Bölüm 4: Talep, Arz ve Fiyat

Transkript

1 Bölüm 4: Talep, Arz ve Fiyat Bir insan vücuuna sinir sisteminin yaptığı işe benzer bir işi fiyat mekanizması ekonomie yerine getirir. Fiyat mekanizması ekonomi için önemli bilgileri bir sinyal şekline ekonominin başka parçalarına iletir, fakat fiyatlar nasıl tespit olur? Neen eğişir? Bunu anlamak için kullanmamız gereken moel Arz Talep Moeliir. Arz ve talep kanunları piyasa ekonomisini anlamak için basitleştirilmiş bir araçtır. Bu bölüme piyasaların bu kanunları kullanarak nasıl fiyatları tespit ettiklerini bulacağız. Arz ve Talep Moeli 3 öğeen oluşur: 1. Talep: Piyasaaki tüketici avranışını anlatır 2. Arz: Piyasaaki firmaların avranışını anlatır 3. Piyasa Dengesi: tüketici ve firmaların piyasaaki ilişkisini anlatır. Talep eilen miktar (Quantity Demane): Bir ekonomieki tüketicilerin belirli zaman aralığına ve belirli şartlar altına satın almak isteikleri toplam mal veya hizmet miktarıır. Önemli noktaları: 1.) Bu talep miktarı istenilen (esire) bir miktarır ve alış-verişte gerçekleşmiş miktaran farklıır. 2.) İstenilen miktar buraa boş rüyaları eğil makul urumlara verilecek tepkilerin toplamıır. 3.) Talep eilen miktar belirli zaman aralığı için tanımlıır. Stok ve akış farklıır. Belirli zaman aralığına tüketicilerin talep ettikleri miktar birçok eğişik etkenen etkilenir. En önemlilerinen bazıları şunlarır: 1.) Ürünün fiyatı 2.) Gelir 3.) İkame mallarının fiyatları 4.) Zevkler 5.) Gelir ağılımı 6.) Nüfus 7.) Gelecek Beklentileri Etkilerini anlayabilmek için hepsinin tek tek etkisini inceleyip sonraan hepsinin toplam etkisini incelemek gerek. Ceteris Paribus (all other things being constant): Analiz boyunca iğer tüm eğişkenlerin eğerlerinin sabitlenmesi ve böylece saece mercek altınaki eğişkenlerin incelenmesi. Talep Eilen Miktar ve Fiyat Fiyat eğiştikçe bir ürünün talep eilen miktarı nasıl eğişir? ceteris paribus. Ekonominin temel hipotezlerinin birine göre ceteris paribus urumuna bir ürünün fiyatı ve o ürünün talep eilen miktarı ters orantılıır. Niçin? Her istek ve ihtiyacı karşılamak için genele biren çok mal ve hizmet bulunur. Eğer ceteris paribus urumu altına bir ürünün fiyatı artarsa bazı tüketiciler tamamen veya kısmen o ürünün alışını ururup bu malın yerine geçebilecek mallara yönelebilirler. Böylece fiyat olarak iğer mallara oranla relatif olarak aha pahalı olan malan kaçış olur, yani talep eilen miktar üşer. Talep Çizelgesi ve Talep Eğrisi Bunun için gerekli tanımlar: Talep (eman): Başka bir eğişken eğişmeiği (ceteris paribus) sürece belirli bir zaman aralığına tüketicilerin talep ettikleri miktar ile o malın fiyatı arasınaki ilişki. Talep eilen miktar (quantity emane): Bir ekonomieki tüketicilerin belirli zaman aralığına satın almak isteikleri toplam mal veya hizmet miktarıır. (Ceteris Paribus). Talep çizelgesi (eman scheule): Diğer her şey sabit kalma koşulu ile talebin tablo şekline gösterimi, tablo 3.1 e oluğu gibi. Talep kanunu (the law of eman): fiyatı arttıkça bir malın talep eilen miktarının üşmesi urumuur. Talep eğrisi (eman curve): Diğer her şey sabit kalma koşulu ile talebin şekil ile gösterimi, Şekil 3.1 e oluğu gibi. (Ceteris Paribus). Talep eğrisi neen ters eğimliir? Bir ekonomist için talebin manası: Tüm fiyat ve talep eilen miktar ilişkisi. (Diğer tüm eğişkenler sabit kalma koşuluyla, ceteris paribusall other things being equal). Ekonomistler bir piyasaaki talepten bahsettiklerine saece bir fiyat-talep eilen miktar kombinezonunan eğil bütün talep eğrisinen bahsetmiş oluyorlar. Bu yüzen talep eilen miktarla talebi çok kesin bir biçime ayırmak gerekiyor. TABLO 3.1 Bisiklet talebi (yıllık milyon bisiklet) Fiyat Talep eilen miktar

2 Talep Eğrisine Kaymalar Her istek ve ihtiyacı karşılamak için genele biren çok mal ve hizmet bulunur. Eğer ceteris paribus urumu altına bir ürünün fiyatı artarsa bazı tüketiciler tamamen veya kısmen o ürünün alışını ururup bu malın yerine geçebilecek mallara yönelebilirler. Böylece fiyat olarak iğer mallara oranla göreli olarak aha pahalı olan malan kaçış olur, yani talep eilen miktar üşer. Bunu tam tersi e fiyat üştüğüne gerçekleşir. (price) p (fiyat) Talep eğrisi ceteris paribus ile çizilmişti, fakat bu urum (yani sabit olan bir faktör ya a eğişken) eğiştiğine ilgili eğişkenleren birinin eğişme urumuna talep eğrisine kaymalara sebep olur. Talep eğrisinin ne tarafa kayacağının tespiti: her fiyatta talep eilecek miktar artarsa sağa oğru, her fiyatta talep eilecek miktar azalırsa sola oğru olur. (quantity) q (miktar) Bu kaymalara sebepler: 1. Ortalama hanehalkının gelir artışı: Normal mal: Talep artar talep eğrisi sağa Düşük (inferior) mallar: talep eğrisi sola 2. İkame (substitute) malların fiyat artışı: Talep artar talep eğrisi sağa 3. Tamamlayıcı (complementary) malların fiyat artışı: Talep üşer talep eğrisi sola 4. Zevkler mal lehine gelişirse Talep artar talep eğrisi sağa 5. Gelir Dağılımı? 6. Nüfus? 7. Gelecek Beklentilerinin fiyat artışı olacak şekile olması Talep artar talep eğrisi sağa Talep eğrisi üstüne harekete karşılık talebin kayması Talep eğrisi üzerine hareket saece malın fiyatı eğiştiğine meyana gelir. Fiyat bir sebeple eğişmesi talep eğrisi üzerine başka bir noktaya giilmesine sebebiyet verir. Daha önceen talebi etkileyen iğer faktörlerin varlığınan haberar oluğumuzu fakat onların analiz boyunca sabit kalığını varsaymıştık. (ceteris paribus). Eğer bu sabit kabul eilen eğişkenleren biri eğişiklik gösterirse bunun talep üzerine eğişik etkileri olmaktaır ve genele talep eğrisinin kayması şekline kenini gösterir. (price) p (fiyat) Talep eğrisi üstüne harekete karşılık talebin kayması konusu karıştırıl-mamalıır. (quantity) q (miktar)

3 Arz Arz (supply) iki eğişkenin birbirleri ile olan ilişkisiir: malın fiyatı ve firmaların o fiyatta arz etmek isteikleri miktar (quantity supplie). Belirli bir zaman aralığına firmaların satmak isteiklari mal miktarına arz eilen miktar (quantity supplie) enir. Arz eilen miktar bir akış miktarıır ve gerçekleşen satış miktarı (quantity actually sol veya quantity exchange) olmayabilir. Arz hipotezi (Kanunu): Ekonominin temel hipotezlerinen birine firmalar sattıkları malın fiyatı ne kaar yüksekse o kaar çok arz etmek isterler. Arz çizelgesi (supply scheule) tablo şekline temsil eerken, arz eğrisi (supply curve) grafik olarak biraz aha fazla bilgi içermekteir. Arzan bahseiliğine bütün eğri kasteilmekteir. Tek bir nokta arz eilen miktar iye nitelenirilmekteir. Arz eğrisine fiyat ve arz eilen miktar arasına pozitif bir ilişki görülmekteir. Firmaların üretip arz etmek isteikleri miktar fiyat ışına şunlaran etkilenir: 1. Teknoloji (aynı miktara giri ile aha fazla üretmek) 2. Üretim faktörlerinin fiyatı 3. Piyasaaki firma sayısı 4. Fiyatla ilgili beklentiler 5. Vergiler, esteklemeler ve regülasyonlar Maliyeti arttıran her etki arzı sola, azaltıcı etki sağa kayırır. Dikkat: 1. Eğer yukarıaki etkileren biri meyana gelirse talep eğrisi kaymaz! 2. Eğer biren çok eğişken eğişiyorsa toplam etkilerini anlayabilmek için hepsinin tek tek etkisini inceleyip sonraan hepsinin toplam etkisini birleştirmek gerek. Arz Eilen Miktar ve Fiyat Ekonomistler ekonominin bu temel hipotezine firmaların sattıkları malın fiyatı ne kaar yükselirse o malan o kaar çok arz etmek isteyeceklerini varsayarlar. Arz çizelgesi ve arz eğrisi talep çizelgesi ve eğrisine benzemekteir. Tablo 3.2 Bisiklet Arzı (yıllık milyon bisiklet) Fiyat Arz miktarı Arz Eğrisine Kaymalar Arzın eğişimini ekonomistler bütün eğrinin kayması için kullanırken arz eilen miktarın eğişmesini ise saece fiyat eğiştiğine başka bir noktaya geçmek olarak kullanmaktaırlar. (price) p (fiyat) Arz kaymasına sebep olabilecek ilgili eğişkenler: 1. Üretim faktörlerinin fiyat artışı Arz etmek pahalılaşır, arz eğrisi sola kayar. 2. Teknoloji Arz etmek ucuzlar, arz eğrisi sağa kayar. 3. Arz een firma sayısının artması Arz eğrisi sağa kayar. Arz eğrisi ceteris paribus ile çizilmişti, fakat bu sabit varsayılan faktör ya a eğişkenler eğiştiğine arz eğrisine kaymalar meyana gelir. (quantity) q (miktar)

4 Fiyatın Tespiti Piyasa Dengesi: Arz ve Talep Birleşimi Piyasaa geçerli olacak fiyat tek bir kimse yaa firmanın çabası-kararı ile mümkün olmuyor. Tüketici ve firmaların birbirleri ile etkileşime girerek bu etkileşim sonucu ortaya çıkan bir engeir. TABLE 3.3 FİYAT QUANTITY DEMANDED QUANTITY SUPPLIED Kıtlık 17 Fiyat artar Kıtlık 1 Fiyat artar Kıtlık 4 Fiyat artar Denge Değişmez Fazla 4 Fiyat üşer Fazla 8 Fiyat üşer Fazla 12 Fiyat üşer Fazla 14 Fiyat üşer Fazla 16 Fiyat üşer Denge (equilibrium) zıt güçlerin etkilerini urağan, kararlı bir şekile göstermeleri haliir. Denge fiyatı gerçek piyasa fiyatının yöneliği fiyattır ve oraa başka bir etkiye maruz kalmaığı sürece sabitlenir. Ekonominin arz-talep moeline enge koşulu (equilibrium conition) talep eilen miktar ile arz eilen miktarın birbirine eşit olması urumuur ve enge fiyatını (equilibrium fiyat) verir. Diğer bütün fiyatlar engesizlik fiyatıır ve piyasa bir eğişim ve arayış halineir. Piyasa fiyatını tespit eebilmek için fiyat ve talep eilen miktar ile arz ilişkisi olan fiyat ve arz eilen miktar birleştirilir. Piyasa fiyatını bulmaa piyasanın aktörlerinin avranışları çok önemli oluyor. Onların avranışları aşağıaki urumların gerçekleşmesine sebep olur. Eksiklik, yokluk (Kıtlık, excess eman): talep eilen miktarın arz eilen miktaran fazla olma urumuur ve bu uruma fiyat yükselme eğilimeir. Fazlalık (Fazla, excess supply): arz eilen miktarın talep eilen miktaran fazla olma urumuur ve bu uruma fiyat üşme eğilimeir. Denge fiyatı (Equilibrium fiyat): arz eilen miktarın talep eilen miktara eşit oluğu fiyat. Denge Miktarı (Equilibrium Quantity): Denge fiyatına alınıp satılan miktar. Piyasa Dengesi (Market equilibrium): Denge fiyatına ve enge miktarına bulunma urumu. P ($) Talep eilen miktar D Arz eilen miktar S Aşırı talep (Excess eman), Arz fazlası (Excess supply) D-S ,5 77, ,5 1 62, , ,5-62,5 Denge (equilibrium) zıt güçlerin etkilerini urağan, kararlı bir şekile göstermeleri haliir. Denge fiyatı gerçek piyasa fiyatının yöneliği fiyattır ve oraa başka bir etkiye maruz kalmaığı sürece sabitlenir. Ekonominin arz-talep moeline enge koşulu (equilibrium conition) talep eilen miktar ile arz eilen miktarın birbirine eşit olması urumuur ve enge fiyatını (equilibrium price) verir. Diğer bütün fiyatlar engesizlik fiyatıır ve piyasa bir eğişim ve arayış halineir. (price) p (fiyat)

5

6 Talep ve Arz Kanunları Talep ve Arz eğrileri, ceteris paribus varsayımı altına sabit kalan eğişkenler bir etkisini eğiştiriğine kaymaktaır. Böyle bir uruma mukayeseli statik (comparative statics) bu kaymalaran herhangi birinin etkilerini analiz etmek için kullanılıyor. (price) p (fiyat) Fiyatlar ve Enflasyon (quantity) q (miktar) Mutlak fiyat (absolute money): malın nominal eğeri, yani almak için öenen miktar. Relatif fiyat: Miktar olarak başka bir malan almak için bu malan gereken miktar. Bu arz talep moeli enflasyonlu ekonomileri anlatabilmekteir.

7 1. Soğuk havaların balık avlamayı güçleştiriğini üşünürsek bu balık arz eğrisini nasıl etkiler? Fiyat ve miktar nasıl etkilenir? Farz eelim ki soğuk hava sebebiyle insanlar a pazara gitmeikleri için balığa olan talep azalırsa balık talep eğrisineki urumu gösteriniz? Kış geliğine balık piyasasına gerçekleşmiş balık alış satış miktarına ne olmuştur? Balık fiyatlarına ne oluğunu söyleyebilir miyiz? 2. Arz veya talebin nasıl bir eğişimi aşağıaki urumlara sonuçlanabilir? (Her seferine yalnızca birinin eğiştiğini varsayarsak). Vieo kameraların fiyatları son yıllara üştü ve alış-veriş miktarı arttı. Orijinal kotların satışı ilk önce arttı sonra üştü. Kahve tiryakilerine hitap een kahve piyasası kahve satıcılarının çeşitleri arttırması sonucu genişliyor. Tekstil San sentetik ipliklerin fiyatını talebin zayıf oluğunu bilmesine rağmen arttırı. 3. Marihuana maesinin kanun tarafınan üretilip satılması serbest bırakılırsa fiyat ve satılan miktar nasıl eğişir? 4. Bilgisayarların iğer mallara oranı son 15 yıl içine önemli sayılabilecek bir miktara üştü. Arz ve talebin eğişmesi ile bu nasıl açıklanabilir? Buna sebep olan sebepler ne olabilir? 5. Grafik olarak aşağıakileri etkileren bilini kullanarak gelen şıkları sınıflanırın. Balığa talep artışı Talep eilen balık miktarına üşüş Diğer bir sebep a. Devlet balık avlanması yapılan bazı bölgeleri kapattı. b. Balık fiyatlarının artışınan ötürü insanlar aha az balık alıyor. c. Katolik kilisesi Cuma günü olan balık yasağını kalırı.. Sığır eti fiyatları üştü ve böylece tüketiciler aha az balık aha çok et yiyorlar. e. Yakın göllereki cıva zehirlenmesi balıkçıların buralaran avlanmaktan vazgeçiri. f. Balık yemenin et yemekten aha iyi oluğu iia eilir. 6. Japon arabalarının arz ve talep eğrilerini enge miktar ve fiyatları olacak şekile işaretleyelim. Devlet Japon arabalarına piyasaaki enge miktarının altına bir kota koyarsa urum ne olacaktır? 7. Meşhur artistlerin veya maçların öncesine kuyruklara uzun bekleyişlerin sebebi ne olmaktaır? Fiyat mekanizmasının çalışmasına bir problem mi varır? Fırsatçılar neen varır? 8. Tüketicilerin gelirineki bir artış bilgisayara talebi sağa kayırırken rayonun talebini sola kayırıyor. Hangi mal normal malır, hangisi üşük malır. Şekillerle gösteriniz. 9. Arz ve talep matematiksel enklemlerle e ifae eilebilir. Aşağıaki arz ve talep için enge eğişkenleri P ve Q yu hesaplayınız. Arz: Q 5 + 2P Talep: Q 5 + 2P Tüketicilerin gelirlerineki bir artış sonucu talep aşağıaki hali alırsa yeni enge miktarları eskilerine yüze olarak ne kaar eğişmiştir? Bölüm 5: Esneklik, Elastikiyet (Elasticity) Arz ve talep kanunları, arz ve talepte bir eğişme oluğuna fiyatlara bir azalma veya artma olup olmayacağını söylerken, esneklik konusu bunun oransal miktarının ne kaar olacağını söyler. Buna ilaveten, esneklik konusu bize bir eğişkenin iğer bir eğişkene ne kaar hassas oluğunu sayısal eğer olarak verir. Teorik olarak aklımıza gelebilecek her iki eğişken için esneklik tanımlayabiliriz. Talebin Fiyat Esnekliği (Price Elasticity of Deman) Talebin Fiyat Esnekliğini bir malın talep eilen miktarının o malın fiyatına hassasiyeti olarak tanımlayabiliriz. Malın fiyatı arttığına (azalığına) talep eilen miktarın yüze olarak üşüşüür (artışıır). Birimsiz bir ölçüür.

8 talep eilen miktaraki yüze egisim e (Talebin fiyat elastikiyeti) fiyattaki yüze egisim e Q P / Q / P Q Q P P P Q Eğer bir malın fiyatı ile ilgili elastikiyetten bahseiliyorsa aşağıakileren herhangi biri kullanılabilir: Talebin fiyat elastikiyeti talebin elastikiyeti (elasticity of eman) elastikiyet P Q Talep eilen miktar fiyat eğişikliklerine aha fazla cevap veriyorsa (neye göre?) biz buna Elastik talep iyoruz. İnelastik talep ise talep eilen miktar fiyat eğişikliklerine güçlü cevap veremiyorsa oluyor. (Şekil 4.1) Not: elastikiyet hemen her zaman negatif bir sayıır fakat ekonomistler elastikiyetten bahseerken genele saece mutlak eğerinen bahseerler. Bu gerçek hep aklımıza bulunmalıır.

9 η talep eilen miktaraki yüze egisim fiyattaki yüze egisim Hesaplamalara iki nokta için kullanacağımız formül: η Q P / / Q P (q (p 1 1 q1-q + q )/ 2 p1-p + p )/ 2 (Talepteki fiyat elastikiyeti) q1-q (q1 + q ) p1-p (p + p ) 1 Fiyat Elastikiyetinin Ölçülmesi Her zaman aynı başlangıç noktası olan grafikleri karşılaştırmak mümkün olmayabilir veya grafiğin eğimine bakmak yanıltabilir. MAL FİYAT DÜŞÜŞÜ (CENT) TALEP EDİLEN MİKTARDAKİ ARTIŞ Kaşar 4 75 Gömlek 4 5 CD çalar 4 1 MAL ESKİ FİYAT YENİ FİYAT ORTALAMA FİYAT ESKİ MİKTAR YENİ MİKTAR ORTALAMA MİKTAR ELASTİKİYET Kaşar 3,4 3 3, ,5 Gömlek 16,2 15, CD çalar 8,2 79,8 8 9,

10 η <1 İnelastik Talep η >1 Elastik Talep Elastikiyet eğerlerinin yorumlanması (price) p (fiyat) Elastikiyetler için Terminoloji Elastik talep: talebin fiyat elastikiyeti 1 en büyük olan talep. İnelastik talep: talebin fiyat elastikiyeti 1 en küçük olan talep. Birim elastik talep: talebin fiyat elastikiyeti 1 olan talep. Göreli (relatively) Elastik: Bir malın elastikiyetinin (η 1) iğer bir malın elastikiyetine (η 2) göre aha yüksek oluğu urum. η 1 > η 2. Göreli inelastik: Bir malın elastikiyetinin (η 1) iğer bir malın elastikiyetine (η 2) göre aha üşük oluğu urum. η 1 < η 2 Mükemmel elastik talep: talebin fiyat elastikiyeti sonsuz olan talep. Mükemmel inelastik talep: talebin fiyat elastikiyeti sıfır olan talep. Tablo 4.1 (quantity) q (miktar) Terim talebin fiyat elastikiyeti eğeri (e ) Mükemmel inelastik η (ikey talep eğrisi) İnelastik η < 1 Birim elastik η 1 Elastik η > 1 Mükemmel elastik A malı B malına göre göreli olarak aha elastiktir. η (yatay talep eğrisi) A malının elastikiyeti B malının elastikiyetine göre aha yüksektir. Elastikiyet her yere aynı eğilir. İkame malların elastikiyeti aha yüksek. Grup mallar keni içlerine elastik, gruplar arasına ise inelastiktirler. Kısa ve uzun vaee elastikiyet eğişebilir ve genele elastikleşir. Bunun sebebi ise uzun vaeli talep eğrisinin farklı olmasıır.

11 Toplam Hasıla Fiyat * Miktar PxQ (Tüketicinin öeiği para) Fiyat Elastikiyeti ve Toplam Hasılaaki (tüketici maliyetteki) Değişim Fiyat Q Hasıla Q Toplam Maliyet Fiyat * Miktar 1. Talep elastikse fiyattaki bir üşüş toplam hasılayı (harcamaları) arttırmakta, artış ise üşürmekteir. 2. Talep inelastikse fiyattaki bir üşüş toplam hasılayı (harcamaları) üşürmekte, artış ise arttırmaktaır. 3. Talep elastikiyeti bire eşitse, harcamalar etkilenmiyor. Fiyat artışının hasıla üzerineki etkisi Fiyat üşüşünün hasıla üzerineki etkisi η < 1 İnelastik Hasıla artar Hasıla azalır η 1 Birim elastik Hasıla eğişmez Hasıla eğişmez

12 η > 1 Elastik Hasıla azalır Hasıla artar Mal veya hizmet tipi η Y Elastikiyet Yumurta.1 Benzin.2 Ayakkabı.9 Yurt ışına seyahat 1.2 Alkollüler 1.5 Mücevher 2.6 Mal veya Hizmet Yiyecek.3 Bira.4 Şarap 1. Araba 1.2 Uçak yolculuğu 6. Talep eğrisi üzerine elastikiyet her yere aynı eğilir. Bir mal için iyi bir ikame varsa o zaman elastikiyeti yüksek oluyor. İkame malların elastikiyeti aha yüksek. Grup mallar keni içlerine elastik, gruplar arasına ise inelastiktirler. Mal hane halkı gelirinin büyük bir bölümünü oluşturuyorsa o zaman elastiktir Kısa ve uzun vaee elastikiyet eğişebilir ve genele elastikleşir. Bunun sebebi ise uzun vaeli talep eğrisinin farklı olmasıır. Uzun vaee talebin elastikiyeti kısa vaeekine oranla aha fazla oluyor. Geçici fiyat üşmelerinin elastikiyeti, sürekli üşüşlere oranla aha yüksektir. Göreli elastik eğri iki elastikiyet karşılaşılığına olur. Eğer petrol fiyatı 2$ an 22$ a çıkar talep eilen miktar a 6 milyonan 48 milyona üşerse elastikiyet ne olur? Talepteki Kaymalarla ilgili Elastikiyetler talep eilen miktaraki yüze egisim gelireki yüze egisim Gelir Elastikiyeti e Y > 1 elastik e Y < 1 inelastik Normal mallar: e Y > Düşük mallar: e Y < Temel ihtiyaç maelerinin genele üşük bir gelir elastikiyetine sahiptirler. Normal mallar: η Y > η Y > 1 elastik η Y < 1 inelastik Düşük mallar: η Y < Temel ihtiyaç maelerinin genele üşük bir gelir elastikiyetine sahiptirler. Talebin Çapraz Elastikiyeti η XY talep eilen X malinin miktarinaki yüze egisim Y mali fiyatinaki yüze egisim Ceteris paribus varsayımı ile sabit sayılan başka bir malın etkisi, bu varsayım kalırılınca miktar olarak iğer mala etkisi bu formülle tespit eilir. Artı sonsuz ve eksi sonsuz arasına eğerler alabilir. Ayrıca işaretine göre malların bir birleri ile olan tamamlayıcı ya a ikame etkisi görülebilir.

13 Arz Elastikiyeti η S arz eilen malin miktarinaki yüze egisim malin fiyatinaki yüze egisim Arza üretim faktörlerinin ikame kolaylığı arzı elastik yapar, çünkü bir fiyat artışı (üşüşü) urumuna üretimi eğiştirerek üretim faktörlerinin kullanım oranı eğişmekteir. Aynı şekile uzun vae aha elastiktir. Uzun Dönem Eğrileri

14 Tüketim Vergisi Vergi konulmasının tüketiciye mi üreticiye mi yansıığı tartışılan bir konuur. Cevabı ise arz ve talep eğrilerinin elastikiyetine gizliir.

15

16