ÖABT. Soruları yakalayan komisyon tarafından hazırlanmıştır. ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ ÖABT COĞRAFYA SORU BANKASI.

Transkript

1 ÖABT 2015 Soruları yakalayan komisyon tarafından hazırlanmıştır. ÖĞRETMENLİK ALAN BİLGİSİ TESTİ ÖABT COĞRAFYA SORU BANKASI Tamamı Çözümlü

2 Komisyon ÖABT COĞRAFYA TAMAMI ÇÖZÜMLÜ SORU BANKASI ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2015, Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 1. Baskı: Şubat 2015, Ankara Proje-Yayın Yönetmeni: Demet Tamer Türkçe Redaksiyon: Şafak Tangıç Dizgi-Grafik Tasarım: Melike Serap Dalbudak Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A Yenimahalle/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No:13987 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 ÖN SÖZ Sevgili Öğretmen Adayları, Elinizdeki bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) ÖABT Coğrafya Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi (ÖABT-Coğrafya) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olarak hazırlanmıştır. ÖABT Coğrafya Tamamı Çözümlü Soru Bankası yayınımızda 54 testten oluşan 1096 soru yer almaktadır. Kitap, çıkmış ve çıkması olası soruların titizlikle incelenmesiyle ÖSYM formatına uygun sorular ve çözümleriyle bilgilerin açık ve anlaşılır olmasına dikkat edilerek hazırlanmıştır. * Özgün, * Güncel, * Öğrenme ve öğretme tekniklerine uygun, * Zaman kazandırıcı çözüm teknikleri içeren yapısıyla sınava hazırlanmada öncü bir kitap olma amacıyla da hizmetinize sunulmuştur. Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitapla ilgili görüş ve önerilerinizi pegem@pegem.net adresini kullanarak bizimle paylaşabilirsiniz. Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle... Başarılar...

4 v İçindekiler COĞRAFYA TARİHİ VE FELSEFESİ Coğrafya Tarihi...3 Coğrafyanın Konusu ve Felsefesi...7 Karma Test...12 FİZİKİ COĞRAFYA Evren Dünya nın Şekli ve Hareketleri...19 Kartografya - Projeksiyonlar - Harita Türleri...25 Yerin Yapısı - Jeolojik Zamanlar - Taşlar...30 Yer Kabuğu Hareketleri ve İç Kuvvetler...35 Dış Etken ve Süreçler - Çözülme - Kütle Hareketleri...40 Flüviyal Topoğrafya...45 Kurak ve Yarı Kurak Topoğrafya...51 Buzul ve Buzul Çevresi Topoğrafya...57 Karst Topoğrafyası...62 Kıyı Topoğrafyası...67 Volkan Topoğrafya...72 İklime Giriş - Atmosfer...77 Sıcaklık - Hava Basıncı - Rüzgâr - Nem - Yağış...82 Büyük İklim Tipleri...92 Hava Kütleri - Hava Tipleri...97 Küresel İklim Değişikliği Hidrografya Toprak Oluşumu - Dağılışı - Toprak Sınıflandırmaları Bitki Coğrafyası...118

5 vi BEŞERÎ VE EKONOMİK COĞRAFYA Nüfus Coğrafyası Nüfusun Tarihçesi ve Dağılışı Nüfus Yapısı ve Kavramlar Yerleşme Coğrafyası Yerleşmenin Tarihçesi Yerleşmenin Dağılışı Kırsal ve Kentsel Yerleşmeler Ekonomik Coğrafya Tarım Madenler ve Enerji Kaynakları Sanayi, Ulaşım, Turizm, Ticaret SİYASİ COĞRAFYA Siyasi Coğrafyaya Giriş Dünyada Başlıca Örgütler Önemli Kanallar Boğazlar ve Ülkeler İNSAN - ÇEVRE ARASINDA KARŞILIKLI ETKİLEŞİM İnsanın Doğaya Müdahaleleri Türkiye ve Dünya Koruma Alanları ve Özellikleri TÜRKİYE COĞRAFYASI Türkiye nin Konumu ve Sonuçları Türkiye nin Yerşekilleri Türkiye nin İklimi Türkiye de Su, Toprak ve Bitki Türkiye de Nüfus ve Yerleşme Türkiye nin Ekonomik Coğrafyası Türkiye de Tarım Türkiye de Madenler, Enerji Kaynakları, Sanayi Türkiye de Ulaşım, Turizm ve Ticaret...238

6 vii ALAN EĞİTİMİ Coğrafya Dersi Öğretim Programı Test Test Test Test Coğrafya Öğretiminde Yaklaşımlar ve Teknikler Test Test Test Test Coğrafya Materyalleri ve Ölçme Değerlendirme Test Test Cevap Anahtarı...357

7 COĞRAFYA TARİHİ VE FELSEFESİ

8 3 COĞRAFYANIN TARİHİ 1. Eski Çağ da yaşamış olan ve doğal zenginlikleri kısıtlı olan bölgelerde devlet kurmanın zor olduğunu belirten, diğer bir ifade ile çevreci determinist görüşe sahip olan filozof aşağıdakilerden hangisidir? A) Herodotos B) Strabon C) Batlamyus D) Aristo E) Biruni 4. Orta Çağ İslam Dünyası nın ünlü gezginlerinden birisidir ve en önemli eseri Kitap El-İbar (İbret Verici Kitap) dır. Bu kitapta Berberi topluluklarının İslam öncesindeki sosyal-ekonomik özellikleri hakkında bilgi vermektedir. Yukarıda sözü edilen Orta Çağ gezgini aşağıdakilerden hangisidir? A) İbni Batuta B) Biruni C) Katip Çelebi D) Evliya Çelebi E) İbni Haldun 2. Astronomi, matematik ve coğrafya alanlarına katkı yapmıştır. Daha çok astronomi çalışmalarıyla tanınmış ve zamanına kadar ulaşan astronomi bilgisinin sentezini yapmış ve bunları Mathematike Syntaxis (Matematik Sentezi) adlı yapıtında toplamıştır. 13 kitaptan oluşan bu eser günümüz Batı dünyasında Almagest adıyla tanınmaktadır. Hakkında bilgiler verilen bu filozof aşağıdakilerden hangisidir? A) Herodotos B) Pitolemi C) Strabon D) Posedion E) Eratosthenes 5. Coğrafi Keşifler; XV. yüzyıl ve XVI. yüzyıllarda Avrupalılar tarafından yeni ticaret yollarının bulunması amacıyla başlattıkları ve yeni okyanusların ve kıtaların bulunmasıyla gerçekleşmiş olan keşiflerdir. Coğrafi keşiflere öncülük eden millet aşağıdakilerden hangisidir? A) İngilizler B) Portekizliler C) İtalyanlar D) Fransızlar E) Almanlar 3. XV. yüzyılda yaşamış önemli bir astronomi ve matematik bilgini olan; astronomi ve matematik alanında yazmış olduğu ve Otlukbeli Savaşı zaferinden sonra Fatih Sultan Mehmet e sunulduğu için Fethiye adı verilen astronomi kitabının yazarı kimdir? A) Uluğ Bey B) Katip Çelebi C) Evliya Çelebi D) İbni Haldun E) Ali Kuşçu 6. Coğrafi keşiflerin en önemli nedeni ekonomiktir ve Batılılar, doğuya giderek buralardaki zenginliklerden yararlanmak istemektedir. Doğuya doğru giden yolun en önemli noktalarından biri ise Ümit Burnu dur. Aşağıdaki gemicilerden hangisi Ümit Burnu nu ilk olarak keşfeden gemicidir? A) Bartelmi Diaz B) Macellan C) Vasko da Gama D) Kristof Colomb E) Americo Vespuci

9 4 7. Çevre ve insan arasındaki ilişkileri inceleyen bilim olarak beşeri coğrafya yı tanımlayan; beşeri incelemelerde insan ve çevrenin aynı oranda etkili olduğunu bu nedenle sadece birisine ağırlık vermenin doğru olmadığını savunan ve beşeri coğrafyanın kurucusu olarak sayılan bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir? A) Frederich Ratzel B) Carl Ritter C) Alexander von Humboldt D) James Cook E) Paul Vidal Blache 10. Tüm kıtaların geçmişinde Pangea isimli tek bir kıta vardır ve Pangea nın parçalanarak dağılması sonucunda günümüzdeki kıtaların oluştuğunu tezini ileri süren yerbilimci aşağıdakilerden hangisidir? A) Alexander von Humboldt B) Alfred Wegener C) Bernhard Varenius D) Copernicus E) Johnnes Kepler 11. Çağdaş astronominin kurucusu sayılan ve gezegenlerin hareketini üç yasaya dayandıran bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir? 8. Aşağıda verilen yazar - eser eşleştirmelerinden hangisi doğru değildir? Yazar Eser A) Eratosthenes Geographika B) Batlamyus Geographika Hypgesis C) Piri Reis Kitab-ül Bahriye D) Katip Çelebi Seyahatname E) Herodot Historie A) Charles Robert Darwin B) Alfred Wegener C) Alexander von Humbolt D) Nicolaus Copernicus E) Johannes Kepler 12. Türkiye de diğer bilim dallarında olduğu gibi coğrafya biliminin gelişiminde de Almanya ve diğer ülkelerden getirilen bilim adamlarının etkisi olmuştur. 9. Önceleri tek bir ada olduğu düşünülen; ancak seyahati sonucunda Yeni Zelanda nın iki adadan oluştuğunu keşfeden ve Kuzey Adası ile Güney Adası arasındaki boğaza adı verilen denizci kimdir? A) Bartelmi Diaz B) Vasko da Gama C) Makro Polo D) Ferdinand Macellan E) James Cook O zamanki adı ile İstanbul Darülfünunu Coğrafya Darülmesaisi ne hem öğretim üyesi hem de müdür olarak davet edilen bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir? A) Erich Obst B) Théodore Lefebvre C) Ernest Chaput D) Harlan Barrows E) Herbert Louis

10 5 13. Dünyada, üniversite düzeyinde ilk coğrafya bölümü hangi ülkede açılmıştır? A) Amerika Birleşik Devletleri B) İngiltere C) Fransa D) Almanya E) Türkiye 16. Bilimsel kimliğe sahip olmayan ve gerçek işi tarımsal faaliyetler olan; sahip olduğu geniş tarım arazisinden elde edeceği kazancı en üst düzeye çıkarmaya çalışan ve bununla ilgili olarak arazi kullanış modeli geliştiren kişi kimdir? A) Charles Warren Thornthwaite B) Walter Christaller C) Paul Vidal de la Blache D) William Morris Davis E) Johann Heinrich von Thünen 14. Jeoloji ve jeofizikten farklı olacak yeryüzü şekillerinin incelenmesinde coğrafi bir yol izleyen ve jeomorfoloji terimini ilk kez kullanan bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir? A) Carl Ritter B) Friedrich Ratzel C) Albrecht Penck D) William Morris Davis E) Alexander von Humboldt 17. Türkiye deki bilimsel coğrafya çalışmalarının birliğini sağlamak ve coğrafyacıları bir çatı altında toplamak amacıyla kurulmuş olan Türk Coğrafya Kurumu, kaç yılında kurulmuştur? A) 1923 B) 1941 C) 1942 D) 1960 E) Coğrafya mekân içinde tarihten başka bir şey değildir, aynı şekilde tarih de zaman içinde coğrafyadan başka bir şey değildir. sözüyle coğrafya ile tarih bilimlerinin ilişkisini açıklayan kişi aşağıdakilerden hangisidir? A) Pyotr Kropotkin B) Elisee Reclus C) Ellen Churcill Semple D) Carl Sauer E) Ellsworth Huntington

11 6 ÇÖZÜMLER 1. Aristo Eski Çağ ın önemli filozoflarından birisidir. Aristo ya göre doğal zenginlikleri kısıtlı olan bölgelerde devlet kurmak zordur. Cevap D 2. Pitolemi, diğer adıyla Batlamyus, Eski Çağ ın önemli coğrafyacılarından birisidir. Batlamyus, coğrafya araştırmalarına öncülük etmiş ve özellikle matematik coğrafya konularında çalışmıştır. 13 kitaptan oluşan ve günümüz Batı dünyasında Almagest ismiyle tanınan eserinde çoğunlukla güneşin, ayın ve gezegenlerin hareketlerini açıklamıştır. Cevap B 3. Ali Kuşçu, Semerkant ta doğmuştur. Ali Kuşçu nun astronomi ve matematik alanında yazmış olduğu iki önemli eseri vardır. Bunlardan birisi, Otlukbeli Savaşı sırasında bitirilip zaferden sonra Fatih e sunulduğu için Fethiye adı verilen astronomi kitabıdır. Ali Kuşçu, Fatih Sultan Mehmet in emriyle, Ayasofya medresesine müderrislik de yapmıştır. Cevap E 9. Dünyanın en fırtınalı deniz bölgelerinden biri olan Cook Boğazı, 1769 da James Cook tarafından keşfedilmiştir. Bu boğaz günümüzde Cook Boğazı olarak geçmektedir. Cevap E 10. Bu teori Kıta Kayması Teorisi dir ve 1912 yılında Alfred Wegener tarafından ortaya atılmıştır. Wegener e göre, kıtaların geçmişinde Pangea isimli tek bir kıta vardır ve Pangea parçalanarak dağılmıştır. Cevap B 11. Çağdaş astronominin kurucusu sayılan Kepler, gezegenlerin hareketini 3 yasaya dayandırmıştır. Cevap E 12. Erich Obst, İstanbul Darülfünunu Coğrafya Darülmesaisi ne müderris ve müdür olarak davet edilmiştir. Erich Obst tarafından yurt dışından getirtilen birçok öğretim malzemesi ile Darülfünunu Osmaniye ye bağlı Coğrafya Darülmesaisi/Enstitüsü kurulmuştur. Cevap A 4. Tunus doğumlu olan İbni Haldun, Orta Çağ İslam Dünyası nın en ünlü gezginlerindendir. En önemli eseri Kitap El-İbar (İbret Verici Kitap) da; Berberi topluluklarının ve İslam İmparatorluklarının İslam öncesindeki sosyal-ekonomik özellikleri hakkında bilgi vermektedir. Eser, jeopolitik ve siyasi coğrafya görüşlerini de içermektedir. Cevap E 5. Coğrafi Keşifler, ilk olarak Portekizlilerin girişimleri ile başlamış olan bir keşifler devridir. Cevap B 6. Portekizli gemici Bartelmi Diaz Ümit Burnu nu ilk bulan coğrafi keşif denizcilerinden birisidir. Cevap A 7. Carl Ritter, Alman tarihçi, filozof ve coğrafyacıdır. Ritter; beşeri coğrafya, insan ve çevre arasındaki ilişkileri inceler, tezini ileri sürerek beşeri coğrafyanın konusunu belirlemiştir. Beşeri coğrafyanın kurucusu olarak tanınmaktadır. Cevap B 8. Seyahatname eseri Evliya Çelebi ye aittir. Katip Çelebi nin en ünlü eseri Cihannüma dır. Cevap D 13. Almanya, 1874 yılında üniversite düzeyinde ilk coğrafya bölümünün açıldığı ülkedir. Cevap D 14. Alman bilim adamlarından olan Albrecht Penck jeomorfoloji terimini ilk kez kullanan kişidir. Cevap C 15. Elisee Reclus ( ), coğrafya ile tarihin ortak çalışma noktalarına vurgu yapan kişilerdendir. Ayrıca, mekanı açılamaya çalışırken doğa-insan ilişkileri perspektifinden bakarak, dönemindeki baskın determinist görüşten ayrılmıştır. Cevap B 16. Thünen, Alman bir arazi ağasıdır. Amacı sahip olduğu arazilerden en fazla olabilecek kazancı sağlamaktır. Bununla ilgili olarak İzole Şehir (Devlet) modelini geliştirmiştir. Cevap E yılındaki Birinci Coğrafya Kongresi nde alınan karar doğrultusunda, Türk Coğrafya Kurumu nun kurulması için sekiz kişilik bir heyet oluşturulmuştur. Bu heyetin hazırladığı raporla birlikte, Ankara Valiliği ne tarihinde, kurumun örgütlenebilmesi için başvuruda bulunulmuştur. Valilik tarafından tarihinde Türk Coğrafya Kurumu nun kurulmasına izin verilmiştir. Cevap C