ÇİNE ÇAPARI VE ÇİNE TİPİ (YÖRESEL SENTETİK) KOYUNLARIN YAPAĞI VERİMİ VE ÖZELLİKLERİ *

Transkript

1 ÇİE ÇAPARI VE ÇİE TİPİ (YÖRESEL SETETİK) KOYULARI YAPAĞI VERİMİ VE ÖZELLİKLERİ ÖZET Tufan ALTI 1 Orhan KARACA 2 İrahim CEMAL 3 Okan ATAY 4 Bu araştırma Çine Çaparı ve Çine Tipi koyunların yapağı verimi ve özelliklerini incelemek amacıyla yapılmıştır. Çine Çaparı ve Çine Tipi koyunlarda sırasıyla canlı ağırlık 35.6 kg ve 39.8 kg, kirli yapağı verimi 1.18 kg ve 0.99 kg, yapağı randımanı % ve % 75.19, lüle uzunluğu 8.73 cm ve 7.17 cm, elyaf uzunluğu cm ve cm, elyaf uzunluğuna ait varyasyon katsayısı % ve % 10.65, hakiki elyaf oranı % ve % 91.83, medullalı elyaf oranı % ve % 5.46, heterotip elyaf oranı % 2.72 ve % 1.43, kemp elyaf oranı % 2.30 ve % 1.27, ir dakikalık rezilyans % ve % 80.31, eş dakikalık rezilyans % ve % olarak ulunmuştur. Anahtar kelimeler: Çine Çaparı, Çine Tipi, yapağı verimi, yapağı özellikleri THE WOOL YIELD AD WOOL CHARACTERISTICS OF ÇİE ÇAPARI AD ÇİE TYPE (REGIOAL SYTHETIC) SHEEP SUMMARY This research has een carried out to investigate the wool yield and wool characteristics of Çine Çaparı and Çine Type sheep. The least squares means otained for Çine Çaparı and Çine Type sheep were 35.6 kg and 39.8 kg for ody weight at shearing, 1.18 kg and 0.99 kg for greasy wool weight, % and % for clean fleece percentage, 8.73 cm and 7.17 cm for staple length, cm and cm for fire length, 11.51% and 10.65% for variation coefficient of fire length, % and % % for true fire percentage, % and 5.46 % for medullated fire percentage, 2.72 % and 1.43 % for heterotype fire percentage, 2.30 % and 1.27 % for kempy fire percentage, % and % for 1 minute resilience, % and % for 5 minute resilience respectively. Key words: Çine Çaparı, Çine Type, wool yield, wool characteristics GİRİŞ Dokuma sanayiinde kullanılan yapağılar halı ve kumaş tipi olmak üzere ikiye ayrılır. Ülkemizde üretilen yapağıların çok üyük ir kısmı kaa-karışık olarak adlandırılır ve halı dokumacılığı için daha uygundur. Türkiye yaklaşık tonluk üretimi ile Dünya halı tipi yapağı üretiminde önemli ir yere sahip olmasına karşılık, koyunlardan elde edilen gelir içinde yapağının payı çok düşüktür. Koyunlarda yapağı verimi ve kalitesi genotip ve çevre faktörlerinin etkisi ile şekillenir. Değişik araştırıcılar tarafından yapağı verimi ve özellikleri üzerine akım-esleme, cinsiyet, yaş, doğum tipi, ve canlı ağırlığın etkili olan çevre faktörleri olduğu ortaya konmuştur(1-7). Halı dokumacılığında kullanılacak olan yapağıların özelliklerinin nasıl olması gerektiği değişik araştırıcılar tarafından farklı şekillerde tanımlanmıştır. Turner (8) uzunluğun 10 cm, hakiki elyaf oranının % 80, medullalı elyaf oranının %15, Bhave ve ark. (9) inceliğin µ, heterotip elyaf oranının % 30-35, uzunluğun 7-10 cm olması gerektiğini, Tellioğlu (10) ise lüle uzunluğunun en az 7.5 cm, reziliyansın halı yapağılarında vazgeçilmez özelliklerden iri olduğunu ildirmektedirler. Adı geçen özelliklerin dışında yapağı üretiminde irörneklik öne çıkmaktadır. Birörnek yapağılar diğerlerine göre daha değerlidirler. Çünkü işleme sırasında daha az kayıp verirler (11,12). Kısacası halı yapağılarının tanımlanmasında incelik, uzunluk, irörneklilik, Bu proje Adnan Menderes Üniversitesi Araştırma Fonu tarafından desteklenmiştir (Proje o: ZRF-98005) 1 Doç.Dr., Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Aydın. 2 Prof.Dr., Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Aydın. 3 Arş.Gör., Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, Aydın. 4 Öğr.Gör., Adnan Menderes Üniversitesi Çine Meslek Yüksekokulu, Çine-Aydın. 760

2 medullasyon ve rezilyans kullanılan aşlıca ölçütlerdir. Ülkemizde yerli koyunların yapağı özelliklerinin tanımlanmasından öteye gidemeyen çoğu çalışmada üretilen yapağıların halı sanayiinde kullanılaileceği ortaya çıkmıştır. Aydın yöresinde eskiden varolan yağlı kuyruklu koyunlar yerini zamanla yağsız ince kuyruklu koyunlara ırakmıştır. Yetiştiriciler Kıvırcık ve Sakız gii genotipleri kullanarak yöreye uygun yağsız kuyruklu tipler oluşturmuşlardır. Bunlardan iri Çine yöresinde oluşturulan ve Çine Tipi olarak adlandırılailecek koyun tipidir. Yörenin yerli koyunu, sayısı giderek azalan ve yok olma sürecine giren Çine Çaparıdır. Bu araştırmada yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olan Çine Çaparı ile yörede yetiştirici koşullarında oluşan Çine Tipi koyunlarda yapağı verimi ve özellikleri ile üretilen yapağıların kullanım alanları elirlenmeye çalışılmıştır. MATERYAL VE YÖTEM Materyal Araştırmanın hayvan materyalini Adnan Menderes üniversitesi Grup Koyun Yetiştirme Programı çerçevesinde Çine Meslek Yüksekokulunda oluşturulan koyunculuk ünitesinde ulunan 56 aş çine Tipi ve 30 aş Çine Çaparı koyun oluşturmuştur. Yöntem Batı Anadolu Bölgesinde koyunlar yılda iki kez kırkılmaktadır. Denemede ilkaharda yapılan irinci kırkım esas alınmıştır. Koyunlar kırkım makası ile mayıs ayının ilk yarısında kırkılmıştır. Kırkımdan sonra koyunlar 100, yapağılar 10 g duyarlılıkla tartılmıştır. Her koyunun omuz, kaurga ve ut ölgelerinden analizlere yetecek kadar yapağı örneği alınmış ve naylon toralara konulmuştur. Örneklerin alınması ve ele alınacak özelliklerin elirlenmesi Emsen (13) ve Altın (14) tarafından ildirilen şekilde yapılmıştır. Elde edilen verilerin istatistiki analizinde; Kırkım sonu canlı ağırlık için Y ijk = µ +a i + j +e ijk Kirli yapağı verimi için Y ijk =µ +a i + j + 1 (X ijk - X)+ e ijk Yapağı özellikleri için Y ijkl = µ+ a i + j +c k + 1 (X ijk -X)+ 2 (Z ijk -Z)+e ijkl şeklinde irer matematik model kullanılmıştır. Modellerde; Y ijk : i. genotipten j yaşlı ir koyunun kırkım sonu canlı ağırlığı veya kirli yapağı ağırlığı veya kirli yapağı verimi Y ijkl : i. genotipten j yaşlı ir koyunun k. vücut ölgesinden alınan yapağının herhangi ir özelliği µ : Beklenen ortalamayı a i : i. genotipin etkisini (i= 1, 2; Çine Tipi ve Çine Çaparı) j : j. yaşın etkisini ( j: 1, 2, 3, 4, 5; 1, 2, 3, 4 ve 5 yaşlar) c k : k. vücut ölgesinin etkisini (k= 1, 2, 3: Omuz, Kaurga ve But) 1 : Kirli yapağı veriminin veya herhangi ir yapağı özelliğinin canlı ağırlığa göre regresyon katsayısını 2 : Herhangi ir yapağı özelliğinin kirli yapağı verimine göre regresyon katsayısı X ijk ve Z ijk : i. genotipten ve j. yaşlı ir koyunun canlı ağırlık ve kirli yapağı verimi X ve Z : Koyunların canlı ağırlık ve kirli yapağı verim ortalamaları e ijk ve e ijkl : Bağımsız ve şansa ağlı hatayı göstermektedir. Hesaplamalar Harvey (15) tarafından yapılan en küçük kareler programına göre yapılmıştır. Faktörlerin ortalamalarına ait karşılaştırmalarda Duncan (16) testi kullanılmıştır. BULGULAR VE TARTIŞMA Koyunların kırkım sonu canlı ağırlığı, kirli yapağı verimi ve yapağı özelliklerine ilişkin ulgular Çizelge 1 ve Çizelge 2 de özetlenmiştir. Aşağıda u ulgulara ilişkin kısa değerlendirmeler yapılacaktır. 761

3 Canlı Ağırlık, Kirli Yapağı Verimi ve Randıman Kırkım sonu canlı ağırlık Çine Tipi koyunlarda Çine Çaparlarından çok önemli (p< 0.01) ölçüde yüksek ulunmuştur. Kırkımda canlı ağırlık Çine Tipinde 39.8 kg, Çine Çaparında ise 35.6 kg ulunmuştur. Bu sonuçlar Dağlıç koyunları için elde edilen ulgulara enzerlik gösterirken (17), İvesi, Morkaraman ve unların melezleri ile Karakaş koyunları için elde edilen sonuçlardan daha düşüktür (18, 19, 20). Yaşla irlikte canlı ağırlığın 4. yaşa kadar arttığı, 5 ve yukarı yaşlarda düştüğü görülmektedir. Yaş canlı ağırlığı etkileyen önemli ir faktör olarak ulunmuştur (p< 0.01). Özsoy ve ark. (18) yaptıkları çalışmalarda canlı ağırlığın 6. yaşa, Karaca ve ark. (19) ise 5. yaşa kadar artış gösterdiğini ildirilmektedirler. Çizelge 1. Çine Tipi ve Çine Çaparı koyunlarda kırkım sonu canlı ağırlığı, kirli yapağı verimi, randıman ve yapağı uzunluğuna ilişkin en küçük kareler ortalamaları. FAKTÖR Genotip Çine Tipi Çine Çaparı Canlı Ağırlık (kg) 39.84± ±0.90 a Kirli Yapağı Verimi (kg) 0.99± ±0.05 a Randıman (%) 75.19±0.61 a 72.75±0.71 Lüle Uzun. (cm) 7.17± ±0.25 a Uzun. (cm) 10.83± ±0.22 a Varyasyon Katsayısı (%) 10.65± ±0.48 Yaş ±0.92 c 37.13± ± ±1.22 a 38.60± ±0.06 a 1.10± ± ± ± ± ± ±1.22 a 71.64±1.02 c 71.±1.15 c 7.41±0.32 c 8.23± ±0.43 c 7.05±0.36 c 10.04±0.40 a 11.99± ± ± ± ±0.35 a 11.22±0.61 a 9.±0.55 c 12.56±0.82 a 12.61±0.68 a 9.15±0.77 c Vücut Bölgesi Omuz Kaurga But Regr. (Lin.) Canlı Ağırlık Kirli Yap.Ver ±0.71 a 65.58± ±0.71 a 8.14± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ±0.99 GEEL ORT ± ± ± ± ± ± :Önemsiz; : p<0.01; a,,c:bir faktör içinde değişik harf taşıyan ortalamalar arasındaki fark önemlidir(p<0.05). Çizelge 2. Çine Tipi ve Çine Çaparı koyunlarda elyaf tip ve oranları ile rezilyansa ilişkin en küçük kareler ortalamaları (%). FAKTÖR Genotip Çine Tipi Çine Çaparı Hakiki 91.83±1.13 a 82.18±1.32 Medullalı 5.46± ±1.08 a Heterotip 1.43± ±0.35 a Kemp 1.27± ±0.22 a Rezilyans (1 dak) 80.31± ±1.23 Rezilyans (5 dak) 87.49± ±1.16 Yaş ±1.68 a 89.40±1.52 a 86.94±2.27 a 89.41±1.90 a 79.61± ± ± ± ± ±1.74 a 1.33± ± ±0.61 a 1.09± ±0.57 a 2.02±0.27 a 1.47± ±0.37 a 1.16± ±0.35 a ±1.59 c 75.99±1.53 c 81.80± ±2.06 c.55±2.16 a.34± ± ±2.19 a.09± ±2.04 a Vücut Bölgesi Omuz Kaurga But Regr. (Lin.) Canlı Ağırlık Kirli Yap. Ver 90.33±1.31 a.59± ± ± ±1.07 a 10.50±1.07 a 1.35± ±0.35 a 2.42±0.35 a 1.36± ±0.21 a 1.98±0.21 a 78.77± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ± ±2.83 GEEL ± ± ± ± ± ±0.78 : Önemsiz ; : p<0.05 ; : p<0.01 ; a,,c:bir faktör içinde değişik harf taşıyan ortalamalar arasındaki fark önemlidir (p<0.05). 762

4 Yapağı verimi Çine Çaparı koyunlarda 1.18 kg, Çine Tipinde ise yaklaşık 1.0 kg ve genotipler arasındaki fark çok önemlidir (p< 0.01). Bu sonuçlar Ülkemizde yapılan çalışmalardan elde edilen ulgulardan daha düşüktür (17, 18, 20). Yapağı veriminin her iki genotipte de düşük olması yörede yılda iki kırkım yapılması ve u sonuçların ilkahar kırkımına ait olması ile ilgilidir. Kirli yapağı veriminin canlı ağırlık tarafından çok önemli derecede etkilenmesine karşılık canlı ağırlığın en düşük olduğu 1. yaşta en yüksek ulunması üyük ir olasılıkla 1 yaşlı koyunların henüz hiç doğum yapmamış olması ile ilgilidir. Daha çok hayvanların ulundukları ortam ve yapağının yağıltı içeriği ile ilgili olan randıman yaş, genotip, vücut ölgesi ve canlı ağırlık tarafından çok önemli derecede etkilenmektedir (p< 0.01). Baş ve ark. (21) İvesi, Özsoy ve ark (22) ise Tuj koyunlarında randımanın yaş ve vücut ölgesine göre değişmediğini; Altın (14) ise Akkaraman kuzularında değiştiğini ortaya koymuşlardır. Canlı ağırlığın da söz konusu özellik üzerine etkili olduğu ildiren ulgular vardır (4). Genel olarak akıldığında randıman yüksek olarak kaul edileilir. Uzunluk ve Birörneklilik Çine Çaparı koyunlarda hem lüle uzunluğu, hem de elyaf uzunluğu çine Tipinden çok önemli ölçüde yüksek ulunmuştur (p< 0.01). Elde edilen sonuçlar İvesi, Tuj ve Dağlıç koyunları için ildirilen uzunluk değerlerinden daha düşüktür (17, 21, 22). Bu da yılda iki kırkım yapılmasının doğal ir sonucudur. Uzunluk 5 ve daha yukarı yaştaki koyunlarda diğer yaşlara göre yüksek ulunmuştur. Yani yaş yapağı uzunluğu için önemli ir varyasyon kaynağıdır. Bu sonuç azı çalışmalarla da desteklenmektedir (21, 22). Vücut ölgelerine göre uzunluğun önemli ölçüde değişmediği görülmektedir. Oysa yapılan azı çalışmalarda uzunluğun koyunların vücut ölgelerinde farklılık gösterdiği ildirilmekle irlikte (14, 23), elde edilen sonuçları destekler ulgular da söz konusudur (21, 22). Diğer yandan yapağı veriminin artışı ile uzunluğunda arttığı görülmektedir (p< 0.01). Yapağının en önemli özelliklerinden iri irörneklilik da çok incelik ve uzunluk için ele alınmaktadır. Birörnekliliğin ölçülerinden irisi de varyasyon katsayısıdır (11, 22, 24, 25). Araştırıcılar uzunlukla ilgili toplam varyasyonun çok üyük ir kısmının lüle içindeki elyaflardan kaynaklandığını ortaya koymuşlardır (24). Bu nedenle irörnekliğin ölçülerinden iri olan varyasyon katsayısı her örnek için ayrı ayrı hesaplanarak değerlendirilmiştir. Çine Tipi ve Çine Çaparı koyunlarda varyasyon katsayısı % ve %10.65 dir. genotipler arasındaki fark önemsizdir (p> 0.05). Bu sonuçlar değişik araştırıcıların farklı ırklar için ildirdikleri değerlerden daha düşüktür (11, 21, 22, 24). Diğer ir ifade ile elyaf uzunluğu akımından irörneklilik daha iyidir. Yaş grupları arasında irörneklilik açısından farklılıklar ulunmaktadır (p< 0.01). Vücudun değişik ölgelerinde ise önemli ir farklılık söz konusu değildir (p> 0.05). Yapılan azı çalışmalarda ise Tuj ve İvesi koyunlarında en kötü ölgenin omuz, Karakaş kuzularında ise en iyi ölgenin omuz olduğu ortaya konmuştur (11, 21, 22). Diğer yandan yapağı veriminin artışı ile irlikte varyasyon katsayısının önemsiz de olsa azalması dikkat çekicidir. Özet olarak Çine Tipi ve Çine Çaparı koyunlarda elyaf uzunluğu akımından irörneklilik iyi sayılailecek düzeydedir. Tip ve Oranları Çine Çaparı koyunlarda Çine Tipine göre hakiki elyaf oranı düşük, una ağlı olarak da medullalı, heterotip ve kemp elyaf oranları yüksek ulunmuştur (p< 0.01). Çine Tipi için ulunan medullalı elyaf oranı Dağlıç koyunları için ildirilen sonuçlarla uyum içindeyken, kemp elyaf oranı daha yüksektir(17). Hakiki elyaf oranı akımından her iki genotip Tuj ve İvesi koyunlarından daha yüksek, medullalı elyaf oranı Çine Tipinde adı geçen ırklardan düşük, Çine Çaparında daha yüksek ulunmuştur (21,22). tip ve oranları yaşlara göre farklılık göstermiştir. Genel olarak 5 ve daha yukarı yaşlı koyunlarda hakiki elyaf oranı diğer yaşlara göre daha düşük, medullalı, heterotip ve kemp elyaf oranları daha yüksektir. Farklı yaştaki koyunların farklı oranlarda elyaf tipine sahip olması azı çalışmalarla da desteklenmektedir (21,22). Omuz ölgesinde hakiki elyaf oranı daha yüksek, una ağlı olarak da diğer elyaf tipleri daha düşük oranlarda ulunmuştur. Bu ulgu Akkaraman kuzularında yapılan ir çalışmanın sonuçlarıyla da desteklenmektedir (14). Bunun yanında vücut ölgelerine göre söz konusu özelliğin değişmediğini ortaya koyan çalışmalar da vardır (21). Rezilyans Halı yapağılarının vazgeçilmez özelliklerinden olan rezilyans, Çine Tipi ve Çine Çaparı koyunlarda iririne yakındır. Bir dakikalık rezilyans İvesi koyunları için ulunan sonuçla enzerlik gösterirken, eş dakikalık rezilyans daha düşüktür(26). Bunun yanında Tuj ve İvesi koyunları ile Akkaraman kuzularında daha yüksek sonuçlar elde edilmiştir (14,21,22). 763

5 Yaş ir dakikalık rezilyans için çok önemli (p< 0.01), eş dakikalık rezilyans için önemli (p< 0.05) farklılığa neden olmuştur. Bir dakikalık rezilyans 5 ve daha yukarı yaşlı, eş dakikalık rezilyans ise 3 ile 5 ve daha yukarı yaşlı koyunlarda elyaf tiplerine ağlı olarak daha yüksektir. Vücut ölgelerine göre rezilyans değişmemiştir ve u durum azı araştırma ulgularıyla da desteklenmektedir (21,22). SOUÇ Çine Tipi ve Çine Çaparı koyunların yapağı verimi ve özelliklerinin ele alındığı u çalışmada varılan sonuçlar aşağıda özetlenmiştir. İlkaharda yapılan irinci kırkım sonuçlarına göre yapağı verimi her iki genotipte de düşük, randıman ise yüksek olarak kaul edileilir. Çine Çaparı koyunlarda gerek lüle uzunluğu gerekse elyaf uzunluğu daha yüksektir. Uzunluk akımından irörneklilik ise iyi düzeydedir. tip ve oranları değerlendirildiğinde Çine Çaparı koyunlarda medullasyon daha yüksektir. Her iki genotipte rezilyans değerleri iririne yakındır. Yukarıda yapılan kısa değerlendirmeden sonra Çine Çaparı koyunların incelenen özelliklere göre halı tipi yapağı ürettikleri söyleneilir. Ancak adı geçen genotip yok olma tehlikesi içindedir. Diğer ir ifade ile halı sanayinde kullanılacak miktarda yapağı üretecek hayvan ulunmamaktadır. Buradaki amaç genetik kaynak olarak korunması gereken Çine Çaparı koyunların yapağı verimi ve özelliklerini ortaya koymaktır. Çine Tipi koyunlarda medullasyon oranı iraz düşük olmakla irlikte incelenen özellikler dikkate alındığında halı sanayinde kullanılaileceği, ancak konu ile kapsamlı çalışmaların yapılması gerektiği söyleneilir. Halı veya kumaş sanayi için ideal yapağı üretilse ile, Ülkemizde yapağının koyunculuktan elde edilen gelirler içindeki payının çok düşük olduğu gerçeği gözden uzak tutulmamalıdır. KAYAKLAR 1. Özcan, H., Kıvırcık koyunlarında yapağı verimi ile yaş, doğum tipi, kuzu sayısı ve canlı ağırlık arasındaki ilişkiler. Lalahan Zoot.Araş.Enst.Derg., 10: Kennedy, J. P., Some influences wool production and wool characteristics. Editoral Hemisfero Sur, Chaudhry, A. L., Malik, B. S., Effect of environmental factors on economic traits of chokla sheep. 2. Effect on wool traits. Indian Jour. of Anim. Sci., 42: Chopra, S. C., Chopra, S. C., Factor affecting wool characteristics in ali and Lohi sheep. Indian Jour. of Anim. Sci., 42: Huq, M. A., Rahman, M. M., Effect of age and sex on wool quality. Indian Vet.Jour., 63: Satava, M., Asad, M. A., Sada, I., Skarkova, L., The effect of some factors on the mean wool fineness in some Merino types of sheep. Agric. Tropica et Sutropica, Univ. Agric., 19: Satava, M., Sada, I., Asad, M. A., Slana, O., Lindovsky, R., Pcalek, J., 19. The effect of some factors on the wool yield in Merino sheep. Agric. Tropica et Sutropica, Univ. Agric., 18: Turner, H.., 1971., Exotic sheep reeds of possile value in orth Australia. Wool Tech. and Sheep Breed., 18: Bhave, P. V., Mohata, M. C., Jatkar, P. R., Study of wool from magra sheep with special refarence to carpet wool. Wool and Woolens of India, Jan-March: Tellioğlu, S., Halı yapağısı, orijini, özellikleri, kalitesi ve üretimi. Uluslararası Akdeniz Bölgesi Koyun ve Keçi Yetiştiriciliği Sempozyumu.(17-21 Ekim) Adana. 11. Altın, T., Okut, H., Karakaş kuzu yapağılarında uzunluk ve incelik akımından üniformite. Tr. Jour. of Vet. and Anim. Sci., 20: Harmancıoğlu, M., Lif Teknolojisi (Yün ve Diğer Deri Ürünü Lifler). E. Ü. Zir. Fak.Yay. o:224, İzmir. 13. Emsen, H., Morkaraman ve İvesi ırkları ile unların kendi aralarında ve Merinoslarla melezlenmesinden elde edilen yapağıların halı sanayinde kullanılailme olanakları (Doçentlik Tezi). Atatürk Üniv. Ziraat Fak., Erzurum. 14. Altın, T., Akkaraman kuzularının yapağı özelliklerini etkileyen azı çevre faktörleri ve u özellikler akımından fenotipik parametreleri (Doktora Tezi). Y.Y.Ü. Fen Bil. Enst., Van. 15. Harvey, W. R., Instructuons for Use of LSMLMM Least Squares and Maximum Likelihood General Purpose Program. Ohio State Univ., Columus, Ohio, USA. 764

6 16. Düzgüneş, O., Kesici, T., Kavuncu, O., Gürüz, F., Araştırma ve Deneme Metodları. A.Ü. Zir. Fak. Yay. o:1021, Ankara. 17. Togay, C., Utkanlar,., İmeryüz, F., Örkiz, M., Çifteler harası Dağlıç koyunlarının eden ölçüleri ve azı yapağı özellikleri üzerinde araştırmalar. Lalahan Zoot. Araş. Enst. Derg., 10: Özsoy, M. K., Akulut, Ö., Baş, S., Vanlı, Y., İvesi x Morkaraman melezlemesinde azı faktörlerin koyun verimliliğine etkileri. 3. Kirli Yapağı ve Kırkım Sonu Vücut Ağırlığı. Tr. Jour. of Vet. and Anim. Sci., 16: Karaca, O., Altın, T., Okut, H., Köylü işletmelerde Karakaş koyunları canlı ağırlık değişimlerine ilişkin kimi parametre tahminleri. Y.Y.Ü. Zir.Fak.Derg., 6(3): Özcan, L., Güney, O., Gürsoy, O., Ç.Ü. Ziraat Fakültesinde yetiştirilen İvesi koyunlarının yapağı özellikleri üzerinde ir araştırma. Ç.Ü. Zir. Fak. Yıllığı, 14(2): Baş, S., Vanlı, Y., Özsoy, M. K., Emsen, H., Hanoğlu, H., İvesi yapağılarının halı tipi yapağı özelliklerine göre değerlendirilmesi. Türk Vet. ve Hay. Derg., 18(2): Özsoy, M. K., Emsen, H., Hanoğlu, H., Tuj yapağılarının halı tipi yapağı özelliklerine göre değerlendirilmesi. Türk Vet. ve Hay. Derg., 13(3): Özcan, H., Akı, T., Sarıgül, H., Kıvırcık ve (Texel Koç x Kıvırcık koyun) Fı melezlerinde yapağı özellikleri. TÜBİTAK IV. Bilim Kong., (5-8 Kasım), Adana. 24. Rottenury, R. A., Row, M. R., Allen, D. J., Staple length variation in Merino flocks. Wool Tech. and Sheep Breed., 28: Andrews, M. W., Rottenury, R. A., Fire length variation in wool. Wool Tech. and Sheep Breed., 22: Tellioğlu, S., İvesi yapağılarının rezilyans değerleri üzerinde ir araştırma. Atatürk Üniv. Zir. Fak. Derg., 11(3-4):