BİY 401 MİKROBİYOLOJİ DERSİ İMMÜNOLOJİ TERİMLERİ

Transkript

1 1 BİY 401 MİKROBİYOLOJİ DERSİ İMMÜNOLOJİ TERİMLERİ Doğuştan varolan direnç: Bir defa kızamık geçiren kişi ikinci defa yakalanmaz ve artık kızamığa karşı bağışıktır. Edinsel ya da kazanılmış direnç: Belirli etkenlere karşı sonradan bağışıklık kazanılması. Örnek: aşılama. İmmün tolerans: İmmün cevap oluşturamama durumu. İmmünsüpresyon: İmmün cevabın bastırılması. İmmünojen= Antijen (Ag): Organizmanın reseptörlerince tanınarak immün cevabı indükleyebilen maddelerdir. Birkaç şeker molekülü veya aa den oluşan bölgesi tanınmayı sağlar. Epitop: Ag üzerinde, tanınmayı sağlayan bölge. Antijen bağlama bölgesi (ABB): İmmün reseptörün Ag i tanıyan bölgesi. Primer lemfoid organlar: Lemfositlerin farklılaşma ve olgunlaşma yeri. Timus (T-hücresi olgunlaşma yeri), kemik iliği (B-hücreleri). Sekonder lemfoid organlar: Yüksek derecede organize olmuş, T- ve B-hücrelerini düzenli şekilde taşıyan yapılar: en önemli ikisi lemf bezleri ve dalak. Mukoza ile ilişkili lemfoid organlar (MALT). Kural olarak olgunlaşmamış hücreler içermezler. Primer ve sekonder lemfoid organlar vücut ağırlığının %1-2 sini oluştururlar. Antikor titresi: Ab titresi kandaki antikorların varlığını ve miktarını gösterir. Titre 4 katına artarsa antikor miktarı da artar. Titre, solüsyon defalarca sulandırılmasına rağmen istenen molekülün belirli miktarlarını tayin edebilir. Fab: Y harfine benzeyen immünoglobulin molekülünün kısa kolları. F c : Y harfine benzeyen immünoglobulin molekülünün gövdesi. THC=THR: T-hücre yüzey reseptörleri. MHC-I ve MHC-II içinde sunulan antijenleri = lineer peptidleri tanır. CD 3 molekülü. Hem humoral hem de hücresel cevapta etkilidir. CD4 + : T H hücrelerinin T-hücre reseptörleri. Fenotipik markırlar. MHC-II sınıf yapıları üzerinden lineer peptid halindeki antijenleri tanır. CD8 + : T C ve T D hücrelerinin T-hücre reseptörleri. Fenotipik markırlar. MHC-I sınıf yapıları üzerinden lineer peptid halindeki antijenleri tanır. Monoklonal antikor: Hücre kültüründe üretilen B-hücresi ile miyeloma hücresi hibridoma klonu tarafından Ag üzerindeki belirli tek bir epitop a özgül ve hepsi aynı olan Ab lar. Poliklonal antikor: Farklı antijen bağlama bölgeleri taşıyan B hücreleri farklı epitopları tanır. Bunlardan oluşan cevap poliklonaldır. MHC: Major histocompatibilite kompleksi. İnsanda HLA-geni (insan eritrosit antijeni; 6. kromozomda yerleşik) tarafından kodlanan üç grup proteindir. T hücrelerine cevap oluşturacak epitopu özel olukları içinde sunan proteinlerdir. MHC-Sınıf I: İnsan kaynaklı HLA-A, HLA-B, HLA-C molekülleri tüm insan hücreleri üzerinde eksprese edilerek endojen yol ile hücre yüzeyinde teşhir edilir. Endojen (kendi hücresine ait) veya viral antijenler bu yolla sunulur. Özgül TCR tarafından tanınır. MHC-Sınıf II: Eksojen yol ile daha önce fagozomda peptidlerine yıkılan antijen (eksojen) ER, golgi kompleksi ile dış yüzüyde sunulur. Özgül TCR tarafından tanınır. APC (ASH): Antijen sunan hücreler. Primer ve sekonder lemfoid organlardaki hücreler ile fagositler, MSS de astrositler, T H ya antijen sunan B lemfositleri. Dendiritik hücreler ve B- lemfositleri MHC II üzerinden Ag takdim ederler. Opsonizasyon: İnfeksiyöz ve genellikle kapsüllü bir mikrobun proteinlerle kaplanması ve fagositozunun sağlanması. Perforin: Sitotoksin. T C hücrelerin MHC-I antijen taşıyan hücrelerle temas ederek veya T H hücrelerden salınan IL-2 vasıtasıyla uyarılmasıyla aktif bir öldürücü haline dönüşmesi. Hedef hücreyi (APC) perforin salarak öldürür. Perforin hedef hücrenin membranında porlar oluşturan bir proteindir. Granzyme: Sitotoksin. T C hücrelerin virusle infekte hücreleri ve kanser hücrelerini öldürürken kulanır. Apoptozisi başlatan proteazlardır. Hedef hücreyi perforinlerin membranda açtığı delikten girerek öldürür.

2 2 NK (Doğal öldürücü hücreler): INF-γ ve TNF-α üreten büyük lemfositlerdir. Tümörlü ve virusla infekte hedef hücreleri tanıyıp öldürebilen hücrelerdir. Kemik iliği kök hücrelerinden gelişir. Yüzeyinde CD16 ve CD56 fenotipik markırlar bulunur. İnterlökin: Hücre etkileşmesini etkileyen sitokinler. İmmün Sistemin Hücreleri (Kaynak: değişik) Hücre Grubu Yüzey komponentleri Fonksiyonu B-lemfositleri Yüzey Ig i (Ag tanıma) Ag in direkt tanınması T-lemfositleri Ig Fc reseptörü MHC-sınıf II Majör Histokompatibilite Kompleksi (MHC) molekülü (Ag sunumu) CD3 molekülü Ab-üreten plazma hücrelerine farklılaşma MHC-sınıf II ile Ag sunumu Hem humoral hem de hücresel cevapta etkili T-hücre reseptörü (TCR, Ag tanıma) Helper T-hücre (T H ) CD4 molekülü MHC-sınıf II içinde sunulan Ag i tanır B- ve T C nin farklılaşmasını sağlar Macrofajları aktive eder Süpresör T-hücre (T S ) Sitotoksik T-hücre (CTL) CD8 molekülü CD8 molekülü Diğer hücrelerin faaliyetlerini downregüle eder (mani olur) MHC-sınıf I içinde sunulan Ag i tanır Uygun Ag i eksprese eden hücreleri öldürür Aksesuar hücreler Makrofajlar Değişken Ig Fc reseptörü Fagositoz ve hücrelerin öldürülmesi Ig in Fc kısmına bağlanır (fagositozu arttırır) Komplemanın C3b komponenti reseptörü Komplemanın C3b komponentine bağlanır (fagositozu arttırır) MHC-sınıf II molekülü MHC-sınıf II içinde Ag sunumu IL-1 (makrokin) salgılayarak T-hücre farklılaşması ve proliferasyonunu sağlar

3 3 T-hücre lemfokinleri tarafından uyarılabilir Dendritik hücreler MHC-sınıf II molekülü MHC-sınıf II içinde Ag sunumu Polimorfonükleer hücreler (PMN) Ig Fc reseptörü Ig in Fc kısmına bağlanır (fagositozu arttırır) Komplemanın C3b komponenti reseptörü Komplemanın C3b komponentine bağlanır (fagositozu arttırır) Killer hücreler Değişken Direkt hücre öldürülmesi NK hücreler Bilinmiyor Muhtelif hedef hücreleri öldürür (örnek tümör hücreleri, virusle-enfekte hücreler, transplante edilmiş hücreler) K hücreleri Ig Fc reseptörü Ig in Fc kısmına bağlanır Ab-le kaplı hedef hücreleri öldürür (Abbağımlı-hücre-aracılı sitotoksisite, ADCC) Mast hücreleri Yüksek afiniteli IgE Fc reseptörleri IgE ye bağlanarak allerjik reaksiyonları histamin salınması ile başlatır Sitokin: Omurgalı immün sisteminde, makrofaj ve T H tarafından salınan ve komşu hücrelerin regülatörü olan glikoprotein veya protein yapısında biyoaktif hormonlardır. Uygun reseptörleri olan hücreler tarafından tanınır ve onlara etki ederler. Hücre regülasyonunu sağlayan < 60,000 molekül ağırlıklı proteinler olarak ilk çalışmalarda tanımlanmışlardır. Lokal üretilirler. Kısa yarıömürlü ve çok az miktarı bile etkili biyoaktif moleküllerdir. Mitojen etkileri vardır. Hücre bölünmesini büyüme faktörleri ile birlikte düzenlerler. Mediyatörlerin serbestleştirilmesi, farklılaşma moleküllerinin ekspresyonu, belirli hücre yüzey moleküllerinin ekspresyonunun regülasyonu, yangıya durdurucu veya teşvik edici etkiler. İnflamasyona cevapta salınan sitokinler ve hormonlar, karaciğerden AFP (akut faz proteinleri) nin sentez ve salınmasını sağlar.

4 4 İnflamasyon Bölgesi Doku Hasarı Makrofajlar Sitokinler Epitel Hücreleri Fibroblastlar Beyin Kan B Lemfositleri ACTH AFP Salgısını Adrenal Bez Kci Ig ler Glukokortikoid AFP İMMÜNOLOJİ BİY 401 MİKROBİYOLOJİ (Davis, Solomon, Berg, 4 th Biology 6 th ed, Brock, Microbiology) ed. The World of Biology, Campbell, Farklılaşmış lökositler en ilkel olarak Echinodermata ve Tunicata da bulunur. Tunicata da lemf nodülleri de vardır. Omurgalılarda hem non-spesifik, hem de spesifik immün cevap vardır. Doğuştan varolan direnç: Bir defa kızamık geçirince ikinci defa geçirmez, bağışıktır. Kazanılmış dirence örnek ise aşılamadır. İnterferon Protein yapısında antiviral protein grubudur. Virüsler veya diğer intrasellüler parazitler (bakteri, fungi, protozoa) tarafından infeksiyon olduğunda belirli hücrelerden salgılanırlar. Interferon diğer komşu hücreleri belirli antiviral proteinleri sentezlemek üzere uyarır; böylece virüsün makromoleküllerinin sentezlenmesi önlenir. İnterferona maruz kalan hücrelerde oluşan virüs partikülleri hücreleri verimli şekilde infekte edemezler. İnterferon NK yı uyarır. NK vücutta viruslar tarafından değişikliğe uğrayan hücreleri tanıyarak hızlı şekilde öldürür. Fagositozla değil ancak öldüreceği hücrenin membranını patlatarak lizise sebep olur. M.O. lara direkt etki etmez. Günümüzde insan interferonu rekombinant DNA teknikleri kullanılarak sentezlenmekte ve viral infeksiyonlar yanında kanser tedavisinde de yararlanılmaktadır. İnflamasyon bir korunma mekanizmasıdır Kesik, diğer fiziki yaralanmalar, veya m.o.ların vücuda girmesiyle oluşan lokal cevaba inflamasyon (yangı) denir. Patojenler (hastalık etkeni) dokuları işgal ettiklerinde inflamasyon cevabını tetiklerler. Bölgedeki kan damarları genişler, infekte bölgeye daha fazla kan akımı sağlanır. Artan kan akışı derinin kırmızı görünmesine ve sıcaklaşmasına sebep olur. Bu bölgedeki kılcal damarlar daha geçirgenleşir; dokulara, damarlardan daha fazla sıvı geçer. İnterstisiyel sıvının hacmı arttıkça şişme (ödem) oluşur. Bunlar yangıdaki acıya sebep olur (hasarlı hücrelerden salınan bazı maddelerle birlikte). Yangının tipik 4 belirtisi vardır: kızarıklık, sıcaklık, ödem, acı (ağrı). Yangıdaki artan kan akışı infekte bölgeye çok sayıda fagositik hücre taşır. Permeabilite artmıştır. Bölgede ihtiyaç duyulan γ-globuliniler (antikorlar) kandan çıkıp dokulara geçerler. Dolaşımdan sıvı kaçışı olduğundan oksijen ve besin maddesi taşınması artar. İnflamasyon genellikle lokal ancak

5 5 bazan tüm vücut etkilenebilir. Makrofajlardan salınan interlökin 1 (peptid) hipotalamusdaki vücut termostatını etkiler. Bu etkiye prostaglandinler de katkıda bulunur. İnflamasyondaki ateşin mekanizması tipik bir klinik belirti olarak interlökin+prostaglandin etkisi sonucu oluşur. Ateş virusların faaliyetlerini de etkiler. Fe in dolaşmasını azaltır. M.O.lar Fe alamayınca metabolik yoldan dezavantajda olurlar, üremeleri olumsuz etkilenir. M.O. toksinleri de ateş çıkmasına sebep olur. İnflamasyonda fagositoz artar. Fagositler fagositoz yapan lökositlerdir. Kemik iliği kök hücresinden kaynaklanırlar. Nötrofil, eosinofil ve monosit tipiktir. Monositler birkaç saat kanda kalır sonra makrofaja farklılaşır. Kandaki tüm lökositlerin %60-70 i nötrofil, %5 i monosit ve %1.5 u eozinofildir. Eosinofiller parazitlere diğerlerinden daha etkilidir. M.O.ları ameboid hareketlerle içine alır ve fagozom oluşur. Lizozomlar fagozom membranına tutunur ve kaynaşır. Sindirim enzimleri lizozomdan bekteri üzerine salınır, fagozom membranı m.o. üzerine hidrojen peroksit, süperoksit anyonu ve nitrik oksit salar. Bunlar toksik oksijenlerdir. Bu maddeler bakteriyi yok eder. Makromoleküllerini yıkar. Bir nötrofil inaktive olana kadar yaklaşık 20 civarında bakteri fagosite edebilir, sonra ölür. Makrofaj hayatı boyunca yaklaşık 100 bakteriyi fagosite edebilir. Yüzeyinde Ig F C reseptörü taşır, bununla tanıyarak fagositozu arttırır. Komplemanın C3b komponentine bağlanarak fagositozu arttırır. MHC-sınıf II içinde antijen sunar. T hücre farklılaşmasını ve proliferasyonunu sağlayan makrokin (IL-1) salgılar. T-hücre lemfokinleri tarafından aktive edilir. Bakteriler fagositoza karşı koyabilir mi? Bazi m.o. fagosit lizozom membranını yok edebilen enzimler salgılayabilir. Bunlar sitoplazmaya geçip fagositi yok edebilir. Bazı m.o. ise hücre duvarı veya kapsül bulundurur. Makrofaj tutunamaz. Mycobacterium tuberculosis ise makrofaj içine alınır ancak lizozom tarafından sindirime direnç gösterir. Hatta makrofaj içinde üreyebilir. Bunların sayesinde lizozomal enzimlerin etkilerine direnç gösterir. Bazı makrofajlar gezicidir. Diğer bazıları akciğerlerdekiler gibi belirli bir yerde durup (giren hava gibi taşıyıcılarla taşınan) gelip geçen yabancı maddeleri fagosite eder. Dokularda daimi bulunanlara örnekler: aci-alveolar makrofaj, kci-kupffer hücreleri, böbrek-mesanglial hücreler, beyin-mikroglia hücreleri, bağ doku-histiositler, lemf düğümleri, dalak. Özgül Savunma Mekanizması Non-spesifik cevap infeksiyonu önleyip; yayılmasını önler. Bu arada özgül savunma sistemi birkaç günde aktive olur. Çok etkilidir. Özgül immünite; - antikorlar aracılığı ile immünite (humoral), - hücresel cevap (lemfositler saldırgan patojene direkt etki eder). İmmün cevapta 3 ana grup lökosit var: Lemfositler. Özgül cevabın esas hücreleri. Lemf dokusunda yerleşik. T-lemfositleri=T hücreleri; B- lemfositleri=b hücreleri; NK=doğal öldürücü hücreler. T ve B morfolojik olarak benzer. Olgunlaşma basamakları, fonksiyonları, reseptörleri ve yüzey markırları birbirinden farklıdır. Sitokin cevapları farklıdır. Lemfoid organlarda farklı bölmeleri işgal ederler. T-hücreleri: Sadece MHC-sınıf I ve MHC-sınıf II nin peptidlerle yaptığı lineer kompleksleri T hücreleri tanır. Kompleks 3 boyutlu yapıları sadece antikorlar (Ab) tanır. Kemik iliğindeki kök hücrelerden gelişir. Timus da işlem görür (timusdan gelişen= T kelimesi buradan gelir). Farklılaşırlar ve immün cevap verecek hale gelirler. Lemf nodülüne giderler. T hücreleri hücresel cevaptan sorumludur. Yüzeylerinde TCR denilen reseptörler vardır. Bunlar serbest veya bir antijenin parçası olarak çevrede dağınık şekilde bulunan epitopları tanıyamaz. MHC oluğunda sunulmaları gerekir. T hücre alt tipleri: 1- Sitotoksik T hücresi. Yüzeyinde CD8 + proteinini ifade eder -T hücreleri = T C Öldürücü T hücreleri, MHC-sınıf I üzerinde sunulan yabancı antijen taşıyan hücreleri tanır ve yok eder. IL yapar veya yapımını uyarır. 2- Yardımcı T hücresi. CD4 + - T hücreleri= T H. MHC-sınıf II içinde sunulan antijenleri tanır. B hücrelerinin ve T C hücrelerinin farklılaşmasını sağlar. Cevap sırasında diğer T hücrelerini, B hücrelerini ve makrofajları uyarır. IL yapar veya yapımını uyarır. 3- Süpresör T-hücresi. Yüzeyinde CD8 + proteinini ifade eder. T S baskılayıcı T hücresi 1- ve 2- nin aktivitesini inhibe eder. Diğer hücrelerin aşırı faaliyetlerini downregüle eder (mani olur). 4- T D gecikmiş T-hücresi.

6 6 B-hücreleri: Kemik iliğinden kaynaklanır. Kuşlarda özel dokuda işlem görür (bursa of fabricius=b adı buradan gelir). Diğer omurgalılarda nerede işlendikleri bilinmiyor. Antikor cevabından sorumludurlar. Her bir B hücresi değişik bir antijene bağlanmak için özelleşmiştir. Yüzeyinde IgM ve IgD bağlıdır. Reseptör görevi görürler. B hücresi belirli bir tip antijenle temasa geçince hızla bölünür ve benzer hücrelerden oluşan bir KLON meydana gelir. Bu hücreler plazma hücrelerine gelişir. RER çok gelişmiştir. Antikor sentezine yapısal adaptasyon vardır. Makrofaj m.o. veya patojeni yediği zaman patojenin çoğu antijenini sindirir; birazı kalır. Bu kalanları kendi yüzeyine çıkararak teşhir eder. Bu antijen lemfositlerin uyarılması için gereklidir. Makrofajlar ayrıca interlökin 1 salgılarlar. Bu da B ve yardımcı T hücrelerini aktive eder. Timus bezinin T hücrelerinin nasıl farklılaşacağını tarifi ve talimatları sadece doğumdan önce ve ilk birkaç ayda oluşur. Timus ayrıca endokrin bez gibi davranır. Timozinleri salgılar. T hücrelerinini timusu terk ettikten sonra farklılaşmalarını tamamlayıp immünolojik olarak aktif olamalarını sağlar. İmmün sistemin genel şeması aşağıda verilmiştir. Spesifik ve non-spesifik sistemler arasında kompleman sistemi yer almaktadır. Mide asit salgısı ve enzimlere örnek: lizozim, ter ve yağ bezleri salgılarının derinin ph ını 3-5 yapmaları, mikropların kolonizasyonunu engeller. Yoğun mukus salgısı ise mikropları hapseder. Patojen Saldırısı Spesifik olmayan savunma mekanizmaları Kompleman Spesifik savunma mekanizmaları (Ortak) Engeller Ağızdan alınan m.o lara karşı mide asit salgısı ve enzimler İnterferon Fagositler Yangı Fagositoz Hücresel immunite (selüler) lemfositler Antikorların aracılığı ile humoral immunite Antikorlar Deri Solunum yollarındaki yoğun mukus salgısı MHC: Majör histokompatibilite kompleksi. Vücudun kendisini yabancılardan ayırt etmesi ve tanıması bu grup antijene bağımlıdır. Her bireyde, her bir hücre yüzeyinde bulunan bu antijenler biyokimyasal parmakizi özelliğini taşır. Bu proteinleri kodlayan genler, 6. kromozomda birbirlerine bağlı olarak bulunur. İnsandaki MHC lere, HLA (Human leucocyte antigen group) denir. 6 Nolu kromozomda yerleşik 5 bağlı gen tarafından kodlanır. Aynı kişinin veya ikizlerin dokularında aynı HLA alelleri yani HLA antijenleri vardır. Humoral cevap (B hücresi cevabı) B hücre yüzeyindeki antikorlar IgM ve IgD dir. Bunlar reseptör görevi görür nm aralıkla dizilen epitopları T-hücre yardımı olmaksızın da tanıyabilirler. Örnek: viruslar, bakteriler, parazitler veya lipopolisakkarit (LPS). Makrofajın sunduğu belirli bir antijeni ona

7 7 uyan reseptörü taşıyan B-hücresi (yetkili B hücresi-competent B cell) tanır ve bağlayabilir. Alternatif olarak proses edilmiş antijeni taşıyan APC (makrofaj) ile temas eden T H makrofajın saldığı IL-1 ve temas olayı ile aktive olur ve B hücresi yüzeyindeki demin bahsedilen reseptörlerce tanınır ve T H tarafından salınan lemfokinlerle (muhtelif interlökinler) yetkili B hücresi aktive edilir. T hücreleri, B hücrelerinde olduğu gibi kendi yüzey reseptörleri ile antijeni direkt tanıma yetkisine sahip değildirler mutlaka T H tarafından uyarılmaları gerekir. Yani aracı hücre kullanırlar. Aktive olmuş yetkili B hücreleri büyür, mitozla bölünür ve klon oluşturur (aynı ata hücreden oluşan tüm hücreler klon dur). Klondaki hücrelerin bir kısmı Plazma hücrelerine farklılaşarak lemf nodülünde kalır, ürettiği antikorları lemfden kana ve hasta doluya gönderir. Diğer hücreler ise farklılaşmaz ve hafıza hücreleri olarak kalır. İnfeksiyon bittikten sonra bile antikor üretmeye devam eder. Aynı patojen vücuda tekrar girdiğinde dolaşan bu antikorlar onu işaretleyerek yok edilmesini sağlar. Bu arada hafıza hücreleri hızla bölünüp yeni plazma hücresi klonları oluştururlar. Antikor cevabı giderek artmıştır. Bir antijen molekülünün tamamı immün cevap uyarmaz. Sadece yüzeyde epitop denilen antijenik determinant bölgeler immün cevap oluşturur. Hapten kendi büyüklüğü antijen cevabı oluşturmaya yetmeyen; ancak belirli moleküllerle bağlanarak birlikte verilirse (Freund s adjuvant gibi) cevap oluşturan moleküllerdir. Genellikle küçük oldukları için immün cevap oluşturmak için yeterli değildirler. Ab üzerinda değişken=v (anahtar gibi Ag e uyan aa sekansı değişken) ve sabit=c bölgeler vardır. IgG molekülünde iki Fab olduğundan, bir Ab, 2 Ag tanır ve bağlanır. 5 Sınıf antikor vardır: Yapılarına göre adlandırılır. Ig= immünoglobulin in kısaltmasıdır. IgG ve IgM komplemanı bağlar. Klasik kompleman yolunu aktive eder. IgG- İnsanda toplam Ab ların %75-80 ini oluşturur, plasentadan sadece bu sınıf Ig geçer. Bakteri, virüs, bazı fungi ye karşı etkilidir. Kanla taşınır. NK ya bağlanarak Ab a bağımlı öldürücü etkide rol oynar gün yarı ömrü vardır. 4 alt sınıfı vardır. IgM- İnsanda toplam Ab ların %13 ünü oluşturur Basit omurgalılarda sadece IgM vardır. Virüslere karşı etkilidir. Kan gruplarının tiplendirilmesinde rol oynar. 5 altbirimli olduğundan büyüktür, plasentadan geçemez. İmmün cevapta ilk oluşan antikorlardır. 5 gün yarı ömrü vardır. 10 epitop bağlama bölgesi bulunur. Monomerleri B-lemfositlerinin yüzeyinde B-hücre reseptörü olarak bulunur. IgA- İnsanda toplam Ab ların %6-15 ini oluşturur. Vücut yüzeyindeki immüniteden sorumludur. Burun, solunum yolları, sindirim sistemi, gözyaşı, tükrük, süt ve vajinal salgı gibi vücut salgılarında koruyucudur. Teneffüs ve ağız yoluyla alınan patojenlerden vücudu korur. İki altbirimlidir: dimer. İnsanda kolostrumda da bulunur. 2 alt sınıfı vardır. 5 gün yarı ömrü vardır. Alternatif kompleman yolunu aktive eder. IgD- İnsanda toplam Ab ların %0.2 sini oluşturur (<%1). Görevi tam olarak bilinmiyor. 2 alt sınıfı vardır. Monomerleri B-lemfositlerinin yüzeyinde B-hücre reseptörü olarak bulunur. B- lemfosit aktivasyonunu veya süpresyonunu kontrol ediyor olabilir. Bazı B-hücrelerinin kişinin kendi bünyesine karşı Ab oluşturmasını engellediği düşünülmektedir. IgE- İnsanda toplam Ab ların %0.002 sini oluşturur. 2 gün yarı ömrü vardır.allerjik cevapta önemlidir. Parazit hastalıklarında yükselir. Bazofil ve mast hücresi yüzeyinde görülürler. Antijeni çapraz bağlayarak alerjinin mediyatörlerinin salınmasına sebep olurlar. Plasentadan geçer. Monomer halindedir. Örnek: Amfibilerde IgM ve IgG var. Kuşlarda IgM, IgG ve IgA var. İnsanda bütün beş sınıf Ab da bulunur. Kompleman sistemi Kompleman özgül değildir. IgG ve IgM birlikte makrofajları uyarırlar. Ag-Ab kompleksi halinde aktive olan her antijene kompleman saldırabilir. Komplemanda yaklaşık 20 protein vardır. Plazma ve diğer vücut sıvılarında bulunur. Normalde kompleman proteinleri

8 8 inaktiftir ama Ag-Ab kompleksi sistemi aktive eden bir seri reaksiyonu başlatır. Antikor, komplemanı adeta zamkla yapışmış gibi tutar. O arada kompleman proteinleri lizis yoluyla patojeni yok eder. Bazı kompleman proteinleri patojen hücrenin belirli bölümlerini tahrip eder. Diğerleri patojeni örtü gibi sarar. Bu da makrofajları, nötrofilleri uyararak ve patojeni daha kolay tanımalarını sağlayarak, fagositozu kolaylaştırır. İnflamasyon da kompleman sistemi tarafından arttırılır. Hücresel İmmünite Fagositler içinde yaşayan ya da fagositik olmayan hücreleri infekte eden m.o.lara karşı savunma mekanizmasıdır. T-hücreleri ve makrofajlar tarafından yürütülür. Özellikle viruslar, fungi ve vücut h.lerinin içinde yaşayan bakterilere karşı etkilidir. Bir patojen vücut hücresini istila ettiğinde konakçı hücrenin yüzeyindeki makromoleküller değişir. İmmün sistem değişen hücreyi kendinden olarak (kendi bünyesinden olarak algılayamaz) tanıyamaz. Yok etmek ister. T-hücreleri saldırır. Sitotoksik T-hücreleri kanser hücrelerine de saldırır ve maalesef nakil yapılmış yeni organın h.lerine de saldırır. Bütün bu olaylar T H aracılığı ile olur. İnterlökinler, interferonlar ve çeşitli diğer maddeler de T-hücreleri ve makrofajlar tarafından salınarak immün cevabı kontrol ederler. Süpresör T-hücreleri, T S, Ag tarafından uyarılır. Bu hücreler hem T-hücrelerini hem de B- hücrelerini kontrol eder. Yavaş bölünürler. T C ise çok hızlı bölünür. Oluşturacakları cevap biraz süre geçince oluşur. Primer ve Sekonder İmmün Cevap Vücudun Ag ile ilk karşılaşmasında primer immün cevap oluşur. Hayvana injeksiyon ile Ag verildikten 3-14 gün sonra kan plazmasında özgül Ab ortaya çıkar. İnjeksiyondan hemen sonra latent peryot var çünkü Ag nin lemfositler tarafından tanınıp klonların oluşmasına kadar geçen süre. İlk oluşan cevapta IgM vardır. Zirveye kadar Ab konsantrasyonu logaritmik artar. Aynı Ag aynı hayvana tekrar verildiğinde (yıllar geçse bile) sekonder cevap oluşur. İmmün sistemin hafızası vardır. Hafıza hücreleri hayvanın veya kişinin ömrü boyunca bulunur. Bu cevap kısa latent peryotlu, hızlı ve daha az Ag ile cevap oluşturabilecek güçtedir. Primer cevaptan daha fazla Ab oluşur. Kanda düştüğü miktar daha azdır. İkinci cevap ağırlıklı olarak humoraldir ve IgG dir. Aşılar sekonder cevabın kuvvetli olması için bazan tekrarlanır. Grip virüsü hayatını devam ettirebilmek için sık sık mutasyon geçirir, konakçının savunma sisteminden ve bilhassa hafıza B-hücrelerinden, böyle kaçmaya çalışır. Aktif bağışıklık: Çocukken geçirilen kızamık tekrar karşılaşılsa bile Ag ler hazır olarak bulunduğu için kişiyi korur. Bu aktif immünitedir ve doğaldır. Suni immünitede aşılama vardır. Hastalık etkeninin ölü veya zayıflatılmış hali süspansiyon halinde verilirse buna aşı denir. Pasif bağışıklık: Diğer bir organizmada oluşan ya da biyoteknoloji kullanılarak hazırlanan Ab lar canlıya hazır olarak verilir. Örnek, γ-globulin ihtiva eden ve ilgili Ag e karşı Ab bulunan serumun verilmesi. Uzun süreli bağışıklık sağlamaz. Annenin bebeğe (fetus iken) pasif immünite ile IgG yi plasentadan geçirerek vermesi. Ayrıca, emzirme devam ettiği sürece sütteki Ig ler bebek tarafından hazır alınır (bilhassa IgA). Kolostrum da (ağız) yenidoğanları içindeki IgA ve IgG ile korur. Otoimmün Hastalıklar Vücudun kendi doku Ag lerini tanımayıp bunlara karşı immün cevap oluşturmasıdır. Romatizma, multipl skleroz (MS), SLE (lupus), gençlik diyabeti, myastenia gravis gibi. Alerji Popülasyonun yaklaşık %10 unda alerji görülür. Bağ doku elemanlarından Mast hücrelerinin Ag ile karşılaşan B-lemfositleri tarafından üretilen özgül IgE leri yüzeyinde

9 9 ikişer immünoglubulin molekülü birer Ag molekülünü bağlamasıyla aktif olması ve biyoaktif mediyatörleri salgılamasıyla oluşan reaksiyondur. Serotonin, histamin, bradikinin gibi mediyatörler normalde mast hücresinde depo veziküllerinde tutulurken; uyarıldıklarında veziküllerden salınır ve alerjiye has ağrı, kızarıklık, ödem, vazodilatasyon ve kırmızılığa sebep olur. Kortizol: Adrenal korteksden salınır. İnflamasyon ve alerji bünyede stres oluşturur. Stresle savaşan hormon kortizoldür. İnflamasyonla mücadele eder. Lemf nodüllerini küçültür. Lökosit sayısını azaltır. Şokta ve organ nakillerinin red olayının önlenmesinde etkilidir.