elemanları olarak uygulamıştır. Son zamanlarda meslek pratiğinin gerekleri, her ne kadar hepsine her ülkede izin verilmese de, ortaya, sınırlı ve sınırsız sorumluluk şirketleri, kooperatif şeklinde örgütlenmeler ve üniversitelerin bünyesinde yer alan proje büroları dahil olmak üzere, çeşitli ortaklık şekilleri çıkartmıştır. Bu ortaklık şekilleri başka disiplinlerden kişileri de kapsayabilmektedir. Mimarlar mesleklerini, yürürlükte olan etik ve davranış kurallarına uygun olmak koşulu ile, hizmetin sunulduğu ülkede yasal açıdan mümkün olan her şekilde uygulayabilmelidir. UIA, gerekli gördüğü ve bu alternatiflerin mimarlık mesleğinin toplum yararı bağlamındaki olumlu ve yaratıcı rolüne katkıda bulunduğunu düşündüğü sürece, politikalarını ve standartlarını alternatif mesleği uygulama biçimlerini ve farklı yerel koşulları da içerecek şekilde geliştirecek ve değiştirecektir. Mesleğin Bir Başka Ülkede Uygulanması Mesleğin bir başka ülkede uygulanması durumu, bireysel olarak bir mimarın ya da mimarların oluşturduğu bir tüzel kişiliğin kendi ülkesi dışındaki bir ülkede proje tasarımı yapmak veya hizmet sunmak üzere iş almaya çalışması ya da kendilerine bu yönde iş verilmesi durumunda ortaya çıkmaktadır. Mimarların sorumlu bir şekilde dolaşımı ve yabancı ülkelerde hizmet verme olanaklarının arttırılmasına ilgi duyulmaktadır. Öte yandan, yerel, çevresel, sosyal ve kültürel faktörlerle etik ve yasal standartlar konusundaki bilincin de yaygınlaştırılması gerekmektedir. Mimarlar, kayıtlı olmadıkları bir ülkedeki projeler için hizmet sundukları zaman, yasal, çevresel, sosyal, kültürel ve tarihi miras faktörlerinin gereğince ve etkin bir şekilde kavranmasını garanti altına almak üzere, yerel bir mimarla işbirliği yapacaktır. Bu işbirliğinin koşulları, UIA etik standartlarına ve yerel mevzuata uyulması kaydı ile, sadece ilgili taraflarca belirlenmelidir. Fikir Eserleri/Telif Hakkı Fikir eserleri kavramı patent, telif hakkı ve ticari markadan oluşan üç yasal alanı kapsamaktadır. Kavram; tasarımcılar, buluş sahipleri, müellifler ve üreticilerin kendi fikirleri, tasarımları, buluşları ve müellifi oldukları eserler üzerindeki (bazı ülkelerde yasayla korunan) haklarıyla, ürün ve hizmetlerin kaynaklarının tanımlanmasını içermektedir. Birçok ülkede mimarın tasarımı belirli bir yasal koruma altındaysa da, bu koruma çok kez yetersiz kalmaktadır. Bir mimarın potansiyel bir müşteriyle çeşitli fikir ve kavramları görüşmesi ve sonunda söz konusu işi alamaması ve daha sonra da müşterinin mimarın fikirlerini hiçbir şekilde karşılığını ödemeden kullandığını görmesi pek de olağandışı bir durum değildir. Mimarların fikir eserleri bir ölçüye kadar uluslararası düzenlemelerle korunmaktadır. GATS kapsamında bu, fikir eserleri haklarının, kaçak eser ticareti de dahil olmak üzere, konunun ticaretle ilgili boyutlarına ilişkin bir anlaşma (TRIPS) olarak ortaya çıkmaktadır. 16 Eylül 1955 tarihli Dünya Telif Konvansiyonu da

13 uluslararası öneme sahiptir. Avrupa'da Yenilenmiş 1886 Bern Anlaşması, birçok ülke için bağlayıcı niteliktedir. Bir UIA üye kesimin ulusal yasaları, bir mimara mesleğini yetki ve sorumluluklarına ters düşmeyecek şekilde uygulayabilme hakkı tanımalı ve yaptığı işle ilgili fikri mülkiyet ve telif haklarına sahip olabilmesine olanak vermelidir. Mimarlık Meslek Kuruluşlarının Rolü Meslekler genellikle standartlar (örneğin eğitim, etik kurallar ve uyulması gereken mesleki standartlar gibi) belirleyen bir yönetici kuruluş tarafından denetim altında tutulur. Kurallar ve standartlar, üyelerin özel çıkarları için değil, toplumun yararını gözetmek üzere geliştirilir. Bazı ülkelerde, belirli iş türleri mevzuatla belirli bir mesleğin yetki alanı olarak sınırlanır. Bunda amaç üyelere çıkar sağlamak olmayıp, toplum yararı açısından bu tür işlerin sadece gerekli öğrenimi ve eğitimi, standartları ve disiplini almış kişiler tarafından üstlenilmesi gereğidir. Meslek kuruluşları mimarlığın ilerlemesi, bilginin yaygınlaştırılması ve -üyelerinin belirli standartlara göre iş yapmalarını sağlayarak- kamu yararının korunması amacı ile kurulmuştur. Bir ülkede unvanın mı yoksa işlevin mi (ya da her ikisinin veya hiçbirinin) korunduğuna bağlı olarak, meslek kuruluşlarının rolleri ve sorumlulukları önemli farklılıklar göstermektedir. Bazı ülkelerde, yasal düzenlemeleri getiren organlar aynı zamanda mesleği de temsil etmekte; diğerlerinde bu işlevler ayrılmaktadır. Meslek kuruluşlarının üyelerinden belirli bir standardı tutturmalarını beklemeleri bir gelenektir. Bu, meslek kuruluşları tarafından konan davranış kurallarına uyulması ve örneğin sürekli mesleki gelişim gibi, diğer üyelik koşullarının yerine getirilmesiyle sağlanmaktadır. Meslek örgütlerinin bulunmadığı ülkelerde, UIA mimarlık mesleğinin mensuplarını, kamu yararı adına bu tür örgütleri kurma yönünde teşvik etmelidir. Meslek örgütleri, üyelerinin uluslararası UIA standartlarına, UIA-UNESCO Mimarlık Eğitimi Şartı'nın minimum koşullarına ve UIA'nın Uluslararası Etik ve Davranış Kuralları'na uymalarını; üyelerinin "Temel Koşullar" (gerek bugünkü şekli gerekse ilerdeki değişiklikleri ile) altında sıralanan bilgi ve becerilerini güncel tutmalarını sağlamalı, ve genel olarak gerek mimarlık kültürü ve bilgisine, gerekse hizmet verdikleri toplumun gelişmesine katkıda bulunmalıdır. Mimarlık Nedir? Osmanlı sanatının Türk Sanat Tarihi içindeki tartışılmaz ayrıcalığı ilk kez onun, standart ve uyumlu bir üslup geliştirmiş olmasından ileri gelir. Horasan dan Filibe ye kadar uzanan kuşakta etkili olan Osmanlı Mimari Sanatı zaman içinde büyük değişimler geçirmiş ve kendini bu değişimlerden, hakim olduğu topraklar üzerinde gelmiş geçmiş tüm kültürlerin sentezini yaparak yaratmıştı. Elbette bu süre içinde belli dönemlerde bazı kültürlerden daha fazla etkilenmiş ve bu kültürlerin sanat anlayışlarını eserlerinde daha fazla yansıtmıştı.osmanlı Mimarisi nin 14.yy dan 20.yy.ın başlarına kadar uzanan etkinlik süreci bu nedenle üç bölümde incelenmektedir: Erken dönem(14.yy-15.yy) Klasik Dönem(15.yy-17.yy) Batılılaşma Dönemi(17.yy-19.yy) Osmanlı Devleti nin kuruluş döneminde etkili olan Erken Dönem Mimarisi Đznik, Bursa ve Edirne yapıları tarafından temsil edilir.bunların ilk örnekleri Đznik te bulunur.đkinci payitaht Bursa ise gerek devletin ilk anıtsal taş yapılarını bulundurması gerekse Erken dönem Mimarisi ne damgasını vurmuş Bursa Üslubu nun doğduğu yer olması nedeniyle büyük bir öneme sahiptir.14.yy.ın ikinci yarısında devletin merkezi olan Edirne ise bir cami ve medreseler kentidir. Erken Dönem Mimarisi özellikle taş işçiliği bakımından Selçuk Sanatı nın izlerini taşır.fakat Bu dönem eserlerini Selçuklu Sanatı nın taklitleri olarak kabul etmemek gerekir: Erken Dönemde klasik anlayışın ve özgün Osmanlı sanatının ilk temelleri atılmış;kubbe geleneği ortaya çıkıp gelişmiştir. Klasik Dönem Mimarisi ise üç yüzyıllık geniş bir dönemde,imparatorluğun bütününde etkili olmuş;en parlak örneklerini ise Đstanbul da vermiştir.bu dönem mimarisinin baş yaratıları,dini ve kamusal yapılardır.özel mülkiyet anlayışı olmadığından sivil mimariye ait yapılara pek rastlanmaz.kamusal ve dinsel işleve sahip olmayan ilk ürünler dönemin sonlarında,batı etkisinin gelişiyle verilmiştir.bu dönem, Erken Dönemin mirasçısı olarak kubbe geleneğini sürdürmüş,erken Dönemin sonlarında ortaya çıkan merkezi plan şemasını

14 geliştirerek onu anıtsal ölçülere kavuşturmuştur.bir çokları Osmanlı Klasik Anlayışının karakteristik özelliği olan ;ana kubbeyi yarım kubbelerle mümkün olduğunca genişletme çabasının Ayasofya dan etkilenilmesi sonucu ortaya çıktığını iddia ederler. Đmparatorluğun duraklama dönemine girdiği 17.yy. sonlarında ve bunu takip eden gerileme döneminde Osmanlı devlet adamları ve aydınları arasında reform arayışları baş gösterdi; fakat bu arayışlar daha çok Avrupa nın idari ve kültürel açılardan taklit edilmesi şeklinde gelişti. Mimaride batılı üsluplar benimsenmeye başladı.böylece 18.yy.dan sonra Klasik dönem eserlerine rastlanmadı,sivil mimari önem kazandı. KLASĐK OSMANLI MĐMARĐSĐNĐN GENEL ÖZELLĐKLERĐ A.Klasik Anlayış Fatih Sultan Mehmet in Đstanbul u alıp Osmanlı yı doğu ve batının birleştiği noktaya kadar genişletmesiyle devlet yönetiminde doğu ve batıyı kucaklamak isteyen bir politika önem kazandı.bu sentez arayışı kültür-sanata da yansıdı.doğulu kaynakların yanı sıra batılı kaynaklardan da-yalnız burada batı olarak kastedilen Bizans tır;avrupa değil-beslenmeye başlandı.bu durumun ilk örneğini,selimiye Camii nin yapılışına kadar aşılamayacak bir şaheser olarak kabul edilen Ayasofya Kilisesi nin incelenmesi oluşturur. Bu inceleme gerek estetik gerek teknik açıdan Osmanlı kubbe mimarisinin gelişimini hızlandırmıştır. Birçokları tarafından 16.yy. Osmanlı nın en parlak dönemi kabul edilir.siyasi alandaki getirileri açısından bu yargının ne derece doğru olduğu tartışılabilir;fakat sanatsal açıdan özgün Osmanlı Mimarisinin en olgun devrini 16.yy. de yaşamış olduğu su götürmez bir gerçektir.bu durumun temel sebepleri şöyle sıralanabilir: a-sınırların büyük bir hızla genişlemesine paralel olarak imar faaliyetleri hız kazandı böylece mimaride büyük gelişim yaşandı. b-16.yy.da çağını en büyük güçlerinden biri haline gelen Osmanlı buna paralel olarak kültürel alanda da en olgun devrini yaşadı.kendisinden önceki kültürleri sentezlemeyi tamamlayarak kendi kültürünü oluşturdu. c-devletin ekonomik açıdan oldukça güçlü olmasıyla sanatsal çalışmalar desteklendi.büyük binaların yapılması mimariyi gelişmesi için hem zorladı hem teşvik etti. d-özellikle mimari alanda bir birini izleyen anıtsal nitelikli yapılar gözden geçirildiğinde bu dönem deki sanatsal üslupta sultanın ne kadar etkili olduğu ortaya çıkar.sultanlar Osmanlı Devletinin büyüklüğüne uygun,onu mimari alanda simgeleştirecek özelliklere sahip eserlerin yapılmasına ön ayak oldular.bu simgesel eserlerle sultanlar tanrıya bağlılıklarını bildirirken bir yandan kendi varlıklarını duyuruyorlardı(bu durumun kanıtı kamusal işlevi olmasına rağmen külliyelerin onu yaptıran sultanın varlığıyla özdeşleşmesi,bu yapıların o sultanın adını taşımasıdır).bu soylu ve yüce amaca uygun olarak mimari de şaheserler yaratmalıydı. Dönemin ileri gelenlerinin de hünkarın yolunu izlemesi mimarinin gelişimini hızlandırdı. Klasik estetik doruk noktasına ulaştı. Klasik Osmanlı Mimarisi gündelik hayatın gereksinimlerini karşılayacak yapılarda ifadesini bulur.yani diğer bir değişle klasik anlayış değişen çağla beraber değişen gündelik yaşamın ihtiyaçlarını erken dönem sanatının karşılayamaması üzerine ortaya çıkmıştır.bu özelliğinden dolayı klasik Osmanlı mimarisinde yapının en önemli özelliği işlevselliğidir. Mimarın amacı ise işlevselliği kapatmayacak ölçüde sanatsal yönü de olan yapılar ortaya koyabilmektir.böylece Klasik Dönem yapılarında abartıdan uzak duruldu,sade ve dengeli kompozisyonlar oluşturulmaya çalışıldı. 15.yy.dan 16.yy.a kadar uzan dönemde (mimari halkın ihtiyaçlarına yanıt veren bir araç olarak ele alınması ve özel mülkiyet kavramının var olmaması nedeniyle) kamusal yapılar ön plana çıktı.bulunduğu yerde,halkın tüm

15 gereksinimlerine yanıt verecek bir yapılar topluluğu olan külliyelerin inşası hız kazandı.böylece hem kentleşme kontrol altına alınmış oluyor hem de devlet sosyal yükümlüklerini bir kerede yerine getirmiş oluyordu. Ayrıca bu yapılar vakıflar arayıcılığı ile yönetildiğinden hem devlete yük olmuyor hem de yapıyı yaptıran bina üzerinde bir hak iddia edemiyordu. Böylece de binalar tamamen halkın kullanımına açık oluyordu. B.Klasik Mimarinin Tarihsel Gelişimi Osmanlı Mimarisi bir çok alanda mirasçısı olduğu Selçuklular dan mimari alanda ayrılır.osmanlılar ve arasında görülen en büyük fark Selçuklular ın süslemeyi yani biçimselliği Osmanlılar ınsa mekan kullanımı yani işlevselliği ön plana çıkarmış olmasıdır.ayrıca Osmanlılar da dini mimariye daha çok önem verildiği görülür.bu farklılıklarına karşın Osmanlılar özellikle erken dönemde Selçuklu sanatından etkilenmişlerdir.örneğin Osmanlılar Selçuklu bezemelerini kullanmışlar fakat onları biraz sadeleştirmişlerdir. Erken Dönem Mimarisi: Bursa okulunun tek kubbeli yapılarıyla başlayıp Edirne okulunun çift yada çok kubbeli yapılarıyla devam eden bir dönemdir.bursa okulunun etkisinin daha baskın olduğu görülür. Bu dönem mimarlarının temel arayışı aydınlık ve ferah mekanlar yaratmaktır. Topkapı sarayı,çinili Köşk,Đlk Fatih Camii bu dönem mimarisinin en iyi örnekleridir. Devrin sonunda inşa edilen Üçşerefeli Camii planı açısından Osmanlı Klasik Mimarisine ilk adım sayılır:đç avlulu plan tasarımı ve ana kubbe anlayışının oluşturulması Klasik Anlayışın gelişinin işaretleridir. Klasik Dönem yy.: Bu dönem Osmanlı mimarları camii mimarisinin özelliklerini belirlemeye çalıştılar.ayrıca merkezi plan sorunun nasıl çözüleceği sorusuna yanıt aradılar. Bu dönem mimarlarının baş amacı her yönden ve herkes tarafından görülebilecek kadar yüksek ve heybetli yapılar yaratmaktı. Bu Dönem camilerinde kubbeli ve yan kubbeli bir örtü sistemi kullanıldı.bu tavan dörtlü filayak sistemi ile dengelendi.yukarıdan aşağı genişleyen bir kütle kompozisyonu (prizma biçimli yapılarla hiyerarşik,basamaklı bir görünüm) tasarlandı.ana kütle ve kubbe arasında daha uyumlu bir geçiş yapabilmek için kubbe kasnağı sınırlı yükseklikte tutuldu:bu dönem yapılarında kullanıla kubbeler tam yarı küre şeklinde değildi.(selatin camilerde) Minare sayısıysa iki veya dörttü. Bu dönemde kullanılan yapı malzemeleri küfeki taşı ve mermerdi yy.(Sinan Dönemi) Đmparatorluğun ekonomik alandaki refahını yansıtan büyük boyutlu eserler yapıldı. Şehircilik çalışmaları önem kazandı. Mimari elemanların ölçüleri ve kompozisyonları yeniden düzenlendi.:ana kubbe genişletildi;yan mekanlar kullanışlı hale getirildi;filayak sayısı altı ve sekize çıkarıldı. Yapı malzemelerinde yalınlık ön plana çıktı.ayrıca renkli taşlar da yapılarda kullanılmaya başlandı. 17.yy. da,16.yy.ın etkileri görüldü.batı etkisi henüz kuvvetli olmadığından bu dönemde Osmanlı kendi kaynakları açısından kısırlaşmamıştı,hala özgün eserler verebiliyordu..fakat Osmanlı nın duraklama dönemine girişi,iç karışıklıklar,ekonomik sıkıntılar mimaride büyük atılımlar gerçekleştirecek büyük boyutlu yapıların inşasını engelledi.bu nedenle bu dönemde Đmparatorluğun büyüklüğünün anısını yaşatacak eserlerle yetinildi. Özetle mimari de devletle birlikte duraklama dönemine girdi. Batılılaşma Dönemi 18.yy(Lale Devri): 18.yy.da Lale Devri ile Osmanlı mimarisinde önemli değişiklikler yaşandı.batılı yaşam tarzının benimsenmesiyle mimaride de batı etkisi hissedilmeye başlandı.batılı üsluplar tercih edilmeye başlandı.bunun sonucunda Klasik Osmanlı mimarisinin etki alanı daraldı,bir süre sonra da klasik anlatış yerin tamamen batılı üsluplara bıraktı. Sadrazam Nevşehirli Damat Đbrahim Paşa özellikle Paris ve Viyana dan getirttiği projelerle Đstanbul un imarına el attı:haliç ve Kağıthane Dersi gezinti yerleri haline getirildi.kağıthane de padişah için Sadabad Kasrı inşa edildi ve etrafı lale bahçeleriyle bezendi.batılı tarzdaki binaların yöneticiler tarafından da benimsenmesiyle varlıklı kesimler arasında lale yetiştirme ve köşk yaptırma modası başladı.böylece deniz kenarındaki semtler moda oldu:üsküdar,beylerbeyi, Bebek,Fındıklı, Alibeyköy, ve Topkapı Köşk modası cami mimarisinde de etkili oldu : Yalı camii denen deniz kıyısı camileri yapılmaya başlandı. 19.yy(Tanzimat Dönemi): Tanzimat ile birlikte batılılaşma hareketleri daha da hızlandı.tamamen barok,rokoko,neogotik ve amper üslupları etkin oldu. Şehir yeni alanlara doğru genişlemeye başladı.boğaziçi ve Sarıyer e iskan arttı.ayrıca alt yapı ve kent hizmetleri gelişti:haliç e köprü kuruldu;tünel(metro),atlı tramvay,şirket-i Hayriye(deniz taşımacılığı yapan bir şirket) açıldı.külliyelerden bağımsız ilk hastane (Vakıf Gureba Hastanesi) hizmet vermeye başladı. Batılı

16 yaşam tarzının orta kesimler tarafından da benimsenmesiyle lüks tüketim arttı.mobilyalar evlere girdi ve böylece binalar buna uygun yapılmaya başlandı.aynı zamanda yazlık ve kışlık adeti başladı ve bu nedenle ev fiyatları arttı..suriçi ve Beyoğlu kışlık,boğaz,kadıköy ve Adalar ise en gözde yazlık semtler arasındaydı.kentin yerleşim dokusu değişmişti. Mimari kamusal alanda hizmet vermeyi bırakıp bireye hizmet etmeye başladı. Bu dönemin en önemli camileri Nuruosmaniye Camii,Dolmabahçe Camii,Aksaray Valide Camii ve Nusretiye Camiidir. MĐMARLIK VE USTALIK A.Mimarlığa Yaklaşım Osmanlı insanı dinin etkisiyle her şeyin kendisine tanrı tarafından kusursuz verildiğine inanır.ona göre insana düşen tanrının yarattığı parçaları doğru şekilde Osmanlı toplumunun bir ferdi olan mimar da bu anlayıştan soyutlanamaz.dolayısıyla mimar miri toprak düzeninin ve dini inancının yarattığı durallığı taşıyan ürünler verecek,mimariyi bir kompozisyon sanatı olarak görecektir.bu nedenle Osmanlı klasik mimarisinde yeni formlar yaratma amaçlı bir çalışma görülmez.örneğin birkaç çeşit kubbe,pencere vardır;mimar bunları bir legonun parçaları gibi birleştirir.osmanlı mimarının yaratıçılığı ve becerisi,mazmunları ve ses kalıplarını birleştirip söz legoları ndan şiir yaratan şair gibi parçaları ne derece doğru (uyumlu, göz okşayıcı ve işlevine uygun) birleştirebildiğiyle ölçülür. Her şair dili bilir ama o dilin sözcüklerini art arda dizmekteki becerisidir şairin başarısını yaratan.mimar için de durum aynıdır:mimarın elinde bir pencere vardır;şekli şemali bellidir yada caminin tepesinin kubbe ile kapatılacağı; minarenin ince, uzun, ve sivri olacağı;caminin iç mekanının kare biçimde olacağı açıktır ama kaç pencerenin nasıl sıralanacağını belirlemek,kubbelerin nasıl dağılacağını tasarlamak mimarın teknik hakimiyet,sanatsal yetkinlik ve yaratıcılığına bakar.sonunda Sultanahmet Camii ndeki gibi mekan çiğ ışığa da boğulabilir; ışık Süleymaniye Camii ndeki kutsallık duygusunu arttıran bir elemana da dönüşebilir. Elbette mimar ve edebiyatçıyı eş saymak olanaklı değil.kullandıkları araçların (söz ve taş) farklılığından çok hitap ettikleri kesimlerin farklılığından kaynaklanır bu: Her şeyden önce mimari yüzünü halka ise saraya.birinin amacı işlevsel olmaktır diğerinin ki dönmüştür;divan şairi ise biçimsel mükemmeliğe ulaşmak.diğer bir farkta biçimsel alanda görülür:mimari yalındır,edebiyat ise süse boğulmuştur. Osmanlıda mühendis yoktur; bu görevi mimar üstlenmiştir.bu nedenle mimarın ustalığının bir diğer ölçütü onun araziyi doğru kullanabilme becerisi,teknik birikimi ve hassasiyetidir(klasik dönem eserleri değerlendirilirken teknik açıdan da değerlendirilmelidir). Örneğin Mimar Sinan Osmanlı tarihinin herkesçe bilinen tek mimarıdır çünkü o hem mühendis hem mimar olarak kusursuz denecek binalar yaratmıştır.bu nedenle Sinan ın eserleri Klasik dönem anlayışın çok iyi yansıtır. Elbette Osmanlı mimarları sadece teknik eleman veya kompozisyoncu değillerdi.her ne kadar biçimler belli olsa da her mimar eserinde farklı anlatım yolları ve teknikler denerdi. B.Mimarların Yetişmesi ve Örgüt Düzeni Klasik Osmanlı Mimarisi yy.lar arasında oldukça geniş bir alanda etkin oldu.đmparatorluğun her yerine yayılan bu mimari anlayış ilk ağızda tüm yapıların aynı mimari kurum tarafından yapıldığı izlenimini verir.oysa Osmanlı nın çok kültürlü yapısı ve geniş toprakları göz önüne alındığında bunun imkansız olduğu anlaşılır.belgelerden ülke genelinde imar faaliyetlerini denetleyen ve organize eden altı mesleki kuruluş bir de ek olarak bir teşkilatın var olduğu anlaşılmaktadır.bu teşkilatlar doğrudan yada dolaylı olarak merkeze bağlıdırlar. Ehl-i Hiref Teşkilatı:Ehl-i Hiref sanat sahibi esnaf anlamına gelir.teknik yönü ağır basan ve özel uzmanlaşma isteyen işlerle(süsleme, bezeme ) uğraşanların teşkilatıydı.bu teşkilat çeşitli zanaatlara ait bölükler halinde örgütlenirdi.devşirmeler arasında yetenekli olanların alınıp yetiştirilmesi yada kendi dallarında becerilerini kanıtlayanların kaydedilmesi yoluyla kuruma insan kazandırılırdı.örgüt üyeleri sarayın ihtiyaçlarını karşılamak ve padişahın yaptırdığı mimari eserleri süslemekle yükümlüdürler.saraya bağlı bir teşkilat olduğu için üyeler ulufe alırlar.buna karşın atölyeleri saray dışında bulunur. Örgüt çok sayıda zanaat kolunu içerdiğinden yaratılmasına katkıda bulunduğu yada benimsediği başkent üslubunu ülkenin her yanına yayabilmekteydi. Hassa Mimarları Ocağı:Anadolu Selçukluları;Beylikler ve Erken Osmanlı Döneminde düzenli bir mimarlık örgütü bulunmuyordu.oysa Fatih in Đstanbul u dünya başkenti yapma tutkusu,hızla gelişen ve büyüyen devlet ciddi ve kapsamlı bir mimarlık örgütünün varlığını zorunlu kılıyordu.bu ihtiyacı karşılamak için önce Hassa Mimarlık Ocağı kuruldu ve ardından ocağın alt kuruluşları olacak taşra teşkilatlarının düzenlenmesine geçildi.devletin ocağa sunduğu imkanlar v mimari alanda yaptığı yatırımlar artıkça ocak da kendini geliştirdi ve klasik üslubun ilk basamaklarına ulaşıldı.1538 den sonra ocağın başına getirilen Mimar Sinan ın çalışmaları sonucu kuramsal ve uygulamalı dersleriyle(resim,menazır,hesap,hendese=geometri,m imarlık dersleri) ocak bir okul niteliği kazandı ve 16.yy.da gelişmesini tamamlayarak kendine bağlı alt birimler olan taşra teşkilatları sayesinde tüm mimari faaliyetler üzerinde etkili oldu. Hassa Mimarları Ocağı sarayın Birun (dış hizmetler) örgütü

17 içinde yer alan şehr emaneti (belediye) örgütüne bağlı yarı askeri bir ocaktı; Topkapı sarayı içindeki Sepetçiler Kasrı nda eğitim veriyordu.ocak içinde hiyerarşik bir düzenleme vardı:yeniçeri Ocağından seçilen yetenekli gençler veya saraya bağlı bazı sanatçılar usta-çırak ilişkisi içinde eğitim görürlerdi.ayrıca öğrenciler mimarlık dışında en az bir sanat daha öğrenmek zorundaydılar.ocak içinde bu ek zanaata,deneyimlerine ve yönetimsel kadrodaki yerlerine göre sınıflandırılırlardı. Hassa mimarlarının görevleri şunlardı: Kamuya ait tüm yapıların planların yapmak, keşif bedellerini denetlemek, yapım işlerini yürütmek, onarımlarını yapmak veya yaptırmak Askeri yapıların yapım ve onarımı, askeri yolları açılması ve tamiri,köprülerin yapımı, konaklama yerlerinin ve menzillerin düzenlenmesi ile ilgilenmek Saray dışından kimselerin yaptırmak istediği yapıların planlarını yapmak veya incelemek;bu yapıların malzeme ve inşaat hesaplarıyla ilgilenmek,binalara yapım izni vermek Şehre gelen inşaat malzemelerinin kalitesini ve bunları satan dükkanları ;sıvacı,duvarcı ve marangozların ehliyetlerini denetlemek Tüm vakıfların tamirat ve onarımını üstlenmek ve bunların yapım-onarım masraflarını onaylamak Donanmanın ihtiyacı olan kereste,seren vb. malzemeyi zamanında hazırlamak Ordu Mimarları:Hassa mimarları ocağı içinden seçilip askeri mimarlık işlerinde uzmanlaşan kişilerden oluşur.savaş zamanında orduyla sefer çıkar,ordunun geçeceği köprüleri kurar,alınan savunma yapılarını(kale vb.) onarırlardı.barış zamanında sınırlar üzerindeki askeri yolların keşif ve onarımı yada yenilerinin yapıyla görevlendirilirlerdi. Eyalet mimarları:genellikle Hassa mimarları ocağında yetişmiş tımar sahibi kişilerden oluşurdu.bunlar gittikleri yerlerde sürekli hizmet ederlerdi:bulundukları eyaletin inşaat esnafı ve işçileriyle eyalet sınırlarında yer alan savunma yapılarını onartır ve güçlendirirlerdi Bölge Mimarları:Hassa mimarlarına vekaleten belli bir bölgenin toplu yerleşme birimlerindeki inşaat işlerini düzenlemekle yükümlüdürler.16.yy.ın başında görevleri çok fazlayken daha sonraları kent mimarlarının kurulmasıyla işleri, kolaylaşmıştır. Kent Mimarları:Şehirleşmeler sonucu devletin kent ölçeğindeki bir çok yerleşme biriminde inşaat malzemelerinin kalitesi ve fiyatlarıyla yapıların denetlenip düzenlenmesi ihtiyacı doğmuştu.teşkilat bu ihtiyacı karşılamak üzere kuruldu.kent mimarı unvanı babadan oğla geçerdi. Vakıf Mimarları:Külliye niteliğindeki yapıların arasından sorumlusu olduklarının bakım ve onarımı ile ilgilenirlerdi. Maaşları vakfın tahsisatından karşılanırdı.görev yapabilmek için ustalıklarını kanıtlayan ehliyeti hassa mimarlarına onaylatmak zorundaydılar.vakıf Mimarlığı kişi ölünceye dek süren bir görevdi v e bu kişiler kent mimarları arasından seçilirdi. C.Önemli Mimarlar Mimar Hayreddin( yy.):II.Mehmet ve II.Bayezit dönemleri arasında yaşadı.edirne deki II.Bayezit külliyesinin mimarı,klasik Osmanlı Mimari geleneğinin öncüsüdür.sinan ın ustasıdır. Mimar Sinan:Kayserili Hıristiyan bir ailenin çocuğudur.devşirme yolu ile yeniçeri ocağına alınmış,yeteneğiyle dikkat çekmiş ve 48 yaşındayken mimarbaşılığa getirilmiştir. Davut Ağa(?-1598): sinan ın öğrencisidir.onun ölümünden sonra mimar başı oldu,iii.murat ve III.Mehmet dönemleri boyunca bu görevde kaldı.eserlerinden en önemlileri Sarayburnu ndaki Sepetçiler Kasrı ve Đncili köşk ile Sultanahmet Külliyesi içindeki III:Murat Türbesi dir.yeni Camii nin inşasına başladıktan bir ay sonra vebadan ölmüştür. Dalgıç Mehmet Ağa(?-1608): davut Ağa nın ölümünden sonra mimarbaşı oldu. Yeni Camii yi tamamladı.iii:murat Türbesi ni tamamladı. Sedefkar Mehmet Ağa(?-1618): sinan nın öğrencisi olup Dalgıç Mehmet Ağa dan sonra mimarbaşı oldu. Đstanbul dan götürdüğü yapı ustalarıyla birlikte Mekke de Kabe yi Medine de Mescid-i Nebevi yi onardı.sultanahmet Camii ve Külliyesi ni yaptı. Kasım Ağa( ):Arnavut kökenlidir.üsküdar daki, çinileriyle ünlü Çinili Külliye yi yaptı.davut Ağanın yaptığı Sepetçiler Kasrı nı genişletti.saray entrikalarına(sultan Đbrahim entrikaları)azledilerek boğduruldu.böylece Mimarbaşının eceliyle ölünceye dek görevde kalması geleneği bozuldu. Mehmet Tahir Ağa(18.yy.):III.Mustafa ve I.Abdülhamit zamanında mimarbaşlık yaptı.fatih Camii ni yeniledi.i:abdülhamit adına Hamidiyye Külliyesi ni (Bahçekapı)inşa etti. III.Mustafa adına yaptığı Laleli camii batılı etkilerle klasik Osmanlı sanatının birleşimi olup doğacak batılılaşma hareketinin habercisidir. YAPILAR A.Yapıların Genel Özellikleri 1-sadelik ve işlevsellik: 2-merkeziyetçilik ve teklik:klasik dönemde sanat tekliği vurguladı.bu özellikle camilerin örtü

18 sisteminin ortada büyük bir kubbe ve onu çevreleyen yan kubbeler şeklinde tasarlanması ve tek odalı mekanlar yaratılması olarak kendini gösterdi.bu durum iki şekilde yorumlanabilir:birincisi bu anlayışın tanrının,osmanlı nın ve sultanın eşsizliğini,biricikliğini simgelemesidir.đkinci ise duruma tasavvufi açıdan yaklaşır;tekliğin öne çıkarılmasının nedenin ikilikten kurtulup vahdet-i vücuda karışma isteği olduğunu söyler. Aslında merkeziyetçilik kendini daha dolaylı yoldan mimari örgütlenmeye bağlı olarak sanat anlayışında göstermiştir.sultanın o dönemki mutlak gücüne bağlı olarak sanat saray merkezli gelişmiş ve tüm mimari faaliyetlerin denetimi saraya bağlı mimarlık örgütü Hassa Mimar Ocağı nın elinde bulunduğu için imparatorluğun her yerinde saray üslubu hakim olmuştur; bütün yapılar merkezin belirlediği şekilde inşa edilmiştir. 3-egemenlik:Yapıların tasarımı sırasında yapının geniş bir alana egemen olmasına(her yerden görülebilmesi vb.)dikkat edilirdi. 4-çevreyle uyum:binaların üzerinde inşa edildiği araziye ile uyum içinde olması ve arazinin amacına uygun olması dikkat edile başka bir özelliktir. 5-hiyerarşi, simetri, denge:kompozisyonlarda estetik görüntü elde etmek için simetriye ( elemanların dengeli dağılımına) dağılımına baş vuruldu.hiyerarşik düzenleme ise kütle kompozisyonunda kendini gösterdi:aşağı doğru genişleyerek inen kütle kompozisyonu basamaklı,uyum sağlayan görünümü, simgesel anlamı ve görüntüye hareket kazandırması nedeniyle tercih edildi.bu hiyerarşik mimari tanrı-sultan-tebaa ilişkisinin temsil edilişi olarak yorumlanabilir.bu görüntü camilerde köşelerde kullanılan minarelerle dengelendi. 6-kubbeli örtü sistemi:yapıların dış görünüşünü karakterize eden elemanlar yarım küreyi andıran kubbeler ve düzgün kesme taştan yapılmış prizmatik bina gövdeleridir.plan nasıl olursa olsun alt kütleyi örten tek veya çok (art arda iki eş kubbe veya ortada büyük kenarlarda küçük yarı ve tam kubbeler) kubbeli tavanlar kullanılır.kubbe binaya derinlik kazandırdığı; basıklığı değiştirilerek farklı iç mekanlar yaratılmasına izin verdiği; mekanı genişlettikleri;alt kütlenin hantal görüntüsünü yumuşattığı ve simgesel anlam taşıdığı için çok tercih edildi.hiçbir örtü sistemi onun yerini tutamadı. B.Sinan Üslubu Osmanlı nın en ünlü mimarı Mimar Sinan dır.oysa Sinan herhangi bir buluşa imza atmamıştır.misal,klasik anlayışın ortaya çıktığı ilk yapı olan II.Bayezit Camii onun eseri değildir.ayrıca Sinan ın yapılarında kullandığı kubbe,yarım kubbe,birkaç şerefeli minareler, kemerler, tonozlar ondan önce defalarca uygulanmıştır.sinan ın büyüklüğü mimari geleneğin zengin birikimini yeniden ele alıp yeni boyutlar ve oranlarla farklı bir estetiğe ulaşmak için çabalarken elde ettiği başarıdan kaynaklanır.o,ölçü ve oranlar üzerinde çalışarak klasik mimarinin temel doğrularını ortaya koymuş,böylece Sinan Okulu denen kavram ortaya çıkmıştır. Sinan okulunun en önemli özellikleri şunlardır: 1-Yapının işlevine ve üzerinde inşa edileceği araziye en uygun olan planın tercih edilmesi 2-Yatay ve düşey doğrultuda gözü rahatsız etmeyecek bir kütle kompozisyonuna gidilmesi,hantallık ve sert geçişlerin önüne geçilmeye çalışılması 3-Yapı elemanlarının büyüklüklerinin bir tam sayının katları olmasına dikkat edilmesi 4-Abartılı veya detaycı süslemelerden kaçınılması,bunun yerine teknik işlerde titiz ve detaycı olunması 5-Kubbe tasarımının sürekli geliştirilmesi 6-Yapı elemanlarının çok işlevli kullanımı(örneğin Sinan ın eserlerinde kubbeye geçiş elemanı olarak kullanılan mukarnasların statik-kubbeyi taşımak-,estetik-uyumlu geçiş sağlamak- ve akustik-sesin dağılmadan yansımasını sağlamak- işlevi vardır) 7-Kagir Karkas tekniğinin kullanılması(bu ağırlığın kemerlere ve ayaklara verilmesini,duvarlara hiç yük binmemesini sağlayan,sinan tarafından bulunmuş bir tekniktir.böylece duvarlar yıkılsa bile kubbe ayakta kalacak;hem de duvarlar inceltilerek yapının görünümü zarifleştirilebilecektir.) Sinan üslubu klasik anlayışın standart çizgisini yansıtır.klasik dönem boyunca Sinan üslubu korunmuştur.bu mimaride farklı mimarların eserleri arasındaki fark onların değişik etnik kökenlerinden değil,ayrı dönemlerde yaşamalarından ileri gelir:köken farkı genel mimariyi farklı bir çizgiye çekmemiş,yerel bir çok yapıda bile saray üslubunun ağırlığı görülmüştür.bu mimarların,devletin en ücra yerlerine kadar nüfuz edebilen örgüt düzeninden kaynaklanır. C.Klasik dönem Yapıları Klasik Osmanlı mimarisinde ne cami,ne türbe,ne de mescit tek başına mevcut yapılar değildir.đnşa,şehircilik ve site anlayışına bağlıdır,bir birlik ifade eder.camiinin yanı sıra imaret(fakirlere yardım eden sosyal yardım kurumu), medrese(lise ve üniversite), şifahane( hastane)ve bina topluluğunun yapıldığı yere göre kervansaray, hamam, çarşı, bedesten, arasta, çeşme vb. yapılar birlikte inşa edilir.bu yapı topluluğuna külliye denir.

19 1- Türbeler,Mescitler,Camiler ve Külliyeler Cami,mescit ve türbeler külliyeler içinde bulunur,onları tamamlardı.bunun dışında dinsel yapılar olması dolayısıyla,ibadet edilen herhangi bir mekanın kutsallığının ötesinde dinsel isteklerin simgesi olarak kabul edildiler ve.bu durum özellikle camilerde daha baskındı; bu nedenle uzun süre camiler şehirlerdeki külliyelerin merkez binası olarak inşa edildiler. Türbeler yeniliklerin denendiği yapılar olarak bir çok değişim geçirdi.dah çok çokgen planlı türbeler yapıldı;bezeme sanatı yoğun olarak kullanıldı(örnek:şehzade Mehmet Türbesi).Türbenin ihtişamı ise gömülü olan kişinin konumuna bağlıydı(örnek:kanuni Sultan Süleyman Türbesi) yy.da türbeler medreselerle birleştirilerek tekil yapılar olma özelliklerini kaybettiler.buna karşın ihtişamları arttı(örnek:đbrahim Paşa Türbesi, Đstanbul, 1603) 3-Medreseler ve Eğitim Yapıları Temelde Selçuklu ve Beylikler Dönemi mimarisinin şemasını yansıtırdı.15. ve 16. yy.da medreseler sekizgen yada kareplan dahilinde yapılıyordu,derslik bölümü kubbeliydi.devletin gelişip güçlenmesi 16.yy.da medrese yapımında yeni tekniklerin kullanılmasını sağladı.17.yy.da ulemanın iyice güçlenmesiyle medreseler külliyenin merkez yapıları oldular, ardından külliyeden koptular. Đlk Osmanlı kitaplıkları (Halil Paşa kitaplığı-kayseri-, Köprülü Kitaplığı-Đstanbul) 17.yy.da inşa edildi. 4-Kervansaraylar Yollar üzerinde veya büyük yerleşim yerlerinde külliye bünyesinde de ayrı olarak da inşa edilebilirdi.bezemelerin az kullanıldığı yapılardı.yollar üzerinde inşa edilenleri külliyenin merkez elemanı olarak tasarlanırdı. Kervansaraylar vakıf yoluyla işleyen yapılardı.otel olarak hizmet verdikleri gibi zanaatçılar tarafından atölye olarak da kullanılırlardı.ayrıca sefer zamanı ordu buraları konaklamak için kullanırdı.konaklayanların can ve mal güvenliğinden kervansaraycı sorumluydu. 16.yy.da doğu-batı ticaretinin Akdeniz den okyanuslara kaymasıyla Anadolu daki bazı ticaret yolları önemini yitirdi.bu nedenle şehir kervansarayları önem kazandı. Klasik anlayışın en ünlü kervansarayları (şehir kervansarayları) olarak Valide Hanı(1640) ve Çakmakçılar Hanı;(yol kervansarayı olarak) Mehmet Paşa Kervansarayı dır.ayrıca Ulukışla Kervansarayı ve Sinan tarafından 15.yy.ın ikinci yarısında Edirne de Mimar Sinan tarafından yapılmış; bu gün otel olarak kullanılan Rüstem Paşa Kervansarayı da klasik mimarinin ilgiçekici örneklerindendir. 5-Çarşı ve Bedestenler Bunlar karşılıklı dükkan dizilerinden oluşan üstü açık yada kapalı sokaklardır.daha çok yeni gelişen yerleşim merkezlerinde külliye bünyesinde inşa edilirdi.bu yapıların klasik üslupta inşa edilmişleri arasında en önemlisi Vezirköprrü Bedesten ve Arastası dır(đstanbul). 6-Hamamlar Bezeme ve zengin örtü sistemlerinin kullanıldığı yapılardır.genellikle yıldızvari ve haçvari planlarına göre yapılırlardı.17.yy.da külliye yapısından koptular.en bilinenleri Sirkeci deki Küçük Hamam,Vezirköprü deki Ayşe Hanım Hamamı ve Merzifon daki Paşa Hamamı dır. 7-Su Kemerleri ve Köprüler 15. ve 16.yy.larda sürekli göçler sonucu Đstanbul un nüfusu artmış;zaten kısıtlı olan su kaynakları şehre yetmez olmuştu.kanuni Sultan Süleyman döneminde su sıkıntısının önüne geçmek için su yolu ve su kemeri yapımına ağırlık verildi.bunlar arsında en bilineni Sinan nın bir eseri olan Mağlova Su Kemeri dir.ayrıca çıkılan seferlerde ordunun hareket hızını arttırmak için bir çok köprü yapıldı.17.yy.da köprü yapımı çok azaldı. Bu yapılar genellikle süsüzdür fakat biçimsel kaygılarla yapılmış olanlarına da rastlanır.bunların en ünlüsü dört köprünün birleştirilmesiyle oluşmuş;taşlar arsına döküle kurşunla sağlamlaştırılmış Büyükçekmece Köprüsü dür. 8-Saray, Köşk ve Yalılar Đlk örneklerine 17.yy.da rastlanır(sultan Ahmet Okuma Odası).Osmanlı köşkleri dikdörtgen ve merkezi hacimli yada çokgen biçiminde yapılır;çeşitli eklentilerle genişletilmeye çalışılırdı.yalılarda ise erken dönem Osmanlı camilerinin ters T tipi ( ) planı kullanıldı.en bilinen yalılar Yalı Köşkü Sepetçiler Köşkü ve Çifte Kasırlar dır. Klasik Dönem boyunca pek fazla saray görülmedi.hatta Kanuni dönemine kadar Đstanbul da Topkapı Sarayı ve Eski Saray dışında Osmanlı sarayı yoktu.đlk kez 15.yy.da Makbul Đbrahim Paşa Sarayı nın yapılması ile bu gelenek bozuldu. Đnternetteki Kaynaklardan Yararlanılarak Derlenmiştir.

20 KAYNAKLAR Türkiye Đş Kurumu Genel Müdürlüğü Mimarlık Pratiği Đçin Tavsiye Edilen Uluslararası Profesyonellik Standartları Konusunda UIA Mutabakat Metni TMMOB MĐMARLAR ODASI MĐMARĐ TEKNĐK UYGULAMA SORUMLULUĞU (FENNĐ MESULĐYET) HĐZMETLERĐ ŞARTNAMESĐ