Şekilden geçip gönlünü arıtan kişi, gizli şeylere ayna kesilir.

Transkript

1 Şekilden geçip gönlünü arıtan kişi, gizli şeylere ayna kesilir. 2 nisan 2004 akşamı. Mevlana nın 1230 larda söylediği Her zerrenin gönlünde bir saray vardır, kapısını açmazsan kapalıdır sana, sözünün peşine düştü otuz yedi gönüllü. Ayın gümüşsü ışığı yoldaşlık etti, İbrahim Kaptan ünlü düşünürün müderrislik ettiği topraklara, Konya yoluna sürdü Mavi Otobüsü. Bozkır ın Sarıoğlan beldesindeki YİBO daki, Üç Pınarlar köy okulundaki çocukların saatleri geri saymaya başladığı zamanla aynıydı zaman... Bozkır, Kulu dağlarının eteklerinde çanak şeklinde bir alana kurulmuş bir ilçesiymiş Konya nın. Tarıma elverişli toprakların azlığı halkını büyük kente göçe sürüklemiş. Suğla gölü yakınlarında yapılan nohut ekimi ve tarlacılık yanında, bağcılık da gelişmiş. Evlerde halıcılık, kilimcilik yaygınmış. Denizden 1400 m. yüksekte bir alana kurulmuş Sarıoğlan YİBO nun inşaatı 1997 de başlamış, 2000 yılında tamamlanmış. Sarıoğlan Belören İ.O.O, taşıma merkezi ve 11 yerleşim biriminden gelen öğrencilere yetersiz kaldığından , yıllarında okul, Sarıoğlan Belören İ.O.O için hizmet vermiş. 8 dersliği, 1 laboratuarı, 1 işliği, 1 kütüphanesi, 1 müzik salonu bulunan okulun henüz kapalı spor salonu ve bilgisayar laboratuarı yokmuş. Sarıoğlan YİBO taşıma merkezli bir okulmuş. 200 yatılı öğrenciyle birlikte 9 yerleşim biriminden, Yeniköy, Taşbaşı, Yelbeği, Kızılçakır, Koçaş, Kayacılar, Kildere, Ayvalca, Kuzören den gelen 273 öğrencisiyle toplam 473 öğrencinin öğrenim yeriymiş. Cumartesi sabahki kahvaltıdan sonra gözlüklü, uzun boylu, parlak, düz saçlı, mavi eşofmanlı bir kızdan gelen sabun kokusu çeldi gönlümü. Şerifeymiş adı. 7. sınıftaymış. Kız kardeşi Alim aynı okulun 6. sınıfındaymış. Babalarını Güneydoğu da askerlik görevini yaparken bir çatışmada kaybetmişler. O günlerde Şerife iki yaşındaymış. Annesi o zamandan bu zamana şehit maaşıyla çocuklarını okutmaya çabalarmış. İki kardeş okula taşımalı sistemle gidip geliyorlar. Anne, çocukları bir yerlerini kırmadan eve girsinler diye dudağından duayı eksik etmezmiş. Şerife nin kemikleri cam gibi kırılganmış. 6 yaşından beri sayısız kere düşmüş, ayağı kaymış, karda tepetaklak olmuş, tam 8 kez kırmış kolunu ve bacağını. 3 kez ameliyat olmuş. Ameliyatla, ağrılarla, acıyla çok küçük yaşlarda tanışmanın verdiği görmüş-geçirmiş tavır oturmuş yüzüne. Korkmuyorum hiçbir şeyden, demişti, saf saf gülerken. Sonu ölümse ölümü de tanıdım ben. Sonra saymıştı, ölen yakınlarını... babası, dedesi, amcası...

2 Alim in kilosu boyuna göre biraz fazlaca olsa da hayallerini Beden Eğitimi öğretmeni olmak süslüyor. Çünkü öğretmenine hayran. Yemek yemeyi hareket etmekten çok seviyor. İki kardeş, liseyi Konya da yatılı okumak zorunda. Köylerinin yakınında taşımalı gidebilecekleri bir lise yokmuş. Şimdiden sıkıntısı inmiş yüreklerine. Evimizden başka yerde hiç kalmadık. Akraba evine nasıl gideceğiz? Köylerinde herkes akrabaymış. Akrabalar birbirlerinin işlerini görür, sıkı dayanışırlarmış. Şerifelerin tarlaları, bağ, bahçeleri yokmuş. Onlar yazları akrabalarının tarlalarında, meyve bahçelerinde çalışırmış da kimin evinde ne dert, ne sır var pek bilmezlermiş. Yel perdeyi kaldırdı mı, evin içinde ne var, görünür bize, o evde inci mi var, buğday mı, evin içi altın hazinesi mi, yoksa yılanlarla, akreplerle mi dolu? Kızların hayranlığını toplamış, zekası cin bakışlarından belli, esmer, zeytin gözlü bir delikanlı en iyiler listesinde birinci sırada. Kim mi? Adı: Mithat. 6. sınıf öğrencisiymiş. Derslerindeki başarısı konusunda arkadaşları hemfikir. Voleybol takımının as oyuncusuymuş. İyi türkü söylüyormuş üstelik. Okulun voleybol birinciliklerinde Mithat ın payı büyükmüş. On parmağında on marifet sayıyorlar. Nerdeyse o hiç böbürlenmiyor, için için gülüyor sade. Okuyabilirse liseye de gidecek, üniversiteye de. Buralarda kimse ilerde ne olacak bilemez, abla... Okuycam dersin, babana bir şey olur, seni baba yaparlar. Varlık alemi çarelerle dolu ama, sana bir pencere açılmadıkça hiçbir çaren yoktur. Ahmet de 6. sınıf öğrencisi. Anne ve babası ayrılmışlar. Her ikisi de Ahmet i yanına istememiş. Dedesi, ninesi de çok yaşlı. Çocuk kışın okulda rahat ediyor, yaz gelince yer derdine düşüyormuş, orada burada, akraba, tanıdık yanında geçiyormuş yaz günleri. Ahmet Yaz gelsin hiç istemem. Çiçek açsın, güneş çıksın, hava ısınsın istemem. derken, Güneş olmak, altın ışıklar halinde ummanlara, çöllere saçılmak isterdim diyen düşünürün sesi yankılanmıştı duvarlardan. Aylardan Nisandı. İç Anadolu ya henüz bahar gelmemişti. Yüzümüzü bıçak olmuş, kesiyordu ayaz. Sıcaklık üç dereceydi. Okulda kaloriferler yanmıyordu. Birkaç gün önce biten yakıt hala alınamamıştı. Biz buza kesiyorduk, incecik kazaklarla koşturan çocukların yanakları al aldı.

3 Ayşenur başında papatyalı bandı, göl yeşili gözleri, yüzüne yapışmış gibi duran gülüşü, minicik boyuyla adım başı karşıma çıkıyordu. 2. sınıftaymış. Anne-babasının tek çocuğuymuş. Babası kahvede çalışıyormuş. Bu yıl köyden gelmiş. Sınıf öğretmeni olana kadar okuyacakmış. Ayşenur televizyon hastasıymış. Hüseyin e çevirdi parmağını, beyaz saçlı amca neden tv izlemeyin, dedi, çok güzel programlar yapıyorlar, dedi Hangileri yani? Popstar... Biz Evleniyoruz... Ben de pop-star olacam. Büyüyünce iki yarışmaya da girecem. Gözlerindeki gölde neşeli ördekler kanat çırpıyordu. Beni seçerler mi abla? Hangi yarışmada? Küçük parmağını dişine dayamış, gülüyordu... Birkaç dakika geçmedi, Biz Evleniyoruz yarışmasından evlenemeden çıkan Tülin le Caner i sordu bana. İki gündür televizyona bakamamış.. Ayrıldılar mı, barıştılar mı abla, biliyor musun? Kolumu çekiştirdi sonra. Güzel sayılır mıyım ben? Đnsanda güzellik altın yaldızdır, öyle olmasaydı kart eşeğe döner miydi güzellik? Kırmızı, dolgun yanakları, gülmeye hazır gözleri ve sevimliğiyle ekipteki herkesin hemen ilgisini çekmeyi başaran çocuklardan biriydi Duygu. Kınalı Kar ve Mihriban şarkıları ondan sorulurmuş okulda. Kınalı Kar o denli işlemiş ki içine, Çanakkale Şehitleri Gününde Çanakkale türküsünü bile aynı makamda söyleyince konuklar gülmekten kırılmış. Boyuna posuna bakınca 7. sınıf öğrencisi demezsiniz, ya dört, ya beş. Hiç yüzüne gölge düşmez sandığım bu kızı bir ara yemekhanenin köşesine çekilmiş, ağlarken buldum. Salonda kim kime dumdumaydı. Şarkı söyleyenler, dans edenler, kahkahadan kırılanlar... Ne eğlenenler, ne şarkı söyleyenler umurundaydı Duygu nun. Yanına gittim, derdini sordum: Hayal kurmuştum, dedi, hıçkırıklara boğularak. Hayalim yok şimdi. Yüzündeki tuz buz olan hayalin izlerini çok uzaktan almıştım. Matematik yaz okulu için yaptığımız sınavda başarılı olamamış meğer. Ankara ya, İstanbul a gittiğimi, sizinle yeniden kucaklaştığımı hayal etmiştim. Sizi hiç göremeyeceğim artık. Bitti. Güldüm,

4 Yarışma şaka gibi bir şey dedim. Soruların tümünü doğru da yapsan bir kişi seçilecekti, piyango gibi...sen hiç Ankara ya gelmez misin? Ne düşündüyse, gözlerini sildi çarçabuk; göz kapaklarının aşağı inen uçları yukarı kalktı, bir hamlede sahneye attı kendini. Şimdi sahnede fıkır fıkır oynayan kızın gözlerinde yaş maş seçilmiyordu. Çalışıp çabalamak, define bulmaya engel değil ya, sen işten ayak çekme de kısmetse o da arkandan gelsin. Bir çocuk günlüğünü unutmuştu masada. Rasgele açtım. Hobileri; kuran okumak, namaz kılmak... En sevdiği futbolcu; Revivo... en sevdiği şarkı: Acılar... Doktor olmak istiyor. Nedeni: birinin hayatını kurtarınca doktora çok dua edilir... Rüzgarıyla bir çocuk geldi, elimden günlüğü kapıp uçtu. Abdülrahim öğretmenle ders aralarında karşılaşıyorduk. Matematik öğretmeniymiş. 3 yıldır burada görev yapıyor. Arada bir yıl askerlik için Ağrı Patnos a gitmiş. Öğrencilere kendini ve matematiği sevdirmeyi başarmış. Sporla, operayla ilgilenen öğretmen çocuklarla koşar, dağa tırmanır, futbol oynarmış. Onun, yüreğine kanca atmış öğrencileri var. Biri şimdi lisede okuyan, Zekeriya. Babası Fransa da işçi olarak çalışırken annesi kansere yakalanmış. İkinci sınıfta annesini kaybetmiş. O gün kendini öldürmek istemiş, komşular görüp kurtarmışlar. Babası emekli olunca köye dönmüş, başka bir kadınla evliymiş şimdi. Üvey anne çocuklara hoyrat davranıyormuş. Zekeriya polis olmak istermiş. Bir akrabasının evinde polis resmi gördüğü gün, o üniformayı giyebilmeyi hayal etmiş. Şapkayı taktı mı, önüne gelenin üst başını arayacak, kimliğini soracak, korkudan tir tir titrediğini görecekmiş. Şimdi komşuların desteğiyle lisede yatılı okuyormuş. Öğretmeni onu uzaktan da olsa izlemeyi bırakmamış. Okulu terk ederse yaşamı alt-üst olur... Kritik durumda, her an her şeyi yapabilir. Gözbebeklerinden biri de Durmuş. Erken yürümüş, erken konuşmuş zeki bir çocukmuş bu öğrencisi de. Anne- baba parasal ve aile sorunları yüzünden sık sık kavga ederlermiş. Babanın evine karşı ilgisizliği çocukları anne ve çevresiyle yakınlaştırmış. 4 kardeş kışın ısınabilmek için uzak bağlara gider, odun kesermiş. Yazın bağlardan üzüm-pekmez yaparlarmış. Annesi evin önündeki bahçeye domates

5 biber ekermiş. Anne ve baba ayrılınca 6. sınıfın 2. döneminde YİBO ya gönderilmiş. Pratik zekası yüzünden öğretmenlerinin kısa sürede hayranlığını kazanmış. Zeka oyunlarına yatkınmış. Ders aralarında öğretmenlere, arkadaşlarına ilginç sorular sorar, bilemeyene Cola aldırırmış. Akşamları bir sınıfta topladığı arkadaşlarına, kafalarını karıştıran deneyler gösterirmiş. Durmuş şimdi Konya da lisede yatılı okuyor, öğretmen olmak istiyormuş. 7. sınıf öğrencilerine Erdal Öz ün Babam Resim Yaptı öyküsünden bir bölümü okudum. Öyküdeki resim öğretmeni figüründen yola çıktık, önlerine yepyeni pencereler açan, iz bırakan kendi öğretmenlerinin anlatımına geçtik. Kızlardan biri unutamadığı sınıf öğretmenini anlatırken gözlerinin büyüyüşünü izlemiştim: Bizi hiç azarlamaz, dövmezdi, sorunlarımızı ciddiye alır, uzun uzun dinlerdi. Soğukta üşüyen ellerimizi avucuna alır, ısıtana kadar bırakmazdı. Telefon kartımız bitmişse okul telefonundan evimizi aratırdı. Başarılı olmamızı isterdi. Dersini can kulağıyla dinlersek, problemleri hatasız çözersek kantinden çikolata alır, sınıfa dağıtırdı. Resim yapmaktan korkuyordum. Boya tutmayı öğretti, çizdiğim ayıyı, köpeği alkışladı. Şimdi ders dinlerken bile defterinin kıyısına resim yapıyorum. Müzik öğretmenimizdi. Koro kurdu. Beni de koroya aldı. Yüksek sesle şarkı söylemeye korkuyordum. Utangaçlığım kalmadı. Matematik öğretmenimdi. Yarışmalar düzenlerdi, zeka oyunları oynatırdı. Korktuğum matematiği seviyorum şimdi. Belgesel fotoğrafçı Salgado nun göçmen evlerinde çektiği fotoğraftan öykü yaratabilir miydik, peki? Fotoğrafa bakar bakmaz, öykülerin ilk sözleri kafalarda oluşmuştu: Anne hasta. Baba ölmüş. Köyden kente göç etmişler. Anne çalışamıyor. Baba gitmiş, dönmemiş, anne köyde iş bulamamış, şehre gelmiş. Temizlikçilik, çocuk bakıcılığı, dikiş işleri, fabrika işçiliği aramış, bulamamış. Çocuğunu da okula gönderememiş. Evde elma şekeri yapmış, tepsiye yerleştirmiş, kızını satışa göndermiş. Bir de armağan elma şekeri vermiş kıza. Kızdan şeker alan bir adam geri gelmiş, şekerleri kimin yaptığını öğrenmek istemiş. Kız annem, deyince o da pastanesi olduğunu elma şekeri yapacak birini aradığını söylemiş. Ertesi gün anne pastanede çalışmaya başlamış, kız da okula yollanmış. Çocuklardan biri, kente boşuna mı geldiler, zengin olsunlar bari, mantığıyla öyküye yeni bir son ekledi: Kız elma şekerlerini satınca bir piyango bileti aldı. Birkaç gün sonra çekiliş oldu, büyük ikramiye vurdu. Zengin oldular. Babaları da geri döndü. Kel kafalı bir oğlan başını iki yana sallayıp duruyordu: Hayır, dedi. Bence kız her sabah okula gitmiş, öğlende ise annesinin hazırladığı şekerlerle sokaklarda şeker satmış... Bu böyle sürüp gitmiş... kız hemşire olana kadar... hemşire olunca hasta annesini hastaneye yatırmış. Öykü atölyesine katılan çocuklar öyküye başlamadan önce fotoğrafları karıştırdılar. Abdullah, İçkalpakçı Sokağı sakinlerinden üç çocuklu Zübeyde hanımın fotoğrafına bakınca Konya daki halasını anımsadı, halasının öyküsünü yazdı. Kocası ölmüş, üç çocuğuyla kalakalmış, yaşamını sürdürebilmek için iş aramış, bulamamış bir kadının, kayınbabasının evine geçici sığınışının öyküsüydü onunki... Azize, yuvarlak yüzlü, cam gözlü kadının fotoğrafında ablasını buldu, içindeki sırrı döktü ortaya.

6 Evde anne-baba-kardeş kavgalarıyla hırgür içinde geçen günlerinde kendisine destek olan ablasının evlenişi, abla için başarı öyküsü, kendisi için yıkımmış meğer. Azize, düz, uzun saçlı, kazağının kırmızılığı yanaklarına vurmuş bir kız. 5 kardeşler. Babası yazın büyük kentlere inşaatlarda çalışmaya gidermiş. Şimdi kış, baba işsiz. Aileye ait elmalıklar yakında satılmış, satılmazsa okula zor gelirmiş. Bir abisi özürlü, yürüyemiyor, konuşamıyormuş. Azize öyküler, masallar yaza yaza yazar olmak istiyor. Bir de aklının bir köşesine bilgisayar mühendisi olmak girmiş bugün. Azize elmalıkların satılmasına üzülmüş. Her akşam meyve toplandıktan sonra anneannenin kızları çevresine toplayıp anlattığı hiç bitmez sandıkları elma masalı da bitmiş böylece: Evvel zaman içinde bir adamın üç oğlu ve bir elma bahçesi varmış. Elmalar olgunlaşmaya başlamasın, bir dev her gece gelir, elmaları yer, gidermiş. Adam oğullarını çağırmış, şu devi öldürün de elmaları kurtarın, siz de başkaları gibi elmaları satın, para kazanın, demiş. İlk gece büyük oğlan beklemiş, devi görünce kaçmış. İkinci gece ortanca oğlan da aynı şeyi yapmış. Küçük oğlansa okunu çıkarmış, devi yaralamış, dev kendini kör kuyuya atmış, ardından oğlan da kuyuya atlamış. Kuyunun dibinde halı dokuyan üç kız kardeş varmış. Devin yolunu göstermişler, oğlan bir ok daha atmış, dev ölmüş. Kızlar ne olmuş, oğlanlar ne yapmış...of... sonu gelmez ki... uzun mu uzun bir masal bu...elmanın toplanması bitene kadar bitmezdi masal. Azize nin kırmızı kazağına düşen bir damla yaş, masala konduğu son nokta mıydı? Annemin ne kadar malı varsa, babam çalışmayınca eridi gitti...yoksullaştık. Varlığın aynası nedir? Yokluk... Meryem beyaz, kolları dirsekten büzgülü bluzu, uzun boyu, iri cüssesi, sevimli yüzü, uzak bakışları, grup fotoğraflarına katılmayışıyla yüreğimin aralık kapısından sızdı içeri.. Babası Belediyede mimarmış. 5 yıl yatağa bağımlı kaldıktan sonra 36 yaşında yaşama veda etmiş. O zamanlar Meryem 8 yaşındaymış. Annesi bir adama ikinci eş olarak Konya ya gitmiş. Adamın 4 çocuğu varmış, bir de annesinden çocuğu olmuş. Meryem el bebek gül bebek anne ve babasının tek kızı olarak yaşarken tanımadığı bir adam, çocukları ve bir yabancı kadınla yaşar bulmuş kendini. Sarsılmış bir süre, anne evine gitmiş gitmesine de sonra yapamamış, eve adım atmak içinden gelmemiş. Yazları dedesiyle kalmaya başlamış. Bu yaz yanına çağıran annesine gitmemek için Konya da yatılı Kuran kursuna yazılacakmış. Hafta sonları da anneannesine ya da yengesine çıkacakmış. Yengesinin üç çocuğu varmış, evi annesinin evinden rahatmış. Yengesinden ne istese yaparmış, hatta isteklerini söylemeden gözünden anlarmış. Kimseden çare bulamam, ancak bana benden yakın olandan bulurum çare. Sarışın, al yanaklı, yaşıtlarına göre kilolu, uzun boylu, iri gözlü bir kız Fatma. 6. sınıfta. 5 kardeşler. Babaları işçi. Kardeşlerinden biri 6 yaşında geçirdiği düşme sonunda bellek sorunları yaşamaya başlamış. Beyin küçülmesi olmuş, dediler. Öğrendiğini kısa süre sonra unutuyor. Fatma nın güzelliği gözümü almıştı, okumasına engel olur mu diye içimden geçirirken,

7 Bizim köyde adetler çok kötü... diye başladı. Biri kaçırırsa beni okumam suya düşer, hayatım kayar... İkinci eş yapıyorlar abla, çok fena bizim köylüler... Kulağını çekip parmağını tahtaya vurdu. Gözlerinde cam kırıklarını gördüm,o an, her kırıkta onlarca hüzünlü öykü. Kardeşine getirdi sonra sözü: Derslerini ben, arkadaşlarımız, öğretmenler el birliğiyle çalıştırıyoruz. Öğreniyor, sınava giriyor, iyi not alıyor ama sonra unutuyor. Şimdi o da 6. sınıfta. 5. sınıfın derslerinden hiçbirini hatırlamıyor. Ben kendi dersimi çalışırken o kadar yorulmuyorum, ona her satırı tekrar tekrar okuyorum, ama nereye, boşa gidiyor her çaba... bir süre sonra unutulunca, hiçbir şey yapmamış oluyorsun. Yorgunluk, emek... karşılığı kocaman bir sıfır. Dünya bir dağdır, yaptıklarımız z ses. Ses yankılanır, yine bize geri döner. Pazar sabahı Üç Pınarlar köy okuluna ulaştık erkenden. Köyden, komşu köyden çocuklar geldiler, toplandılar girişteki dar koridora. Kulu dağlarının karsı tepelerini görüyordu okulun camları. Dağların tepeleri karlı. Köyün nüfusu 3000 miş. Köy okulunda 300 öğrenci varmış. Okul köyden ve civardaki 10 köyden taşımalı öğrenci alırmış. Kız erkek öğrenci sayısı neredeyse eşitmiş. Spor salonunun, konferans salonunun olmaması sıkıntı yaratıyormuş. Çocuklar ders dışı kitaplarla pek ilgilenmemişler. Okullarına kurduğumuz kütüphane iyi bir başlangıç olacak belki de. Sınıfın başarılı öğrencilerinden birinin iz bırakan öğretmenini anlatışı otoriter yapının olumsuz etkilerinin bir örneği olarak belleğime yazıldı: Köydeki matematik öğretmenimiz sinirli, çarpım cetvelini öğrenmeyenin kafasında cetvel kıran, küfür eden, sıra dayağı çeken bir öğretmendi. Okurken korkmuştum ama şimdi iyi ki öyle yapmış diyorum, yoksa çarpım tablosunu öğrenemezdim. Çocuk gözlerini dikmiş gözlerime, beni de bir otorite gibi görüyor, onay bekliyordu. Üzüldüm. Öğretmenini eleştirmeni beklerdim, deyince tühh, dedi, elini yana savurdu. Sıraya şiddetle çarpan elini arkasına ne kadar gizlese yüzü acısını ele veriyordu.

8 Oğul bütün dünyayı testi ti bil; hem de ağzına kadar bilgiyle güzelliklerle dopdolu bir testi. Asırlar öncesinden bugüne gelip sözleriyle bize yol arkadaşlığı yapan Mevlana nın dergahıydı son durağımız. Mevlana yla müritlerinin mezarlarının bulunduğu, yıllık Mesneviler, Divanı- kebirler, giysiler, günlük eşyalarla dolu müzenin çarşısından evlerine, dostlarına bir anı, değerli bir söz götürmek telaşına düşmüştü ekibimiz... Dostların ziyaretine eli boş gelmek, değirmene buğdaysız gitmektir, diyen Mevlana ya kendi odamdan getirdiğim küçük bir sırrı, küçücük kutusundan çıkarıp bırakırken içimde bilge sesi çağlıyordu: Şekilden geçip gönlünü arıtan kişi, gizli şeylere ayna kesilir. Mavi Otobüs Ankara ya erişirken ben de duyduklarım, dinlediklerim, sırlarım, sorularımla binmiştim beni yaşadığım kente götürecek otobüse. Söz söylemek için önce duymak, dinlemek gerek Sen de söze dinlemek yolundan gir. Gece berrak, ay yusyuvarlaktı. Uzaklardan geceye seslenen çığlıklara, yolumuzu aydınlatan ışıklı işaretlere karışmıştım. Kaç çığlık ışıkları görebilecek, kaç çığlık karanlığı yarabilecekti, bilmiyordum. Sevim Ak Nisan ĐLKYAR izlenimlerindeki resimler izinsiz kullanılamaz