5237 SAYILI TCK MADDELERİNDE YER ALAN YAĞMA SUÇU 1

Transkript

1 5237 SAYILI TCK MADDELERİNDE YER ALAN YAĞMA SUÇU 1 MUHAMMET MURAT ÜLKÜ ÇORUM CUMHURİYET SAVCISI Bu çalışma, Yeni Ceza Adalet Sistemi nin Cumhuriyet Savcıları ve Hakimlere tanıtımı için tarihleri arasında Samsun ilinde düzenlenen (Adalet Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığı nca) seminerler için hazırlanmıştır.

2 YAĞMA SUÇU -yağma suçunun temel şekli- Yağma MADDE (1) Bir başkasını, kendisinin veya yakınının hayatına, vücut veya cinsel dokunulmazlığına yönelik bir saldırı gerçekleştireceğinden ya da malvarlığı itibarıyla büyük bir zarara uğratacağından bahisle tehdit ederek veya cebir kullanarak, bir malı teslime veya malın alınmasına karşı koymamaya mecbur kılan kişi, altı yıldan on yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (2) Cebir veya tehdit kullanılarak mağdurun, kendisini veya başkasını borç altına sokabilecek bir senedi veya var olan bir senedin hükümsüz kaldığını açıklayan bir vesikayı vermeye, böyle bir senedin alınmasına karşı koymamaya, ilerde böyle bir senet hâline getirilebilecek bir kağıdı imzalamaya veya var olan bir senedi imha etmeye veya imhasına karşı koymamaya mecbur edilmesi hâlinde de aynı ceza verilir. (3) Mağdurun, herhangi bir vasıta ile kendisini bilmeyecek ve savunamayacak hâle getirilmesi de, yağma suçunda cebir sayılır. Yağma Madde Her kim,menkul bir malın zilyedini veya cürüm mahallinde bulunan bir başkasını cebir ve şiddet kullanarak veya şahsen veya malen büyük bir tehlikeye düşüreceği beyanı ile tehdit ederek o malı teslime yahut o malın kendi tarafından zaptına karşı sükut etmeye mecbur kılarsa on seneden yirmi seneye kadar ağır hapis cezasına mahkum olur. Bir malın yağması esnasında veya Akabinde fiili icra veya itmam etmek veya malı kaçırmak yahut kendisini veya şerikini cezadan kurtarmak için mal sahibine veya vaka mahalline gelen başkasına karşı cebir ve şiddet veya tehdit icra eden kimse hakkında da aynı ceza hükmolunur. Yağma 2 suçları bilindiği gibi eski ceza kanunumuzun 495 ve 502 maddeleri arasında düzenleniyordu. Yeni kanunumuzun yağma suçuna 2 Yağma suçu kasten işlenebilen bir suçtur.hırsızlık suçunda failin faydalanmak kastı ile hareket etmiş olması gerektiği açıkça belirtilmesine rağmen yağmada faydalanmak kastı açıkça belirtilmemiştir.ancak yağma suçunda da fail 2

3 ilişkin olarak üç madde sevk ettiğini görüyoruz. Bunlar 148, 149 ve 150. maddelerdir. TCK.nun 148. maddesinde sırasıyla önceki kanunun 495/1 maddesinde öngörülen klasik yağma suçu, 496. maddede öngörülen senedin yağması ve 501. maddede yer alan cebir karinesi düzenlenmiştir. Tabi yeni kanunda ilk olarak şunu ifade edebiliriz ki eski kanunda yer alan korkutarak faydalanma, adam kaldırma ve adam kaldırmada muhabere nakli suçlarına da yer verilmediğini görüyoruz. Ancak buna bakarak bu fiiller suç olmaktan çıkmış şeklinde düşünülmemelidir. 3 -korkutarak faydalanma suçu- Örneğin korutarak faydalanma suçuna bu açıdan baktığımızda, bildiğiniz gibi klasik yağma suçunda eskiden olduğu gibi yeni kanunda da cebir, şiddet, tehdit ile alma nın eşzaman olması gerekmektedir. Yani araç hareketleri olan cebir, şiddet, tehdit ile amaç hareketleri olan alma nın eşzamanlı olması gerekir. Korkutarak faydalanmada 4 ise, örneğin telefon açarak şu kadar para getirin veya hesabıma şu kadar para yatırın şeklindeki tehditler üzerine eğer bir menfaat sağlanırsa bu eski kanunda korkutarak faydalanmayı faydalanmak kastı ile hareket etmiş olmalıdır.fail malı tahrip etmek, bozmak kastı ile hareket etmiş olursa yağma suçunu işlemiş olmaz.( DÖNMEZER,Sulhi, Kişilere ve Mala Karşı Cürümler,s.367, MALKOÇ,İsmail, Açıklamalı-İçtihatlı Türk Ceza Kanunu, s.1162,öztürk,bahri, Ceza Hukuku-Genel Hükümler ve Özel Hükümler-Temel Bilgiler, s.249) Fail malı sahiplenmek için değil de, bir süre kullanmak amacı ile almış olsa bile yağma suçu oluşur. 3 Örneğin eski düzenlemedeki adam kaldırma suçunda aslında iki ayrı suç vardır. Bu suçta bir kişi öncelikle hürriyetinden yoksun bırakılıyor. Daha sonra da bir başka kişiden önceki kişinin serbest bırakılması için bir bedel istiyoruz. Görüldüğü gibi burada bir kişiye karşı hürriyeti tahdit suçu, bir başka kişiye karşı da yağma suçu vardır. Adam kaldırma suçunu bağımsız olarak kanuna almayan yeni ceza sisteminin yapmak istediği de budur. 4 Korkutarak faydalanma suçu bakımından ise burada yargıtayın özellikle suçun hareket unsuru olarak bir malı teslime zorlama kavramını yorumlamak gerek. Çünkü bu ifade eski kanunumuzda da vardı. Aynen muhafaza edilmişti ve bu ifade korkutarak faydalanma suçu ayrıca da düzenlendiği için malın alınması şeklinde anlaşılıyordu, teslime zorlamak şeklinde anlaşılmıyordu. Çünkü korkutarak faydalanmayla klasik yağma suçu arasında hemzamanlık bakımından, malın verilmesine zorlama bakımından bir takım ayrımlar vardı. Dolayısıyla bu ifadenin korkutarak faydalanmayı da cezalandıracak şekilde yorumlanması gerekir. 3

4 oluşturuyordu. Şimdi yeni kanunda da korkutarak faydalanma şeklindeki eylemleri 148. maddenin 1. fıkrasına sokabiliriz. Ancak bunun için kanun metnindeki bir malı teslime veya malın alınmasına karşı koymamaya mecbur kılma ifadesini Yargıtayın korkutarak faydalanmayı da kapsar şekilde yorumlaması gerekecektir. Alma eylemini sırf cebir şiddet tehditle eşzaman olan alma şeklinde değil, biraz daha geniş yorumlaması gerekiyor. -hırsızlık suçunun koşulları öncelikle burada da aranır- Diğer yandan, yağma suçunun maddi unsurları bakımından hırsızlık suçunun oluşması için aranan bütün koşullar öncelikle burada da aranır. 5 -cebir kavramı şiddeti de içerdiği için yeni kanunda sadece cebir ve tehdit kavramlarına yer verilmiştir- Her iki kanun arasında bu suç ile ilgili düzenlemeler konusunda mevcut bir fark ise şudur: Yeni TCK.nda, yağma suçunda malın teslimi için kullanılan araçlar, kanunda cebir ve tehdit 6 olarak 5 Suçun maddi konusunu oluşturan taşınır mal, maddi ögesini oluşturan malın bulunduğu yerden alınması ve manevi ögesini oluşturan faydalanma maksadı ile ilgili olarak hırsızlık suçu bakımından yapılan açıklamalar burada da geçerlidir. Aradaki fark, malın alınması amacıyla kişiye karşı cebir kullanılmış olması zorunluluğundan kaynaklanmaktadır. Kısaca, cebir yoluyla işlenen hırsızlığa yağma denir. Suçun Maddi Unsuru ise Bir başkasını, kendisinin veya yakınının hayatına, vücut veya cinsel dokunulmazlığına yönelik bir saldırı gerçekleştireceğinden yada malvarlığı itibarıyla büyük bir zarara uğratacağından bahisle tehdit ederek veya cebir kullanarak, bir malı teslime veya malın alınmasına karşı koymamaya mecbur kılmak. 6 Tehdit etmek nedir? Tehdit etmek, birinin gözünü korkutmak, korku vermek, gözdağı vermek demektir. Yağmada tehdit ile kişi korkutularak malın alınması veya alınmasına karşı koyulmaması sağlanmaktadır. Tehdidin ağırlığı. Kullanılan tehdit ile malın alınması veya alınmasına karşı konulmaması arasında bir nedensellik bağı bulunmalıdır.yani kullanılan tehdidin etkisiyle mağdur malı teslim etmeli veya malın alınmasına karşı koymamalıdır.bu bakımdan, kullanılan tehdidin, kişiyi malı teslim etmeye veya alınmasına karşı koymamaya yöneltmeye elverişli olması gerekir. Bu nitelikte olmayan bir tehdit, sırf mağdurun normalden fazla ürkek olması nedeniyle, malı teslim etmeye veya alınmasına yöneltmişse, yağma suçundan söz edilemez ve fiilin hırsızlık olarak nitelendirilmesi gerekir. Tehdidin haksızlığı. Yağma suçunun oluşabilmesi için yapılan tehdidin haksız olması gerekir. 4

5 öngörülmüştür. 765 sayılı kanunda ise cebir ve tehdit yanında şiddet de bir araç olarak zikredilmişti.yeni hükümde şiddet unsuruna yer verilmemiş olmasının sebebi cebir kavramının 7 esasen şiddeti de içermesidir. Yine belirtmek gerekirse, yağma suçu için kullanılan cebir 8 ile malın alınması veya alınmasına karşı konulmaması arasında bir nedensellik bağı bulunmalıdır. Cebrin yöneltildiği kişi bakımından her iki kanunda aynı anlama gelebilecek iki farklı tabir kullanılmıştır. 765 sayılı kanunda cebrin yöneltildiği kişi malın zilyedi veya cürüm mahallinde bulunan başka bir kişi olarak öngörülmüştü sayılı kanunda ise bir başkası olarak ifade edilmiştir.bir başkası sözü failin dışındaki herkesi kapsar.bu bir başkası malın maliki olabileceği gibi malik olmayan zilyedi, zilyet sıfatı olmaksızın malı geçici olarak elinde bulunduran kişi, hatta mal ile herhangi bir ilişkisi olmaksızın suç mahallinde bulunan bir kimse de olabilir. -yağma suçunda tehdidin yönelik olması gerektiği hukuki değerler- Yağma suçu bakımından iki kanun arasındaki önemli bir fark da şudur: Suçun araç hareketlerinden birisi olan tehdidin yönelik olduğu hukuki değerler bakımından yeni kanun bir sınırlandırma getiriyor. 9 Eski kanunda 7 Cebir kullanmak nedir? Cebir zor, zorlayış; cebir kullanmak ise bir işi yaptırmak için zora başvurmak demektir.( ) Yağma suçunda fail, malı elinde bulundurana karşı zor kullanarak ondan malı vermesini veya malı almasına karşı koymamasını ister.mağdura karşı kullanılan cebir sonucu mağdurda herhangi bir iz meydana getirmek veya mağdurun yaralanmasına neden olmak şart değildir. 8 Cebir yağma maksadına yönelmiş olmalıdır.yani kullanılan cebrin etkisiyle mağdur malı teslim etmeli veya malın alınmasına karşı koymamalıdır.bu bakımdan, kullanılan cebrin, kişiyi malı teslim etmeye veya alınmasına karşı koymamaya yöneltmeye elverişli olması gerekir. Bu nitelikte olmayan bir cebir, sırf mağdurun normalden fazla ürkek olması nedeniyle, malı teslim etmeye veya alınmasına yöneltmişse, yağma suçundan söz edilemez ve fiilin hırsızlık olarak nitelendirilmesi gerekir. 9 Yeni düzenlemeye göre tehdidin kimlere yönelik olması gerekir? 1 -Mağdurun kendisinin hayatına yönelik bir saldırı olacağı tehdidi (Mesela malı vermezse öldürüleceğinin bildirilmesi.) 2 -Mağdurun vücut dokunulmazlığına yönelik bir saldırı olacağı tehdidi (Mesela dövüleceği veya yaralanacağı) 3 -Mağdurun cinsel dokunulmazlığına yönelik bir saldırı olacağı tehdidi (Mesela kişiye cinsel saldırıda bulunulacağı) 4 -Mağdurun bir yakınının hayatına veya vücut dokunulmazlığına veya cinsel dokunulmazlığına yönelik bir saldırı olacağı tehdidi hallerinde yağma suçu vardır. 5

6 şahsen veya malen büyük bir zararla korkutmak suretiyle malın alınması gerekiyor du ki şahsen veya malen kavramları hemen hemen kişiye ait bütün değerleri kapsıyordu. Yeni kanunda ise bir sınırlamaya gidilmiş ve buna göre bir başkasını, kendisinin veya bir yakınının hayatına, vücut veya cinsel dokunulmazlığına yönelik bir saldırı gerçekleştireceğinden ya da malvarlığı itibariyle büyük bir zarara uğratacağından bahisle tehdidin yapılması gerekiyor. Yani yaşama hakkına yönelik bir tehdit olacak, vücut dokunulmazlığına yönelik bir tehdit olacak, cinsel dokunulmazlığa yönelik bir tehdit olacak ya da mal varlığına yönelik büyük bir zarara uğratma yönünde bir tehdit olacak. Dolayısıyla bunun dışında kalan hukuki değerlere yönelik tehditler, sözgelimi şerefe yönelik tehditler yağma suçunun tehdit bakımından konusunu oluşturmayacaktır. Örneğin, senin şerefini iki paralık edeceğim şeklindeki bir tehditle ya da bir kişinin özel hayatına ilişkin bir takım görüntülerin yayınlanması tehdidiyle para istenilmesi halinde bu şekildeki tehdit nedeniyle yağma suçu oluşmayacaktır. Dolayısıyla mağduru bir yakının mal varlığına büyük bir zarar vereceği tehdidi ile yağma suçu oluşmayacaktır. -yağma suçunun tamamlanma anı- ETCK ya göre cebir şiddet ve tehdidin, malın alınması anında ya da malın alınmasından sonra, fiili tamamlamak veya malı kaçırmak yahut kendisini veya şerikini cezadan kurtarmak için gerçekleştirilmiş olması gerekirdi (ETCK m. 495/2). Bu sonuncu durumda yağmaya dönüşen hırsızlıktan söz edilmekte, bunun için de cebir, şiddet veya tehdidin belirtilen amaçlarla gerçekleştirilmiş olması aranmaktaydı Her ne kadar ETCK m. 495/2, malın alınmasından sonra başvurulan cebir, şiddet ve tehdidi de yağma olarak nitelendirmekte ise de, bununla malın alınması arasında nedensellik ilişkisinin bulunmadığı durumlarda, hırsızlık ve ayrıca duruma göre şartlı tehdit (ETCK m. 188), basit tehdit (ETCK m. 191) veya kasten yaralama (ETCK m. 456) suçlarından dolayı failin cezalandırılması gerekirdi. ETCK m. 495/2 nin uygulanabilmesi için failin henüz mal üzerinde egemenlik tesis etmemiş olması aranmaktaydı. Mal üzerinde egemenlik tesis edildikten sonraki cebir ve şiddet veya tehdit niteliğindeki hareketler yerine göre başka bir suçu oluşturabilirse de, yağma suçunu oluşturmazdı. Öte yandan failin belirtilen amaçlarla cebir, şiddet ve tehdide başvurması yeterli olup, 6

7 YTCK ise, yağmaya dönüşen hırsızlık suçuna ayrıca yer vermiş değildir. Gerekçede zilyedin mal üzerinde tasarruf olanağının ortadan kalkması anına kadar cebir ve tehdide başvurulması durumunda yağma suçundan söz edileceği, buna karşılık suç tamamlandıktan sonra başvurulan cebir ve tehdidin ayrı suçların oluşmasına yol açacağı belirtilmektedir. Gerekçede yer verilen bu açıklamalardan, hırsızlık suçunun tamamlanmasından sonra başvurulan cebir ve şiddet veya tehdidin yağma suçu çerçevesinde cezalandırılamayacağı, failin hırsızlık ve duruma göre kasten yaralama veya tehdit suçundan dolayı cezalandırılması gerektiği sonucu ortaya çıkmaktadır. Oysa birçok ülke ceza kanununda yağmaya dönüşen hırsızlık suçuna ayrıca yer verilmekte ve böylece fiilin haksızlık içeriği belli ölçüde karşılanmış bulunmaktadır. Bu açıdan YTCK da yağmaya dönüşen hırsızlık suçuna ayrıca yer verilmemesi yerinde olmamıştır. Örneğin evin içindeki eşyayı alıp kapıdan çıkarken mal sahibi ile karşılaşan hırsız, ona karşı cebir veya tehdit kullanacak olursa, yağma suçu oluşur. 11 Ancak, suç tamamlandıktan sonra yani çalınan mal zilyedin tasarruf alanından, zilyedin egemenlik alanından çıkarıldıktan sonra mağdurun direnmesine karşı bir cebir, şiddet ve tehdit uygulanırsa burada yağma suçu oluşmaz. Burada tamamlanmış bir suç ile elde edilen malın geri alınmasına bunun sonucunda suçun tamamlanmış veya malın kaçırılmış olmasına gerek yoktu. Fail, hem malın alınmasından önce veya malın alınması sırasında ve hem de malın alınmasından sonra cebir ve tehdide başvurmuş ise, bu durumda ortada tek bir yağma suçunun bulunduğu kabul edilmekteydi. Failin malın alınmasından sonra başvurduğu cebir, şiddet ve tehdidin suçu tamamlamak veya malı kaçırmak veya kendisini veya suç ortağını cezadan kurtarmak amacına yönelik olması gerektiği için, failin hırsızlık suçunu işlemesinden sonra kendisine yönelik saldırıyı ortadan kaldırmak amacıyla gerçekleştirdiği fiiller, hırsızlığın yağmaya dönüşmesi sonucuna yol açmazdı. Cebir ve şiddet veya tehdit zilyede, suç yerinde bulunan veya olay yerine gelen başkasına kullanılmış olabilirdi. 11 Mal alındıktan yani hırsızlık suçu tamamlandıktan sonra, bunu geri almak isteyen kişiye karşı cebir veya tehdide başvurulması hâlinde, artık yağma suçundan söz edilemez. Hırsızlık suçuna konu malın geri alınmasını önlemek amacına yönelik olarak kullanılan cebir veya tehdit ayrı suçların oluşmasına neden olur. Bu durumda, gerçek içtima hükümlerinin uygulanması gerekir. 7

8 yönelik bir girişime karşı cebir, tehdit söz konusu olabilir. Bu eylemin bu kapsamda değerlendirilmesi gerekir. -SENEDİN YAĞMASI- MADDE 148/(2) Cebir veya tehdit kullanılarak mağdurun, kendisini veya başkasını borç altına sokabilecek bir senedi veya var olan bir senedin hükümsüz kaldığını açıklayan bir vesikayı vermeye, böyle bir senedin alınmasına karşı koymamaya, ilerde böyle bir senet hâline getirilebilecek bir kağıdı imzalamaya veya var olan bir senedi imha etmeye veya imhasına karşı koymamaya mecbur edilmesi hâlinde de aynı ceza verilir. Madde 496 (Senedin Yağması) Her kim, bir kimseyi cebir ve şiddet kullanarak veya şahsan veya malen büyük bir tehlikeye düşüreceği beyanı ile tehdit ederek o kimsenin yahut başkasının zararına hukukça hükmü haiz bir senedi vermeye veya imza etmeye yahut koparıp mahvetmeye mecbur bırakılırsa on seneden yirmi seneye kadar ağır hapis cezasına mahküm olur. 765 sayılı TCK da 496. maddede senedin yağması kenar başlığı altında bir kimseyi cebir ve şiddet kullanarak veya şahsen veya malen büyük bir tehlikeye düşüreceği beyanı ile tehdit ederek o kimsenin yahut başkasının zararına hukukça hükmü haiz bir senedi vermeye veya imza etmeye yahut koparıp mahvetmeye mecbur bırakmak suç olarak düzenlenmişti. Eski kanunda ayrı bir maddede düzenlenen senedin yağması suçunun yeni kanunda 148. maddenin 2. fıkrasında düzenlendiğini görüyoruz. Ancak burada dikkati çeken bir husus var. Şöyle ki, 148. maddenin 1. fıkrasında tehdidin yönelik olacağı konular sınırlandırılırken, 2. fıkrada sadece cebir veya tehdit kullanarak deniliyor. Yani tehdidin yönelik olacağı konular tek tek sayılmamış. O halde 2. fıkradaki bu tehdidin 1. fıkradaki tehditten farklı olarak mı anlaşılması gerekir? Burada 2. fıkra ceza bakımından 1. fıkraya atıfta bulunduğu için yorum bakımından 2. fıkradaki tehdidin de yine aynı sınırlandırmaya tabi olduğunu yani belirli değerlere yönelik olması gerektiğini kabul etmemiz gerekecektir. Diğer yandan, yeni kanun senedin yağması bakımından suçun oluşma şekillerini eski kanuna nazaran daha da genişletiyor. İleride bir senet haline getirilebilecek bir kağıt imzalamaya, yani boş bir kağıda imza atmaya 8

9 kişiyi zorlamak ve elinden böyle bir kağıt almak eylemi de artık senedin yağması 12 suçunu oluşturacaktır. -yağma suçunda cebir karinesi- Eski kanunun 501. maddesinde yer alan cebir karinesi, yeni kanunla da korunmaktadır maddenin 3. fıkrasında mağdurun herhangi bir vasıtayla kendisini bilmeyecek ve savunamayacak hale getirilmesi de yağma suçunda cebir sayılır deniliyor. Eski kanunun 501. maddesinde ise bilmeyecek veya savunamayacak ifadesi kullanılmıştı. Bu nedenle eski kanunda cebir karinesi için bu iki unsurdan birinin bulunması yeterliyken, yeni kanunda cebir karinesi için her iki unsurun da birlikte aranması gerekecektir. -YAĞMA SUÇUNUN NİTELİKLİ HALLERİ- -1. ağırlaştırıcı neden- -silahlı yağma suçu- MADDE (1) Yağma suçunun; a) Silâhla, 497/I.silah ile tehdit ederek işlenirse onbeş seneden yirmi seneye kadar ağır hapis cezası verilir. TCK.nun 149. maddesinde düzenlenen nitelikli yağma bakımından eski kanunumuzda yer alan nitelikli ağırlaştırıcı sebeplerin hepsi yeni kanunda da yer almıştır. Ancak eski kanunumuzda silah, sadece tehdit için kullanıldığında yağma suçu bakımından bir ağırlaştırıcı sebepti. Yeni kanunda cebirin de silahla gerçekleşmesi çok yerinde olarak nitelikli bir unsur şeklinde düzenlenmiştir. 12 Senedin bunu imzalayan için borç doğurucu olması gerekir. Bu borç para borcu olabileceği gibi, bir işi yapmaya veya yapmamaya, bir taşınmazını hibe etmeye, kira ile oturulan bir binayı boşaltmaya, var olan bir borca kefil olmaya da ilişkin olabilir. Bir alacağı tahsil etmemeye, herhangi bir davayı açmamaya, vasiyetnamesini değiştirmemeye yönelik bir vaadi içeren yazılı beyanlar da borç doğurucu senet sayılırlar. Şu hâlde mağduru iktisaden değerlendirmeye elverişli olan bir hakkını kullanmamasına yol açan her türlü belge, borç doğurucu senet tanımına girer. 9

10 -2. ağırlaştırıcı neden- -kişinin kendisini tanınmayacak hale koyması suretiyle gasp- MADDE b) Kişinin kendisini tanınmayacak 13 bir hâle koyması suretiyle, 497/ I..kıyafetini tebdil etmiş olan şahıslar tarafından işlenirse Bundan anlaşılması gereken, failin kendisini dış görünüş bakımından kendisine benzetilemeyecek duruma getirmiş olmasıdır. İştirak halinde işlenen suçlarda tüm suç ortaklarının kendisini tanınmamış hale getirmiş olmasına gerek yoktur. Diğerleri tanınsa bile, faillerden yalnızca birisinin kendisini tanınmayacak hale getirmesi durumunda da nitelikli hal, yalnızca o suç ortağı açısından uygulanabilir. Tehdidin mektupla yapılması hâlinde, mektubun imzasız olması, korku salmış bir kimsenin ismi ile veya rumuzla yahut sahte imza ile imzalanmış olması, bu duruma ilişkin örnekleri oluşturmaktadır. -3. ağırlaştırıcı neden- -birden fazla kişi tarafından birlikte yağma- MADDE c) Birden fazla kişi tarafından birlikte 497/ I içlerinden velev birisi görünür şekilde silahlı bulunan ikiden ziyade kimseler tarafından ETCK maddesinde bu ağırlaştırıcı nedenin uygulanması açısından içlerinden en az birinin görünür şekilde silahlı olması şartıyla en az 3 kişi tarafından suçun işlenmesi koşulu aranıyordu. Ancak Yeni TCK.nda bu nitelikli hâlin varlığı için, yağma suçunu en az iki kişinin müşterek fail olarak işlemesi gerekir. İki veya daha fazla kişinin suçu birlikte işlemesi hâlinde bir iştirak ilişkisi vardır ve bu kişilerin hepsi müşterek faildir. Ancak, yağma suçunun iştirak hâlinde 13 Fıkranın (b) bendinde, kişinin kendisini tanınmayacak bir hâle koyması suretiyle yağma suçunu işlemesi hâlinde, cezanın artırılacağı hüküm altına alınmıştır. Tanınmamak için tedbirler alınması hâlinde de bu bent hükmüne göre cezaya hükmolunacaktır 10

11 işlenmesine rağmen, müşterek faillik ilişkisinin bulunmadığı durumlarda, örneğin diğer suç ortaklarının azmettiren veya yardım eden olması hâllerinde, bu nitelikli unsur dolayısıyla cezada artırma yapılamayacaktır.ayrıca bu nitelikli halin uygulanması için faillerden en az birisinde görünür şekilde silah bulunması zorunluluğu da yeni düzenlemede benimsenmemiştir. -4. ağırlaştırıcı neden- -yol kesmek suretiyle ya da konut veya işyerinde yağma- MADDE d) Yol kesmek suretiyle ya da konut veya işyerinde, 497/ I.yol kesmek suretiyle işlenirse Fıkranın (d) bendinde, yağma suçunun yol kesmek suretiyle ya da konut veya işyerinde işlenmesi nitelikli bir hâl sayılmıştır. Yol kesme hâlinde fiilin doğrudan doğruya mağdura karşı işlenmiş olması gerekir; yol kesme süresi kısa veya uzun olabilir. Yağma suçunun konut veya işyerinde işlenmesi 765 sayılı kanunda bulunmayan yeni getirilmiş bir ağırlatıcı nedendir. Bunların eklentilerinden ayrıca söz edilmediği için, eklentilerde işlenen yağma suçu bakımından nitelikli halin uygulanması yoluna gidilemeyeceği düşüncesindeyiz. Nitelikli halin kabulü bakımından suçun cebir veya alma ögelerinden herhangi birisinin konut veya işyerinde gerçekleştirilmiş olması yeterlidir. -5. ağırlaştırıcı neden- -beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişilere yönelik yağma- MADDE e) Beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı, 765 sayılı yasada buna karşılık gelen bir hüküm yoktu. 11

12 765 sayılı TCK da yer almayan bu hükme göre yağma suçunun beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye 14 karşı işlenmesi bir ağırlatıcı nedendir. Zilyedin, kendisini savunamayacak durumda olması, ağır hastalık, sakatlık, engelli olma gibi nedenlerle, mağdurun mal üzerinde yeterli koruma gerçekleştiremeyecek durumda olmasını ifade etmektedir ağırlaştırıcı neden- -var olan veya var sayılan suç örgütlerinin korkutucu gücünden yararlanılarak yağma- MADDE f) Var olan veya var sayılan suç örgütlerinin oluşturdukları korkutucu güçten yararlanılarak, 765 sayılı yasada buna karşılık gelen bir hüküm yoktu Fıkranın (e) bendinde, yağma suçunun var olan veya var sayılan suç örgütlerinin oluşturdukları korkutucu güçten yararlanılarak 14 Mağdurun bizzat fail tarafından bu duruma getirilmiş olmasına gerek yoktur; mağdurun içinde bulunduğu bu durumdan yararlanılmış olması nitelikli halin uygulanması açısından yeterlidir. Suçun mağdurunun söz gelimi intihar girişiminde bulunması veya alkol alması suretiyle savunmasızlık durumunu bizzat yaratmış olması nitelikli halin uygulanmasına engel oluşturmaz. Kanımızca YTCK m. 148/3 de mağdurun fail tarafından kendisini savunamayacak duruma getirilmesinin bu suçun cebir ögesini oluşturacağına yer verilmiş olması karşısında, suçun ögesini oluşturan bir durumun, aynı zamanda nitelikli hal olarak kabulü yerinde olmamıştır. 15 Örneğin yaşlı bir insanın tehdit edilerek malının alınmış olmasıyla, gücü yerinde olan bir insana tehditler yönelterek malının alınması arasında fark vardır. Her olayın somut durumuna göre çocuk, kadın ya da yaşlı veya akıl hastalarına yönelik yağma eylemlerinde bu artırım sebebi uygulanabilecektir.ancak burada beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda olan kimselere karşı yağma suçunun nitelikli halinin işlenebilmesi için o kişinin cebir veya tehdidi algılama yeteneğine sahip olmaları gerektiği, halbuki yaşının küçüklüğü nedeniyle bir çocuğun zaten cebir ve tehdide mukavemet yeteneği yoksa zaten yağma suçu oluşmayacaktır şeklinde bu maddenin uygulama yeteneği bulunmadığına dair itirazlar da yapılmaktadır. 12

13 işlenmesi, suçun temel şekline göre daha ağır ceza ile cezalandırılmayı gerektirmektedir. Örgütün gerçekten mevcut ve failin de bu örgütün mensubu olmasına gerek yoktur; gerçekte mevcut olmayan bir örgütün korkutucu gücünden yararlanılması, nitelikli halin oluşması için yeterlidir. Ancak her halde örgütün korkutucu bir güç oluşturması nitelikli halin uygulanması için zorunludur. -7. ağırlaştırıcı neden- -suç örgütüne yarar sağlamak amacıyla yağma- MADDE g) Suç örgütüne yarar sağlamak maksadıyla, 765 sayılı yasada buna karşılık gelen bir hüküm yoktu Fıkranın (f) bendine göre, yağma suçunun suç örgütüne yarar sağlamak maksadıyla işlenmesi, söz konusu suçun nitelikli unsurunu oluşturmaktadır. Örgütün suç işlemek maksadıyla meydana getirilmiş olması gerekir. Bu nitelikli unsurun varlığı için, örgüte yarar elde etmek maksadıyla hareket edilmesi gerekir; ancak, örneğin yağma sonucu elde edilen paranın örgüte aktarılması şart değildir. Yarar deyiminin de geniş şekilde anlaşılması gerekir. Mağdurun böyle bir örgüte üye olmaya ve aidat ödemeye veya bağışta bulunmaya zorlanması hâlinde de, bu bent uygulanır. -8. ağırlaştırıcı neden- -geceleyin yağma suçu- h) Gece vaktinde, 497/ I.geceleyin Bu konuda hırsızlık suçu ile ilgili yapılan açıklamalara bakılmalıdır. Şu farkla ki, burada cebir veya tehdit veya malın alınması ögelerinden herhangi birisinin gece 16 sayılan bir zaman diliminde gerçekleştirilmiş 16 Gece vaktinin belirlenmesi için 5237 sayılı kanunun genel hükümler kısmında hüküm bulunmaktadır.madde 6/I- e bendine göre gece vakti deyiminden; 13

14 olması, nitelikli halin uygulanması için yeterli olmalıdır. -9. ağırlaştırıcı neden- -yağma suçunda kasten yaralama suçunun nitelikli hallerinin meydana gelmesi- MADDE 149/(2) Yağma suçunun işlenmesi sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hâllerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır. 765 sayılı yasada buna karşılık gelen bir hüküm yoktu Maddenin ikinci fıkrasında, yağma suçunun işlenmesi sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hâllerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümlerin uygulanacağı kabul edilmiştir. Bu da tabi yağma suçu bakımından çok önemli bir tartışmayı ortadan kaldırması bakımından yerinde bir düzenlemedir. Dolayısıyla uygulanan cebir veya şiddet artık yaralamanın neticesi sebebiyle ağırlaşmış şeklini de meydana getiriyorsa, fail hem yağma suçundan ve hem de nitelikli kasten yaralama suçundan cezalandırılacaktır. YAĞMA SUÇUNDA HAFİFLETİCİ NEDENLER -1. hafifletici neden- -bir hukuki alacağı tahsil amacıyla yağma- Yağma suçu bakımından son hüküm 150. maddede düzenleniyor. Bu maddede yağma suçunun daha az cezayı gerektiren hallerine yer verilmiştir. Yine hırsızlığa paralel olarak burada kendiliğinden hak alma amacıyla yağmanın işlenmesi durumunda, yağma suçu kendisini oluşturan suçlara bölünmüştür. Yani bileşik suç olan yağma, kişinin bir hukuki ilişkiye dayanan alacağını tahsil amacıyla tehdit veya cebir kullanmak suretiyle gerçekleştirilirse, bu durumda tehdit veya kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanacaktır. Doğaldır ki fail mağdura hem tehdit uygulamış ve güneşin batmasından bir saat sonra başlayan ve doğmasından bir saat evvele kadar devam eden zaman süresi, anlaşılmak gerekir. 14

15 hem de yaralamış ise bu kez hem tehdit hem de yaralama suçundan cezalandırılacaktır. MADDE (1) Kişinin bir hukukî ilişkiye dayanan alacağını tahsil amacıyla tehdit veya cebir kullanması hâlinde, ancak tehdit veya kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır. 765 sayılı yasada buna karşılık gelen bir hüküm yoktu Bilindiği üzere, 765 sayılı TCK da 308. maddede ihkakı hak (kendiliğinden hak alma) ayrı bir suç tipi olarak düzenlenmişti. Buna göre 5237 sayılı yasa bu suç tipini ayrıca düzenlememiştir. Kendiliğinden hak durumlarını suçların hafifletici nedeni sayma yolunu benimsemiştir. Ancak kişi haklı olan alacağını alabilmek amacıyla cebir ve tehdit uygulaması için tahsilatçı diyebileceğimiz bazı kişileri azmettirmişse bu durumda azmettiren haklı bir alacağı olduğu için 150. maddede öngörülen bu hafifletici nedenden yaralanabilecek, buna karşın tahsilatçıların haklı bir alacakları söz konusu olmadığı için onların eylemi yağma suçunu teşkil edecektir. -2. hafifletici neden- -yağma suçunda malın değerinin azlığı- MADDE (2) Yağma suçunun konusunu oluşturan malın değerinin azlığı nedeniyle, verilecek ceza üçte birden yarıya kadar indirilir. Madde 522/I - Onuncu babda beyan olunan cürümlerin işlenmesinde cürmün mevzuu olan şeyin veya ika edilen zararın kıymeti pek fahiş ise mahkeme cürme mahsus olan cezayı yarısına kadar artırır ve eğer hafif ise yarısına ve eğer pek hafif ise üçte birine kadar eksiltir. -malın değerinin azlığı artık yağma suçunda indirim nedenidir- Eski kanundaki düzenlemeden farklı bir hüküm de yağma suçuna konu malın değerinin azlığı nedeniyle verilecek cezada üçte birden yarıya kadar indirimin yapılacak olmasıdır Şunu ifade edelim ki gerçekten eski kanunda yağma suçunun cezası sonradan yapılan değişikliklerle anormal bir şekilde arttırılmıştı. Basit yağmanın cezası 10 yıldan 20 yıla kadar ağır hapisti. Nitelikli hallerde ise temel ceza 15 yıldan başlıyordu. Yeni kanun bir defa suçun temel şekline ilişkin cezayı aşağıya çekmiştir. Basit yağmanın cezası 6 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası olarak 15

16 -3. hafifletici neden- -yağma suçunda etkin pişmanlık- Etkin pişmanlık MADDE (1) Hırsızlık, mala zarar verme, güveni kötüye kullanma, dolandırıcılık ve karşılıksız yararlanma suçları tamamlandıktan sonra ve fakat bu nedenle hakkında kovuşturma başlamadan önce failin, azmettirenin veya yardım edenin bizzat pişmanlık göstererek mağdurun uğradığı zararı aynen geri verme veya tazmin suretiyle gidermesi hâlinde; cezası üçte birden üçte ikiye kadar indirilir. Yağma suçunda ise, cezada altıda birden üçte bire kadar indirim yapılır. (2) Kısmen geri verme veya tazmin hâlinde etkin pişmanlık Madde Bu babın birinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci fasıllarında ve 516 ncı maddenin birinci fıkrasında ve 518 ve 519 ve 521 inci maddelerinde beyan olunan cürümlerden birini işleyen kimse kendi hakkında bir güna takibat icrasına başlanmadan evvel aldığını iade eylerse yahut işlenen fiilin mahiyetine ve sair ahvale nazaran red ve iade kabil olmadığı takdirde mutazarrının zararını tamamen tazmin ederse göreceği ceza üçte birden üçte ikiye kadar indirilir. Eğer bu red ve iade veya tazmin hususi takibat esnasında fakat işin mahkemeye verilmesinden evvel vukubulursa failin göreceği ceza altıda birden üçte bire kadar indirilir. (Ek : 6/6/ /18 md.) 494 üncü maddenin 2,3 ve 4 numaralı bentleri ile 521 öngörülmüştür. Bu indirim suç politikası bakımından genelde yerinde görülmüştür. Ancak yağma suçunda malın değerinin azlığı nedeniyle verilecek cezada bir indirimin yapılması bazı eleştirilere de neden olmuştur. Bu eleştirilere göre, yağma suçu sadece klasik olarak bir mal varlığına karşı suç değildir. Malvarlığının yanında kişinin beden bütünlüğünü, beden dokunulmazlığını, kimi durumlarda da yaşama hakkını ilgilendiren bir suç tipidir. Bu nedenle de suç yelpazesinin üst kısımlarındaki suçlardan birisidir. Bunun önemine binaen yeni kanun örneğin zincirleme suçun uygulanmasında yağmayı istisna tutmuştur. Yine milli tekerür sistemini kabul etmemize rağmen, tekerrür hükümleri bakımından bu suçun ağırlığına binaen yurt dışında işlenen yağma da yurt içinde tekerrüre esas olarak kabul edilmiştir. Fakat bu genel konseptin dışına çıkılarak TCK.nun 150. maddesi 2. fıkrasında yağma eyleminin mala yönelik suç olması göz önünde bulundurularak, malın değerinin azlığı bir indirim nedeni olarak kabul edilmiştir. Bu düzenlemeye yönelik eleştiriler bu şekildedir. Ancak ben yağma suçunun diğer suçlar arasındaki yerini, yani malvarlığına mı, yoksa hürriyete mi ya da her ikisine mi yönelik olduğunu dikkate almaksızın, bu tür eylemlerin kendi içinde değerlendirilerek bir sonuca varmayı, bu nedenle de zaman zaman uygulamalarda vicdanen rahatsızlık doğurabilecek, sözgelimi 3 milyon liranın yağması ile 3 trilyon liranın yağması arasında bir fark olması gerektiğini düşünüyorum. Bu şekildeki düzenlemenin yerinde olduğuna inanıyorum. 16

17 hükümlerinin uygulanabilmesi için, mağdurun rızası aranır. a ve 521 b maddelerinde yazılı cürümlerden dolayı da yukarıdaki fıkralar hükümleri uygulanır. Eski kanundan farklı bir düzenleme de şudur. Eski kanunun 523. maddesinde öngörülen etkin pişmanlık indirimi yağma suçları açısından uygulanamıyordu. Yeni kanunun 168. maddesinde ise diğer malvarlığına yönelik suçlardan daha az indirim oranıyla sınırlı olmak üzere etkin pişmanlık indirimi yağma suçları bakımından da kabul edilmiştir.etkin pişmanlık nedeniyle ceza indiriminden fail, azmettiren ve yardım eden yararlanabilir. Muhammet Murat ÜLKÜ 21 Şubat 2005-Çorum YARARLANILAN KAYNAKLAR 1-DÖNMEZER Sulhi, Kişilere ve Mala Karşı Cürümler 15.bası,1998, İstanbul 2-DURSUN Selman, Malvarlığına Karşı Suçlar HPD-Hukuki Perspektifler Dergisi-Sy.2- Sonbahar 2004-sf ERDEM Mustafa Ruhan, Yeni Türk Ceza Kanunu nda Malvarlığına Karşı Suçlar, 4-ESENAL Ersin, Malvarlığına Karşı İşlenen Suçlar-765 s. TCK-5237 s. TCK, İstanbul KOCA Mahmut, Yağma Suçları HPD-Hukuki Perspektifler Dergisi-Sy.2-Sonbahar 2004-sf MALKOÇ,İsmail,Açıklamalı-İçtihatlı Türk Ceza Kanunu,2003, Ankara 7-ÖZTÜRK,Bahri,Ceza Hukuku(Genel Hükümler ve Özel Hükümler-Temel Bilgiler),2001,Ankara 8-Yeni Ceza Adalet Sisteminin Tanıtımına Dair Ankara Seminerleri-Doç Dr. Mahmut Koca Sunumu Ankara Büyük Anadolu Oteli 17