Her çocuk için Sa l k, E itim, Eflitlik, Koruma NSANLI IN GEL fimes

Transkript

1 Her çocuk için Sa l k, E itim, Eflitlik, Koruma NSANLI IN GEL fimes

2 UNICEF Türkiye taraf ndan yay nlanm flt r Birleflmifl Milletler Binas, Birlik Mahallesi, 2. Cadde, No. 11, Çankaya, Ankara, Türkiye Telif hakk 2006 UNICEF Türkiye Tasar m Bas m Yorum Matbaa

3 Yoksullar n ekonomik büyümeye kat labilmesi çeflitli sosyal koflullara ba l d r. Kifli okuma yazma bilmiyorsa ya da okula gitmemiflse, ya da yetersiz beslenme ve kötü sa l k koflullar ile bo ufluyorsa, ya da rk veya cinsiyete dayal ayr mc l k gibi sosyal engeller insanl n büyük bir bölümünü adil ekonomik kat l mdan d fll yorsa, pazar mekanizmas n n genifllemeci sürecine kat lmak zordur. Profesör Amartya Sen The Alfred Deakin Lectures, Melbourne Town Hall, Avustralya, May s 2001

4 Çocuk yoksullu unun bir çocu un fiziksel, biliflsel ve duygusal geliflimi üzerindeki tüm etkilerinin ölçülebilece i bir tan m yoktur. Yoksulluk, düflük hanehalk geliri ve tüketim düzeyleri gibi mali terimlerle kolayca ölçülebilmektedir. Ne var ki sa l k, e itim, konut, aile büyüklü ü ve sosyal koruma olup olmamas gibi göstergeler de yoksullu un ve çocuklar üzerindeki etkilerinin tan mlanmas na katk da bulunur. Sevgi, ilgi ve sayg gibi di er kriterler ise biraz daha zor ölçülür olsalar da her halükarda önem tafl rlar. Çocuk Yoksullu u Niçin Ele Al nmal? Her ülke için, savunmas z durumdaki vatandafllar n ve kendi gelece ini korumak hayati derecede önemlidir. Çocuklar hem savunmas zd r hem de bir ülkenin gelece idir; ancak Yüksek Çocu un en yüksek yarar Yetiflkinler için iyi olan fleyin çocuklar için de iyi oldu u varsay m alt nda, çocuklar n ihtiyaçlar n gözden kaç rmak kolayd r. BM Çocuk Haklar na Dair Sözleflme sinin (ÇHS) ana ilkelerinden biri olan çocu un en yüksek yarar afla dakileri gerektirir: Çocuklar n yetiflkinlerinkinden farkl olan ve ayn oldu u varsay lmamas gereken özel ihtiyaç ve yararlar oldu u gerçe inin kabul edilmesi. Tüm eylemlerde, politikalarda ve uygulamalarda çocu un en yüksek yarar n n göz önüne al nmas. yoksulluk içinde büyüyen çocuklar n afla dakilerle karfl karfl ya kalma riski daha fazlad r: Düflük e itim durumu Kötü sa l k; Küçük yaflta hamile kalma; Madde ba ml l ; Suç iflleme ve antisosyal davran fl; Düflük gelir; flsizlik; Uzun süre devlet yard - m na ba ml kalma.

5 Art r m Zengin Ülkelerde Çocuk Yoksullu u Neden Artmaktad r? Çocuk yoksullu u oranlar n düflürmek dünyadaki hükümetlerin ÇHS deki taahhütlerini ne derece iyi gerçeklefltirdiklerini ortaya koymak aç s ndan belki de en anlaml ve ayn zamanda en ölçülebilir testtir. Ancak, UNICEF Innocenti Araflt rma Merkezi taraf ndan yay nlanan en son Zengin Ülkelerde Çocuk Yoksullu u, 2005 raporu, yoksulluk içinde yaflayan çocuklar n oran n n son on y l içerisinde Ekonomik flbirli i ve Kalk nma Örgütü nün (OECD) 24 üye devletinden 17 sinde artm fl oldu unu göstermektedir. 1 Rapor, çocuk yoksullu u düzeylerinin üç faktörün birleflimi ile belirlendi ini ileri sürmektedir: Ebeveynlerin yafl, e itim düzeyleri, aile bafl na düflen çocuk say s ve yaln z ebeveynlik gibi sosyal ve ailevi de ifliklikler. Ekonomik durgunluk, teknolojik yenilik, düflük vas fl iflçilerin göçü, az ücretli ifller, çift gelire sahip hanehalklar ile birlikte özellefltirme ve küreselleflme trendleri gibi iflgücü piyasas faktörleri. Hükümetlerin politikalar ndaki ve harcama önceliklerindeki de ifliklikler. Bu üçü içinde, hükümet politikas ndaki de iflimlerin bir ülkeden di erine çocuk yoksullu u düzeylerindeki en büyük dalgalanman n sorumlusu oldu u görünmektedir. Rapor, birçok zengin ülkenin çocuk yoksullu unu toplam harcamalarda önemli bir art fla gerek olmadan %10 un alt na düflürebilme potansiyeli oldu unu, ancak bunun baflar labilmesi için politika hedeflerinin oluflturulmas ve bu hedeflere ulafl lmas gerekti ini ortaya koymaktad r. Rapor ayr ca aile ve sosyal yard mlara daha çok devlet harcamas ile daha düflük çocuk yoksullu u oranlar aras nda aç k bir iliflki oldu unu da saptamaktad r.

6 Güvenlik Sosyal Transferler ve Ailelerin Ekonomik Güvencesi 2 Sosyal transferler; ailelere tahsis edilen ödenekler, sakatl k ve sa l k yard mlar, örgün gündüz bak m hizmetleri sunumu ve iflsizlik sigortas na yönlendirilen paralard r.

7 Politika ve yat r mlar n çok küçük yafltakiler üzerindeki etkisini do ru bir flekilde de erlendirebilmek geleneksel olarak her hükümet için zordur; çünkü böyle bir de erlendirme yapmak ebeveynlerin ve bak mdan sorumlu kiflilerin teflviklere nas l yan t verdi ine ve kaynaklar n aile içinde nas l paylafl ld na ba l d r. Yine de, yan sayfadaki grafik aç kça göstermektedir ki devletin aile yaflam standard n iyilefltirmeye ay rd Gayri Safi Yurtiçi Has la (GSYH) oran ne kadar büyükse, çocuklar n yoksulluk içinde büyümek zorunda kalma riski o kadar düflüktür. GSYH s n n %10 unu ya da daha fazlas n sosyal harcamalara ay ran OECD ülkelerinin hiçbirinde çocuk yoksullu u oran %10 un üstünde de ildir. GSYH s n n %5 inden az n bu tür yard mlara ay ran ülkelerin hiçbirinde çocuk yoksullu u oran %15 in alt nda de ildir.* Mart 2006 da, Devlet ve Hükümet Baflkanlar Konseyi hükümetlerin çocuk yoksullu unu önemli derecede düflürebilme yetisine dikkat çekmifl ve Üye Devletleri Sosyal durumlar ndan ba ms z olarak her çocu a eflit f rsatlar sa lamak suretiyle çocuk yoksullu unu h zla ve önemli derecede azaltmak için gerekli tedbirleri almaya ça rarak hükümetlerin bu yönde politikalar benimseme yükümlülü ünü vurgulam flt r. 3 UNICEF flunu savunmaktad r: iflgücü piyasas koflullar n n ve sosyal de iflikliklerin gücü kabul edilse de, çocuk yoksullu u oranlar n afla ya çekmek hükümetlerin yapabilece i bir fleydir. * Buna bir istisna Japonya d r, çünkü Japonya da baz hallerde iflverenler taraf ndan sosyal destek sa land için bu tür transferlerin çok daha yüksektir.

8 Türkiye nin Nüfus Piramidi Türkiye 19 yafl n alt ndaki çocuklar Türkiye nüfusunun %39 unu oluflturmaktad r ve 15 yafl n alt ndaki çocuklar nüfusun %29 unu temsil etmektedir. 5 Ancak Türkiye nin nüfus büyüme h z düflmekte olup, çocuklar n nüfus say s n n Biny l Kalk nma Hedeflerine ulaflman n amaçland 2015 y l nda da de iflmeyece i öngörülmektedir. 6

9 Türkiye de Çocuk Yoksullu u Biny l n bafl nda, Türkiye de 15 yafl n alt ndaki çocuklar n %37 si g da ve g da d fl yoksulluk içinde yafl yordu. 7 Bir baflka deyiflle, bu çocuklar n ebeveynlerinin veya bak mlar ndan sorumlu kiflilerin çocuklar uygun flekilde beslemek, giydirmek, bar nd rmak, e itmek ve korumak için yeterli imkanlar yoktu. Türkiye de en çok yoksulluk riski alt nda olan çocuklar afla dakileri içermektedir: Ailenin geçiminin sadece bir kifli taraf ndan sa land büyük ailelerde do an çocuklar; Çocuk Tek ebeveynli ailelerden gelen çocuklar; Eski tar m tekniklerinin ve büyük pazarlara s n rl eriflimin ailelerin geçim sa layabilme olanaklar n tehdit etti i kurak, da l k, k rsal alanlarda büyüyen çocuklar; Aileleri yak n zamanda kentsel alanlara göç etmifl olan çocuklar; Kay td fl ve geçici ifllerde çal flan ve bunun sonucunda da düzenli bir gelire sahip olmayan anne babalar n çocuklar ; Örgün e itim almam fl ya da çok az e itim alm fl, ço u zaman vas fs z olan ve ortalaman n alt nda para kazanan anne-babalar n çocuklar ; Anne babalar yetersiz istihdam edilen ve yeterli para kazanamayan çocuklar; Anne babalar uzun süredir iflsiz olan, engelli olan ya da engelli birine bakan çocuklar.

10 Tüm demografik gruplar n içinde yoksulluk oran en yüksek olan grup çocuklard r. Çocuk, ailenin yaflam maliyetini artt r rken aile gelirine katk da bulunmakla yükümlü de ildir. Ailedeki çocuk say s yükseldikçe hanehalklar ndaki yoksulluk da artar. K rsal kesimdeki ailelerde yoksulluk oran daha da yükselir. Yoksulluk içinde yaflayan çocuklar n karfl karfl ya oldu u en büyük sorunlardan biri, bu çocuklar n okula gitmesi gerekirken ailelerinin çocuklar n Yoksulluk çal flmas na ihtiyaç duymas d r Hanehalk Büyüklüklerine Göre Yoksulluk Oranlar 8

11 1Türkiye de e itime ayr lan ulusal giderlerin üçte biri hanehalk bütçelerinden gelmektedir. Ancak, 15 yafl n alt ndaki her dört çocuktan biri çok s n rl gelire sahip ailelerde yaflamaktad r; bu ailelerin gelirlerinin 2003 itibariyle ayl k 269 YTL den az oldu u düflünülmektedir. 9 Y ll k okul masraflar ise ö renci bafl na YTL ye (1.300 ABD Dolar ) kadar ç kabilmektedir. 10 Ailelerin %71 inin ayda 500 YTL den daha az parayla geçinmek zorunda oldu u gözönüne al nd nda, Türkiye de hanehalk gelirinin birçok çocuk için e itim maliyetini karfl lamak için yeterli olmad görülmektedir. Gelir Hanehalk Geliri 2004 Y l çin Gelirin %20 sine Göre Hanehalk E itim Giderleri 11

12 Düflük gelirli hanehalklar ndan gelen çocuklar, ilkö retim ücretsiz olmas na ra men e itimin gizli maliyeti nedeniyle (okul k yafeti, ulafl m ve yemek gibi) okula kay t yapt ramama riski alt ndad r. Bu çocuklar n ailelerine maddi destek sa lamak için çal flmalar ve okulu b rakma olas l da çok daha yüksektir. Düflük e itim düzeyi çocuk yoksullu unu art rmaktad r. Buna ba l olarak, Cinsiyet yoksul çocuk yetiflkin oldu unda da muhtemelen halk n yoksul kategorisinde yer alacakt r. Cinsiyete ve E itim Durumuna Göre Yoksulluk Oranlar E itim Durumu Toplam Erkek Kad n 6 yafl n alt Okur yazar de il lkö retim ama diplomas z lkokul lkö retim Ortaö retim/dengi meslek Lise/Dengi meslek Yüksek okul, Fakülte ve üstü

13 2Yoksullu un hüküm sürdü ü yerlerde çocuk sa l göstergeleri çok daha fazla etkilenmektedir. Toplam bebek ve 5 yafl alt çocuk ölüm h zlar (BÖH ve 5YAÖH) düflüyor olsa da, k rsal alanlardaki artan yoksulluk oranlar k rsal BÖH nin ve 5YAÖH nin kentsel alanlara göre çok daha yavafl bir flekilde düfltü ü anlam na Farkl l k gelmektedir. Bu, k rsal kesimlerde kaliteli sa l k hizmetlerine yetersiz eriflimin bir sonucudur. K rsal ve Kentsel Kesimde Sa l k Durumundaki Farkl l klar Kentsel/K rsal BÖH ve 5YAÖH

14 Ülke çap nda (ama en çok da k rsal alanlarda) yoksulluktan etkilenen di er çocuk sa l göstergeleri ise flunlar içermektedir: daha düflük do um a rl ; daha düflük rutin ba fl klama oranlar ; yetersiz emzirme uygulamalar ; daha yüksek yetersiz beslenme düzeyleri; daha yüksek fiziksel ve zihinsel engel görülme s kl ; daha yüksek oranda büyüme bozuklu u ve daha yüksek kronik Çocuklar hastal k görülme s kl. Bölgelere Göre Afl r Düflük Kilolu Çocuklar n Da l m

15 3Son y llarda k rsaldan kentsele olan büyük göçler, Türkiye nüfusunun kabaca üçte ikisinin art k kentsel alanlarda yafl yor oldu u anlam na gelmektedir. Afl r kalabal k ve kötü s nma koflullar, göçmen aileler aras nda ast m ve tüberküloz vakalar nda art fla yol açm flt r. Birçok aile kötü nitelikli konutlarda yaflamaktad r. Temiz suya ve güvenli sanitasyona eriflim ço unlukla zor olmaktad r: 2003 y l itibariyle, hanehalklar n n %10 unun temiz içme suyuna eriflimi ve %13,5 inin güvenli sanitasyonu bulunmamaktad r; ayn oranlar k rsal alanlar için s ras yla %77 ve %72 dir. Su Bar nma Temiz Su ve Güvenli Sanitasyona Eriflim

16 4E itim Biny l Kalk nma Hedefleri nden tüm k z ve erkek çocuklar n temel e itim almas hedefine 2005 y l sonunda ulafl lamam flt r. Ancak, Milli E itim Bakanl Türkiye de ilkö retime %100 eriflim ve devam hedefine ulaflma yolunda büyük bir ilerleme kaydedildi ini bildirmektedir. K zlara yönelik bir e itim kampanyas olan Haydi K zlar Okula! k z çocuklar n ilkö retime eriflim ve devam oranlar n n iyilefltirilmesine yard mc olmufl, 2003 te k z ve erkek çocuklar aras ndaki %7 olan fark 2005 te %5,8 e indirmifltir. Toplam kay t oranlar 1996 da %81 olan toplam kay t oran 2004 te %92 ye yükselmifltir, ancak daha yap lacak çok fley vard r. GSYH ye Göre Gider Yüzdesi Gayri Safi Y Türkiye de E itim ve Sa l k Harcamalar na Genel Bak fl 16 Sa l k E itim

17 Yetersiz yat r m, gelenekler, e itimdeki kalite sorunlar özellikle düflük gelirli ailelerin çocuklar n n okula devamlar n olumsuz yönde etkilemektedir: döneminde okul öncesi e itime devam edenlerin oran sadece %16 olmufltur; y l nda ilkö retime net kay t %94 tür ki bu da düflüktür;18 urtiçi Has la Maliyet ve e itimdeki kalite sorunlar çok say da çocu un okulu b rakmas na ya da okula hiç kay t yapt rmamas na yol açmaktad r. E itim giderlerinin GSYH ya oran son yedi y l içinde düflerken sa l k harcamalar nda kayda de er bir art fl olmufltur

18 5Sosyal Harcamalar Temel e itim, sa l k hizmetlerine eriflim ve sosyal koruma maliyetlerini karfl lamaya yönelik mali kaynaklar n art r lmas (özellikle çocuk yard mlar ), çocuk yoksullu unun önlenmesi aç s ndan elzemdir. Ne var ki, Türkiye nin 2005 y l nda e itime harcad yaklafl k %7 lik GSYH nin %62 si kamu finansman ndan ve %35 i ise ço unlukla hanehalk harcamalar olmak üzere özel finansmandan karfl lanm flt r. 19 Türkiye deki hanehalklar, e itime Kore ve ABD d fl nda tüm di er OECD ülkelerinden daha fazla para harcamak zorunda kalmaktad r. Bu durum, temel e itim giderlerini karfl layamayan düflük gelirli aileler için ciddi etkiler do urmaktad r. Di er Avrupa ülkelerine k yasla, Türkiye nin sa l k ve sosyal koruma Sosyal giderlerine tahsis etti i kamu finansman daha düflüktür. GSY H Yüzdesi Olarak Sosyal Harcamalar AB 25 Türkiye Sa l k E itim Sosyal Koruma Toplam

19 Ülkeler Seçili Ülkelerde E itim Harcamalar n n Karfl laflt r lmas Ülke Kamu Özel Toplam Kore ABD Türkiye Fransa Meksika Finlandiya Birleflik Krall k Almanya spanya Çek Cumhuriyeti Hindistan Slovak Cumhuriyeti Yüzde da l m ve GSYH pay olarak karfl laflt rma

20 6Çocuk iflçili i hala bir problem olmaya devam etmektedir da, 6 14 yafl aral ndaki çocuklar n %4,2 si ve yafl aral ndaki ergenlerin %28 i çal fl yordu. Bunlar n %68 i çal flmalar n n bafll ca nedenini ailelerine destek olma ihtiyac olarak bildirmifltir. 22 flçilik Çocuk flçili i Bölgelere Göre Bir flte Çal flan Okul Ça ndaki Çocuklar

21 Kabaca %80 olan ilkö retimi bitirme oran, 2003 te her befl çocuktan birinin sekizinci s n f bitirmedi i anlam na geliyordu ve k rsal kesimlerde bu oran çok daha düflüktü. Okulu b rakan k z çocuklar n n erkeklerden %2 daha fazla olmas cinsiyetler aras nda önemli bir fark gibi görünmese de, okullar n bitirmek yerine çal flmak zorunda olan ve düflük gelir düzeyine sahip ailelerden gelen k z ve erkek çocuklar için, özellikle de k rsal kesimde yaflayan çocuklar için, gelecek çok ayd nl k görünmemektedir. Sekizinci S n fta Okulu B rakma Oranlar

22 Türkiye de Çocuk Yoksullu unu Önlemek Çok yak n zamanlara kadar, Türkiye de yoksulluk sorunu do rudan nakit ya da ayni yiyecek ve giyim ba fllar biçiminde destek sunan arkadafllar n, akrabalar n ve di er yard mseverlerin iyi niyetleri arac l ile hafifletiliyordu. Ancak, geleneksel olarak güçlü olan bu sosyal sorumluluk kentleflme, parçalanan aile yap lar ve tüm dünya genelindeki toplumlarda yans mas n gösteren materyalizmdeki genel art fl gibi faktörlerle zay flam flt r. Türkiye de yoksullar n durumu k rsal ve kentsel alanlar aras ndaki belirgin farkl l klarla kendini göstermektedir: toplam yoksulluk oran 2003 te %28,1 den 2004 te %25,6 ya düflmüflse de, bu iyileflme büyük oranda kentsel temellidir; zira k rsal aileler için toplam yoksulluk oran %40 a yükselmifltir. Bu oranlar kendilerini uygun flekilde beslemek, giydirmek ve bar nd rmak için yeterli imkanlara sahip olmayan 7,2 milyon kentsel ve 10,9 milyon k rsal vatandafl temsil etmektedir. 25 Geleneksel olarak büyük olan k rsal hanehalklar n n yoksulluk oran ise, 7 den fazla nüfusu olan aileler için %56,7 ye yükselmifltir. fiehirlerde yaflayan benzer büyüklükteki aileler için de yoksulluk oran %39 gibi yüksek bir de erdedir. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti, çocuk yoksullu u sorununu ele almay amaçlayan bir dizi uygulama bafllatm flt r: Örne in, flartl nakit transferleri, bir defaya mahsus yoksulluk hafifletme ödemeleri, tar m sübvansiyonlar ve yoksullar n sa l k hizmetlerinden yararlanabilmesine yard mc olmak için yeflil kart program gibi. Ne var ki, bu sosyal güvenlik önlemleri ço u zaman ihtiyaç sahibi çocuklara ulaflamamaktad r. Bu çocuklar n ço u kay td fl istihdamda ya da çok küçük iflletmelerde çal flan ailelerden gelmektedir ve bu nedenle de sosyal güvenlik kapsam içinde de ildirler.

23 Hükümet, bu trendi tersine çevirmek için, halihaz rda Meclis te incelenmekte olan bir yasa tasar s ile 18 yafl n alt ndaki her çocu a sosyal güvence sa lamay önermektedir. Çocuk yoksullu unu bir politik öncelik yaparak ve birçok çocu u ve aileyi savunmas z bir durumda b rakan sosyal güvenlik sistemindeki eksikleri kapatmak için gerekli ad mlar atarak, Hükümet en savunmas z toplumsal kesimlere destek ve koruma sa lamak yoluyla sadece Türkiye nin gelece ine de il ayn zamanda ülkenin flimdiki zaman na da yat r m yapm fl olacakt r. Politika Di er birçok OECD ülkesinde oldu u gibi, Hükümetin çocuk yoksullu una stratejik ve eflgüdümlü bir yaklafl m oluflturmas gereklidir. Bu yaklafl m afla dakileri içermelidir: Çocuklar n fiziksel ve zihinsel geliflimlerini ilerletebilmelerine ve topluma kat labilmelerine olanak sa layacak yeterli maddi kaynaklarla büyümesini sa lamak; Sorunun kademeli olarak azalt lmas ve en nihayetinde ortadan kald r lmas için hedefler ve zaman çizelgeleri oluflturmak ve bunlar izlemek amac yla çocuk yoksullu unu do ru flekilde tan mlayabilme ve ölçebilme kapasitesi; Çocuk yoksullu unun devlet bütçelerinin yap s nda, vergi ve yard m politikalar nda yer alan önceliklerden etkilendi i gerçe ini kabul etmek; Düflük gelirli ailelerden gelen çocuklar n karfl laflt zorluklar hafifletmek ve ayr ca çocuk ve ailelere güç vermek ve bunlar n yoksulluk döngüsünden ç kabilmesine olanak sa lamak için uzun süreli bir strateji oluflturmak;

24 Çocu un en yüksek yarar ilkesini göz önüne alarak, Türkiye nin de taraf oldu u Çocuk Haklar na Dair Sözleflme ye destek vermek. Çocuk yoksullu unu azaltma stratejisi ilgili göstergeleri iyilefltirmeye odaklanmal d r; bu çerçevede çabalar afla dakilere yönlendirilmelidir; En yoksul ailelerin hanehalk gelirini artt rmak (özellikle de kad nlar n); Bar nma koflullar n iyilefltirmek; Düflük gelirli ailelerin çocuklar için sa l k hizmetlerine eriflimi sa lamak; Strateji Yoksul çocuklar için, erken çocukluk e itimi de dahil olmak üzere paras z e itim sa lamak; Çocuk yoksullu unu ortadan kald rmak.

25 Referanslar 1 UNICEF, Child Poverty in Rich Countries 2005 (Zengin Ülkelerde Çocuk Yoksullu u), Innocenti Raporu No.6, UNICEF Innocenti Araflt rma Merkezi,, Floransa, talya, y l itibariyle, otuz OECD ülkesi afla dakileri içermektedir: Almanya; Amerika Birleflik Devletleri; Avustralya, Avusturya; Belçika; Birleflik Krall k; Çek Cumhuriyeti; Danimarka; Finlandiya; Fransa; Hollanda; rlanda; spanya; sveç; sviçre; talya; zlanda; Japonya; Kanada; Kore Cumhuriyeti; Lüksemburg; Macaristan; Meksika; Norveç; Polonya; Portekiz; Slovak Cumhuriyeti; Türkiye; Yeni Zelanda ve Yunanistan. Oranlar n yükseldi i ülkeler italik olarak belirtilmifltir; zlanda, Kore Cumhuriyeti, Türkiye ve Slovak Cumhuriyeti için ilgili veri tak mlar mevcut de ildir. 2 OECD Provisional Social Expenditure Database, Presidency Conclusions, Council of the European Union, Brüksel, 23/24 Mart Türkiye Nüfus ve Sa l k Araflt rmas 2003, Hacettepe Üniversitesi, Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara, Yoksulluk Çal flmas Sonuçlar 2004, TÜ K, Ankara Yafl Grubuna Göre Y l Ortas Nüfus Projeksiyonlar , TÜ K Ankara Hanehalk Bütçe Anketi 2002, TÜ K, Ankara, Yoksulluk Çal flmas Sonuçlar 2004, op. cit. 9 Hanehalk Bütçe Anketi 2002, op. cit. 10 E itim Sen, Ö renci Ailelerinin Sosyo Ekonomik Durumlar, stanbul, 2004.

26 11 Hanehalk Bütçe Anketi , TÜ K, Ankara Yoksulluk Çal flmas Sonuçlar 2004, TÜ K, op. cit. 13 Türkiye Nüfus ve Sa l k Araflt rmalar 1993, 1998 ve 2003, Hacettepe Üniversitesi, Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara, 1994, 1999 ve Türkiye Nüfus ve Sa l k Araflt rmas 2003, Hacettepe Üniversitesi, op.cit. 15 Ibidem 16 Y lmaz, H. Hakan, Quality of the Fiscal Adjustment in Turkey: The Case of Social Expenditures, Dünya Bankas nda sunulmufltur, Ankara, Nisan Milli E itim Bakanl, bilgi, Milli E itim Bakanl, geçici say, E itim Sen, op. cit. 20 Emil, Ferhat, H. Hakan Y lmaz, Social Expenditures in Turkey, yay nlanmam fl bir çal flma 2005 ve Y lmaz, H. Hakan, Quality of the Fiscal Adjustment in Turkey, op. cit. 21 Dünya Bankas, How Much Does Turkey Spend on Education? Development of National Education Accounts to Measure and Evaluate Education Expenditures, E itim Sektörü Çal flmas 2005 için araflt rma, OECD, Education at a Glance 2003, Paris, 2004, Y lmaz, H. Hakan, The Quality Issue of Fiscal Adjustment in Turkey s post 2000 Stability Programmes, Ph.D. bilimsel araflt rma (gelecekteki çal flma). 22 Devlet statistik Enstitüsü ve Uluslararas Çal flma Örgütü, Çocuk flgücü Araflt rmas 1999, TÜ K, Ankara, E itim Sen, op. cit. 24 Türkiye Nüfus ve Sa l k Araflt rmas 2003, Hacettepe Üniversitesi, op.cit. 25 Yoksulluk Çal flmas Sonuçlar 2004, TÜ K, op. cit.

27 Web Çocuk yoksullu u nun önlenmesi hakk nda daha fazla bilgi için, afla daki websitelerini ziyaret ediniz:

28