B.A.E. DOĞAL TAŞ SEKTÖRÜ

Transkript

1 B.A.E. DOĞAL TAŞ SEKTÖRÜ ÜLKE RAPORU Samet ACAR

2 İÇİNDEKİLER Genel Bilgiler...1 Genel Ekonomik Durum 5 B.A.E Dış Ticareti..9 B.A.E-Türkiye Dış Ticareti.12 B.A.E Doğal Taş Sektörü 16 B.A.E-Türkiye Doğal Taş Ticareti.19 Doğal Taş İhracatına Uygulanan Vergi Oranları 21 B.A.E. Müteahhitlik ve İnşaat Sektörü.21 Pazar ile İlgili Bilgiler 23 İşadamlarının Dikkat Etmesi Gereken Hususlar 24 Önemli Fuarlar.26

3 Nüfus : Yüzölçümü : 7,5 milyon (EIU 2012 tahmin) km 2, Adalar hariç yüzölçümü km 2, Topraklarının %97 si çöldür. Başkent : Abu Dhabi Kişi Başına Düşen Milli Gelir : Dolar (2012 EIU tahmin, Satın Alma Gücü Paritesi) Döviz Kuru : 1 ABD $ = 3,67 Dh Başlıca Şehirler : Dubai, Abu Dhabi, Şarjah, Ras al-khamiah, Ajman, Fujairah, Umm al-qaiwain Telefon Kodu : +971 Genel Bilgiler Coğrafi Konum Birleşik Arap Emirlikleri Arap Körfezi'nin ortasında yer almaktadır. Kuzeyden Arap Körfezi, batıdan Katar ve Suudi Arabistan Krallığı, güneyden Umman Sultanlığı ve Suudi Arabistan Krallığı ve doğudan Umman Körfezi'ne sınır komşusudur. Siyasi ve İdari Yapı Başkenti Abu Dhabi olan Birleşik Arap Emirlikleri, yedi emirlikten meydana gelen bir federasyondur. (Abu Dhabi, Dubai, Şarjah, Ras al-khamiah, Ajman, Fujairah, Umm al- Qaiwain). Şeyh Khalifa bin Zayed al-nahyan, ülkenin kuruluş tarihi olan 1971 yılından beri yönetimde olan babası Şeyh Zayed bin Sultan al-nahyan ın ölümü üzerine 2004 yılından ülkenin ve Abu Dhabi nin başına geçmiştir. Ülkenin ikinci büyük Emirliği olan Dubai nin yöneticisi Şeyh Muhammed bin Rashid al-maktoum ise ülkenin Başbakanı konumundadır. Abu Dhabi Abu Dhabi Emirliği, yedi emirlik içerisinde en büyük olanıdır. Emirlik, ülke topraklarının yaklaşık %86 sını kaplamaktadır. BAE, 200'e yakın adayı ihtiva etmekte olup, Abu Dhabi de 1

4 bu adaların biri üzerine kurulmuştur. Ülke nüfusunun yaklaşık üçte biri Abu Dhabi de bulunmaktadır. Dubai BAE'nin ticaret ve turizm merkezi olan Dubai, yıllardır Doğulu ve Batılı iş adamları arasında bir bağlantı noktası olmuştur. Toplam alanı km 2 olup, BAE topraklarının %5 ini oluşturmaktadır. Şehir 20 km uzunluğunda bir haliç ile ikiye ayrılmıştır. Burj Dubai tarafında Dubai idari ofisleri, büyük şirketlerin ofisleri, bankalar, gümrük ve liman idaresi bulunmaktadır. Dubai'nin kuzeyi ise Deira olarak adlandırılmakta olup, bu bölgede büyük ve irili ufaklı alışveriş merkezleri, okullar, marketler ve oteller bulunmaktadır. Dubai, BAE içindeki ikinci büyük emirliktir. Emirlik in büyük bir çoğunluğu oturulamaz durumda olan çöl iklimine sahip olmasına rağmen, Dubai şehri metropolitan bir yapıya sahiptir. Arapça resmi dil olup, İngilizce de yaygın biçimde konuşulmaktadır. Sheikh Rashed bin Saeed al-maktoum petrol sanayisini geride bırakacak şekilde ülkeyi ticarete açmayı başarmıştır. Hong Kong ve Singapur dan sonra bölgesel ve uluslararası arenada en önemli merkezlerden biri olma hedefi ile yola çıkan Dubai, bölgesel anlamda bu hedefini gerçekleştirmiş ve diğer Körfez ülkeleri arasında en önemli ticaret ve hizmet merkezi olarak öne çıkmayı başarmıştır. BAE nin ticaret sistemi reeksporta dayalı olup, kayıtlı reeksportun yaklaşık %85 i Dubai tarafından gerçekleştirilmektedir yılında faaliyete geçen ve bölgenin en büyük serbest bölgesi olan Dubai deki Jebel Ali Serbest Bölgesi, dünyada ISO 9002 belgesini alan ilk serbest bölgedir. En modern ve gelişmiş haberleşme ve ulaşım ağlarının bulunduğu bölgede yatırımcılardan gelir vergisi ve servet vergisi alınmamakta, ayrıca kurumlara 50 yıl süreyle kurumlar vergisi muafiyeti uygulanmaktadır. Sharjah Sharjah, BAE'nin üçüncü büyük emirliğidir. Dubai'nin tam kuzeyinde yer alan ve Sheikh Sultan bin Mohammad al-oassimi tarafından yönetilen Sharjah ta İslami gelenekler sürdürülmektedir. Yakın zamanlarda Orta Doğu'nun kültür merkezi olma yolunda adımlar atılmakta, eğitim ve kültür alanında gelişmeler yaşanmaktadır. Ajman Ajman, BAE'nin en küçük emirliği olup, sadece 250 km 2 'lik bir alanı kaplamaktadır. Emirlik in büyük bir kısmı Basra Körfezi kıyısında ve Sharjah'ın hemen kuzeyinde yer almaktadır. Ajman da, içinde iki küçük yerleşim bölgesi bulunan Masfut ve Manama adı verilen adalar bulunmaktadır. Eski çağlardan beri yerleşime uygun topraklara sahip olan Ajman, yakın zamanda bir balıkçı köyü olarak ünlenmiştir. BAE ile birleşmesinden sonra Sharjah ve Dubai'deki gelişmelerden 2

5 burası da nasibini almıştır. Ajman doğal gaz ve petrol kaynakları açısından fazla zengin olmayan, ucuz ve sakin bir şehirdir. Ras al-khaimah MÖ 2000 yıllarında kurulan Ras al-kaimah, önemli bir liman kenti ve tarım merkezidir. Digdagga Khaimah'ta kurulan modern çiftlikte süt ürünleri üretilmekte, hayvancılık ve tavukçuluk yapılmakta, meyve ve sebze üretilmektedir. Ras al-kaimah tan çoğunlukla hammadde (inşaat taşları, patlayıcılar ve ilaçlar) ihracatı yapılmaktadır. Şehirde keşfedilen sınırlı sayıdaki petrol alanlarında yapılan üretim günlük varile ulaşmıştır. Turistler için ise Ras al-kaimah'ta arkeoloji, etnoloji ve tarih müzesi bulunmaktadır. Umm al-quwain Kıyıdan devam eden kara yolu üzerinde bulunan Umm al-quwain, küçük bir Emirliktir. Petrol bulunmadan ve emirlikler birleşmeden önce izole edilmiş ve fakir bir Emirlik olan Umm al-ouwain'in altyapısında ve iş imkanlarında son yıllarda ilerleme kaydedilmiştir. Emirlik te bulunan Ahmet bin Rashid Limanı uluslararası standartlarda olup, 115 metreden 400 metreye kadar uzanan dört rıhtıma sahiptir. Umm al-ouwain de 1987 yılında kurulmuş olan bir serbest bölge de bulunmaktadır. Modern bir ulaşım ve telekomünikasyon sisteminin yanında modern bir hastane ve yerel radyo istasyonuna da sahip olan Emirlik in tarihi kuleleri, kaleleri, geleneksel at ve deve güreşleri turistlerin ilgisini çekmektedir. Fujairah Fujairah, Umman Körfezi nde yer alan tek emirliktir. Dağlık alanların eteğinde dar bir alanda yer alan Fujairah, bozulmamış plajları ile ünlüdür. Balıkçılık, atçılık ve dalış gibi aktiviteler yaygındır. Fujairah Limanı 1982 yılında inşa edilmiş olup, konteyner taşımacılığına ve Arap yarımadasının ihtiyacına yönelik olarak küçükbaş ve büyükbaş hayvan taşımacılığına uygundur. Emirlik içinde uluslararası bir havaalanı ve çok sayıda küçük sanayi yatırımı bulunmaktadır. Mermer, fayans, ayakkabı ve çimento fabrikaları bu işletmelerden bazılarıdır. Nüfus ve İşgücü Yapısı BAE nüfusu sürekli artış göstermektedir yılında 1 milyon olan nüfus 2012 yılında 8,3 milyona ulaşmıştır. Nüfusun %39 u Abu Dhabi, % 29 u Dubai, % 18 i Sharja ve % 14 ü diğer emirliklerde yaşamaktadır. Ülkede orta yaş nüfus grubu (ortalama 32,6 yaş grubu) artmaktadır. Doğum oranı bölgesel ortalamanın altında olup sürekli olarak düşmektedir yılında doğum oranı 1000 kişide % 9,9 dur. BAE nin toplam nüfusun %80 ini yabancılar oluşturmaktadır. Yabancı nüfus oranı sürekli artmaktadır. Ülkede çalışanların % 90 nı da yabancılardır. Yabancı nüfusun dağılımı Hintliler 3

6 (%29), Pakistanlılar (%20), Bangladeşliler (%13), Filipinliler (%10), diğer Araplar (%12), İranlılardan (%2) ve diğer yabancılardan (%4) oluşmaktadır. BAE de başlıca işgücü kaynağını oluşturan Asya kökenli göçmenler, başta inşaat olmak üzere emek yoğun sektörlerde düşük ücretler karşılığında işçi olarak çalışırken; Arap kökenliler kamu kurumlarında memur olarak istihdam edilmekte; Avrupalılar ise özel şirketlerde yönetici veya danışman kadrolarında görev almaktadırlar. Ülkede son yıllarda göçmen işçilerin yerini BAE vatandaşlarının alması fikrine giderek sıcak bakılmaktadır. Çalışan BAE vatandaşlarının %88 i kamu sektöründe istihdam edilmekte, bunların da %56 sı polis teşkilatında ya da askeri kuvvetlerde görev yapmaktadır. BAE nüfusunun yaklaşık %40 ının 21 yaş altı kişilerden oluştuğu dikkate alındığında, işsizliğin ilerleyen yıllarda BAE vatandaşları için önemli bir sorun teşkil etmesi muhtemel gözükmektedir. Doğal Kaynaklar ve Çevre Çöllerin ve deniz kıyılarının birleşimi sonucunda ülkede yazları sıcak ve nemli bir hava görülmektedir. Hava sıcaklığı yazın 46 dereceye kadar çıkabilmekte ve %100 nem hissedilebilmektedir. Kışları ise ülkeye ılıman iklim hakim olmakta ve sıcaklık C arasında değişmektedir. Zaman zaman yaşanan kum fırtınalarının dışında sel, kasırga ve deprem gibi doğal afetlere rastlanmamaktadır. Su kıtlığı son yıllarda BAE için önemli bir sorun haline gelmiştir. Yeraltı sularının yetersizliği ve su talebinin karşılanmasındaki güçlükler nedeniyle, kullanılan suların %80 i deniz suyunu arıtma tesislerinden karşılanmaktadır. BAE de her emirlik kendi elektrik ve su sistemlerini işletmekte olup, son yıllarda elektrik şebekelerinin birleştirilmesi gündeme gelmiştir. BAE nin sahip olduğu en önemli kaynaklar olan petrolün ve doğalgazın %90 ından fazlası Abu Dhabi de çıkarılmaktadır. BAE deki doğal gaz ve petrol rezervleri, OPEC içindeki en büyük beşinci rezervlerdir. Ayrıca Fujairah ve Ras al-khaimah ta bakır, Abu Dhabi de magnezyum ve kuzeydeki emirliklerde manganez çıkarılmaktadır. BAE nin doğal gaz rezervleri ise 213 trilyon ft3 ile dünyadaki en büyük beşinci doğal gaz rezervidir. Ham petrol rezervleri ise 97,8 milyar varildir. Söz konusu miktarın % 94 ü Abu Dhabi dedir. Federal Hükümet, Ağustos 1998 de BAE nin ilk ulusal çevre yasasını onaylamıştır. Yeni yasa ile birlikte emisyon hacmi üzerine kısıtlamalar getirilmiş ve bunun gibi birçok önlem hayata geçirilmiştir. Son yıllarda Abu Dhabi li yetkililer çevre bilincinin artırılmasına yönelik kampanyalar yürütmektedir. Ayrıca, dünyanın ilk sıfır-karbonlu ve sıfır-atıklı şehrinin Abu Dhabi nin merkezinde kurulacağı açıklanmıştır. Şehrin içinde araştırma merkezleri, laboratuvarlar, şirketler için ayrılmış dükkanlar, hafif imalat fabrikaları, bilim müzesi ve eğlence merkezlerinin kurulması planlanmaktadır. Otomobil kullanımının yasak olacağı, tamamen yenilenebilir enerjinin kullanılacağı ve çevresindeki tarlalarla kendi kendine yetebilmesi düşünülen bu şehirde yatırım yapacak olan firmalara vergi muafiyetinin yanı sıra 4

7 %100 mülkiyet ve fikri mülkiyet hakkının korunması gibi imkanlar sunulması düşünülmektedir. Genel Ekonomik Durum Ekonomik Yapı Serbest piyasa ekonomisinin hâkim olduğu Birleşik Arap Emirlikleri nin (BAE) ekonomik zenginliği büyük ölçüde Gayri Safi Yurt İçi Hasılasının (GSYİH) yaklaşık % 38 ini oluşturan petrol ve doğal gaz üretimine dayanır. Bu ürünlerin fiyatlarındaki dalgalanma ekonomiye de yansımaktadır. Ülkenin başlıca ihraç ürünleri ham petrol, doğal gaz ve kurutulmuş balık, başlıca ithalat ürünleri makine ve taşıt araçları, kimyasallar ve gıdadır. BAE dünyanın 7. büyük petrol rezervlerine sahip olup, bu rezervlerin 97,8 milyar varil civarında bulunduğu tahmin edilmektedir. BAE deki petrolün %90 nından fazlası Abu Dabi Emirliği nde üretilmektedir. BAE nin günlük petrol üretimi 2,28 milyon varil civarındadır. Gerçekleştirilen yatırımlarla söz konusu miktarın 2014 yılında 3,06 milyon varile çıkarılması hedeflenmektedir. Dünyanın en büyük yedinci doğalgaz kaynaklarına (6,43 trilyon m 3 ) sahiptir. Ülke rezervleri: Abu Dabi (196 Tcf), Sharjah (10,7 Tcf), Dubai (4,1 Tcf) ve Ras Al Khaimah (1,1 Tcf ) emirliklerinde yer almaktadır. BAE Yönetiminin, ekonominin petrol ve petrol yan ürünleriyle doğalgaza bağımlılığının azaltılması için hükümetin üretim ve yatırımların çeşitlendirilmesi çabaları olumlu karşılanmaktadır. Bu çerçevede, BAE hükümetinin özellikle turizm, inşaat, havacılık, hizmet sektörü, finans ve otomotiv gibi sektörlere yatırım yapmaya başladığı gözlemlenmektedir. Bu bağlamda, Abu Dhabi 2030 Planı çerçevesinde 200 milyar dolar yatırım yapılması öngörülmektedir. BAE nin ülke gelir kaynaklarını çeşitlendirmeye yönelik devlet politikası ve özel sektörde yaşanan canlanma neticesinde petrol-dışı gelirlerin milli gelirdeki payı gittikçe artmaktadır. Ülke GSMH nin % 7,6 sını imalat sanayi üretimi oluşturmadır. Söz konusu üretimin 2025 yılına kadar GSMH nin % 25 ni oluşturması için yatırımlar devam etmektedir. BAE, Mart 2010 da ülkenin farklı ulaşım ağlarını birbirine bağlamayı planlayan bir demiryolu projesi tasarladığını açıklamıştır km uzunluğunda olması öngörülen demiryolu projesinin Suudi Arabistan sınırındaki Ghuweifat ile Umman sınırındaki Al Ain ı birbirine bağlayarak KİK demiryolu ağının da bir parçasını oluşturması öngörülmektedir. BAE Bakanlar Kurulu, ülkenin 50. kuruluş yıldönümüne rastlayan 2021 yılı için hedeflerini ortaya koyan Milli Şart adlı bir belgeyi kabul etmiştir.. BAE ye bağlı emirliklerden birisi olan Dubai, bulunduğu coğrafyada ticaret, finans ve turizm merkezi olma stratejisi izlemektedir. Pazar olarak küçük olduğundan, dış ticareti reeksport a dayanmaktadır. Liman ve serbest ticaret bölgeleri alt yapı olarak gelişmiştir. Önde 5

8 gelen mal tedarikçileri Çin ve Japonya, başlıca satış yaptığı pazarlar ise İran, Irak, Hindistan, Doğu Afrika ve KİK ülkeleridir. BAE Hükümeti son dönemde elde ettiği deneyim ve sermaye birikimi sayesinde dış pazarlarda yatırıma yönelmiştir. Hükümet sahip olduğu kamu şirketleri aracılığıyla çeşitli ülkelerde telekom ve sanayi şirketleri ile bankalar satın almaktadır. Ayrıca, bahse konu kamu şirketlerinin liman, serbest bölge işletme, turizm ve gayrimenkul geliştirme gibi projeler aracılığıyla gelişmekte olan ülkelere yatırım yapmaya yöneldiği dikkati çekmektedir. Ekonomik Performans Ülkede petrolün çıkarılmaya başlandığı 1958 yılından bu yana Birleşik Arap Emirlikleri nin ekonomik performansı petrol fiyatlarındaki dalgalanmalara göre değişiklik göstermiş; sanayi üretimi ve ihracat bu dalgalanmalardan doğrudan etkilenirken, harcamalar ve faiz oranları dolaylı biçimde etkilenmiştir. Ekonomideki genişlemede, ihracat gelirlerindeki artışın yanı sıra yatırımlardaki ve özel tüketimdeki artışın da etkisi olmuştur. Böylece, ülkede yaşayanların refahı artmış, kredi olanaklarından yararlanma kapasitesi yükselmiş, hızlı nüfus artışının etkisiyle tüketimde de hızlı bir artış meydana gelmiştir. BAE hükümetinin, yeni projelere yönelik harcamaları artırmasıyla birlikte 2013 ve 2014 yılları GSMH büyüme hedeflerinin %3,7 ve %4,7 gibi daha yüksek oranlarda gerçekleşmesi beklenmektedir yılından sonra ise 2015 ve 2017 yılları arasında, petrol dışı sektörlerde hızlanan faaliyetler nedeniyle ekonomik büyümenin %5,2 ve %6,3 gibi yüksek oranlarda gerçekleşeceği tahmin edilmektedir yılında günlük petrol üretiminin ortalama 2,65 milyon varil olduğu tahmin edilmekte olup; 2016 ve 2017 yıllarında üretimin daha fazla artması ve 2017 yılında günde ortalama 3,15 milyon varile ulaşması beklenmektedir. Petrol üretimindeki artışın, ülkenin yatırım kapasitesini büyütmesiyle birlikte takip eden yılarda BAE nin ihracat hacminin de büyümesi beklenmektedir. Diğer taraftan hizmet sektöründe özellikle turizm alanında yeni pazarların ve yeni ürünlerin devreye sokulmasıyla BAE turizm sektöründe büyüme artacaktır. Ülke havayollarının yeni uçaklar satın alması ve uluslararası havayolları şirketleriyle yapacakları işbirliklerinin turizm sektörüne büyük katkı yapması söz konusudur. 6

9 Ekonomide Geleceğe Yönelik Beklentiler Karşılaştırmalı Ekonomik Göstergeler 2011a 2012b 2013c 2014c GSYİH (Nominal, milyar ABD $) Reel GSYH deki artış (%) 4,2 3 3,7 4,7 Tüketici Fiyat Enflasyonu (orta) 0,9 1,1 2,2 2,8 İhracat fob (milyar ABD $ ) 281,6 302,3 320,1 349,6 İthalat fob (milyar ABD $) 202,1 220,3 237,9 261,7 Döviz Kuru KD: US$ (av) 3,67 3,67 3,67 3,67 Kaynak: Economist Intelligence Unit, UAE Country Forecast 2013 a (gerçekleşen), b (tahmin), c (öngörü) 2011 yılında reel GSMH %4,2 büyümüş olup; 2012 yılında GSMH nin %3 oranında büyümüş olduğu tahmin edilmektedir yılında ise %3,7 oranında büyüme beklenmektedir. Turizm, lojistik ve imalat sanayi gibi petrol dışı sektörlerde, 2012 yılında %3,5 reel büyüme gerçekleşmiştir yılında, Abu Dhabi ekonomisi %4 büyürken, Dubai %5 gibi büyük bir oranda büyüme kaydetmiştir. Kuzeydeki ekonomisi zayıf olan emirliklere yapılan kamu harcamaları artmıştır. Resmi rakamlara göre 2011 yılında %4,5 olan işsizlik oranının 2012 yılında %4,2 ye düştüğü tahmin edilmektedir. Resmi olmayan kaynaklar ise emirlik vatandaşları arasında %14 lük işsizlik olduğu ve özellikle kuzey emirliklerinde bu durumun ağırlıklı olarak hissedildiğini belirtmektedir. Hükümet ekonomiyi farklılaştırma çalışmalarını uzun dönemde önemli oranda gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır yılında, GSMH nın %64 nün petrol dışı sektörlerden oluşacağı tahmin edilmektedir. Dubai deki finans krizi: Ekonomisi çoğunlukla re-export, emlak, inşaat ve turizme dayalı olan Dubai Emirliği yaşanan son küresel krizden etkilenmiştir. Mega projelerin finansmanının yabancı sermaye ve uluslararası piyasalardan borçlanma yoluyla sağlanması Dubai nin 2008 mali krizinden doğrudan etkilenmesine yol açmıştır. Mali krizin etkisiyle ticari işlemlerin azalması, kriz öncesinde başlatılan projelere ilişkin anlaşmaların kriz nedeniyle uygulanamaz hale gelmesi ve vadesi gelen yüksek düzeydeki borçların finansmanında yaşanan zorluklar Dubai yi mali destek arayışına itmiştir. 7

10 Dubai Emirliği 25 Kasım 2009 günü yaptığı bir açıklamayla kamuya ait en büyük şirket olan Dubai World ile yan şirketi Nakheel in borçlarını ödemeyi 6 ay ertelemeyi planladığını belirterek, finansman sağlayan tüm kurum ve kişilerden finansman vadelerini 30 Mayıs 2010 tarihine kadar ertelemelerini talep etmiştir. Açıklamadan sonra Dubai World (DW) şirketinin mali tablosunun net olarak açıklanmaması, borçların yeniden yapılandırılması sürecine ilişkin yetersiz bilgi akışı, şirketin borçlarının hükümet garantisi kapsamında olmadığına dair açıklamalar alacaklılar ve uluslararası piyasalar nezdinde tedirginliğe yol açmış, bölge ülkelerinin borsalarında düşüşler yaşanmıştır. Bunun üzerine, Dubai ve Abu Dhabi den piyasaları teskin etmeye yönelik açıklamalar gelmiş, nakit sıkıntısını aşmaya yönelik girişimlerde bulunulmuştur. Bu kapsamda, Dubai World bünyesindeki şirketlerden biri olan uluslararası liman işletmecisi DP World şirketinin ve Jebel Ali Serbest Ticaret Bölgesinin yeniden yapılandırılma kapsamında olmadığı ve Dubai World şirketinin ertelenmesi planlanan borçlarının sadece 26 milyar dolar olduğu açıklanmıştır. Abu Dhabi merkezli iki bankadan 5 milyar dolar kredi sağlanmıştır. Bu açıklamalar ve girişimler mali piyasalarda rahatlama sağlamıştır. Ayrıca BAE Merkez Bankası, yerli bankalar ve ülkede şubesi bulunan yabancı bankalara likidite sorununa karşı destek vereceğini ve bu amaçla bir fon kurduğunu açıklamıştır. Abu Dhabi Emirliği, Nakheel şirketinin 3,5 milyar dolar tutarındaki borcunun vadesinin dolduğu 14 Aralık günü Dubai Emirliğine 10 milyar dolarlık bir kaynak daha aktarmıştır. Nisan 2010 itibariyle DW ün borçlarının yeniden yapılandırılması süreci yaklaşık %90 oranında tamamlanmıştır. Enflasyon BAE de, 2012 yılında enflasyonun %1 civarında gerçekleştiği tahmin edilmektedir yılından itibaren, petrol dışındaki ürün fiyatlarındaki artış nedeniyle enflasyon oranının yükseleceği tahmin edilmektedir döneminde ortalama %2,9 enflasyon oranı beklenmektedir. Para Politikaları BAE nin resmi para birimi olan Dirhem, 1980 li yılların ortalarından bu yana ABD Doları na 1 ABD $ = 3,67 Dirhem değişim oranı üzerinden sabitlenmiştir. BAE merkez bankası oranın korunmasında kararlı olup, bunu enflasyon karşısında bir koruyucu ve istikrar için gerekli bir unsur olarak görmektedir. BAE, Körfez İşbirliği Konseyi üyesidir. KİK üyesi 6 ülke arasında 1 Ocak 2003 itibariyle Gümrük Birliği yürürlüğe girmiştir. KİK üyesi ülkelerin aralarında oluşturulan Ortak Pazar 1 Ocak 2008 itibariyle yürürlüğe girmiştir. Örgüt üyesi ülkeler arasındaki ortak para birimine geçişin ise 2010 yılında gerçekleştirilmesi öngörülmekte iken Umman ın ardından BAE de ortak para birimine katılmayacağını ilan etmiştir. Söz konusu kararın, BAE de herhangi bir KİK kuruluşu bulunmaması ve son olarak KİK Merkez Bankası nın da Riyad da kurulmasına bir tepki olarak alındığı değerlendirilmektedir. 8

11 Dış Ticaret Genel Durum Toplam ithalatın yaklaşık %50'sini tüketim malları oluşturmaktadır. Çoğunlukla yüksek gelirli vatandaşların talep ettiği yüksek maliyetli ürünler ve BAE'de yetiştirilmeyen temel ürünler (özellikle gıda maddeleri) en fazla ithalatı yapılan ürün gruplarıdır. BAE, başta Dubai Emirliği olmak üzere, reeksport ağırlıklı bir ticari yapıya sahiptir. Çeşitli ülkelerden gelen mallar, BAE üzerinden farklı pazarlara ulaştırılmaktadır. Reeksportta en büyük pazarı Hint Yarımadası ve Körfez ülkeleri oluşturmaktadır. İran, Hindistan, Irak, Bahreyn, Suudi Arabistan ve Pakistan reeksportta ilk sıraları paylaşmaktadır. Reeksport yoluyla satışı yapılan başlıca ürünler; makineler, ses kaydediciler, inci, mücevherat, tekstil ürünleri, taşıt araçları, kimyasal ürünler ve gıda ürünleri ve içeceklerdir. Ülkenin Dış Ticareti Dış Ticaret Göstergeleri (Milyon Dolar) İHRACAT 112,5 162,7 102,0 158,9 214,7 192,7 İTHALAT 137,2 171,3 137,0 157,2 192,5 202,1 Kaynak: Trademap İhracatında Başlıca Ürünler İhraç Ettiği Başlıca Ürünler (1.000 Dolar) GTİP Ürün Adı Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar) 2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde) Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar Elmaslar Kıymetli metaller ve kaplamalarından mücevherci eşyası

12 7601 İşlenmemiş alüminyum Etilen polimerleri (ilk şekillerde) Telli telefon-telgraf için elektrikli cihazlar Başka yerde belirtilmemiş ürünler Kaynak: Trademap 2012 yılı itibariyle ülkenin ihracatındaki başlıca ürünler ham petrol ve petrol yağları, elmaslar, altın, petrol gazları, işlenmemiş alüminyumdur. İthalatında Başlıca Ürünler İthal Ettiği Başlıca Ürünler (1 000 Dolar) GTİP Ürün Adı Kıymetli metaller ve kaplamalarından mücevherci eşyası Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar Otomobil, steyşın vagonlar, yarış arabaları Başka yerde belirtilmemiş ürünler Telli telefon-telgraf için elektrikli cihazlar Elmaslar Altın (ham, yarı işlenmiş, pudra halinde) Otomatik bilgi işlem makineleri, üniteleri Kaynak: Trademap En fazla ithal edilen ürünler kıymetli metaller ve kaplamalarından mücevherci eşyası, elmaslar, petrol yağları, otomobiller, steyşın vagonlar, telli telefon için elektrikli cihazlar, elmaslar, altın, otomatik bilgi işlem makineleri ve diğer hava taşıtlarıdır. Başlıca Ülkeler İtibarı ile Dış Ticareti Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracat (1 000 Dolar) Ülkeler Toplam Japonya Hindistan Singapur Tayland

13 Kore Cum Çin Pakistan Hong Kong Tayvan Malezya Türkiye Kaynak: Trademap BAE nin başlıca ihraç pazarları arasında Japonya, Hindistan, Singapur, Tayland, Güney Kore, Çin, Pakistan, Hong Kong, Tayvan, Malezya ve Türkiye bulunmaktadır. Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalat (1 000 Dolar) Ülkeler Toplam Hindistan Çin Amerika Almanya Japonya İngiltere Türkiye İtalya Kaynak: Trademap BAE ye ihracat yapan pazarlar, birçok ürün grubunun ithal edilmesinden kaynaklanan bir biçimde çeşitlilik arz etmektedir. BAE ye en fazla ihracat yapan ülkeler Hindistan, Çin, ABD, Almanya, İngiltere, Japonya, Türkiye, İtalya, Kore Cum., Singapur ve Hong Kong dur. 11

14 B.A.E - Türkiye Arasındaki Ticaret Genel Durum Birleşik Arap Emirlikleri, Ekonomi Bakanı Sayın Zafer Çağlayan ın uygun görüşü ve Müsteşarlık Makamının tarih ve 2012/365 sayılı Onayı ile döneminde öncelikli ülkelerinden birisi olarak belirlenmiştir. Türkiye - BAE Dış Ticaret Değerleri (Milyon Dolar) Yıl İhracat İthalat Dış Ticaret Dengesi Dış Ticaret Hacmi

15 Türkiye'nin BAE'ye İhracatında Başlıca Ürünler (Bin Dolar) GTİP Ürünler Altın (Ham, Yarı İşlenmiş, Pudra Halinde) Kıymetli Metaller Ve Kaplama Mücevherci Eşyası Petrol Yağları Ve Bitümenli Mineralle Elde Edilen Yağlar 7214 Demir/Çelik Çubuklar (Sıcak Haddeli, Dövülmüş, Burulmuş, Çekilmiş) Demir/Alaşımsız Çelikten Yarı Mamuller Dokunmuş Halılar, Yer Kaplamaları (Kilim, Sumak, Karaman Vb) Demir/Alaşımsız Çelikten Profil Yontulmaya, İnşaata Elverişli İşlenmiş Taşlar (Kayagan Hariç) Diğer Hava Taşıtları, Uzay Araçları Kadın/Kız Çocuk İçin Takım, Takım Elbise, Ceket Vs Tütün/Tütün Yerine Geçen Maddelerden Purolar, Sigarillolar Gümüş (Ham/Yarı Islenmıs, Pudra Halinde) Yolcu Gemileri, Gezinti Gemileri, Feribotlar, Yük Gemileri, Mavnalar 1806 Çikolata Ve Kakao İçeren Diğer Gıda Müstahzarları 8544 İzole Edilmiş Tel, Kablo; Diğer İzole Edilmiş Elektrik İletkenleri; Fiber Optik K Demir/Çelikten İnşaat Ve Aksamı Tişört, Fanila, Diğer İç Giyim Eşyası (Örme) Kaynak: Trademap 13

16 2012 yılında Türkiye nin BAE ye ihraç ettiği ürünlerin başında, toplam ihracat içindeki %53 pay ile ham ve yarı işlenmiş altın ve %11,5 pay ile kıymetli metaller ve kaplamalarından mücevherci eşyası gelmektedir. BAE nin Türkiye den ithal ettiği diğer başlıca ürünler ise petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar, demir çelik çubuklar, demir ve alaşımsız çelikten yarı mamuller, dokunmuş halılar, demir çelikten profiller, yontulmaya elverişli taşlardır. Türkiye'nin BAE'den İthalatında Başlıca Ürünler (1.000 Dolar) GTİP Ürün Adı Altın (Ham, Yarı İşlenmiş, Pudra Halinde) Kıymetli Metaller Ve Kaplamalarından Mücevherci Eşyası İşlenmemiş Alüminyum Gümüş (Ham/Yarı İşlenmiş, Pudra Halinde) Propilen Ve Diğer Olefinlerin Polimerleri Asıklık Hidrokarbonlar Etilen Polimerleri Plastikten Diğer Levha, Yaprak, Pelikül Ve Lamlar 3907 Poliasetaller, Diğer Polieterler, Epoksit-Alkid Reçineler Vb (İlk Şekilde) Koyun Ve Kuzuların Ham Derileri Sentetik Monofilamentler (67 Desiteks/Daha Fazla) 2710 Petrol Yağları ve Bitümenli Mineral. Elde Edilen Yağlar Elmaslar Pamuk Kaynak: Trademap Türkiye nin 2012 yılında, BAE'den gerçekleştirdiği ithalatın, %77 sini ham ve yarı işlenmiş altın, %3 nü kıymetli metallerden mücevherci eşyası oluşturmaktadır. İşlenmemiş 14

17 alüminyum, ham ve yarı işlenmiş gümüş, petrol yağları, kimyasal maddeler ise ithal edilen diğer başlıca ürünlerdir. İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokoller Ülkemiz ile BAE arasında 1984 yılında Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması, 1993 yılında Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması yapılmış olup, KİK ülkeleri ile birlikte serbest ticaret anlaşması yapılması yolunda çalışmalar devam etmektedir. İki Ülke Arasındaki Ticaretin Altyapısını Düzenleyen Anlaşma ve Protokoller Anlaşma Adı İmza/Onay Tarihi VIII. Dönem KEK Toplantısı Mutabakat Zaptı VII. Dönem KEK Toplantısı Mutabakat Zaptı YKTK / Küresel Taahhüt ve Hizmet Kuruluşu (TRICON) ve KOSGEB Arasında Anlaşma Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması / Türkiye Birleşik Arap Emirlikleri Hava Ulaştırma Anlaşması Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması BDDK ile BAE Merkez Bankası Arasında Teknik İşbirliğine Dair Mutabakat Zaptı İş Konseyi Çoğunluğu Dubai de olmak üzere, BAE de yaklaşık 150 Türk firması (şirket, şube, temsilcilik ofisi kapsamında) faaliyet göstermektedir. Ülkede faaliyet gösteren Türk işadamları ve profesyonellerinin oluşturduğu Türk İş Konseyi 2005 yılı Şubat ayında Dubai Ticaret ve Sanayi Odası nın himayesinde ve gözetiminde seçimlerini yapmış, 21 Mart 2005 tarihinde de anılan odaya tescil edilmiştir. İş Konseyi Türk tarafı eş başkanı Korhan Kurdoğlu, BAE tarafı eş başkanı Salah Omar Shamsi dir. Son Türk-BAE İş Forumu, Cumhurbaşkanımız Sayın Abdullah Gül ün ziyaretleri esnasında 2012 yılı Ocak ayında, Dubai de yapılmıştır. Buna ilaveten, Ticaret Odası na bağlı olarak Dubai ve Kuzey Emirlikleri Türk İş Konseyi ile Abu Dhabi Türk İş Konseyi bulunmaktadır. 15

18 B.A.E. DOĞAL TAŞ SEKTÖRÜ B.A.E nin Dünya Doğal Taş Ticaretindeki Yeri (1.000 USD) Aşağıdaki tablodan anlaşıldığı üzere, 2012 yılında global doğal taş ticareti yaklaşık olarak 18 milyar USD olarak gerçekleşmiştir. Birleşik Arap Emirlikleri ise 2012 yılında yaklaşık olarak 350 milyon USD ile dünyada en çok doğal taş ithalatı yapan 13. ülke konumundadır. Zengin petrol ve doğal gaz kaynaklarını ekonomisi içerisinde doğru değerlendiren ve birçok alt ve üst yapı yatırımı gerçekleştirmekte olan B.A.E nin, doğal taş ithalatı noktasında göstermiş olduğu performansı önümüzdeki yıllarda artırması beklenmektedir. İthalatçı Ülke Dünya A.B.D Çin Japonya G. Kore Almanya Fransa S. Arabistan İngiltere İtalya Kanada B.A.E Kaynak: Trademap B.A.E nin Ülkeler Bazında Doğal Taş İthalatı (1.000 USD) B.A.E nin 2012 yılı içerisinde gerçekleştirmiş olduğu 350 milyon USD lik doğal taş ithalatının yaklaşık %30 luk kısmını Çin sağlamaktadır. Çin den sonra ise İtalya, Hindistan, Türkiye ve İspanya yaklaşık pazar payları ile ilk 5 ülkeyi oluşturmaktadırlar. Türkiye 2012 yılında B.A.E ye gerçekleştirdiği 42 milyon USD lik ihracat ile %12 pay almış ve de en çok ihracat yapan 4. ülke olmuştur. 16

19 İthalatçı Ülke Toplam Çin İtalya Hindistan Türkiye İspanya Umman Yunanistan Mısır Brezilya Portekiz Kaynak: Trademap B.A.E nin Mal Grupları Bazında Doğal Taş İthalatı (1.000 USD) B.A.E nin gerçekleştirmiş olduğu doğal taş ithalatının 103 milyon USD değerle yaklaşık %53 lük kısmını işlenmiş mermer ve traverten oluşturmaktadır. GTIP ÜRÜN Doğal Taşlar ' Mermer, Traverten Ve Su Mermeri (İşlenmiş Veya Yontulmamış) ' Mermer, Traverten Ve Su Mermeri (Yontulmaya Veya İnşaata Elverişli) ' Granit ' Granit (Yontulmaya Veya İnşaata Elverişli) ' Mermer - Traverten. Dörtgen Blok / Kalın Dilim. ' Mermer Ve Traverten; Ham Veya Kabaca Yontulmuş ' Kayağan taşından "arduvaz" veya diğer maddelerden yazı veya resim tahtaları (çerçeveli olsun olmasın) ' Diğer Kalkerli Taşlar ' İşlenmiş kayagan taşı ve kayagan taşından veya aglomere kayagan taşından eşya ' Diğer Taşlar Kaynak: Trademap 17

20 B.A.E. nin Gerçekleştirdiği Doğal Taş İhracatı B.A.E nin gerçekleştirmiş olduğu doğal taş ihracatı, yıllık bir kaç milyon USD ile ihmal edilebilir düzeydedir. Bu ihracatın büyük bir kısmı da çevre ülkelere yapılmaktadır. B.A.E. nin Gerçekleştirdiği İşlenmiş Mermer ve Traverten İthalatı (1000 USD) B.A.E. nin doğal taş ihracatının yaklaşık %52 lık kısmı ve GTİP li işlenmiş mermer ve traverten ihracatı olarak gerçekleştirilmektedir. Ülkemizin dünya doğal taş ticaretinde blok mermer-traverten ile birlikte en güçlü olduğu bu alanın Katar doğal taş ithalatının da en önemli kalemlerinden olması ihracatımız için bir avantaj oluşturmaktadır. GTIP ÜRÜN İşlenmiş Mermer Traverten ' Mermer, Traverten Ve Su Mermeri (İşlenmiş Veya Yontulmamış) ' Mermer, Traverten Ve Su Mermeri (Yontulmaya Veya İnşaata Elverişli) Kaynak: Trademap B.A.E. nin İşlenmiş Mermer-Traverten İthalatında Ülkelere Göre Ortalama Alış Fiyatı B.A.E tarafından ithal edilen işlenmiş mermer-traverten ortalama fiyatları ülkeler göre farklılık arz etmektedir. İspanya dan ithal edilen mermer-traverten ortalama fiyatı 1500 USD nin üstünde gerçekleşerek en yüksek fiyatı oluşturmaktadır. Türkiye nin B.A.E. ye gerçekleştirdiği işlenmiş mermer-traverten ihracat ortalama fiyatı, dünya ortalaması olan 675 USD nin altında, 625 USD olarak gerçekleşmiştir Ortalama Fiyat ($/Ton) Kaynak: Trademap 18

21 Aşağıda bulunan tablo, B.A.E. ye işlenmiş mermer ve traverten ihracatı yapan ülkelerin ortalama ton fiyatlarını göstermektedir. Sıralama değerde en fazla işlemiş mermer ve traverten ihracatı yapan ülkeden en az yapana doğru sıralanmıştır. İtalya dünya ortalamasının çok üstünde bir rakama sahipken, en düşük fiyat Umman a aittir. Diğer taraftan Türkiye son beş sene içerisinde sürekli olarak dünya ortalama fiyatının altında ihracat yapmıştır. İthalatçı Ülke * Dünya Ortalaması Çin Türkiye İtalya Umman İspanya Yunanistan Hindistan Mısır Portekiz Makedonya Kaynak: Trademap *Sıralama değerde en fazla ihracat yapan ülkeden en az ihracat yapana doğrudur. B.A.E - Türkiye Doğal Taş Ticareti B.A.E nin Türkiye Doğal Taş İhracatındaki Payı Türkiye, 2012 yılında toplam USD lik doğal taş ihracatı gerçekleştirmiştir senesine göre miktarda % 8,60, değerde ise % 13,68 lik artışla bir rekora imza atan Türk doğal taş sektörü, bu artış oranlarıyla ürünlerine katma değer katarak ihracatını artırmıştır. Tüm doğal taş sektörü ihracatında dünya 3. sü olan ülkemiz, mermer-traverten ihracatında ise dünyanın 1 numaralı ülkesidir. Aşağıda yer alan tabloda, Türkiye nin 2011 ve 2012 senelerinde ülkelere göre gerçekleştirmiş olduğu doğal taş ihracat rakamları yer almaktadır. Tablodan anlaşıldığı üzere, Çin doğal taş ihracatımızda yaklaşık % 40 lık payı ile ilk sırada yer alırken, onu A.B.D.ve Irak takip etmektedir. B.A.E. ise yaklaşık 42 milyon USD ile 8. sırada yer almaktadır senesine göre miktarda % 26,95, değerde % 41,99 artış gösteren B.A.E ye ihracatımız, 2012 senesinde toplam ihracatımız içerisinde değerde %2,2 pay sahibidir. 19

22 'OCAK - ARALIK 2011 'OCAK - ARALIK 2012 % DEĞİŞİM ÜLKE MİKTAR DEĞER MİKTAR DEĞER (KG) (USD) (KG) (USD) MİKTAR DEĞER 1 ÇİN ,54 22,52 2 A.B.D ,83 6,59 3 IRAK ,24 20,84 4 S.ARABİSTAN ,27 38,17 5 HİNDİSTAN ,31 32,54 6 İNGİLTERE ,80-2,19 7 FRANSA ,54-1,30 8 B.A.E ,95 41,99 9 İSRAİL ,55 6,96 10 KANADA ,12-14,65 TOPLAM ,60 13,68 Kaynak: İMMİB Türkiye nin B.A.E ye Mal Gruplarına Göre Doğal Taş İhracatı Türkiye, Katar a gerçekleştirmiş olduğu yaklaşık 42 milyon dolarlık ihracatın yaklaşık % 98 ini işlenmiş mermer ve traverten olarak gerçekleştirmektedir. Bu kısmında yaklaşık % 98 i işlenmiş mermerdir. B.A.E nin bu grupta gerçekleştirdiği yaklaşık 162 milyon USD lik ithalatın %25 ini Türkiye gerçekleştirmiştir. Türkiye nin elinin güçlü olduğu bu alanda ihracatını artırma potansiyeli bulunmaktadır % DEĞİŞİM Miktar Tutar Miktar Tutar Miktar Tutar MAL GRUBU (Kg) (USD) (Kg) (USD) (Kg) (USD) İŞLENMİŞ MERMER ,65 53,43 İŞLENMİŞ TRAVERTEN ,67-21,28 BLOK MERMER VE TRAVERTEN ,74 513,27 İNŞAATA ELVERİŞLİ DİĞER İŞLENMİŞ TAŞLAR ,52-83,75 TABİİ TAŞLARDAN KALDIRIM VE DÖŞEME ,28 33,13 TAŞLARI KAYAĞAN TAŞI - İŞLENMİŞ ,50-12,67 TABİ TAŞLARDAN KARO, RANÜL, PARÇA VE TOZLARI Kaynak: İMMİB ,31-88,86 20

23 B.A.E. NİN DOĞAL TAŞ İTHALATINA UYGULADIĞI VERGİ ORANLARI B.A.E Türkiye yi en çok gözetilen ulus tanımı içerisinde değerlendirip doğal taş ürünlerinden % 5 oranında gümrük vergisi almaktadır. GTİP VERGİ VERGİ GTİP ORANI % ORANI % B.A.E. MÜTEAAHİTLİK HİZMETLERİ ve İNŞAAT SEKTÖRÜ Müteahhitlik Hizmetleri İnşaat ve emlak sektörü Birleşik Arap Emirlikleri ekonomisi içinde petrol ve ticaretten sonra, üçüncü büyük sektör konumundadır. İnşaat sektörü 2008 global finans krizinin etkilerinin yaşanmakta olduğu dönemde dahi GSYH içindeki %8 büyüklüğünü muhafaza etmiş, 2011 yılında ise inşaat sektörünün BAE milli geliri içindeki payı % 11,5 e yükselmiştir döneminde BAE inşaat sektörünün yıllık ortalama % 7 oranında bir büyüme göstermesi beklenmektedir yılında, BAE körfez ülkeleri içinde 319,1 milyar ABD Doları ile en büyük emlak ve inşaat sektörü proje değerine sahip olan ülke olmuştur. Özellikle 2004 den başlayarak Körfez bölgesinin en büyük inşaat - emlak faaliyetlerine sahne olan BAE, 2008 yılındaki global finans krizinin inşaat sektörü üzerindeki etkilerini çok belirgin olarak yaşamıştır ve 2011 yıllarında, krizin etkilerinin azalmaya başladığı görülmekle birlikte, başta Dubai olmak üzere bütün emirliklerde emlak kalemlerinde ortaya çıkan arz fazlaları, yeni projelere başlanmasını zorlaştırmakta ve müteahhitlerin kar oranlarına olumsuz baskı yapmaktadır. Arz fazlasının yanı sıra, Euro bölgesindeki kriz ve İran ekonomisinde yaşanan olumsuzluklar gibi etkenler de, BAE de yabancılara yönelik satış yapılan emlak projelerinin performanslarını olumsuz yönde etkilemektedir yıllarında BAE konut piyasası, 2008 krizi öncesi seviyesine dönme çabaları göstermiştir. Ancak, Euro bölgesi krizi ve dünya 21

24 ekonomisi genelinde gözlemlenen belirsizlikler, yatırımcıların konut satın alma planlarını ertelemelerine yol açtığı için özellikle Dubai olmak üzere BAE genelinde büyük çaplı konut projelerinin ertelenmesine ya da küçültülmesine sebep olmuştur. Dubai konut piyasasında, Orta Doğu daki diğer ülkelerde yaşanan istikrarsızlıklar sebebiyle, olumlu gelişmeler yaşansa da, BAE genelinde mevcut arz fazlası konut piyasasının ve konuta dayalı inşaat projelerinin gelişmesinin önündeki en önemli engel olarak bulunmaktadır. Dubai hükümetine bağlı şirketlerin yüksek borçları sebebiyle Dubai emirliğinde 2013 ve sonrası dönemde büyük ölçekli altyapı yatırımlarının ertelenmesi ya da iptal edilmesi beklenmektedir. Ancak, Dubai de döneminde emlak geliştirme şirketlerince yaklaşık ünite konutun Dubai konut stokuna eklenmesi muhtemel görünmektedir. Abu Dhabi de ise yine döneminde yaklaşık ünite konutun piyasaya arz edilmesi hesaplanmaktadır. Söz konusu yeni arz ile mevcut arz stoğunun Abu Dhabi de kısa vadede konut satış fiyatları ve kiralar üzerinde aşağı yönlü bir baskı oluşturmaya devam edeceği beklenmektedir. Abu Dhabi emirliğinde 2012 sonrasında da etkisini göstermesi beklenen bir başka gelişme ise emirlikte inşa edilmekte olan alışveriş merkezlerinin tamamlanmasıyla 1000 kişi başına düşen kiralanabilir perakende alanının 2015 yılına kadar 1690 m 2 ye ulaşacak olmasıdır. Bu oran Avrupa Birliği nin 231 olan oranının çok üzerinde olmasının yanı sıra, 1028 olan ABD oranının da üzerindedir. Bu itibarla, ihale edilmiş ve inşa edilmekte olan alışveriş merkezleri göz önüne alındığında, orta ve kısa vadede Abu Dhabi emirliğinde yeni alışveriş merkezi yatırımına başlanmayacağı beklenmektedir. Dubai de zaten çok belirgin olan arz fazlası talep yetersizliği durumunun, Abu Dhabi emirliğindeki otel, konut, ofis vb. gayrimenkullerde de kısa vadede yaşanması beklenmektedir. Dubai emlak piyasasında yaşanan durgunluğun ardından, Dubai de faaliyet göstermekte olan müteahhit firmaların önemli bir bölümünün Abu Dhabi, Suudi Arabistan ve Katar a yöneldikleri gözlemlenmektedir. Diğer taraftan, Güney Koreli müteahhit firmaların agresif bir şekilde BAE müteahhitlik pazarından aldıkları payı artırdıkları tespit edilmektedir. Bu gelişmeler de BAE genelinde ve Abu Dhabi de müteahhitlik sektöründe Türk firmalarının ihale kazanmalarını zorlaştırmakta ve yeni projelerdeki kar marjlarını düşürmektedir. Ofis piyasasında ise yine hem Dubai de hem Abu Dhabi de mevcut olan arz fazlası sebebiyle yeni ofis inşaatı projeleri ertelenmekte, iptal edilmekte ya da küçültülmektedir döneminde Abu Dhabi de 1 milyon m 2 nin üzerinde bir ofis stoğunun arz edilmesi planlanmakta olup, bu durumun ofis kiraları ve fiyatları üzerindeki aşağı yönlü baskıyı devam ettireceği beklenmektedir. Diğer taraftan, Dubai de 2011 yılı Ocak ayı başından itibaren tüm konutlardan %5 oranında emlak vergisi tahsil edilmesinin yatırımcılar üzerinde olumsuz bir etki yaratması beklenmektedir. Hizmet bedeli adı altında ödenen vergilerin yanı sıra kiralanamayan konutlar için de bu verginin verilecek olması piyasaya sürülecek konutlar için yatırımcı ilgisini çekmeyi zorlaştırabilecektir. Buna ilaveten, gayrimenkul idarelerince tahsil edilen bakım ücretleri de zaman zaman gazetelere yansıyacak kadar yükselmekte ve tartışma konusu olmaktadır. 22

25 PAZAR İLE İLGİLİ BİLGİLER Fikri, Sınai Mülkiyet Hakları BAE de telif hakları (copyrights), ticari marka (trademark) ve patent ile ilgili düzenlemeler mevcuttur. Firmaların ticari marka ve patent haklarını, taklit ve sahteciliğe karşı korunması için Federal Ekonomi Bakanlığı na tescil ettirmeleri gerekmektedir. Dağıtım Kanalları BAE ye ihraç edilen bir malın pazardaki başarısı, acenta veya distribütörün pazarlama ağının yaygınlığı ve etkinliği ile doğru orantılıdır. Bu yüzden acenta seçimi oldukça önemlidir. BAE de iş yapmak isteyen firmaların, pazarın koşullarını ve tüketicinin alışkanlıklarını bilen, yaygın bir dağıtım ağına ve sağlam ilişkilere sahip aracılar ile kuracakları ilişkiler pazardaki başarılarına büyük katkı sağlayabilecektir. Ülkedeki ticaret büyük ölçüde ticaret merkezleri, marketler ve mağazalarda gerçekleşmekte ve açık pazarlar ya da semt pazarları gibi ticaret alanları bulunmamaktadır. Dubai de genel olarak ürünler son kullanıcılara büyük ve gösterişli alışveriş merkezleri, daha küçük çarşılar ve sokak dükkanları aracılığıyla ulaşmaktadır. Büyük alışveriş merkezlerinde (city center gibi) oldukça kaliteli ürünler yüksek fiyatlarla alıcılarla buluşmaktadır. Diğer taraftan büyük alışveriş merkezlerinde yer alan hipermarketlerde ise gıda ürünlerinde beyaz eşyaya, kırtasiye ürünlerinden tekstil ürünlerine pek çok kalem ürün satılmaktadır. Küçük çarşılarda ve sokak dükkanlarında ise daha ziyade Araplar dışında nüfusa hitap eden nispeten kalitesiz ve düşük fiyatlı ürünlere rastlanmaktadır. Tüketici Tercihleri Ülkenin ticaret merkezi durumunda olan Dubai, rekabetin çok yoğun olduğu bir pazardır. Dubai ülke sınırlarını aşan bir boyutta, Körfez bölgesinden Orta Asya ve Uzak Doğu'ya kadar bir hitap alanı bulmaktadır. Ülkede ticari faaliyetler çok iyi organize olmuştur. Kayıt dışılık yaygın değildir. Ticaret resmi kurallar çerçevesinde yürütülmektedir. Ticari yaşam gittikçe büyük ve modern ticaret merkezlerine doğru kaymaktadır. Ticari hayatta büyük ölçüde dürüstlük hakimdir ve hileli ticarete izin verilmemektedir. Perakende alışverişlerde pazarlık usulü uygulanabilmektedir. BAE, bölgedeki diğer ülkelerin de önemli ölçüde mal ve hizmet tedarik ettiği bir ticaret merkezi konumundadır. Başta Amerikalı ve Avrupalı firmalar olmak üzere çok sayıda yabancı firma, özellikle Dubai'de temsilcilik açmak suretiyle BAE pazarının yanı sıra Suudi Arabistan, diğer Körfez ülkeleri ve yakın Afrika ülkelerine ait piyasaları buradan takip etmektedir. Ticari amaçların yanı sıra, ülkede katı dini kurallar uygulanmadığından dolayı diğer Arap ülkelerinde yaşayanlar da sıklıkla hafta sonu tatili ve eğlence amacıyla Dubai'yi ziyaret etmektedir. 23

26 Satış Teknikleri ve Satışı Etkileyen Faktörler İhracatçılarımızın BAE pazarına girişte göz önünde bulundurmalarında fayda görülen hususlar şunlardır; - Piyasada rekabet çok yoğundur ve piyasada tutunabilmek için mutlaka çok ciddi rekabet üstünlüğüne sahip olunması gerekmektedir. - Ülkede yaşayan varlıklı kesim için ürün kalitesi çok önemlidir. Kalite, satış sonrası hizmet ve standartlara uygunluk gibi faktörlerin önemi göz ardı edilmemelidir. - Fiyat belirlenirken rakip ürünlerin fiyatları dikkate alınmalıdır. - Pazarda dürüstlük ve güven çok önemlidir. Piyasada güven kaybetmiş bir marka veya firmanın bu piyasada bir daha tutunabilmesi çok zordur. - Kişisel ilişki kurmaya (özellikle de üst düzey aile üyelerle) önem verilmelidir. Bu açıdan olabildiğince sık olarak yüz yüze görüşme zemini hazırlanmalıdır. Bundan dolayı müşterinin Türkiye'ye davet edilmesi, en az B.A.E ziyareti kadar önemlidir. - Nüfus yapısı ve tüketici özellikleri nedeniyle pazara ülke içi talepten ziyade ülke üzerinden sağlanacak dış talepleri yakalamak için girilmesi daha uygun görülmektedir. Ulaştırma ve Taşımacılık Maliyetleri İstanbul Dubai / Abu Dabi arası inşaat malzemeleri taşıması için 20 tona kadar nakliye komple TIR fiyatı $ $ arasında değişim göstermektedir. İŞADAMLARININ PAZARDA DİKKAT ETMESİ GEREKEN HUSUSLAR Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler Arap iş kültürünün en önemli unsurlarından birisi tartışmaların asgari bir seviyede tutulması veya hiç yaşanmamasıdır. Bu yüzden bu ülkelerde aşırı derecede baskı uygulanan satış tekniklerinden uzak durulması tavsiye edilmektedir. İlk toplantıları tanışma toplantıları olup, konuya ve programa çok az sadık kalınmaktadır. Geleneksel selamlama şekilleri içerisinde sağ elin kalbe götürülerek samimiyet, içtenlik ve sıcaklık mesajları verilirken, modern Araplarda ise gevşek ancak uzun süreli bir el sıkışma takip edilmektedir. Ziyaretçinin bir odaya girerken ayakkabılarını çıkarması ve dışarıda bırakması uygun olacaktır. Çünkü halı üzerinde ibadet yapılmaktadır. Odaya girildiğinde ilk olarak en kıdemli kişinin eli sıkılır. Konuşmaya katılmadan önce odadaki herkesin eli sıkılmalıdır. Kartvizit kullanımı yaygındır. Eğer kullanılacaksa Arapça olması yararlı olacaktır. Yaygın bir şekli ise kartvizitin bir tarafının Arapça diğer tarafının da İngilizce olmasıdır. Eğer çok kaliteli 24

27 ve oymalı bir kartvizit tercih edilecekse, bir tarafında her iki dilin de kullanılması mümkün olabilir veya her dilde hazırlanmış ayrı ayrı kartvizit kullanılabilir. Broşür ve diğer promosyon malzemelerinin hem Arapça hem de İngilizcesinin olması önemlidir Randevu talep edilirken gün içindeki ibadet zamanlarına dikkat edilmesi ve yıl içindeki kutsal günlerin dikkate alınması gerekmektedir. İş görüşmeleri ağır bir tempoda ilerlemektedir. Arapların oldukça muhafazakâr bir yapıda oldukları görülmektedir. Duyguların dışa vurulması çok sık rastlanmaz. Hatta toplum içerisinde şakalaşma ve gülme bile kontrollü bir şekilde yapılmaktadır. Kişiler veya eşler arasındaki tartışmaların başka kişilere aktarılmasından bile rahatsızlık duyulmaktadır. Bu nedenlerden dolayı kişisel konulara odaklanmaktan uzak durulmalıdır. Arap kültürü detaylara odaklanmaktadır. Ahlak ve beklenen sosyal davranışların başını cömertlik, saygı ve sorumluluk almaktadır. Arap ataerkil aile kültürü erkeğe hakim rolü vermektedir. Bu olay beraberinde kadına saygıyı ve korumayı getirmektedir. Erkek evde önemli bir rol oynamakta ve evin reisi olarak kabul edilmektedir. Kadın ise daha geride aile işleri ile uğraşmaktadır. Halk içerisinde kadın erkeği takip etmektedir. Pasaport ve Vize İşlemleri Diplomatik, hizmet ve hususi pasaport hamilleri 90 güne kadar seyahatlerinde vizeden muaftır. Umuma mahsus pasaport hamilleri vizeye tabidir. Yabancı bir kişi, yerel ortak bulmaksızın BAE de şirket kuramamaktadır. Öte yandan, serbest bölgelerde Bölge İdaresi sponsor olduğu için yerel vatandaş / sponsor gereksinimi ortadan kalkmaktadır. Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri Cuma ve Cumartesi, hafta sonu resmi tatil günleridir. Kamu kurumları Cuma ve Cumartesi günleri tam gün tatil iken, özel sektör firmaları ve esnaf Cuma günü haricinde ve arasında faaliyet göstermektedir. Büyük alışveriş merkezlerinde yer alan mağazalar ise, Cumartesi günü tam gün açık olup, Cuma günü ise öğleden sonra (14.30) işe başlamaktadır. Bankalar, yalnızca Cuma günü kapalıdır. Resmi Tatiller (2013) 1 Ocak (Yılbaşı); 4 Kasım 2013 (İslami Yılbaşı); 24 Ocak 2013 (Hz. Muhammed in Doğumu); 6 Ağustos (Yalnızca Abu Dhabi de; Şeyh Zayed in yönetime geçmesi); 8 Ağustos 2013 (Eid al-fitr/ramazan Bayramı); 15 Ekim 2013 (Eid al- Adha/Kurban Bayramı); 2 Aralık (BAE Milli Günü). Yerel Saat BAE saati Türkiye saatinde 2 saat ileride bulunmaktadır. GMT den 4 saat ileridedir. Yerel Ölçü Birimleri Metrik ve İngiliz ölçü biriminin dışında yerel ölçü birimleri de kullanılmaktadır. 25