Cetin Sungur&Murat Köyden - 9.Sınıf Tarih Soru Bankası.

Transkript

1 Cetin Sungur&Murat Köyden - 9.Sınıf Tarih Soru Bankası

2 I Ç m B E K E U E R Ö nsöz... vii Ünite I Tarih B ilim i... 1 Ünite li Uygarlığın Doğuşu ve İlk U ygarlıkla r Ünite III İlk Türk D e vle tle ri...65 Ü nite IV İslam Tarihi ve Uygarlığı (13. Yüzyıla Kadar) Ü nite V Türk-İslam Devletleri ( Y üzyıllar) Ü nite V I Türkiye Tarihi ( Y ü zyılla r)...161

3 Ünite I Tarih Bilimi Ünite İçindekiler: Tarihin Tanımı, Konusu ve Tarihi Olayların Özellikleri... 3 Tarih Öğreniminin Ö nem i... 3 Tarih Biliminin Yöntemi... 4 Tarihin Tasnifi (Sınıflandırılması)...5 Zaman ve Takvim...5 Tarih Yazıcılığı... 5 Tarihin Faydalandığı Bilim D alları... 6 Ne Öğreneceğiz? Tarihin tanımı ve konusunu, Tarih biliminin özelliklerini. Tarih araştırmalarında takip edilen yöntemi. Tarihin niçin zamana,, mekâna ve konuya göre sınıflandırıldığını, Zaman ve takvim bilgisi île Türklerin kullandığı takvim leri, Tarih yazıcılığının geçirdiği aşamaları. Tarihin faydalandığı bilim dallarını öğreneceğiz.

4 Tarih araştırm aları kaynak ve belgelerle yapılır. Arkeoloji ve sanat tarihi, tarihe yardımcı bilim dallarındandır.... HHP T 1 - ' îs 0 : -i A. p O T i -pü?. İ p t V - 1,' : C- m -- irî t.7 jfm X.. ' * 1 j - ' 1-. î' - L / - c T' ö t e ' ' Yazılı belgeler yalnızca Tarih Çağlarında görülür.

5 Tarihin Tanımı, Konusu ve Tarihi Olayların Özellikleri Tarih insanların geçmişteki her türlü faaliyetlerini yer ve zaman göstererek, neden sonuç ilişkisi içerisinde belgelere dayalı olarak inceleyen bir bilim dalıdır. Tarihi olaylar kesintisiz olarak devam eder. Bir zincirin halkaları gibi birbirlerini neden ve sonuçlarıyla takip ederler. Bu süreç içinde bir olay, kendinden önceki başka bir olayın sonucu; kendinden sonraki diğer bir olayın da sebebidir. Bir olayın tarih biliminin kapsamı içine alınması için o olayın üzerinden belirli bir süre geçmiş olmalı, olayın geçtiği yer ve zaman bilinmelidir. Olayın zamanının belirtilmesi, önceki ve sonraki olaylarla ilişkilerinin açıklanmasını, günün koşullarının ortaya konulmasını kolaylaştırır. Olayların üzerinden belli bir sürenin geçmesi, olayların değişik yönlerinin görülmesini sağlar. Tarihi olaylar meydana geldiği zamanın koşullarına göre değerlendirilmelidir. Günümüzün değer yargılarıyla yorumlanmamalıdır. Yeni belgeler tarihi bilgileri pekiştirebileceği gibi tamamen değiştirebilir. 9 Tarihi olayların tekrarlanması mümkün değildir. Bu nedenle deney ve gözlem metodu kullanılamaz. Tarihi gelişmeler olay ve olgulardan meydana gelir. Kısa sürede olup biten işler olay, uzun bir zaman diliminde oluşan durumlar ise olgudur. İstanbul'un fethi tarihi bir olaydır. İstanbul'un zamanla bir Türk kenti özelliği kazanması ise olgudur. Tarih Öğreniminin Önemi Tarih öğrenimi, aile, vatan, m illet ve insan sevgisini artırır. M illî birlik, bütünlük ve dayanışma duygusunu geliştirir. İnsanların aralarındaki anlaşmazlıkları barış yolu ile çözümlemelerine yardımcı olur. Geçmiş olaylardan ders almamızı, böylelikle dîn, dil ve ırk ayrımı yapmadan barış içinde yaşamayı öğretir.

6 Tarih Biliminin Yöntemi Her bilimin kendine uygun bir yöntemi vardır. Fen bilimleri gözlem ve deneye, laboratuvar ölçümlerine, formüllere dayalı bir yöntem kullanır. Sosyal bir bilim olan tarih ise geçmişte yaşanmış olayları konu edindiğinden deney ve gözlem yöntemlerini kullanamaz. Tarihin yöntemi ise tarihi olayları inceleyerek anlamak ve açıklamaktır. Tarih araştırmaları kaynak ve belgelere başvurularak yapılır. Tarih hakkında bize bilgi veren, onu doğru anlayabilmemiz için tanıklık eden her türlü malzemeye belge ya da kaynak adı verilir. Belgeler sözlü, yazılı, yazısız, çizili, sesli ve görüntülü kaynaklar olmak üzere dörde ayrılır. Sözlü Kaynaklar: Sözlü kaynaklar, halk arasında ağızdan ağıza söylenmek suretiyle günümüze kadar gelmiş, bir kısmı ise yazıya geçirilmiş, tarihle ilgili bilgileri içerir. Tarihi şiirler, destan, efsane, hikâye ve menkıbeler sözlü kaynaklardır. Yazısız Kaynaklar: İlk insanlardan günümüze kadar insan eliyle yapılan maddi eser ve eşyalardır. Bunlara genel olarak arkeolojik belgeler denir. Taş, kemik ve madenden yapılmış araç gereçler, silahlar, mağara resimleri, mezarlar, kabartmalar, heykeller bunlar arasındadır. Yazılı Kaynaklar: Tarih araştırmalarında kullanılan en önemli kaynaklardır. Taş, tablet, papirüs ve deri üzerine yazılan yazılar, kitabeler, mühürler, kitaplar, paralar, fermanlar, gazete ve dergiler bu gruba girer. Yazılı kaynaklar yalnızca Tarih Çağlarında görülür. Tarih Öncesi Çağlarda yazılı belgenin olması söz konusu edilemez. Çizili, Sesli ve Görüntülü Kaynaklar: Plan ve haritalar, CD, film, fotoğraf, resim, tablo vb. Ancak bu kaynakların ekleme, çıkarma yani montaj özelliklerinin bulunması dikkatli incelemeyi gerektirir. Tarih araştırmalarında ilk basamak tarama (kaynak arama), ikinci basamak tasnif (sınıflandırma), üçüncü basamak tahlil (çözümleme), dördüncü basamak tenkit (eleştiri) ve son basamak terkip (sentez)'ûn. 1. Tarama: Araştırma yapılacak konu île ilgili her türlü belge ve malzemenin toplanması aşamasıdır. 2. Tasnif: Araştırma için kaynaklardan toplanan bilgiler araştırmanın verilerini oluşturur. Bunlar belli bir plan içerisinde tasnif edilir. Tasnif çalışması, meydana getirilecek eserin planını ortaya koyar. 3. Tahlil: Eldeki verilerin bilgi yönünden yeterli olup olmadığı tespit edilir. Bu aşamada eldeki malzeme ve veriler kullanıma hazır hale getirilir.

7 4. Tenkit: Belgelerin gerçek veya sahte yahut üzerinde oynanmış olup olmadığının araştırılması yapılır. Tarih araştırmalarında ancak güvenirliliğinden emin olunan malzeme kullanılır. 5. Terkip: Terkip aşaması araştırmanın en önemli kısmını oluşturur. Eserin yazımına geçilir. Tarihin Tasnifi (Sınıflandırılması) Tarih biliminin çok geniş bir çalışma alanına sahip olması onun incelenmesini zorlaştırmıştır. Bu zorluğu aşmak, tarih araştırmalarını ve tarih öğretim ini kolaylaştırmak için tarihsel gelişmeler, zamana, mekâna ve konuya göre tasnif edilmiştir. Zamana Göre Sınıflandırma: İnsanlık tarihi yazının bulunuşu (MÖ. 3200'ler) esas alınarak iki ana bölüme ayrılmıştır. Yazının bulunmasından önceki döneme Tarih Öncesi Çağlar, yazının bulunmasından sonraki döneme ise Tarih Çağları adı verilir. Olaylar kronolojik dilimlere ve çağlara bölünmüştür. İlk Çağ Tarihi, XX. Yüzyıl Avrupa Tarihi gibi. Mekâna Göre Sınıflandırm a: Bu sınıflandırmada ana unsur coğrafi konumdur. Olaylar hangi mekânda geçmişse ona göre sınıflandırılır. Asya Tarihi, Türkiye Tarihi, Orta Doğu Tarihi gibi. Konuya Göre Sınıflandırma: İnsanların faaliyet gösterdiği alan ve konu ile sınırlandırılmıştır. Bu sınıflandırmada, toplumların siyasi, sosyal, ekonomik, kültürel, hukuki vb. yönleri ayrı ayrı ve derinliğine araştırılır. Tıp Tarihi, Ekonomi Tarihi, Sanat Tarihi gibi. Zaman ve Takvim İnsanlar zaman kavramını algılamaya başladıkları andan itibaren geçmişi, şimdiki zamanı ve geleceği daha iyi değerlendirebilmek amacıyla zamanı yıllara, aylara, haftalara ve günlere bölerek hesaplamışlardır. Böylece takvim ler ortaya çıkmıştır. İnsanların kullandığı takvim ler ay ve güneşin hareketlerini esas almıştır. Ay takvimini Sümerler, Güneş takvim ini ise Mısırlılar bulmuştur. Sümerler, 360 günden ibaret olan ay yılını 30 günlük 12 aya bölmüşlerdir. Ay'ın dünya çevresinde 12 kez dönmesi, bir ay yılını oluşturur. Mısırlılar ise güneş yılını 365 gün olarak kabul ederek 12 aya bölmüşlerdir. Dünyanın güneş çevresinde bir kez dönmesi güneş yılını oluşturur. Türkler tarih boyunca 12 Hayvanlı Türk takvim i, Hicrî takvim, Celali takvim, Rumî takvim ve Miladi takvim kullanmışlardır. Tarih Yazıcılığı İnsanların yaşadıkları, gördükleri olayları kaydetme ihtiyacı tarih yazıcılığını ortaya çıkarmıştır. Tarih yazıcılığının başlangıcı Herodot'un tem silcisi olduğu hikâyeci tarih yazıcılığıdır. Bu tü r tarih yazıcılığında tarihi bilgiler hikâye ve efsanelerle iç içedir. Roma ve İslam dünyasında da ilgi gören bu tarih anlayışında karşılaştırma ve tenkit metodu da olmadığından bilimsel değer söz konusu değildir.

8 Yer ve zamandan bahsedilmekle beraber, neden ve sonuç ilişkileri dikkate alınmaz. Öğretici tarih yazıcılığının tem silcisi ise Tukidides'tir. Bu tü r yazıcılıkta topluma fayda sağlamak, ulusal birliğin ve ahlaki değerlerin geliştirilmesi amaçlanır. Olayın kahramanlarından dikkat çekecek şekilde bahsedilir. Olayların daha çok olumlu yönleri öne çıkarılır. Günümüzdeki tarih yazıcılığında olaylar kaynaklara dayalı olarak, yer-zaman, neden sonuç ilişkisi içinde incelenir. Bu tü r tarih yazıcılığına araştırmacı tarih yazıcılığı adı verilir. Tarihin Faydalandığı Bilim Dalları Tarih ilgi alanı geniş bir bilim dalıdır. Tarih araştırmalarına temel teşkil eden kaynaklar da çok çeşitlidir. Bu nedenle tarihçi, bu kaynakların incelenmesi sırasında diğer bilim dallarından yararlanır. Bu bilim dallarının başlıcaları şunlardır: Coğrafya: Tarihi olayların meydana geldiği yerin incelenmesinde tarihe yardımcı olur. (Özellikle beşeri ve Arkeoloji: Su ve toprak altında kalan tarihi eserlerin, maddi kalıntıların ortaya çıkarılmasını sağlar. Özellikle yazının bulunmasından önceki dönemler için son derece önemlidir. Kronoloji: Tarihsel olayların zamanlarını saptayarak, düzgün ve bilimsel bir sıraya konmasını sağlar. Etnografya: İnsan topluluklarının gelenek ve göreneklerini inceler. Antropoloji: İnsan ırklarının tarihi gelişimini, fizik yapısını inceler. Paleografya: Milletlerin tarih içinde kullandıkları yazı ve alfabeleri inceler. Tarih Çağlarında meydana gelen olayların aydınlatılması ve araştırılmasında son derece önemlidir. Epigrafya: Anıtlar ve taşlar üzerine kazınmış, yazılmış yazıların okunmasını sağlar. Bu bilim dalı paleografya ve filoloji ile birlikte Filoloji: Tarih boyunca yaşamış ve günümüze kadar ulaşmış dilleri inceler. Diller arasındaki etkileşimi ve akrabalık bağlarını ortaya koyar. Konuşulan dilleri inceleyerek göç yollarının tespitine yardım eder. Diplomatik: Resmi belgeleri, antlaşmaları, ferman ve beratları inceler. Nümizmatik: Eski paraları inceler. Devletlerin ve toplumların sosyal, kültürel ve ekonomik durumları hakkında bilgi verir. Bunlardan başka heraldik (armabi/im), toponimi (yer adları bilimi), antroponimi (kişi adları bitimi), istatistik, edebiyat, sosyoloji, psikoloji, ekonomi, kimya (karbon 14 metodu) tarih araştırmalarında tarihçilere yardım eder.

9 1. Tanım: Tarih insanların geçmişteki her türlü fa aliyetini, yaşayışlarını, birbirleriyle olan ilişkilerini, neden-sonuç, yer-zaman göstererek, belgelere dayalı olarak inceleyen bir bilim dalıdır. Durum: Hititler, Kafkaslar'dan Orta Anadolu'ya gelerek Kızılırm ak boylarına yerleştiler. Başkentleri H attuşaş, A nadolu'da doğu-batı ve kuzey-güney doğrultusunda işleyen yolların kesiştiği bir noktada bulunuyordu. Tarım ve hayvancılıkla uğraşan Hititler, Kuzey Suriye ve Mezopotamya ile ticaret de yapmışlardır. Yukarıdaki tanım ve durum birlikte değerlendirildiğinde, tarihin tanımındaki hangi özelliğe değinilm em iştir? A) Neden sonuç ilişkisi B) Yer C) Zaman D) İnsanların yaşayışı E) Toplulukların birbirleriyle ilişkileri 2. İnsan topluluklarının tarım faaliyetlerine başlayıp yerleşik hayata geçmesinden sonra, giderek daha teşkilatlı toplum yapıları ve uygarlıklar ortaya çıkmaya başladı. Bu süreçte ılıman iklim kuşağının ve büyük nehirlerin havzalarının insan yerleşmesine ve uygarlık merkezlerine en uygun ortamı oluşturduğu görülmektedir. Buna göre, I. Yerleşik hayata geçilmesi insan yaşantısını değiştirm iştir. II. Tarım faaliyetlerine Tarih Çağlarında geçilmiştir. III. Coğrafi özellikler yerleşim ve uygarlıkların ortaya çıkışını etkilemiştir. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) I, II ve III 3. Tarihi olayları iyi bir şekilde incelemek ve araştırm ak için zamana, mekâna ve konuya göre sınıflandırma yapılmıştır. Buna göre Oktay Aslanapa'nın "Türk Sanatı" adlı kitabının, I. zamana, II. mekâna, III. konuya göre sınıflandırma türlerinden hangilerine örnek oluşturduğu söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 4. Varoluşundan günümüze kadar insanlığın yaşadığı süreci Tarih Çağlarına ve dönemlerine ayır-,3, madaki temel amaç aşağıdakilerden hangisidir? s s jjj A) Tarihi olayların araştırılma ve öğretimini kolaylaştırmak B) Olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi kurmak C) Tarihsel süreçteki olay ve olguları tespit etmek D) Tarihi olayların incelenmesinde objektifliği sağlamak E) Tarihi araştırmalarda birinci elden kaynakları kullanmak 5. Aşağıdaki olaylardan hangisinin oluş zamanı diğerlerine göre daha belirgindir? A) Mısırlılar ile H ititler arasındaki Kadeş Antlaşması MÖ 1280 yılında yapılmıştır. B) Hititler MÖ 2000 yıllarına doğru Anadolu'ya gelerek yerleştiler. C) İlk parayı MÖ 700'lü yıllarda Lidyalılar buldular. D) Osmanlı Devleti XIII. yüzyılın sonlarına doğru kuruldu. E) Atatürk Samsun'a 19 M ayıs'ta çıktı.

10 6. İnsanlık tarihinin ilk büyük uygarlıklarından Mezopotamya, Dicle ve Fırat'ın suladığı bereketli topraklarda; Mısır, Nil Havzası'nda; Hint, İndus Havzası'nda; Çin, Sarı Irmak'ın aktığı bölgede doğmuştur. Buna göre uygarlıkların kurulduğu yerlerin, I. coğrafya, II. paleografya, III. epigrafya bilim dallarından hangilerinin doğrudan ilgi alanına girdiği savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 9. Tek bir tanık olayı doğru aktarabilir, ama birbirinden bağımsız iki tanık yanılgı ihtim alini azaltır. M evcut belgelere, yeni birisi eklendiğinde yeni bulunan, diğerleri ile karşılaştırılarak yanılgıları ve çelişkileri ortadan kaldırmak ve yorumları güçlendirmek veya çürütmek için kullanılır. Buna göre, I. Tarihi bilgiler değişebilir özelliğe sahiptir. II. Tarih araştırmalarında farklı kaynak ve belge-, ler kullanılmalıdır. III. Yeni bulunan her yeni belge, mevcut bilgilerimizi temelinden değiştirir. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 7. K urtuluş Savaşı'nda ilk askeri başarı Doğu Cephesi'nde Ermenilere karşı elde edilmiş ve 3 Aralık 1920 tarihinde Ermenilerle Gümrü Barış Antlaşması imzalanmıştır. Bu sürecin araştırılmasında, I. paleografya, II. diplomatik, III. epigrafya bilim dallarından hangilerinden yararlanılacağı söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III 10. Tarihte kısa sürede olup biten işler olay, uzun bir zaman diliminde oluşan durumlar ise olgudur. Buna göre aşağıdakilerden hangisinin olgu olduğu söylenemez? A) Anadolu'nun Türkleşmesi B) Türklerin İslamiyeti kabul etmeleri C) Selçukluların Malazgirt Meydan Savaşı'nı kazanması D) AvrupalIların Türk-İslam dünyasına karşı Haçlı Seferleri düzenlemeleri E) OsmanlIların Balkanlarda egemenlik kurması 8. Aşağıdaki tarihe yardımcı bilim dallarından hangisi sadece Tarih Çağları döneminde kullanılabilir? A) Paleografi B) Arkeoloji C) Antropoloji D) Kimya (Karbon 14 metodu) E) Sanat tarihi 11. MÖ 1280 tarihinde yapılan Kadeş Antlaşması için aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) MÖ XIII. yüzyılın son çeyreği B) MÖ XII. yüzyılın son çeyreği C) MÖ XIII. yüzyılın ilk çeyreği D) MÖ XIII. yüzyılın ikinci yarısı E) MÖ XII. yüzyılın ikinci yarısı

11 1. Tarih öğreniminin,. uygarlığın tüm toplumların katkısıyla oluştuğu bilincini vermesi, II. m illî değerleri ve kültürü tanıtarak m illî bilinç kazandırması, IH. bireye çeşitli olaylar arasında ilişki kurup, mantık yürüterek sonuca varabilme yeteneğini kazandırması faydalarından hangilerinin doğrudan ulusal amaçlara yönelik olduğu savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 4. Aşağıdakilerden hangisinin, tarihin tasnifi tü rle rinden, konuya göre sınıflandırmaya örnek oluşturduğu söylenemez? A) Türk Hukuk Tarihi B) Türk Kültür Tarihine Giriş C) XX. Yüzyıl Dünya Tarihi D) Resimli Türk Edebiyatı Tarihi E) Hun Sanatı 2. Tarih bilim inin, I. deney ve gözlem yöntemini kullanamaması, II. fen bilimlerinde olduğu gibi genel kural ve yasalarının olmaması, İli. geçmiş dönemlerdeki olayları araştırması özelliklerinden hangilerinin tarihi olayların tekrar edilemeyişi ile ilgili olduğu söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 5. Aşağıdaki tarihlerden hangisi diğerlerine göre da; jf ha eski bir zamanı qösterir? * % A) MÖ 209 B) MÖ 1200 C) MÖ 3200 «D) MS 476 E) MS Tarih eğitimi her şeyden önce bugünkü uygarlığın nasıl meydana geldiğini öğretirken, ortak değerlere sahip çıkılmasını, din, dil, ırk gibi ayrımlara girmeden barış içinde yaşama bilinci kazandırır. Bir milletin ferdi olarak geçmişini öğrenen bir kişinin sorumluluk ve vatandaşlık duygusu gelişir. Kişi tutucu ve bilime aykırı düşünme biçimi yerine ileriye dönük, güncel olayları geniş açıdan değerlendirebilen, yorumlayabilen bir düşünme tarzına sahip olur. Yukarıdaki paragrafta tarih öğreniminin, I. bireysel, II. toplumsal, III. evrensel ölçülerde sağladığı faydalardan hangilerinden bahsedildiği savunulabilir? A) Yalnız l B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 6. Tarih araştırmalarında belge ve kaynakların kullanılmasında bazen problemler çıkabilir. Belge ve kaynağın yazarının olaya farklı bakması, algılaması ve farklı anlatması mümkündür. Bu nedenle yazılı kaynakların doğruluk derecesi, güvenirliliği, aynı olaydan bahseden farklı kaynaklar arasındaki uyum ve uyumsuzluğun ortaya konması son derece önemlidir. Bu durum tarih biliminin araştırma yönteminin hangi aşamasının önemini ortaya koymaktadır? A) Tarama (kaynak arama) B) Tasnif (sınıflandırma) C) Tahlil (çözümleme) D) Tenkit (eleştiri) E) Terkip (sentez)

12 7. Tarihe yardımcı bilim dallarından bazıları şunlardır: I. Arkeoloji II. Nümizmatik III. Antropoloji IV. Paleografya Bu bilim dallarından hangileri Tarih Öncesi Çağların araştırılmasında kullanılabilir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, il ve III E) I, III ve IV 10. Öğretici tarih yazıcılığı okuyucuya m illî duygular aşılamayı hedefleyen, devletlerin resmi tarihleridir. Olayların kahramanlarından dikkat çekecek şekilde bahseder. Daha çok olayların ve kişilerin olumlu yönleri dile getirilir. Buna göre öğretici tarih yazıcılığında, tarih biliminin, I. nesnellik, II. yer ve zaman öğesine yer verme, III. öncelikle birinci elden kaynakları kullanma özelliklerinden hangilerinin olmayacağı savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III Yakın zamana kadar Türklere ait ilk paranın Tür- gişlere ait olduğu kabul edilirken son araştırmalarda Türklere ait ilk paranın Kök Türklere ait olduğu ortaya çıkmıştır. Bu paragrafın başına getirilecek en uygun başlık aşağıdakilerden hangisidir? A) Tarih Biliminin Yöntemi B) Tarihte Neden Sonuç İlişkisi C) Tarihi Bilgilerin Değişebilir Özelliği D) Tarihi Olayların Değerlendirilmesi E) Türklerde Tarih Yazıcılığı 11. "Tarih biliminin konusu yaşanan tarihten, tarih bilgisine ya da tarihsel gerçeklikten bu gerçekliğin doğru bilgisine ulaşmaktır. Ancak hiçbir kimse tarihsel gerçekliğin mutlak doğru bilgisine ulaştığını iddia edemez." diyen bir araştırmacı, aşağıdakilerden hangisini görüşlerine kanıt olarak gösterebilir? A) Tarihsel sürecin olay ve olgulardan meydana gelmesi B) Olay ve olgulardan her birinin, bir diğerinin nedeni ya da sonucu olması C) Bulunacak yeni belgelerin var olan bilgiyi değiştirebilmesi D) Olayların meydana geldiği zamanın şartlarına göre değerlendirilmesi E) Tarihi olayların döneminin kültürünü ve to p lum karakterini yansıtması Günümüzde bilinen en eski düğümlü halı Altay Dağları eteklerinde, Pazırık'ta bir mezar odasında bulunmuştur. Mezar odası içine dolan suyun buz tutması ve halının bu buzun içinde kalması günümüze kadar korunarak gelmesini sağlamıştır. Halının kenarlarında süvari ve geyik figürleri bulunmaktadır. Pazırık halısının incelenmesi aşağıdaki bilim dallarından hangisinin doğrudan konusudur? A) Paleografi B) Sanat tarihi C) Sosyoloji D) Epigrafi E) Etnografya 12. Tarihe yardımcı bilim dallarından bazıları şunlardır: I. Arkeoloji II. Antropoloji III. Paleografya IV. Diplomatik V. Epigrafya Bunlardan hangileri, hem Tarih Öncesi Çağlarda hem de Tarih Çağlarının araştırılmasında kullanılır? A) I ve II B) II ve III C) III ve V D) I, II ve IV E) I, IV ve V

13 1. Varoluşundan günümüze kadar insanlığın yaşadığı tarih bir bütündür. Ancak bu bütünü, bir defada inceleyip öğrenebilmek, ya da bu bilgilerin tamamını başkalarına öğretebilmek mümkün değildir. Aşağıdakilerden hangisi bu zorluğu gidermek için oluşturulmuştur? A) Araştırmalarda diğer bilim dallarından yararlanma B) Olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi kurma C) Tarih araştırmalarında nesnelliği esas alma D) Tarihsel süreci çağlara ve bölümlere ayırma E) Öncelikle birinci elden kaynakları kullanma 4. I. Bu tü r tarih yazıcılığında olaylar hakkında masal ve efsanelerle dolu bilgiler verilir. Olaylar arasındaki neden-sonuç ilişkileri üzerinde çok durulmaz. II. Bu tü r yazıcılıkta ta rih çile r toplum a fayda sağlamak, mensup oldukları toplum u harekete geçirerek millî birlik ve ahlaki değerleri geliştirmeyi amaçlamışlardır. III. Bu tü r tarih yazıcılığında tarihi olaylar kaynaklara dayalı olarak araştırılır, olayların gelişimi, yeri, zamanı, sebep ve sonuçları bir bütün olarak değerlendirilir. Yukarıda özellikleri verilen tarih yazıcılığı türleri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? 2. İslamiyet öncesi Araplar kabileler hâlinde yaşarlardı. Kabileler aynı kökten gelen ailelerden oluşurdu. Ailede ve toplumda erkek söz sahibiydi. Arap toplumunda kız çocuklarına değer verilmez, kadın miras hakkından yararlanamazdı. Yukarıdaki bilgiler tarihin faydalandığı bilim dallarından hangisinin konusunu oluşturur? A) Coğrafya B) Arkeoloji C) Sosyoloji D) Felsefe E) Diplomatik A) B) C) D) E) Araştırmacı Öğretici Hikâyeci III I II 3. İlk Çağda meydana gelen, I. MÖ 1280 tarihinde Hititlerle Mısırlılar arasında Kadeş Antlaşması'nın yapılması, II. Fenikelilerin MÖ 1250 yılında alfabeyi bulması, III. Lidyalıların MÖ 7 00'lü yıllarda parayı bulması gelişmelerinin aşağıdaki bilim dallarıyla ilişkisi hangisinde doğru verilmiştir? 5. Tarihî bir olayla ilgili bilgi veren, tarihi aydınlatan, tarihe tanıklık eden her türlü malzemeye belge (kaynak) adı verilir. Aşağıdakilerden hangisinin yazısız kaynaklardan biri olduğu söylenemez? ı II A) Taş ve kemikten yapılmış araç-gereçler A) Arkeoloji B) Filoloji C) Diplomatik Nümizmatik Paleografya Paleografya Paleografya Diplomatik Nümizmatik B) Paralar C) Mağara duvarlarına yapılan resimler D) Epigrafya Nümizmatik Filoloji D) Dolmen adı verilen anıt mezarlar E) Diplomatik Filoloji Epigrafya E) İnsan iskeletleri ve fosiller

14 6. Kök Türk Yazıtlarını inceleyen bir tarihçinin aşağıdaki bilim dallarının hangilerinden daha cok yararlanması beklenir? A) Coğrafya - Arkeoloji B) Epigrafi - Paleografya C) Antropoloji - Edebiyat D) Epigrafi - Nümizmatik E) Filoloji - Heraldik 9. Tarihî olayları iyi bîr şekilde incelemek ve öğrenmek için tarih; zamana, mekâna ve konuya göre sınıflandırılmıştır. Buna göre Robert Mantran'ın "XVI. ve XVII. yüzyıllarda İstanbul'da Gündelik Hayat" adlı kitabının, I. zamana, II. mekâna, III. konuya göre sınıflandırmanın hangilerine örnek oluşturduğu söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 7. Fen bilim lerinin yöntem i deney ve açıklamadır. Tarih gibi sosyal bilimlerinki ise anlama ve açıklamadır. OsmanlIların sosyal yapısını, Selçukluların dünya görüşünü laboratuvara sokmak ve incelemek mümkün değildir. Buna göre aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Tarihî olaylar tekrarlanamaz. B) Tarihî olaylar meydana geldiği toplumun kül-! türlerini yansıtır. C) Bir tarihî olayın objektif olarak değerlendirilmesi için üzerinden belli bir süre geçmelidir. D) Tarih yazılırken olayın geçtiği zamanın şartları göz önüne alınmalıdır. E) Tarihî olaylar incelenirken onların maddi ve manevi bütün nedenleri dikkate alınmalıdır. 10. T ürklerin ilk kullanm ış oldukları ta kvim, 12 Hayvanlı Türk takvim idir. Türkler İslamiyet'in kabulünden sonra Hicri takvim i kullanmaya başlamışlardır. Büyük Selçuklular döneminde ise Melikşah tarafından yaptırılan Celali takvim i kullanmışlardır. Bu bilgilere dayanarak, I. Türkler tarih boyunca değişik takvim ler kullanmışlardır. II. Türkler astronomi biliminde ileri gitmişlerdir. III. Türklerin hicri takvim i kullanması Büyük Selçuklular döneminde sona ermiştir. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve E) I, II ve III 8. Türklerin tarih boyunca kullandığı aşağıdaki takvimlerden hangisi güneş yılı esasına göre düzenlenmemiştir? A) 12 Hayvanlı Türk takvim i B) Hicri takvim C) Celali takvim i D) Rumi takvim E) Miladi takvim 11. Tarih Öncesi Çağların aydınlatılmasında aşağıdaki kaynaklardan hangisinden yararlanılabilir? A) Destanlar B) Mağara duvar resimleri C) Haritalar D) Yıllıklar E) Paralar

15 1. Bir tarih araştırmacısı, çalışmalarında kaynak olarak kullanacağı metinleri anlamak için o m etinlerin yazılarını okumakla yetinemez. O metnin yazıldığı dili de iyi bilmesi gerekir. Bu durum tarih araştırmalarında, I. paleografya, II. filoloji, III. heraldik bilim dallarından hangilerinden yararlanmayı zorunlu kılmaktadır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III 4. Tarihçinin kullandığı malzemeyi oluşturan belgeler çok değişik karakterlere sahip yazılarla yazılmıştır. Mısır'ın hiyeroglif yazısı, Mezopotamya'nın çivi yazısı, Türklerin Orhun ve Uygur alfabeleri bilinmeden bu milletlerin tarihini incelemek mümkün değildir. Bu yazıların çözümlenmesi ve özelliklerinin belirlenmesi aşağıdaki bilim dallarından hangisinin konusunu oluşturur? A) Epigrafya B) Paleografya C) Diplomatik D) Etnografya E) Antropoloji 2. "Tarihçinin biraz da sanatkâr olması gerekir. Çeşitli kaynaklardan elde edilen verilere dayanılarak bir tarih eseri yazmak, yünden iplik yaparak kumaş dokuduktan sonra, herkesin beğenisini ka-, zanan bir elbise dikme ya da çeşitli inşaat malze- ğ meşini işlevsel olduğu kadar sanat yönü de bulu- < nan bir mimarı esere dönüştürmeye benzer." diyen bir araştırmacı tarih biliminin araştırma yöntem inin hangi basamağından söz etmektedir? A) Tarama (kaynak arama) B) Tasnif (sınıflandırma) C) Tahlil (çözümleme) D) Tenkit (eleştiri) E) Terkip (sentez) 5. Tarih Öncesi Çağlardan itibaren günümüze değin insanlığın yaşadığı sürecin aydınlatılmasında, I. arkeoloji, II. diplomatik, III. paleografya, IV. nümizmatik bilim dallarından yararlanma sırası aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) I, II, III, IV B) I, III, II, IV C) II, III, I, IV D) II, IV, III, I E) IV, I, II, III 3. "Tarih yazmak, yapmak kadar mühimdir. Yazan, yapana sadık kalmazsa, değişmeyen hakikat insanlığı şaşırtacak bir mahiyet alır." M ustafa Kemal bu sözüyle aşağıdakilerden hangisine vurgu yapmıştır? A) Birinci elden kaynakların kullanılmasına B) Olayların açıklanmasında neden-sonuç ilikisinin kurulmasına C) Olayların nesnel bir biçimde açıklanmasına D) Tarih yazıcılığında öğretici tarihin esas alınmasına E) Tarih biliminin vatan ve ulus sevgisi kazandırması gerektiğine 6. Günümüzden geriye doğru gidildikçe yazılı kaynak ve belgeler azalmakta, bu durum tarih araştırmalarını zorlaştırmaktadır. Buna göre, I. Tarih Öncesi Çağlar ile ilgili bilgilerimiz sınırlıdır. II. Tarih Çağları, Tarih Öncesi Çağlara göre daha fazla belgeye sahiptir. III. Tarih Çağlarında araştırma yapmak Tarih Öncesi Çağlara göre daha kolaydır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

16 7. Tarihi olay ve olgular arasında neden-sonuç ilişkisinin kurulabilmesi için olayların oluş sırasının bilinmesi gerekmektedir. Bu durum tarihe yardımcı bilim dallarından hangisinin kullanılmasını zorunlu hâle getirmektedir? A) Kronoloji B) Arkeoloji C) Coğrafya D) Diplomatik E) Filoloji 10. Tarih yazıcılığının öncülerinden Herodot "İnsanoğlunun yaptıklarının zamanla unutulmaması, Yunanlılar ve Persler arasındaki savaşın nedenleri konusunda merakta kalınmaması" için eser, yazdığını belirtirken, Tukidides, "ödül kazanma amaçlı geçici bir deneme değil, hiçbir zaman unutulmayacak bir eser bırakma" amacıyla yazdığını belirtir. Buna göre, Herodot ve Tukidides île ilgili olarak, I. Yaşadıkları olay ve sürecin gelecek kuşaklar tarafından öğrenilmesini amaçlamışlardır. II. Tarih yazıcılığına önemli katkılar sağlamışlardır. III. Araştırıcı tarih yazıcılığını başlatmışlardır, yargılarından hangilerine ulaşılabilir? 8. Türklerin tarih boyunca kullandığı bazı takvim ler şunlardır: I. 12 Hayvanlı Türk takvim i, II. hicri takvim, III. Celali takvim i, IV. miladi takvim Bunlardan hangileri din değişikliğinin bir sonucu olarak kullanılmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve IV E) III ve IV A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 11. Eğer insanlar, geriye yaptıklarının izlerini bırakmamış olsalardı, onların tarihlerini yazmaya başlayamazdık. Tarihin yazılabilmesi için bize, insanların geçmişi hakkında kanıt ve tanıklar gerekmektedir. Buna göre, I. taş ve madenden yapılmış araç gereçler, II. mağara ve piramitlere yapılan resimler, III. devletler arasındaki ticari ve siyasi antlaşma metinleri belgelerinden hangilerinin geçmişe ait kanıt ve tanıklar olduğu savunulabilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 9. Paleografya eski yazı bilimidir. Tarihî metinlerin çözümlenmesi ve özelliklerinin belirlenmesi paleografyanın önemini artırmaktadır. Buna göre aşağıdakilerden hangisinin paleografyanın ilgi alanına girdiği söylenemez? A) Mısır hiyeroglifleri B) Mezopotamya kil tabletleri C) H itit yıllıkları D) Yunanlıların bitki ve hayvan m otifli vazoları E) Sümer kralı Urukagina'nın kanunları 12. Atatürk, "Eğer bir millet büyükse kendisini tanımakla daha büyük olur." diyerek... verdiği önemi göstermiştir. Yukarıdaki cümledeki boşluk, aşağıdakilerden hangisiyle tamamlanmalıdır? A) Tarih öğrenimine B) Olaylar arasında sebep sonuç ilişkisi kurulmasına C) Yazılı kaynakların kullanılmasına D) Hikayeci tarih yazıcılığına E) Tarih araştırmalarında nesnel olmaya

17 1. Türklerin kullandığı ilk takvim olan 12 Hayvanlı Türk takvim inde her yıl bir hayvan ismiyle anılmaktadır. Bu durum aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir? A) Sosyal durum ve ekonomik uğraşın takvim lerine yansıdığının B) Türklerin tarımsal faaliyetlerde bulunmadığının 3. Tarih boyunca meydana gelen, I. göç, II. ticaret, III. savaş gelişmelerinden hangilerinin neden ve sonuçları tarih biliminin ilgi alanına girer? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III C) Ticaretin kültürel etkileşime neden olduğunun D) Atın ilk defa Türkler tarafından evcilleştirildiğinin E) Türklerin bazı hayvanlan kutsal saydığının 4. Tarihî olaylar bir zincirin halkaları gibi birbirlerini neden ve sonuçlarıyla takip ederler. Bir olay kendisinden sonraki bir olayın nedeni, önceki bir olayın da sonucudur. Buna göre aşağıdaki olayların hangisinde nedenşa sonuç ilişkisi doğru verilmemiştir? 1 A) Yazının bulunması - İnsanlar arasındaki iletişimin kolaylaşması B) Yerleşik hayata geçilmesi - Köy ve kasabaların kurulması 2. MÖ 3300 yıllarında yaşamış olan Buz Adamı Ötzi, Alpler'de keşfedilmiş bir mumyadır. Ötzi'nin ölümü esnasında 1.60 boyunda olduğu anlaşılmıştır. Ayakkabıları geniş, su geçirmez nitelikte ve karda yürümek için özel olarak tasarlanmıştır. Mumya kapsamlı bir şekilde ölçülmüş, röntgen ışınlarından geçirilmiş ve tarihlendirilmiştir. Dokuları ve sindirim sistemi içindeki buluntular ve diğer kalıntılar mikroskopla incelenmiştir. Buna göre Buz Adamı Ötzi'nin mumyasının incelenmesinde aşağıdaki bilim dallarından hangisinden yararlanıldığı söylenemez? A) Kimya (Karbon 14 metodu) B) Antropoloji G) Arkeoloji D) Tıp E) Paleografya C) Ateşin bulunması - Toprak ve madenden eşyalar yapılması D) Paranın bulunması - Ticaretin başlaması E) Uluslararası ticaretin yoğunlaşması - Kültürler arasında etkileşimin artması 5. Sümer yazısı bilinen en eski yazıdır. Sümerler kil tabletleri, üstüne yazı yazdıktan sonra pişirirlerdi. Arkeolojik kazılar sırasında, bazıları 5000 yıllık olan binlerce tablet bulunmuştur. Bu durum aşağıdaki bilim dallarından hangisinin konusunu oluşturur? A) Paleografya B) Kronoloji C) Etnografya D) Epigrafya E) Diplomatik

18 Başkent S ardes'in içinden geçen P aktalos Irmaği'nın alüvyonlarında doğal olarak bulunan altın-gümüş karışımı "elektron" madeninden basılan ilk sikkelerin üzerinde, Lidya Krallığı'nın arması olan aslan başı bulunuyordu. İlk Lidya sikkeleri muhtemelen Alyattes döneminde basılmıştır. Sikke basımının daha iyi bir duruma gelmesi Kral Krezüs (Karun) zamanında ortaya çıkmıştır. Bu durum aşağıdaki bilim dallarından hangisinin konusunu oluşturur? A) Nümizmatik B) Filoloji 9. Tarih Öncesi dönemlerden kalan araç ve gereçlerin gün ışığına çıkarılmasında öncelikle (I) biliminden yararlanılır. Toplulukların hangi paraları kullandıklarının incelenm esinde (II) biliminden yararlanırken, insan toplumlarının kullandıkları yazıların incelenm esinde (III) bilim inden yararlanılır. Tarihsel olayların geçtiği yeri ve iklim koşullarının bilinmesinde is e... (IV) biliminden yararlanılır. Sıralı noktalı yerlere aşağıdaki bilim dallarından hangileri getirilmelidir? C) Etnografya E) Arkeoloji D) Kronoloji I II III IV A) Arkeoloji Nüm izm atik Paleografya Coğrafya B) Kronoloji Etnoloji Arkeoloji Toponom i Anadolu, Asya Kıtası'nın en batısında yer alan bir yarımadadır. Asya ve Avrupa kıtalarının birleştiği stratejik bir noktada olması ve coğrafi konumu nedeniyle. Tarih Öncesi dönemlerden beri birçok medeniyetin beşiği olmuştur. Yeryüzünün en eski yerleşim yerlerinden bazıları Cilalı Taş Çağından bu yana Anadolu'da kurula gelmiştir. Bu nedenle Anadolu tarihi, uygarlığı ve burada yaşayan insanlar tarih araştırmacılarının ilgi odağı olmuştur. Anadolu'nun Tarih Öncesini araştıran bir tarih araştırmacısının, aşağıdaki bilim dallarından hangisinden çalışmalarında yararlanma olanağı yoktur? A) Antropoloji B) Filoloji C) Etnografya D) Kronoloji E) Arkeoloji w» *8 I 10 C) Arkeoloji Epigrafya Etnoloji Kronoloji D) Antropoloji Nüm izm atik Sosyoloji Diplom atik E) Arkeoloji Etnoloji Epigrafya Kronoloji I. Yer adlarının veriliş şeklini, anlamını ve geçirmiş olduğu değişimi inceler. II. Arkeoloji ve tarih keşiflerini zenginleştirir ve onların doğruluğunu destekler. III. Etnik yerleşme biçimlerini gösterir ve belli göç dönemlerinin tespitini sağlar. Yukarıdaki özellikler aşağıdaki hangi bilime aittir? A) Toponomi C) Coğrafya B) Filoloji D) Karbon 14 E) Heraldik 8. Toprak ve su altında kalmış tarihî kalıntıların ve eserlerin ortaya çıkarılmalarını ve değerlendirilmelerini sağlayan, arkeoloji,bilimidir. Aşağıdaki arkeolojik belgelerden hangisi Tarih Çağlarının aydınlatılmasında ötekilerden daha çok yararlı olur? A) Duvar ve mağara resimleri B) Kaba metal paralar C) Savaş araçları ve silahlar D) Tapınak ve sur kalıntıları E) Çanak çömlek kalıntıları 11 Eski devirlerden günümüze kadar, toplumların kullandığı arma ve bayraklar ile resmi belgelerdeki arma ve özel işaretleri inceleyerek tarihsel konuların aydınlatılmasında tarihçiye yardımcı olan bilim dalı aşağıdakilerden hangisidir? A) Toponomi B) Onomastik C) Heraldik D) Kronoloji E) Diplomasi /f'- / \ I ', > İ * \/ I ^ / \vn I V ' i, V I v / \ N / ' I ' V f T-'xj ı > V ^ / i j N s ' v I ^ \ sı / ' X ' l 'A LA< \ / &,e!/^ 3 U E < \ / 5l^A^ X/ /A/^7A7i,.B^ \ / C \ / )

19 1,. Taş, metal, tahta, mermer, seramik gibi kalıcı ve sert maddeler üzerine yazılan yazıları inceler. II. Yazıtları ve tarihî yapıtlardaki yazıları inceleyerek tarih araştırmalarına yardımcı olur. III. Anıtlar üzerindeki kitabelerin ait olduğu dönem hakkında bilgiler verir. Yukarıdaki özellikler tarihe yardımcı bilim dallarından hangisine aittir? A) Heraldik B) Epigrafya C) Antropoloji D) Onomastik E) Etnografya 4. Tarih bilim i ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Tarihin konusu insan faaliyetleridir. B) Tarihî olaylar incelenirken neden ve sonuç ilişkileri içinde ele alınır. C) Tarihî olaylar süreklidir ve kesintisiz bir şekilde devam eder. D) Tarih öğrenimini ve araştırmasını kolaylaştırmak için tarihi olaylar zaman, mekân ve konusuna göre sınıflandırılır. E) Tarihî olayların araştırılmasında sadece yazılı ve resmi belgelerden yararlanılması esastır. 2. Tarih bilimine ait aşağıdaki özelliklerden hangisi fen bilimlerinin çalışma özellikleriyle ortak niteliktedir? A) Deney ve gözleme yer verilmemesi B) İnsan topluluklarının geçmiş yaşantılarını in- ' celemesi C) Olayların neden sonuç ilişkileri içinde incelenmesi D) Çalışma alanının insanlar olması E) Sosyal olayların tekrarının olmaması 3. Mısırlılar yılı 365 gün olarak hesaplamış ve 12 aya bölmüşlerdir. Bugünkü takvim in temelini oluşturan Mısır takvimini Yunanlılar ve Romalılar da kullanmıştır. Julius Sezar ve Papa XIII. Gregorious tarafından düzeltilerek bugünkü takvim (miladi) meydana getirilm iştir. Bu bilgiler aşağıdakilerden hangisinin göstergesidir? A) Toplumların birbirinden etkilendiğinin B) Bilimsel çalışmaların yönetimlerce desteklendiğinin C) Mısırlıların diğer topluluklara göre bilimde gelişmiş olduğunun D) Mısır ile diğer toplumlar arasında ticari ilişkiler olduğunun E) Dinsel inanışın bilimi etkilediğinin 5. I. İncelemelerde yalnızca resmi bilgi ve kaynaklara başvurulması İl. Olayların yer, zaman ve konularına göre sıralanması III. Mevcut bilgilerin birbirleriyle karşılaştırılarak güvenilir olup olmadıklarının araştırılması IV. Araştırmanın yapıldığı dönemin şartlarının dikkate alınması Yukarıdakilerden hangileri tarihçilerin araştırmalarında kullanılacak yöntemlerdir? A) I ve III B) II ve IV C) II ve III D) I ve IV E) II, III ve IV 6. I. Olayların geçtiği zamandaki koşulları dikkate alma, II. Güvenilir belgelere dayanma, III. Yazılı kaynaklardan yararlanma, IV. Geçmişte meydana gelmiş toplumsal olayları konu edinme Bir tarih araştırıcısının, tarihsel bir olayı doğru değerlendirilebilmesi için yukarıdaki bilgilerden hangileri ön koşullardan olamaz? A) I ve III B) II ve IV C) III ve IV D) II ve III E) I ve II

20 7. Tarih, insan topluluklarının geçmişteki yaşayışlarını, birbiriyle olan ilişkilerini; oluşturdukları kültürlerini, uygarlıklarını, yer ve zaman göstererek, sebep sonuç ilişkileri içinde inceleyen ve belgelere dayanarak anlatan bilimdir. Bu tanımda tarih biliminin hangi özelliği yoktur? A) Eski dönemleri aydınlatması B) Tarihsel olayların meydana geldiği yeri belirtmesi C) Meydana gelen olaylarla ilgili kronolojiye yer vermesi D) Kaynaklardan yararlanılması 10. M iladi takvim le ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisinin doğru olduğu söylenemez? A) İlk şekli Sümerlere aittir. B) Bir yıl 365 gün 6 saat olarak kabul edilmiştir. C) Romalılar ve Papa XIII. Gregorious tarafından geliştirilmiştir. D) Hz. İsa'nın doğumu takvim başlangıcı olarak kabul edilmiştir. E) 1 Ocak 1926'dan itibaren Türkiye'de de kullanılmaya başlamıştır. E) Olayların analizini yapması 8. Tarihe yardımcı bilim dallarından bazıları şunlardır: I. Epigrafi, II. Diplomatik, III. Nümizmatik, IV. Kronoloji Bu bilim dallarından hangilerinin ilk örnekleri Anadolu uygarlıklarının etkisiyle ortaya çıkmıştır? A) Yalnız III B) I ve II C) II ve III D) II ve IV E) II, III ve IV 9. Devletler arası yazışmaları, antlaşmaları, resmi yazışmaları şekil ve içerik olarak inceleyen diplom atik biliminin, I. Kadeş Antlaşması, II. I. TBM M'nin karar tutanakları, III. Mısırlı rahiplerin dua metinleri türlerinden hangilerinin ilgi alanına girdiği söylenebilir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III H 11. Tanım: Tarih, insan topluluklarının geçmişteki ya- S* sayışlarını, faaliyetlerini, birbirleriyle olan ilişkilerini yer ve zaman göstererek, neden ve sonuç ilişkileri içerisinde inceleyen bir bilimdir. Durum: Türkler ana yurtları Orta Asya'da göçebe bir hayat yaşıyor ve hayvancılıkla uğraşıyorlardı. Türkler ana yurtta meydana gelen kuraklık, otlakların yetersizliği, başka kavimlerle yapılan mücadeleler gibi nedenlerle göç etmişler, Asya, Avrupa ve Afrika'nın değişik bölgelerine yerleşmişlerdir. Göç ettikleri yerlerdeki insanları uygarlık açısından etkilemişlerdir. Yukarıda verilen durumda, tarihin tanımında yer alan özelliklerden hangisine değinilm em istir? A) Yer B) Zaman C) İnsan topluluklarının yaşayışları D) İnsanların birbirleriyle ilişkileri E) Olaylar arasında neden sonuç ilişkisi

21 ETKİNLİK - 1 Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun kelimelerle tamamlayınız. 1. Tarih hakkında bize bilgi veren, onu doğru anlayabilmemiz için tanıklık eden her türlü malzemeye...denir. 2. Tarih Öncesi Çağlardan kalan belgelerin ta m a m ı...kaynaklardır. 3. Tarihte kısa sürede olup biten gelişmeler... uzun bir zaman sürecinde oluşan durumlar is e... dur. 4. Tarihi olaylar süreklilik gösterdiği için olaylar arasında... ilişkisi vardır. 5. Tarih araştırmalarında kullanılacak olan belgelerin güvenirliliği ve doğruluğunun araştırılmasına...adı verilir. 6. Türkler, Müslüman olmadan ö n c e takvim i kullanmışlardır. 7. Tarihte ilk ay ta k v im in i... ilk güneş takvim ini is e...kullanmıştır. 8. H e ro d o t... yazıcılığının ilk temsilcisidir. 9. Anıtlar üzerindeki kitabeleri ve yazıları...bilim dalı inceler. 10. Belgeleri tür, şekil ve içerik bakımından değerlendiren bilim d a lın a... denir. 11. Bir sonuca ulaşmak için bilim ve mantığa uygun biçimde yapılan araştırma şekline...adı verilir. 12. Kıtaların, ülkelerin, bölgelerin, şehirlerin tarihi... göre sınıflandırmaya girer. 13. Atatürk, Türk tarihinin bilimsel yöntemlerle incelenip, araştırılması için 1931 yılında... kurdurmuştur.

22 ETKİNLİK - 2 Aşağıdaki ifadelerden doğru olanın karşısına (D), yanlış olanın karşısına (Y) harfi yazınız. Doğru Yanlış 1. Tarihte kısa sürede olup biten, anlık, günlük gelişmeler tarihi olgudur. 2. Tarihi olayların en belirgin özelliği tekrarlanamamaları ve deneylerinin yapılamamasıdır. 3. Konuya göre tasnifte belli bir coğrafi bölge incelenir. 4. Takvimin kullanılmasında Sümerler ve Mısırlılar öncü olmuşlardır. 5. Paleografya hem Tarih Öncesi Çağları hem de Tarih Çağlarının aydınlatılmasında kullanılır. ETKİNLİK - 3 Aşağıda soldaki sütunda bazı takvim lerin özellikleri sağdaki sütunda da takvim ler verilmiştir. İlişkili olan takvim leri eşleştiriniz. 1. Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah'ın emriyle hazırlanmıştır. Güneş yılına göre düzenlenmiştir. 2.. Türklerin kullandığı ilk takvimdir. Güneş yılını esas alır. 3. Hz. Muhammed'in Mekke'den Medine'ye göçünü başlangıç yılı olarak esas almıştır. 4. Osmanlı Devleti'nde güneş yılına göre düzenlenen ve mali islerde kullanılan takvim dir. 5. Hz. Isa'nın doğumunu başlangıç olarak kabul eden, ülkemizde 1 Ocak 1926'dan itibaren kullanılmaya başlayan takvimdir. A. Rumi Takvim B. Hicri Takvim C. Miladi Takvim D. 12 Hayvanlı Takvim E. Celali Takvim

23 ETKİNLİK - 4 Aşağıda verilen tarihe yardımcı bilim dallarını ilgili resimlerle eşleştiriniz. 1. Epigrafya < --s. A) Y - V '- -vac1: 'AC 2. Nümizmatik -**1 -..» 3. Heraldik C) f. 4. Antropoloji t f; r- 1-, 5. Arkeoloji j s a '& h ^jjssa Ş ) ı'c* S 2 - İ r SÎST: 1 s-* ü f rçs- 6. Paleografya F) P İ ^ İ İ

24 ETKİNLİK - 5 YAZILI SINAVA HAZIRLIK 1. Tarih biliminin konusu nedir? Açıklayınız. 2. Olay ve olgu kavramlarını örneklerle açıklayınız. 3. Kaynak nedir? Kaynakları türüne göre sınıflandırınız. 4. Tarih araştırmalarında tenkit (eleştiri) aşamasının önemini belirtiniz. 5. Tarihin zamana, mekâna ve konuya göre sınıflandırılması nedir? Örneklerle açıklayınız.

25 6. Türklerin tarih boyunca kullandıkları takvimleri, temel özellikleriyle beraber yazınız. 7. Tarih bilgileri niçin değişebilir özelliğe sahiptir? Örneklerle açıklayınız. 8. Tarih yazıcılığının gelişim sürecini belirtiniz. 9. Tarihin faydalandığı bilim dallarından arkeoloji, coğrafya, paleografya, diplomatik ve nümizmatik hakkında bilgi veriniz. 10. Aşağıdaki kavramları açıklayınız. Şehnameci Vakanüvis Nesnellik Yöntem Tahlil (Çözümleme)

26 ETKİNLİK - 6 BULMACA Aşağıdaki soruların cevaplarını kutucuklara yazınız. 1. Osmanlı Devleti'nde dönemin olaylarını kaydeden devlet tarihçisi. 2. Eski paraları inceleyen bilim dalı. 3. Öğretici tarih yazıcılığının kurucusu. 4. Tarihi bir olayla ilgili her türlü malzemenin genel adı. 5. Kısa sürede (anlık, günlük) olup biten işlerin adı. 6. Büyük Selçuklu sultanı Melikşah adına düzenlenen takvim. 7. Tarih araştırmalarında eserin yazım aşaması. 8. Ay takvim ini ilk kullanan uygarlık. 9. Belgeleri tür, şekil ve içerik bakımından inceleyen bilim dalı. 10. Hititlerde kral tarafından tanrıya hesap vermek için yazılan yıllıklar. 11. Kitabe bilimi.

27 Ünite II Uygarlığım Doğuşm ve O ilk Uygarlıklar Ünite İçindekiler: Tarihi Çağlara Giriş İlk Çağ Uygarlıkları Ne Öğreneceğiz? Tarih Öncesi Çağlar ve özelliklerini, Tarih Çağlarını, Kültür ve Uygarlık kavramlarını, Mezopotamya, Mısır, İran, Hint, Doğu Akdeniz (Fenikeliler ve İbraniler), Anadolu, Ege ve Yunan, Roma uygarlıklarını öğreneceğiz.

28 İvriz Kabartmaları - Konya -jıı % I 1B Vg? y, S:W ım\~ â l n j /< ı3 - v' *. rn 5 l f <r-j f n l1 î l f t E3 r T i ' ' i mr İ[,y -rî ıt* C llf- 2, i uüi s. <î> * -rs j j- F7İ i K Tl rı yfıs&*> '/;> *H 1 m 'V R Fi Uy y 11W ıstı r/ W il *- := =«1 u n m ı Yerebatan Sarnıcı - İstanbul I U l ^ ı Ttt'l Civi Yazılı Tablet M I M Ssı M H t t l S *İ HTİlf l ^l'lln I W H( MW ıl f, I - - j

29 plpi'idibğnîrı Doğuşu ve ^Sfk Uygarlıklar Tarihi Çağlara Giriş Tarih bilimi için yazının bulunup kullanılması insanlık tarihinin en önemli dönüm noktalarından birini oluşturmaktadır. Yazının bulunmasından önceki döneme Tarih Öncesi Çağlar, yazının icadından sonraki döneme ise Tarih Çağları adı verilir. Tarih Öncesi Çağlar: Taş Çağı ve Maden Çağı olarak ikiye ayrılır. Tarih Öncesi Çağların bölümlere ayrılmasında, o dönem insanlarının kullandıkları araç ve gereç, eşya ve silahların gelişmişliği esas alınmıştır. İnsanlar Eski Taş (Paleolitik - Kaba Taş) ve Orta Taş (Mezolitik - Yontma Taş) Çağlarında avcılık ve toplayıcılıkla geçinmiş ve göçebe bir yaşam sürmüşlerdir. Bütün araç ve gereçlerini taştan ve kemikten yapmışlardır. Eski Taş Çağının sonlarına doğru mağara duvarlarına hayvan ve av resimleri yapmışlardır. Orta Taş Çağının sonlarına doğru ateş bulunmuştur. Böy- lece hem ısınmış ve aydınlanmış hem de vahşi hayvanların saldırılarından korunmuşlardır. Yeni Taş (Neolitik - Cilalı Taş) Çağında ise insanlar tarımla uğraşmış ve yerleşik yaşama geçmişlerdir. Elde yapılarak güneşte kurutulan çanak ve çömlekler ateşte pişirilmek suretiyle daha sağlam ve daha kullanışlı hale getirildi. Köpek, koyun, keçi ve sığır gibi hayvanlar bu dönemde evcilleştirildiler. Dünyada ilk şehir yerleşmesi kabul edilen Çatalhöyük bu dönemde kurulmuştur. Diyarbakır yakınlarındaki Çayönü, Türkiye'de ve Güneydoğu Avrupa'da Yeni Taş Çağında kurulan ilk köy yerleşim yeridir. Taş Çağının sonlarına doğru maden keşfedilmiştir. İnsanların kullandığı ilk maden bakırdır. Bakırın tabiatta bol bulunması ve kolay işlenir olmasından dolayı bu madenden silah, günlük kullanıma yönelik kap kacak yapılmıştır. Böylece taş ve topraktan alet ve eşyaların yerini, madenden yapılan eşyalar almıştır. Zamanla bakırla kalay birlikte eritilerek tunç elde edilmiştir. İlk şehir devletleri Tunç Çağında ortaya çıkmıştır. Daha sonra Demir Çağına geçilmiştir. Bu dönemde üretim artmış, ticaret ve silah yapımı gelişmiştir. Küçük şehir devletleri yerini, büyük devletlere bırakmıştır. Demir Çağının sonuna doğru yazı bulunmuş, böylece Tarih Çağlarına geçilmiştir. Tarih Çağları: İlk Çağ (MÖ 3200-M S 375), Orta Çağ ( ), Yeni Çağ ( ) ve Yakın Çağ (1789'dan günümüze kadar) olarak bölümlere ayrılır.

30 İlk Çağ Uygarlıkları Mezopotamya'nın siyasi tarihi Sümerler ile başlar. Sümerler Mezopotamya'da site adı verilen ilk şehir devletlerini kurmuşlardır. Sümerler MÖ 3200 yıllarında yazıyı bularak Tarih Çağlarına giren ilk uygarlık olmuşlar, hukuk, matematik, astronomi ve edebiyat alanında da öncü olmuşlardır. Mezopotamya'da Sümerlerin temelini attığı uygarlık Akad, Elam, Babil ve Asurlular tarafından geliştirilm iştir. Bunlardan Akadlar dünyada bilinen ilk düzenli orduyu kurarken, Babilliler döneminin en gelişmiş kanunlarını (Hammurabi Kanunları) yapmışlar, Asurlular ise tarihte bilinen ilk kütüphaneyi kurmuşlardır. Asurlular, Anadolu'daki ilk yazılı kaynakları oluşturarak Anadolu'nun Tarih Çağlarına girmelerine ortam sağlamışlardır. Orta Asya'da kurulan kültür merkezleri MÖ 5000 yıllarına kadar uzanmaktadır. Bunların başlıcaları Anav, Afanesyevo, Andronova, Karasuk ve Tagar kültür merkezleridir. Bu kültürlerden Afanesyevo Türklerin en eski kültürüdür. Mısır, Afrika'nın kuzey doğusunda Akdeniz, Kızıldeniz ve Asya Kıtası arasında, Asya ve Afrika kıtalarının kavşak noktasında bulunmaktadır. Ülkenin büyük kısmı çöllerle kaplıdır. Nil Nehri kıyıları ve deltasında meydana gelen Mısır Uygarlığı dış etkilere kapalı olduğu için tamamen özgündür. Hiyeroglif yazısı, piramitler, güneş takvim i, Mısır uygarlığının insanlığın ortak mirasına katkılarının başlıcalarıdır. Ülkeyi firavun adı verilen, dini ve siyasi gücü elinde bulunduran tanrı krallar yönetmişlerdir. İran uygarlığının en önemli temsilcisi Persler'dir. Hindistan'dan Trakya'ya kadar uzanan geniş bir imparatorluk kuran Persler, merkeziyetçiliğe önem vermişler, haberleşme, ulaşım ve düzenli bir posta örgütü kurmuşlardır. Persler, Anadolu'yu iki yüzyıldan fazla ellerinde bulundurmuşlar, ancak kültürel bakımdan fazla etkili olamamışlardır. Hindistan da ilk uygarlık MÖ 'li yıllarda İndus Nehri boyunca ortaya çıkmıştır. Doğal kaynakları son derece zengin olan Hindistan bu özelliği nedeniyle tarih boyunca birçok kavmin istilasına uğramıştır. Meslekleri babadan oğula geçen ve sınıflar arası geçişin yasak olduğu sosyal sınıflardan oluşan kast sistemi, Hindistan'da millet bilincinin oluşumunu ve toplumsal dayanışmayı olumsuz etkilemiştir. Merkezî otoritenin sağlanamadığı Hindistan'da racalık adı verilen küçük prenslikler etkili olmuştur. Dünyanın en eski uygarlıklarından birisi de Çin'dir. Çin tarih boyunca hanedanlıklarca yönetilmiştir. Çin uygarlığının temeli erdem ve görev ahlakına dayanan Konfüçyüsçülük öğretisine dayanır. Çinliler, mürekkep, kâğıt, matbaa, barut ve pusulayı kullanarak dünyada birçok gelişmeye öncülük etmiştir. Çinliler ipek böceğinden ipek üreterek değerli kumaşlar dokumuşlar ve dünyanın çeşitli ülkelerine satmışlardır. Bu ticaret, İpek Yolu denen binlerce kilometreye uzanan bir ticaret yolunun doğmasına neden olmuştur.