Başlarken. Araştırmanın Yöntemi Araştırma Süreci Ve Temel Kavramlar Konu Belirleme Ve Hipotez ARAŞTIRMA TASARIMI

Transkript

1 Araştırma Tasarımı Yrd. Doç. Dr. Fahrettin ÖZBEY 2.Hafta İçerik Başlarken Araştırma Tasarımı Araştırmanın Yöntemi Araştırma Süreci Ve Temel Kavramlar Konu Belirleme Ve Hipotez Başlarken Nelere ihtiyacımız var? Kulaklık, not defteri ve kaleminizi hazır bulundurunuz Kazanımlar Araştırma Tasarımının adımlarını bilir. Hipotez öne sürme hakkında fikir sahibidir. Araştırma yöntemlerinin kapsamını bilir. Herkes tarafından anlaşılabilir ve uygulanabilir nitelikte olması gereken araştırmalar, problem seçiminden raporlama aşamasına kadar tüm süreçleri içermelidir. Araştırma tasarımı, bir araştırmanın düşünce aşamasından sonuç aşamasına kadar geçen tüm süreci barındırmalıdır. Toplumsal ya da toplum bilimsel araştırma tasarımları proje önerisi ile yaşama geçirilir. I. Araştırmanın adı II. Konusu III.Amacı IV.Önemi V.Yöntemi a.kavramsal çerçeve b.varsayımlar c.kapsam d.sınırlılıklar e.evren VI.Gözlem tekniği VII.Zamanlaması VIII.Kaynakçası IX.Bütçesi X. Çalışma Planı XI.Ekleri I. Araştırmanın Adı Araştırmanın adı, araştırmanın konusunu açıkça belirtmelidir. Gerekliyse alt başlık konmalıdır. Başlığın soru biçiminde olmaması, tarafsız olması gerekir. Objektiflik yansımalıdır. II.Araştırmanın Konusu Birkaç cümle ile araştırmanın anlaşılır bir şekilde ifade edilmesidir. Araştırmanın konu su aslında aynı zamanda da sorun udur. Toplumda var olan her konu araştırılabilir. Konunun araştırmaya uygun şekilde formüle edilmesi önemlidir. III. Araştırmanın Amacı Araştırmanın niçin, hangi amaçla yazıldığı düzgün bir dille ifade edilmelidir. Araştırmanın konusunu oluşturan sorunun ne olduğunun ortaya çıkarılması amacı oluşturur. Durum saptamak, ilişki araştırmak, genellemeye varmak da amaçlanabilir

2 Araştırmanın adı: ÖRNEK Televizyonun kırsal kesimin eğitimindeki yeri ve önemi. Konu: Televizyonun kırsal kesimdeki klasik eğitime göre, daha etkili olup olmadığının araştırılması. ÖRNEK Amaç: Televizyonun kırsal kesimin eğitiminde klasik eğitime göre daha etkili olduğunu ortaya koyarak, televizyonun klasik eğitime yardımcı olmasını sağlamak. 10 IV. Araştırmanın Önemi Neden bir başka konunun değil de bu konunun seçildiğinin somut olgularla açıklanmasıdır. Araştırmanın konusu ve amacı ile doğrudan ilgili önemli çalışmalar üzerinden önerilen konunun üzerinde duracağı boyutlar ifade edilir. Çıkacak sonuçların yararları üzerinde de durulur. 11 Araştırmanın Önemi Araştırma konusu televizyonun kırsal kesim eğitimine olan etkisini inceleyen bir araştırmanın bulgularının, kırsal kesime yönelik temel ve yaygın eğitimde klasik eğitim yöntemleri yanında nasıl kullanılabileceğinin öneminin anlatılması. 12 Araştırmada hangi yolun izleneceğinin bilgisidir. Beş adımı içerir: 1. Kavramsal çerçeve 2. Varsayımlar (hipotezler) 3. Kapsam 4. Sınırlılıklar 5. Evren 1. Kavramsal Çerçeve İçerik olarak yoğundur. Araştırmanın konusunun hangi kuram ya da modele göre ele alınacağını belirtir. Seçilen kuram ya da modelin hangi gerekçelerle tercih edildiğini açıklar. 2. Varsayımlar (Hipotezler) Araştırma konusunun kavramsal çerçevede belirtilen temellendirilmesine göre oluşturulan yargı cümleleridir. Bir varsayım cümlesinde değişkenler arasında bir ilişkinin varlığı ya da yokluğu belirtilir. Araştırmanın tipine göre, betimleyici varsayım ya da açıklayıcı varsayım olarak kurulabilir Varsayımlar (Hipotezler) Varsayımların mantıklı, açık, anlaşılır ve uygulanabilir olması gerekir. Varsayımlar için önemli bir kavram da değişkenlerdir. Değişkenlerin türü önemlidir. Bir varsayımın sınanması amaçlanıyorsa, birbirini etkileyen bağımlı ve bağımsız değişkenlerden oluşması gerekir. 3. Araştırmanın Kapsamı Araştırılacak konunun neleri kapsayacağının (konu, yer, zaman) ifadesidir. Uygulamalı araştırmalarda evren ve örneklem hakkında açıklama yapılır. 4. Araştırmanın Sınırlılıkları Araştırma konusu ile ilgili olarak araştırmanın içinde ele alınmayacak konular gerekçeleriyle açıklanır. Veri, kaynak, zorluk, maliyet sınırlamaları gibi durumlar belirtilir

3 4. Araştırmanın Evreni Her araştırmanın gerçek ya da kuramsal bir evreni vardır. Evren genel olarak verilerin kaynağını oluşturur. Evrenin büyüklüğü araştırmanın amacına ve kapsamına bağlıdır. Araştırma evreni ve çalışma evreni önemli iki kavramdır Araştırmanın Evreni Evrenin çok geniş olduğu durumlarda tamamına ulaşmak güçtür, örnekleme yapmak gereklidir. Örnek alınarak araştırmacının birey ve objeleri gözlemlediği evrene çalışma evreni ya da diğer bir deyişle örneklem denir. Örneklem üzerinde yapılacak araştırma sonuçlarının genelleneceği evren ise araştırma evrenidir Araştırmanın Gözlem Tekniği En önemli özelliklerden birisidir. Araştırmanın sonuca ulaşmasında, gerekli verilerin toplanmasında, olgular arasındaki ilişkiyi araştırmada, bulgulara ulaşmada esas olan seçilen yöntem ve tekniklerdir. Uygulamalı araştırmalarda gözlem, görüşme,anket, örnek olay incelemesi, gibi tekniklerden hangisinin seçilme gerekçeleriyle açıklanması beklenir Araştırmanın Zamanlaması Araştırma aşamalarına (kaynak araştırması, veri toplama, uygulama, değerlendirme ve yazma) ayrılan yaklaşık tarihlerinin belirtilmesidir. Toplam süre mantıksal dilimlere bölünür. Araştırmanın Zamanlaması Toplam 12 aylık süre düşünülüyorsa; Ocak Şubat (2 ay) kaynak taraması ÖRNEK Mart- Mayıs (3 ay) kaynakların okunması, veri toplama Haziran Temmuz (2 ay) anket uygulama Ağustos Eylül (2 ay) verilerin çözümlenmesi Ekim (1 ay) kuramsal verilerin gözden geçirilmesi Kasım Aralık (2 ay) araştırma raporunun yazılması ve teslim. 7. Araştırmanın Kaynakçası Araştırma projesinde yer alması düşünülen, daha önce yazılmış, yayımlanmış tüm kaynakların yer aldığı kısımdır. Proje önerisinde kaynakçanın önemi, araştırması düşünülen ya da önerilen konuda yeterli kaynağı olup olmadığının ön saptamasıdır Araştırmanın Çalışma Planı Taslak plan olarak da adlandırılır. Konu ile ilgili temel bilgiler verilir. Kuramsal ve kavramsal çerçeve çizilir. Veri değerlendirilmesine ve sonuçlara ilişkin bölümler ve başlıklar halinde düzenlenir. 9. Araştırmanın Ekleri Araştırma kapsamında, kaynakçada yer almayan ancak proje önerisini destekleyen ek bilgiler, çizelgeler, fotoğraf-haritakroki,anket, kavram açıklamaları gibi bilgiler yer alır. Sonuçların Yorumlanması Rapor Yazımı 5 Problemin Seçimi ve Varsayımın Kurulması 1 Verilerin Kodlanması 4 Araştırma Tasarımının Düzenlenmesi 2 Veri Toplama

4 Araştırma süreci birbirini takip eden bir döngüdür. 28 Problem Seçimi Genel ve özel olmak üzere iki ana grupta toplanabilir. Genel Ölçütler; olası sınırlılıkları dikkate almak için geliştirilir. Çözülebilirlik Önemlilik Yenilik Kurallara Uygunluk 29 Problem Seçimi - Genel Ölçütler; Çözülebilirlik: Bilimsel araştırmanın konusu temel olarak olgusal içerikli olmalıdır. Bazı felsefi ve dini konular bilimsel olgularla çözülemez. Dolayısıyla problem araştırma ile çözülebilir mi? Problemin çözümü için veri elde etmek mümkün mü? 30 Problem Seçimi - Genel Ölçütler Önemlilik Araştırılacak pek çok konu vardır. Bu konulardan en önemlisini seçmek zordur. Problemin önemi ve çözümü ile sağlanacak yararın ne olduğu ve kuramsal mı pratik mi olduğu açıklanmalıdır. Problem Seçimi - Genel Ölçütler Yenilik Araştırmanın yeni olup olmadığı önemlidir. Daha önce yapılmışı tekrar bir şey katmaz. Ancak daha önce yapılmış bir araştırmanın sonuçlarının genelleştirilebilmesi için yapılan araştırma anlamlı olabilir. Problem Seçimi - Genel Ölçütler Kurallara Uygunluk Araştırmalarda uygulama aşaması öncesi, sırası ve sonrasında araştırmaya katılanların gizlilik hakları korunmalı. Sağlık ya da esenliği tehlikeye atılmamalı. Fiziksel ve/veya psikolojik baskı olmamalı vb. konular açısından dikkat edilmelidir Problem Seçimi Özel Ölçütler; araştırmacının kendi özel durumundan kaynaklanabilecek ölçütleri içerir. Alanda yeterlilik Yöntemde ve tekniklerde yeterlilik Veri toplama izni Zaman ve olanak yeterliliği İlgi yeterliliği Alanda Yeterlilik Araştırmacının bilgisinin yeterliliği önemlidir. Araştırdığı konu hakkında yeterli birikime sahip olması beklenir. Zaman ve olanakların kısıtlı olması araştırmacıyı en iyi bildiği alanda çalışmaya iter. Yöntemde ve Tekniklerde Yeterlilik Problemler gerçekten amaca uygun geçerli ve güvenilir veri elde etmekle çözülebilir. Araştırmacının verilerin toplanmasında ve değerlendirmesinde gerekli yöntemi ölçme ve istatistiki bilgiye sahip olması gerekir

5 Veri Toplama İzni Araştırılacak bazı konularda veri toplamak için gerekli izinlerin alınması gerekmektedir. Makamlardan izin almanın dışında da veri toplanacak yer bireyler ise onlardan da öncesinde izin alınması gereklidir. İzin konusunda problemin çıkması öncesinde yapılmış emeklerin boşa çıkmasına sebep olabilir. 37 Zaman ve Olanak Yeterliliği Araştırmanın planlanmasında, tamamlama aşamasına gelinebilmesi için gereken zaman, eleman, ekipman, mali güç iyi hesaplanmalıdır. Deneyimsiz araştırmacıların karşılaşabileceği temel zorluklardan biri olabilir. 38 İlgi Yeterliliği Probleme duyulan ilgi çok önemlidir. Çıkabilecek güçlükleri karşılayabilmek, eleştirilerden korkmadan araştırmayı yürütebilmek bu ilgi ile bağlıdır. Araştırma planlanandan daha yavaş ve zorlu devam edebilir, bunun içinde güç ve sabır gereklidir. 39 Problemin Tanımlanması Problemler araştırmacılar tarafından tanımlanır. Problemler üç aşamalı bir yaklaşımla tanımlanır: Bütünleştirme Sınırlandırma Tanımlama Problemin Tanımlanması Bütünleştirme Genel problem alanı, belli bir sistem bütünlüğü içinde ele alınarak, dilimlenir ve her biri genel çizgilerle ilişkileri açısından kısaca anlatılır. Problemin Tanımlanması Sınırlandırma Bütünün içinden araştırılmak istenen bölüm sınırlandırılarak tanıtılır Problemin Tanımlanması Tanımlama Sınırlandırılan problem alanı ayrıntılı olarak açıklanır. Problemi etkilediği düşünülen değişkenler tanımlanır. Olası ilişkileri belirtilir. 43 Problemin Tanımlanması Aşamaları Bütünleştirme (Problemin genel çizgilerle bütün içindeki yeriyle belirtilmesi) Problemi dilimlere ayırma Sınırlandırma (araştırılacak problem diliminin seçilmesi) Tanımlama (Sınırlandırılmış problemin ayrıntılarıyla açıklanması) (Araştırma amaçlarının berraklaşması) Kaynak: Bilimsel Araştırma Yöntemi, Niyazi Karasar, Ankara: Nobel Yayınları, 2005, s Problem Tanımlanmasında değişkenlerin önemi büyüktür. Değişken, gözlemden gözleme değişik değerler alabilen objelere, özelliklere ya da durumlara denmektedir. Aldıkları değerlere göre Sürekli Süreksiz Olarak iki tür değişken vardır. 45 5

6 Problem Tanımlanmasında Sürekli Değişkenler Kesirli ifade edilebilen değişkenler. Ağırlık, zaman gibi. Nicel değişkenler de denir. Problem Tanımlanmasında Süreksiz Değişkenler; Cinsiyet gibi iki değere sahip değişkenler. Nitel değişkenler de denir. Kontrol şekillerine göre de değişkenler üç gruba ayrılabilirler. Bağımlı Bağımsız Kontrol değişkenleridir Bağımlı değişken, bir tür sonuç olup, araştırmacıyı rahatsız eden ve açıklanması istenen durumdur. Örneğin, öğrenci başarısını etkileyen faktörler üzerinde durulmak isteniyorsa, çeşitli faktörlerden etkilenmesi beklenen öğrenci başarısı bağımlı değişken olarak ifade edilir. Bağımlı değişkenler genellikle Y harfi ile belirtilir. 49 Bağımsız değişken, bağımlı değişken üzerindeki etkisinin öğrenilmek istendiği uyarıcı değişkendir. Örneğin, öğrenci başarısı bağımlı değişken ise, araştırmacı öğrenci başarısını yükseltmek için önce etkileyenlerin ne olduğunu bulmak isteyecektir. Diyelim ki önemli iki değişken zeka ve çalışkanlık; bunlar da bağımsız değişkenler olur. 50 Bağımsız değişkenler aktif ya da pasif olabilir. Örneğin, ışığın ve zekanın okuma hızına olan etkileri bulunmak istensin. Araştırmacı, ışık şiddetine müdahale edebilir ancak zekaya edemez. Dolayısıyla ışık aktif, zeka ise pasif bağımsız değişkenlerdir. 51 Kontrol değişkenleri; bağımsız değişkenler gibi bağımlı değişkeni bir şekilde etkileme olasılığı güçlü olan bir diğer deyişiyle şaşırtıcı değişkenlerdir. Bireylere özgün değişkenler Araştırma sürecine ait kontrol değişkenleri,ölçme gibi. Dış kaynaklara ait kontrol değişkenleri, gürültü, ışık vb. Araştırma uygulamalarında her zaman neyin bağımlı, neyin bağımsız ve neyin kontrol değişkeni olduğunu söylemek zordur. Araştırma Tasarımının Düzenlenmesinde ön bilgilerin toparlanması önemlidir. Detaylı bir kaynak taraması yapılmalıdır

7 Problem ya da araştırma konusu hakkında daha önce yapılmış olan çalışmaların neler olduğunun tespit edilmesi gerekmektedir. Böylece, neyin, nerede, nasıl bulunacağı ile ilgili olarak sağlam bilgi ve deneyim ile araştırma konusunda ön hazırlıklar yapılmış olur. Bu aşamalardan sonra araştırmanın varsayımlarının ya da diğer bir ifadeyle hipotezlerinin ortaya konması mümkündür. Ancak her araştırmada da varsayım olmayacağı unutulmamalıdır. Araştırma planlanması yapılmalı. Veriler toplanmalı. Varsayımlar elde edilen verilere göre çözümlenmeli. Elde edilen tüm bulgular rapor halinde yazılmalıdır KONU BELİRLEME ve HİPOTEZ Varsayımlar ya da bir diğer adıyla hipotezler, bilimsel bir araştırmada bir durumun denenmesi ve çıkan sonuçların benzer özellikleri gösteren durumlara genellenmesi için doğruluğu test edilmek üzere ortaya atılan önermelerdir. Varsayımlar, araştırmacının amacını, izlenecek yolu, yanıtlanacak soruları saptar. Araştırmanın yöntem ve teknikleri varsayımların kurulmasından sonra başlar. Varsayımların kurulması, değişkenler ile olur. Varsayımların oluşmasında en önemli adım konu ile birlikte araştırmanın amacının da belirlenmesidir SORULAR Soru1 )Araştırma tasarımında,araştırmanın konusunu belirlemede aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? a) Birkaç cümle ile araştırmanın anlaşılır bir şekilde ifade edilmesidir. b) Toplumda var olan her konu araştırılamaz. c) Konunun araştırmaya uygun şekilde formüle edilmesi önemlidir. d) Araştırmanın konu su aslında aynı zamanda da sorun udur. Soru2 )Aşağıdakilerden hangisi araştırma tasarımının özelliklerinden değildir? a) Herkes tarafından anlaşılabilir ve uygulanabilir nitelikte olması gereken araştırmalardır. b) Problem seçiminden raporlama aşamasına kadar tüm süreçleri içermelidir. c) Farklı enstitülere farklı olmaz. d) Toplumsal ya da toplumbilimsel araştırma tasarımları proje önerisi ile yaşama geçirilir. Soru3 )Aşağıdakilerden hangisi araştırmanın tasarımında,araştırma yöntemlerinden değildir? a)kavramsal Çerçeve b)teoriler c)araştırmanın Evreni d)araştırmanın Gözlem Tekniği

8 Soru4 )Aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? a) Bağımlı değişken, bir tür sonuç olup, araştırmacıyı rahatsız eden ve açıklanması istenen durumdur. b) Bağımsız değişken, bağımlı değişken üzerindeki etkisinin öğrenilmek istendiği uyarıcı değişkendir. c) Sürekli Değişkenler ; cinsiyet gibi iki değere sahip değişkenler. d) Sürekli değişkenlere nicel değişkenler de denir. 64 Soru5 )Aşağıdakilerden hangisi özel ölçütlerle ilgilidir? a) Yöntemde ve tekniklerde yeterlilik b) Zaman ve olanak yeterliliği c) Alanda yeterlilik d)hepsi 65 Bizi değerlendirmek için anketimizi doldurunuz Bitlis Eren Üniversitesi (434) (434) Hüsrevpaşa Mah. 213 Sok. Sosyal Konutlar PK:13000 info@beu.edu.tr 66 8