Veteriner Farmakoloji ve Toksikoloji Derneği Bülteni

Transkript

1 t t in l n ğ ty i c S i Vtin Fmklji v Tksiklji Dnği Bültni Vtin Fmklji v Tksiklji Dnği Yyın Ognı Yıl: 2014 Syı: 10 ISSN: m F in V k l ji v T k s ik ji D V y P h m c l 1997 gy n T d xi g l c y Dnk Bşknındn Sygıdğ mslktşlımız; Vtin Fmklji v Tksiklji Dnği Bültni nin 10. Syısınd biliktyiz. Nihyt çift hnli kml d ulştık. Dnğimiz it bi Bültnin lmsı, bunun bşltılmsı n kd önmli is; dvmlılığının sğlnmsı d bi kd önmli idi. Şimdiy kd düznli lk bu çlışmyı südüdük; umım bundn snki dönmd d ynı özvi v düşüncyl Bültn imizin yyın hytını dvm ttiiiz. Dğli mslktşlım; 2014 yılı ilk ltı ylık dönmini mslğimiz v kndi fliytlimiz çısındn kısc dğlndick lusk; hpimizin d bildiği gibi Vtin Fmklji v Tksiklji Dnği lk 2012 yılınd Küçük Hyvn Vtin Hkimli Dnği nin ktkılı v DİAGEN fimsının spnsluğund Kdi v Köpkl için Zhili Bitkil bşlıklı bi Pst çlışmsı gçklştidik. Mslktşlımız sınd bu çlışm büyük bi bğni tpldı. Aynı Pst çlışmsı; İzmi Vtin Hkiml Odsı nın tlbi üzin 2014 yılınd ynidn bsılmıştı. Mslktşlımız fydlı lmsını dilkn göstdikli ilgi v işbiliği için Mslk Odmız d tşkkü diyuz. Mslğimiz çısındn önmli bi gün ln v 2000 yılındn itibn h yıl nisn yının sn cumtsi günü Düny Vtin Hkimli Günü, bu yıl d 26 Nisn d kutlndı. An Tm lk Hyvn Rfhı nın sçildiği Gün; ülkmizd mslk ögütlimiz tfındn v Tük Vtin Hkimli Biliği tfındn fklı tkinlikll kutlnmıştı. Biz d Vtin Fmklji v Tksiklji Dnği lk; mslktşlımızın bu nlmlı gününü kutluy; mslğimiz, ülkmiz v ülkmiz hyvncılığın lumlu ktkıl sğlmsını tmnni diyuz. Dğli mslktşlım; gk ülkmiz v gks mslğimiz için önmli bi knu d 32. Düny Vtin Kngsi di. Dh öncki hblimizd d bu gün ilişkin dğlndimld bulunmuştuk Eylül 2015 tihlind İstnbul d gçklştiilck ln v Tük Vtin Hkimli Biliği tfındn gniz diln Kng için Wb syfsı ynilnmiş v ktif hl gtiilmişti. Diğ tftn Bilim v Düznlm Kuullı d luştuulk çlışml bşlmıştı. Bu süç içisind bizl d Vtin Fmklji v Tksiklji cmisı lk; çlışmlımızı söz knusu Kngy tşımlı v ktif bi ktılım sğlmlıyız. Bültnimizin bu syısınd ülkmizdki Vtin Fkültsi Fmklji v Tksiklji Anbilim Dllını tnıtmy dvm ttik; bu syımızd d Eciys Ünivsitsi Vtin Fkültsi Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlı n y vilmişti. Ayıc bilimsl bi mkl lk d Yd.Dç.D. Mustf YİPEL v Dç.D. Lvnt ALTINTAŞ tfındn hzılnn Risk Dğlndimsi bşlıklı yzı sizl sunuldu. Bütün bu düşüncll hpiniz sygılımı sun; çlışmlınızd bşıl dilim. Pf.D. End YARSAN Yöntim Kuulu Bşknı KEDİ v KÖPEKLERDE ZEHİRLİ BİTKİLER Vtin Fmklji v Tksiklji Dnği lk 2012 yılınd Küçük Hyvn Vtin Hkimli Dnği nin ktkılı v DİAGEN fimsının spnsluğund gçklştidiğimiz Pst çlışmsı; İzmi Vtin Hkiml Odsı nın tlbi üzin 2014 yılınd ynidn bsılmıştı. Mslktşlımız fydlı lmsını diliz. İçindkil Kdi v Köpkld Zhili Bitkil 1 Anbilim Dllımızı Tnıylım 2 Risk Dğlndimsi 4 Hbl 7 Bilimsl Etkinlikl 8 Dnk Üyliği 8 1

2 ANABİLİM DALLARIMIZI TANIYALIM Ülkmizdki Vtin Fkültsi Fmklji v Tksiklji Anbilim Dllını kuuluş yıllın gö tnımy dvm diyuz. Bu syımızd d Eciys Ünivsitsi Vtin Fkültsi Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlı n y vilmişti. ERCİYES ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ FARMAKOLOJİ v TOKSİKOLOJİ ANABİLİM DALI Eciys Ünivsitsi Vtin Fkültsi Fmklji-Tksiklji Anbilim Dlı tihind Eciys Ünivsitsi Vtin Fkültsi Hstlıkl v Klinik Biliml Bölümü bünysind fliyt gçmişti. Anbilim Dlınd 1995 yılınd Lisns ğitimin, 1998 yılınd is Yüksk Lisns v Dkt ğitimin bşlnmıştı. Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlınd şimdiy kd 2 dkt v 13 yüksk lisns öğncisi mzun lmuştu. Hln 2 dkt v 18 yüksk lisns öğncisi lisnsüstü ğitim dvm tmktdi. Anbilim Dlı Öğtim Üylinin yüüttüğü v ydımcı ştııcı lk göv ldıklı tmmlnmış 3 Tübitk pjsi v 1 TAGEM pjsi; 30 tmmlnmış v 11 dvm dn Ünivsit Bilimsl Aştım Pjli Biiminc dstkli pj bulunmktdı. Ayıc Anbilim Dlı Öğtim Üylinin WEB f SCIENCE d tnn 102 dt ştım mklsi bulunmktdı. Anbilim Dlınd fklı öğtim üylinc ksidtif sts v lipid pksidsyn, ntiksidnl, gntik tksiklji, fmkdinmi, fmkkintik v biyşdğlilik, gıd v ymld klıntı nlizlin yönlik çlışml yüütülmktdi. Anbilim Dlı Gnl Bilgil Eciys Ünivsitsi Vtin Fkültsi Fmklji-Tksiklji Anbilim Dlınd 1 Pfsö (Pf.D. Bill Cm LİMAN, Anbilim Dlı Bşknı), 3 Dçnt (Dç.D. Mut KANBUR v Dç.D. Gökhn ERASLAN, Dç.D. Fid KOÇ) v 1 ştım gövlisi (Aş.Gö. Ysin TEKELİ) göv ypmktdı. Anbilim Dlı Lbtuvlı Anbilim Dlı Lbtuvınd HPLC (UV, DAD v Flsn ddktölü), GC (ECD v NPD ddktölü), UV-VIS spktflimt, UV-VIS Spktftmt, EIA sistmi, izl gn sistmi, tt sistmi, ultsntifüj v yüksk dvili sntifüj gibi cihzlı ynınd, çlışmlın yüütülbilcği tml lbtu kipmnlı bulunmktdı. Anbilim Dlınd Fmklji v Tksiklji lisns ğitimi kpsmınd öğncil Fmklji I (3. sınıf), Fmklji II (4. sınıf) v Tksiklji (4. sınıf) dsli zunlu; Klinik Fmklji, Klinik Tksiklji, Pstisitlin Hlk Sğlığınd Kullnımlı v Bitkisl İlçl dsli is sçmli lk vilmktdi. Anbilim Dlı Öğtim Üyli Pf.D. Bill Cm LİMAN Anbilim Dlınd Eciys Ünivsitsi Sğlık Bilimli Enstitüsü Yüksk Lisns v Dkt Pgmı il Cumhuiyt Ünivsitsi Sğlık Bilimli Enstitüsü il yüütüln tk pgm kpsmınd Fmklji v Tksiklji lnlıyl ilgili tik v ptik dsl vilmktdi İstnbul, Üsküd dğumludu yılınd Ank Ünivsitsi Vtin Fkültsindn mzun ldu d Ank Ünivsitsi Vtin Fkültsi Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlın Aştım Gövlisi lk tndı yılınd dktsını tmmlyk Kfks Ünivsitsi Vtin Fkültsi Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlın Ydımcı Dçnt lk tndı yılın- 2

3 Sldn sğ: Aş.Gö. Muhmmt Ysin TEKELİ, Dç.D. Mut KANBUR, Dç.D. Gökhn ERASLAN, Pf.D. Bill Cm LİMAN, Dç.D. Fid KOÇ d Eciys Ünivsitsi Vtin Fkültsin gçk 1996 yılınd Dçnt, 2002 yılınd Pfsö unvnını ldı. Evli v iki çcuk bbsıdı. İltişim: Tl /29970 E-pst: limnb@ciys.du.t Dç.D. Mut KANBUR 1971 Çnkıı dğumludu. İlk, t v lis ğitimini Ank d tmmldı yılınd Ank Ünivsitsi Vtin Fkültsindn mzun ldu yılınd Ank Ünivsitsi Sğlık Bilimli Enstitüsü Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlınd Dkt ğitimin bşldı, ynı yıl ştım gövlisi lk tndı yılınd Eciys Ünivsitsi Vtin Fkültsind D.Aş.Gö lk göv bşldı yılınd ynı kuumd Ydımcı Dçnt, 2009 yılınd is Dçnt lk tndı. İltişim: Tl /29611 E-pst: knbum@ciys.du.t Dç.D. Gökhn ERASLAN 1974, Kysi dğumludu yılınd gidiği Fıt Ünivsitsi Vtin Fkültsindn 1996 yılınd mzun lmuştu yılınd Ank Ünivsitsi Sğlık Bilimli Enstitüsü Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlınd bşldığı dkt ğitimini 2002 yılınd tmmldı. Eciys Ünivsitsi Vtin Fkültsi Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlın Ydımcı Dçnt, 2009 yılınd d Dçnt lk tndı. Evli v iki çcuk bbsıdı. İltişim: Tl /29972 E-pst: gsln38@htmil.cm Dç.D. Fid KOÇ 1972 Kysi/Yşilhis dğumludu yılınd gidiği Slçuk Ünivsitsi Vtin Fkültsi ndn 1992 yılınd Ank Ünivsitsi Vtin Fkültsin yty gçiş yptı; 1996 yılınd mzun ldu yılınd Ank Ünivsitsi Vtin Fkültsi Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlınd dkt öğnimin bşldı v 2002 yılınd dktsını tmmldı yıllı sınd Tım v Köyişli Bknlığı n bğlı Ank Etlik Mkz Vtin v Kntl Aştım Enstitüsü Tksiklji Lbtuınd lbtu şfi lk göv yptı yıllı sınd Attük Ünivsitsi Vtin Fkültsi Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlınd Öğtim gövlisi lk çlıştı yılınd Ydımcı Dçnt v 2010 yılınd d Dçnt ünvnı ldı yılındn bi Eciys Ünivsitsi Vtin Fkültsi Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlınd Öğtim Üysi lk göv ypmktdı. Evli v iki çcuk nnsidi. İltişim: Tl /29973 E-pst: fidkc@ciys.du.t Aş.Gö. Muhmmt Ysin TEKELİ 1989, Kışhi dğumludu yılınd gidiği Eciys Ünivsitsi Vtin Fkültsi ndn 2013 yılınd mzun lmuştu. Aynı yıl Eciys Ünivsitsi Sğlık Bilimli Enstitüsü Vtin Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlınd Dkt ğitimin bşlmış lup, 2014 yılınd Eciys Ünivsitsi Vtin Fkültsi Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlın Aştım Gövlisi lk tnmıştı. İltişim: Tl /29837 E-pst: mytkli@ciys.du.t 3

4 RİSK DEĞERLENDİRMESİ Yd.Dç.D. Mustf YİPEL Mustf Kml Ünivsitsi, Vtin Fkültsi Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlı Öğtim Üysi E-pst: musyip@htmil.cm Dç.D. Lvnt ALTINTAŞ Ank Ünivsitsi, Vtin Fkültsi Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlı Öğtim Üysi E-pst: lltints@nk.du.t Günümüzd insnl tfındn gçklştiiln pk çk fliyt, tpğı, dnizi, şhili, kıscsı bitki v hyvnlın yşdığı tüm tmı büyük bi hızl lumsuz yönd tkilmktdi. Aslınd h tülü dğl kynğın kullnılmsındki tml ilk, kum v kullnm dngsinin sğlnmsıdı. Mlsf içind yşdığımız yüzyıld dğl kynklın bu tml ilknin ksin şıı v dngsiz kullnımı snucu luşn çv sunlı v thibtlı, insnl dhil dünydki h tülü cnlının yşmını thdit dn byutl ulşmış v bu duum ypıln bilimsl ştımll d çıkç ty knulmuştu. Bu tü fliytl v şıı-dngsiz dğl kynklın kullnımı snucu çığ çıkn çv sunlı vy çv thibtı, ztn sınılı ln dğl kynklın dh d kıt hl glmsin ndn lmktdı. Bununl bilikt çv sunlının bi d ulusl, bölgsl v küsl tkili vdı. Eksistmd cnlıl sındki dğl dngyi bzk çvsl tmlın kilnmsin yl çn bşlıc unsul; mtll, pstisitl, hljnli (kl, bm, mtik bilşikl vb.) bilşikl, hlmtnl (klfm, bmfm), diksinl (TCDD, PCDD, HCDD, OCDD), funl (TCDF, PCDF, HCDF, OCDF), pliklbifnill (PCB), plibmbifnill (PBB), klfnll (PCP), kllu nftlnl (ttklnftln vb.), plimtik hidkbnl (PAH), nitil bilşikl (stnitil, gliknitil vb.) v N-nitz bilşikl (nitzminl vb.) lk sınıflndıılbili. Düny Sğlık Ögütü (DSÖ), yşdığımız şu zmnd kşımız çıkn küsl hstlık yükünün %25 ini (sbvskül hstlıklın %3 ü v iskmik klp hstlıklının %2 si kuşun, kciğ knsinin %9 u mslki zhili mddl, %5 i is dış tm kynklı hv kililiği) tksik kimysl muziytini d içn çvsl fktöl bğlmktdı. Yin, dünyd bi yıld ölüml snuçlnn yklşık 355 bin istmsiz zhilnm vksının büyük bi kısmının (2/3 si) glişmiş ülkld mydn gldiği v bu vklın önmli bi kısmının bşt pstisitl lmk üz zhili kimysll yğun muziyt y d bu mddlin uygunsuz kullnılmlın bğlı lk mydn gldiği bildiilmişti. Bu n dünydki yğun kimysl kullnımının ülklin glişmişliği vy ysl yptıımll bil önlnmdiğinin göstilmsi çısındn ldukç çpıcıdı. Özllikl sn 50 yıld hızl dğişn dünymızın gündmind gidk tn bi önm kznn, insnlığın n büyük tk sunu v ndişsi lk Çv kililiği (çvnin fiziksl, kimysl v biyljik tknll dğl duumunun bzulmsı) kşımız çıkmktdı. Çünkü kljik dngnin bi pçsındki bzulm, bütün sistmin ypısını lumsuz yönd tkilmkt v bölgsl tkil ynınd cğfi sını tnımyn mtljik lyl, uluslsı ksu v dnizll uluslsı byutl ulşn sunl ndn lmktdı. Çv kilticilinin n önmli gubunu luştun kimysllın syısı özllikl sn 40 yıld 10 kt tmış v bugün büyük bölümü snttik üünl lmk üz 80 bin in üzind kimysl mdd çşitli mçll (ilç ktif mddsi-4 bin; ilç ydımcı mddsi-2 bin; kzmtik-3 bin; gıd ktkı mddsi-2600; tım ilcı-1500; ndüstiyl kimysl mdd-48 bin) kullnılı hl glmişti. Ayıc h yıl yklşık lk bin dt yni kimyslın bu syının üzin klndiği d thmin dilmktdi. Kimysl mdd syısındki bu hızlı tış snucu bu mddlin yl çtıklı sğlık sunlı il bilikt ytkin lmyn bzı titl tfındn ypıln ştım snuçlının ynlış vy ytsiz yumlmsıyl ty çıkn bilgi kililiği ndniyl; tplumd bugün biylin ssyl yşntı klitsini lumsuz yönd tkilyn v kmfbi lk d dlndııln (çvyl bütünlşmiş ktivitldn v gıd kynklı kkul bğlı idl bslnmdn uzklşm, glck kygısı, şıı hsssiyt vb.) bi pny ty çıkmıştı. Özllikl ingnik kilticilin ship lduklı bu ptnsiyl zhili tkil ğmn mdn hyt için kullnılm zunluluklın bğlı lk kntlsüz v h gçn gün tn miktld kullnılm gçği d ty bi pdks çıkmıştı. Bu pdks, knun ypıcı v dntlyici smi titli kilticilin vlığı v bulunduğu tmldki miktlının yin, thliknin nd bşldığı v nsıl yöntilcği hususunu ty kym zunluluğun itmişti. Budn hktl, 2000 li yılld Risk dğlndimsi gibi bzı tim v mttll ifd dilmy bşlnn yni bi nlyış gündm glmişti. Blitiln tüm bu thlikl ğmn mdn yşm için bu mddlin tn miktld kullnılm zunluluğu, kimysllın ütim öncsi v snsı zsızlık limitlinin blilnmsinin gkliliğini v önmini çık bi şkild ty kymktdı. Bu sbpl bu mddlin ğız (gıdll), slunum, didn milim gibi ylll lındıklınd biyljik sistmld hs vy ölüm luştun zhili tki ptnsiyllini ştık bunl hkkınd bi Risk Dğlndimsi ypmk v zlı tkilini önlyk, kntl ltın lmk, tplumsl hdflin öncliği knumunddı v nck bu şkild çv dh yşnbili, idl sınıl içisind tutulbili. Aslınd isk dğlndimsi; Risk Yöntimi diy ifd diln v isk nlizi; isk yöntimi, isk iltişimi v isk dğlndimsi lk dlndııln, bibiiyl ilişkili bilşnldn luşn bi bütünün n önmli pçsıdı. Risk yönticisi smi tityi (hükümt, ilgili bknlık) ifd d. Rsmi titnin h şydn önc isk nlizinin kdinsynunu sğlyck ysl v gnizsynl lt ypıyı luştumsı gki. Avup d bu gövi Avup Gıd Güvnliği Otitsi (EFSA) yüütü. EFSA 2002 yılınd Avup Plmntsun (isk yönticisi) gıd güvnliği il ilgili knuld k mknizmsın ydımcı lmk için isk dğlndimsi ypk bilimsl fiki luştum mcıyl kuulmuş bi kuuluştu. Bnz şkild, Amik Bilşik Dvltli nd d USDA, Th Fd Sfty nd Inspctin Svic (FSIS) bğlı Risk Dğlndim Ofisi kuulmuştu. Ülkmizd d 2011 yılınd Gıd Tım v Hyvncılık Bknlığı, Gıd v Kntl Gnl Müdülüğün (isk yönticisi) bğlı lk Risk Dğlndim Disi kuulmuştu. Risk yönticisi ysl ytki ççvsind hlk sğlığını thdit tm ptnsiyli ln bi thlik hkkınd isk nlizi ypılmsını istybi- 4

5 li. Bğımsız isk dğlndiicili tfındn luştuuln bilimsl bulgul v önil ışığınd, iskin büyüklüğünü, knmik v ssyl kşullını dikkt lk gkli tdbili lı. Ülkmizin d sınd bulunduğu 180 ülknin üysi lduğu, DSÖ il Gıd v Tım Ognizsynu (FAO) tfındn dünyd gıd il ilgili uygulmlının sğlık v tknlji yönündn stndtlştıılmsı mcıyl v dkümnlı tüm düny ülkli için güvnli gıd ütimind fns lk kullnıln (ulusl gıd kdksimizin kynğı) Kdks Alimntius Kmisynu (Cdx Alimntius Cmmissin) uluslsı gıd titsi lk 1963 d kuulmuştu. Bu kmisyn 22. tuumund Risk Anlizi v Gıd Güvnliği İlklini; isk dğlndimsini tml lmlı, sğlm bilimsl tmll üzin tumlı, isk dğlndim sücinin 4 bsmğını d içmli v şfff bi biçimd blglndiilmlidi şklind k bğlmıştı. Avup Biliği (AB) 2002 yılınd uygulmy kyduğu Gnl Gıd Knunu (Mvzut EC 178/2002) il isk dğlndimsi il isk yöntimi knulını bibiindn yık bilimsl tvsiy vilmsi v bilgi nlizi ypılmsı şmlını kpsyn Risk dğlndiilmsi lünü 178/2002/AB syılı Avup Plmntsu v Avup Knsyi tüzüğü il kuuln bğımsız bi kuuluş ln EFSA n dvtmişti. Kuum çlışm lnı ln gıd v ym güvnliğinin ynı sı bslnm, hyvn sğlığı v fhı, bitki kum v bitki sğlığı knulı il gıd zinciind mydn glbilck mvcut v lsı iskl hkkınd bğımsız v bilimsl tvsiyl vk AB gıd güvnliği plitiksını gliştim v tükticinin kunmsını mçl. Gıd güvnliği yöntimind isk nlizinin lü (Çlıcığlu, 2013). Ülkmizd is hız kznn Gıd Güvnliği, Vtinlik v Bitki Sğlığı bşlıklı içisind önmli bi yi ln isk dğlndimsi v yöntimi, tih v 5996 syılı Vtin Hizmtli, Bitki Sğlığı, Gıd v Ym Knunu il bu knunun 26 ncı v 43 üncü mddlin dynılk hzılnn tihli Risk Dğlndim Kmit v Kmisynlının Çlışm Usul v Esslı Hkkınd Yöntmlik ççvsind yüütülmktdi. Bu knunl insn sğlığının n üst düzyd kunmsı için gıd, ym v bitki sğlığıyl ilgili işlmlin isk nlizin dynmsı zunluluğu gtiilmişti. Bu bğlmd 2011 yılınd Gıd Tım v Hyvncılık Bknlığı, Gıd v Kntl Gnl Müdülüğü n (isk yönticisi) bğlı lk Risk Dğlndim Disi kuulmuştu. Ayıc ülkmizd isk dğlndimsi v isk nlizi şmlının dh bşılı bi şkild gliştiilmsi v yüütülmsi mcıyl bzı AB dstkli pjl d (Tükiy d Gıd Güvnliği v Kntl Sistmi nin Ynidn Ypılndıılmsı v Güçlndiilmsi AB Pjsi, Tük Gıd Güvnliği Dntimlinin, AB Gıd Güvnliği Yöntmlik v Stndtlıyl Uyumlştıılmsı (MATRA) Pjsi, Gıd Güvnliği için Dh İyi Eğitim (SAN- CO) Pjsi, Gıd Güvnliği için Bölgsl Eğitim(TAIEX) Pjsi, Tükiy v Hıvtistn ın Bzı AB Kuumlın Hzılnmsı İl İlgili Ktılım Öncsi Pgm, Kpsmınd Gıd Güvnlik Sistmlinin Güçlndiilmsi (EFSA) Pjsi (EFSA y ktılımın dstklnmsi mcıyl), Gıd Güvnliği Bilgi Sistmi nin fliyt gçiilmsi, Gıd v Ymld Hızlı Alm Sistmi nin (RASFF) İşltilmsi) yüütülmktdi. Risk dğlndimsi, isk yöntimi v isk iltişimi nin d içisind bulunduğu Risk nlizi sücinin ilk bsmğını luştuu. Risk dğlndimsi tml mnd blisiz thliklin tnımlnmsı, blili bi mddy muziytin snsı, kiltici mddnin özllikli ynınd hdf sistmlind özlliklinin blilnmsi gibi lylı kpsyn blili bi sistm, nüfus y d gnizm üzindki isklin thmin dilmsidi. Bu kpsmd insn sğlığı isk dğlndimsi kimyslldn kynklnn thlikli v muziyti dğlndin bi tknikti. Bu yöntm yıc gıd sktöünd mydn gln dğişiklikli d tkip dk, bilimsl dynklının güvnli lup lmdıklını dğlndii. Risk nlizi sücinin diğ bi bsmğı ln isk iltişimi; isk nlizi sücind isk dğlndiicili, isk yönticili v diğ ilgili tflın, thlik, isk, iskl ilgili fktöl v iskin lgılnmsın ilişkin bilgi v göüşl il isk dğlndimsi bulgulı v isk yöntimi klının çıklmlını d kpsyn bilgi v düşünclin pylşımını ifd d. Yin isk nlizind y ln isk yöntimi is; isk dğlndimsi v ysl fktöl göz önünd tutulk ilgili tfll istiş il uygun lbilck kntl önlmlin ilişkin ltntiflin dğlndiilmsi, tcih dilmsi v uygulnmsı sücini kps. Tml lk isk dğlndimsi gıd tüktimin dklı insn sğlığı isk dğlndimsi şklind uygulns d, bşt EFSA tfındn bitki v hyvn sğlığı ynınd yıc çvyi kiltn tım ilçlı v ymldki ktkı mddli gibi kilticilin insn v hyvn sğlığı üzind yttığı lsı iskl için çvsl/kljik isk dğlndimsi şklind d uygulnmktdı. 5

6 Risk dğlndim süci pblmin fmül dilmsin v bun k lk 4 bsmktn luşu. Bunl sısıyl thliknin tnımlnmsı, thliknin kktizsynu, thliky muz klmnın dğlndiilmsi v isk kktizsynu du. Pblmin fmülüzsynu şmsınd dğlndimnin mç v kpsmı blilni. Bu bsmk sunun tnımlnmsı, ldki bilgil v istnn snuçl gibi lt bşlıklı d içi. Risk dğlndim sücind biinci şm ln thliknin tnımlnmsı şmsı, sğlık sunlın yl çbilck thliklin tüü v nitliğinin tnımlndığı klittif nitliktki bi süçti. İnsn çlışmlı, hyvn v in vit tksikljik çlışml il ypı ktivit çlışmlını içi. Risk dğlndim sücind ikinci şm ln thliknin kktizsynu şmsı, sğlık üzin ptnsiyl lumsuz tkil ship mddlin özlliklinin klittif vy kntittif lk tnımlnmsı şmsıdı. Kitik şiğin sçilmsi, tki mknizmlı, kintik v dinmik dğişknlik v kitik tkil için dz-cvp dğlndimli gibi knul bu şmd y lı. Risk dğlndim sücind üçüncü şm ln thliky muz klm lsılığının dğlndiilmsi şmsı, gıd zinciind blili bi yğunluğ ulşmış bi mddnin knsntsynun y d miktının blilnk tüktimiyl hstlık luştuck düzyd muz klm lsılığının kntittif lk blilnmsi şmsıdı. Kimysl muziyt miktı, sıklığı, süsi v ylu gibi pmtll ilgilni. Risk dğlndim sücind dödüncü şm ln isk kktizsynu şmsı is, isk gubund y ln kişilin blilnn thlikdn lumsuz yönd tkilnm lsılığının blilnk, k vm çısındn tvsiyli içn bi şmdı. Oluşm ihtimli, şiddti, ppülsynun hsplnmsı v şlik dn blisizlikll ilgilni. Risk dğlndimsi; hv, su, tpk, gıd v diğ tüktici üünlindki kimysll gçmişt v günümüzdki muziytl için ypılbilcği gibi, glcktki lsı muziyt snylı için d klittif vy kntittif lk ypılbili. Risk dğlndimsinin tkin v südüülbili lmsı için; vi v çlın tspit dilmsi, ihtiyc gö vi tplm-izlm sttjili luştuulmsı v ntg vi tbnının kuulmsı gklidi. Risk dğlndimli tüktim lışknlıklın bğlı lk dğişknlik göstdiğindn gnllm ypmk mümkün dğildi. Risk dğlndimsi snuçlı, bilimsl vil ışığınd ty knk titl isk yöntimind kullnılmk üz sunuln bilimsl tvsiy klı lk kbul dili. Otitl isk dğlndimsinin d içind y ldığı isk nlizi snucund isk vdı/yktu y d tl dilbili şklind k vk gkli tdbili lmyı hdfl. Bu süçt önclikl bğımsız, tfsız, şfff v bilimsl ssl gö isk dğlndimsi ypmk üz; ştım kuumlı, ştım nstitüli, ünivsitlin knu il ilgili fkültlinin tmsilcili il gktiğind diğ uzmn kişilin ktılbilcği, knulın gö isk dğlndim kmisynlı luştuulu. Bu kmisynlın ypcğı çlışml snucund ty knck ln isk dğlndim snuçlı tvsiy nitliğinddi. Oluştuuln bu kmisynlın sktysını yüütmk üz ytkili tit tfındn bi isk dğlndim biimi kuulu v bu biim gktiğind ulusl v uluslsı bnzi kuuluşll d işbiliği ypk, kndisin tvsiy nitliğind gln kmisyn klını d dikkt lk, knu il ilgili gkli tdbili lı. Risk dğlndimsi klittif vy kntittif nitlikt ypılbili. Klittif isk dğlndimsi, thliknin tnımlnmsı, kktizsynu, vilin tplnmsı v yumlnmsı il iskin thmin dilmsi şmlındn luşu. Bu dğlndim şklinin çıktılınd iskin büyüklüğü/ şiddti yüksk, t, düşük, ihml dilbili, lsılıkl is yüksk lsılık, mümkün, düşük lsılık, imknsız gibi klimll ifd dili. Dlyısıyl subjktif nitliktdi v blisizlikli ytinc dikkt lmz. Tplnn vil ışığınd, çğunlukl d littü vilindn ylnılı, muz klm lsılığı il hstlığın şiddti sınd lsılık mtiksli luştuulk isk vy iskl ilişkili fktöl tspit dilmy çlışılı. Klittif isk dğlndimsind snuc kntittif dğlndimy gö dh hızlı ulşılbili. Risk dğlndimsin önc klittif dğlndim il bşlnmsı önili. Kntittif isk dğlndimsi is, klittif dğlndim snucund iskin önmli lduğunun tspit dildiği v ld ytli v güvnili vi lduğu duumld ypılbili. Vilin mtmtiksl mdllmlinin ypılmsı gki. Bu mçl gliştiilmiş bilgisy pgmlındn ylnmyı gktii. Blisizlik v vysynlı dikkt lı. Dtministik (blilyici) mdllm çşitli muziyt snylının snuçlını thmin tmk için kullnılı. En kötü kşul snylının snuçlını thmin tmkt fydlnılı. Stchstic (lsılıksl) mdllm is vil kşın Mnt Cl simülsynlı mtdunu kullnk çk syıd çıktının lsılık dğılımını blilmyi mçl. Çşitli snylın gçklşm lsılıklını blil. Risk dğlndimsind ty çıkn snuçlın güvnililiği, dğlndimd kullnıln vilin v bilimsl knıtlın güvnililiği il dğudn ilişkilidi. Eksik, ytsiz vy şüphli vill ypıln nlizld blisizlik v vysyn nı d yüksk lcktı. Bu mçl bilimsl littü vili, tm vili, ndüsti plı, tüktici ğilimli il ilgili vil v uzmn göüşlindn ylnılbili. Çşitli kynkldn ld diln vilin ty kyduğu snuçlın güvnililikli d ynı dğildi v tsnif dilmli gki. Önğin; klinik çlışmll ilgili n zyıf knıtl uzmn göüşli lk kbul dilikn, dh güvnili knıtl dğu sısıyl vk plı, vk-kntl çlışmlı, Kht çlışml, tsdüfikntllü ştıml şklind güvnililik tk dvm d. En yüksk güvnililiğ ship knıtl is sistmtik dlmldn ld diln snuçldı. Risk dğlndimsi süçli tmmlndıktn sn snuçl isk yöntimin p lk sunulu v sunuln bu snuçl bilimsl göüş nitliği tşı. Kynkl 1. Th Intntinl Pgmm n Chmicl Sfty (IPCS). Wh Humn Hlth Risk Assssmnt Tlkit: Chmicl Hzds. Hmniztin Pjct Dcumnt N: Çlıcığlu M Risk nlizi v gıd güvnliği. 5. Ulusl Vtin Gıd Hijyni Kng Kitbı. 3-6 Nisn Antly. S:

7 3. Ky S Avup Biliği nd Gıd Güvnliği Ögütlnmsi v Tükiy dki Mvcut Duum. Eknmik Fum Dgisi. 4. EFSA, Risk ssssmnt f cntminnts in fd nd fd. EFSA Junl 2012; 10 (10) S: Vtin Hizmtli, Bitki Sğlığı, Gıd v Ym Knunu. Knun N: Kbul Tihi: 11/06/2010. Yyınlndığı Rsmi Gztnin Tihi: Syısı: Risk Dğlndim Kmit v Kmisynlının Çlışm Usul v Esslı Hkkınd Yöntmlik. Rsmi Gzt Tihi: EFSA EFSA Nsıl Çlışıy. Eişim dsi: f/sch/dc/fscptbchu_t.pdf. 8. Ekn, Ş Gıd, Tım v Hyvncılık Bknlığı nın Güvnili Gıd İçin Risk Dğlndim Yklşımı. Eişim dsi: HABERLER Göv Dğişikliği Gisun Ünivsitsi Tıp Fkültsi Tıbbi Fmklji Anbilim Dlı Öğtim Üysi Syın Pf.D. Küşd YAPAR, Gisun Ünivsitsi Rktö Ydımcılığı gövin tnmıştı. Ondkuz Myıs Ünivsitsi Vtin Fkültsi Fmklji Anbilim Dlı Öğtim Üysi Syın Dç.D. Yvuz Küşd DAŞ, OMÜ Vtin Fkültsi Dkn Ydımcılığı gövin tnmıştı. Unvn Dğişikliği Pf.D. Küşd YAPAR (Gisun Ünivsitsi Tıp Fkültsi Tıbbi Fmklji Anbilim Dlı, 2014). Dç.D. Yvuz Küşd DAŞ (Ondkuz Myıs Ünivsitsi Vtin Fkültsi Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlı, 2014). Dç.D. Füsun Kçl TEMAMOĞULLARI (Hn Ünivsitsi Vtin Fkültsi Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlı, 2014). Dç.D. Slim SEKKİN (Adnn Mnds Ünivsitsi Vtin Fkültsi Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlı, 2014). Dç.D. Em KARAKUŞ (Attük Ünivsitsi Vtin Fkültsi Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlı, 2014). Dç.D. Sinn İNCE (Afyn Kctp Ünivsitsi Vtin Fkültsi Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlı, 2014). Yd.Dç.D. Hikmt DİNÇ (Hn Ünivsitsi Vtin Fkültsi Fmklji v Tksiklji Anbilim Dlı, 2014). Yd.Dç.D. Nmık BİLİCİ (Kbük Ünivsitsi Sğlık Yükskkulu, 2014). Düny Vtin Hkiml Günü Düny Vtin Hkimli Biliği tfındn lınn bi kl 2000 yılındn itibn h yıl nisn yının sn cumtsi günü Düny Vtin Hkimli Günü lk iln dilmişti. Bu sbpl diğ ülkld lduğu gibi ülkmizd d mslğimizin n üst kuuluşu ln TVHB Mkz Knsyinin öncülüğünd tüm mslki dnk, ilgili kuum v kuuluşl il Vtin Fkültlinin d ktılımlıyl h yıl nisn yının sn cumtsi günü çşitli tkinlikll yut çpınd kutlnmktdı. Bu kpsmd lck şkild bu yıl 26 Nisn tihind yut gnlind ypıln çşitli tkinlikl il Düny Vtin Hkiml Günü kutlnmıştı. Dnğimizi tmsiln Yöntim Kuulu lk; Düny v Tük Vtin Hkimlinin bu nlmlı gününü kutluy v bugünün vtin hkimlik mslğin, ülkmiz insnı v ülkmiz hyvncılığın lumlu ktkıl sğlmsını diliyuz. 32. Düny Vtin Kngsi 32.Düny Vtin Kngsi Eylül 2015 tihlind İstnbul d gçklştiilckti. Tük Vtin Hkimli Biliği tfındn kng çlışmlı titiz bi şkild südüülmktdi. Bu kpsmd Kng Wb syfsı ynilnmiş v ktif hl gtiilmişti. Diğ tftn Bilim v Düznlm Kuullı luştuulk çlışmlın bşlmıştı. Diğ Hbl SOMA Mdn Ocğı Fcisı Mnis ilinin Sm ilçsind 13 Myıs 2014 tihind, kömü mdnind çıkn yngın ndniyl 301 mdncimizin ölümüyl snuçlnn v Tükiy Cumhuiyti tihinin n çk cn kybı göüln iş v mdncilik kzsı lk kyıtl gçn SOMA FACİASI yşnmıştı. Bu lim kzd hytını kybdn mdncilimiz Allh tn hmt, ykınlın v Ülkmiz bşsğlığı, ylı kdşlimiz d cil şifl diliyuz. Allh Ülkmizi bu tü flktldn v cıldn muhfz ylsin. 7

8 Bilimsl Etkinlikl Etkinlik Adı Tih Yi Wb Phmclgy&Physilgy Intntinl Scintific Cngss Ağusts Kul Lumpu, Mlzy 5 th EuChMS Chmisty Cngss 31 Ağusts-4 Eylül İstnbul 50 th Cngss f th Eupn Scitis f Txiclgy (EUROTOX 2014) 7-10 Eylül Edinbugh, İsky 17 th Intntinl Phmcuticl Tchnlgy 8-10 Eylül Antly Cnc Dug Discvy & Pclinicl Dvlpmnt Summit Eylül Lnd, İngilt Vtiny Phmcvigilnc: Including n Updt n Vlum IXb - Wht yu Nd t Knw t Cmply BABE th Wld Cngss n Bivilbity nd Biquivlnc: Phmcuticl R&D Summit Eylül Lnd, İngilt 29 Eylül-1 Ekim Bltim, ABD cm/ 3 d EAVLD Cngss (Eupn Asscitin f Vtiny Lbty Dignsticins) Ekim Pis, İtly IFOAM Düny Ognik Kngsi Ekim İstnbul Suthn Eupn Vtiny Cnfnc Ekim Bsln, İspny XI. Vtin Hkimli Mikbiylji Kngsi Ekim Antly Wld Phm Tils K Ekim Sul, Güny K phm-tils-wld-k/indx.stm V. Tükiy Zntik Hstlıkl Smpzyumu Ekim Ezuum Ulusl Btnik-Bitki Bilimi Kngsi Ekim Antly 9.Küçük Hyvn Vtin Hkimli Dnği Sükli Eğitim Kngsi 31 Ekim-1 Ksım İstnbul Clinicl Phmcy nd Intntinl Summit n Clinicl Phmcy ICPP 2014: Intntinl Cnfnc n Phmcy nd Phmclgy 2-3 Ksım Sn Fncisc, ABD Alık Bnkk, Tylnd bngkk/icpp Dnk Üyliği Aşğıdki blgli hzılyıp, dnk gnl sktliğin (vftd@vtfmtks.g.t yd vtfmtks@gmil.cm) ldn, nml pst yd kuy yluyl ulştıınız. Dnk E-pst dsindn ( Üy Kyıt Fmu, Bnk Dkntu (Tükiy İş Bnksı Dışkpı Şubsi, Şub Kdu: 4206, Hsp N: , IBAN: TR n lu Vtin Fmklji v Tksiklji Dnği hsbın dnk sitsind ( blitiln giiş v yıllık idtı), Nüfus cüzdnı ftkpisi, 2 dt vsiklık ftğf. BÜLTEN Vtin Fmklji v Tksiklji Dnği Yyın Ognıdı. Dnk üylin üctsiz lk göndili. Yıl: 2014 Syı: 10 ISSN Shibi: Pf.D. End YARSAN Yzı İşli Müdüü: Dç.D. Lvnt ALTINTAŞ Bültn Yyın Kuulu Dç.D. Lvnt ALTINTAŞ Yd.Dç.D. Hüsmttin EKİCİ D. Bgüm YURDAKÖK Aş.Gö. Fh Gönül AYDIN Dnk v Yzışm Adsi: Atmc Skk N: 8/ , Dışkpı- Ank Tl Blggç: Tsım v Bskı: Mdisn Yyınvi Ltd.Şti. Tl Çnkıı Cddsi 45/ 347 Ulus - Ank Bsım Tihi v Adt: 31 Tmmuz dt Yl süli yyındı, 6 yd bi yyınlnı. Bültnd yyınlnn yzılın sumluluğu yzlın itti. 8