Prediction of Elementary School Students Career Decision Making Difficulties by Their Parental Attitudes and Guidance Needs

Transkript

1 Elementary Education Online, 7(2), , lköretim Online, 7(2), , [Online]: Prediction of Elementary School Students Career Decision Making Difficulties by Their Parental Attitudes and Guidance Needs ahin KESC Erdal HAMARTA** Cokun ARSLAN** ABSTRACT:The purpose of this study is to determine whether the parental attitudes and guidance needs are the important signs or not of the career decision making difficulties of elementary school students. The study group of the research consists of th grade students attending to the elementary school. In order to analyze the data of the research Pearson s moments correlation coefficient and stepwise regression analysis techniques have been used. The personal/social guidance and educational guidance needs of the elementary school students have been found to be important signs of carreer decision making difficulties. Key words: Career decision making difficulties, Parental attitudes,guidance needs. SUMMARY Purpose and significance: The purpose of this study is to determine whether the parental attitudes and guidance needs are the important signs or not of the career decision making difficulties of elementary school students. Methods: The research is in connectionist survey model. The study of the research consists of th grade students attending to the elementary school in Konya province in academic year. In this study career decision making difficulties scale, parental attitudes inventory and the form of counselling needs have been used as data collecting instruments. In order to analyze the data of the research Pearson s correlation coefficient and stepwise regration analysis techniques have been used. Results: According to the results, nonsignificant corelation between the decision making difficulties and parental attitudes is found. Positively significant corelation between decision making difficulties and personal/social guidance needs (r=.346, p<0.05) and educational guidance needs (r=.294, p<.05) and carreer guidance needs (r=.189; p<.05). The individual counselling and career counselling needs of the elementary school students have been found to be important signs of carreer decision making difficulties. Individual counselling needs explain the 12 percent of the variance related to the carrer decision making difficulties. Individual counselling and carreer counselling needs explain 13,2 percent of variance related to the carreer decision making difficulties. Discussion and Conclusions: Research results show that individual guidance needs of the primary students are important determiners of career decision making and there is a positive corelation between them. This result also demanstates a corkrelations with the deficiencies in the preparation process of the career decision making and lack of information or irrelated information dimensions before the carrer decision making difficulties taxonomy developed by Gati, Krausz and Osipow (1996). IX. National Psychological Counselling and Guidance Congress Yard. Doç. Dr., S. Ü. Eitim Fakültesi Eitim Bilimleri Bölümü, Rehberlik ve Psikolojik Danımanlık Anabilim Dalı Öretim Üyesi sahinkesici@selcuk.edu.tr, ehamarta@selcuk.edu.tr, coskunarslan@selcuk.edu.tr

2 lköretim Örencilerinin Anne Baba Tutumları ve Rehberlik htiyaçlarının Mesleki Karar Verme Zorluklarını Yordaması ahin KESC Erdal HAMARTA** Cokun ARSLAN** ÖZ: Bu çalımanın amacı, ilköretim örencilerinin algılanan anne baba tutumları ile rehberlik ihtiyaçlarının mesleki karar verme zorluklarını anlamlı düzeyde yordayıp yordamadıını belirlemektir. Aratırmanın çalıma grubu 574 ilköretim sekizinci sınıf örencisinden olumaktadır. Aratırmanın verilerinin çözümlenmesinde Pearson momentler çarpım korelasyon katsayısı ve stepwise regresyon analizi yöntemi kullanılmıtır. lköretim örencilerinin kiisel rehberlik ihtiyacı ve eitsel rehberlik ihtiyacı mesleki karar verme zorluklarının önemli bir yordayıcısı olarak bulunmutur. Anahtar Sözcükler: Mesleki arar verme zorlukları, Anne Baba tutumları, Rehberlik ihtiyaçları GR lköretim örencileri için okulun son yılı geçi yılı olmasından dolayı çok önemlidir. Örenciler açısından son yılın önemi genel liseye mi yoksa meslek lisesine mi devam edeceine karar vermesi açısından önemlidir. Ayrıca, örencinin genel lise ya da meslek lisesi seçimi ile deien okul yapısı ve çevresine uyum salayıp salayamayacaı açısından da önemlidir (Johnson ve Mortimer, 2002). Mesleki karar verme sürecinde olan örenci için bu süreç hazırlık gerektirir ve bu hazırlık sürecinde örencinin seçmeyi düündüü meslekle kendi kiilik özellikleri arasında uzlama salaması için hem mesleklerin özelliklerini kefetmesi hem de kendi ilgi yetenek ve mesleki deerlerinin farkına varması gerekmektedir (Peterson, Sampson, Lenz, & Reardon, 2002) Bu süreçte örenci meslekleri aratırırken ailesinin yardım ve desteine ihtiyaç duyabilir. Anne babaların çocuk yetitirme konusundaki tutumları çocukları ile ilgili kararların alınmasında önemli bir belirleyici olabilir. Anne baba çocuuna mesleki karar verme konusunda koruyucu tutum sergilemeleri çocuun mesleki karar verme sürecindeki bilgi toplama, tecrübe kazanma, motivasyon konularında çocua aırı müdahale bulunarak çocuklarının kendilerini kefetmesine engel olabilirler. Çocukla ilgili her konuyu örenip çocua kendileri aktarırlar. Bu durum çocuklarının özgüven gelitirmesine de engel oluturabilir. Bu tutumlarla karı karıya kalan çocuk giriimci olamaz, baımsız davranamaz en önemlisi de gizilgüç ve potansiyellerini ortaya çıkaramazlar (Kulaksızolu, 2004; Özen, 2001a). Anne baba çocuuna mesleki karar verme konusunda otoriter tutum sergiler ise çocuun mesleki karar verme sürecindeki kendi kiisel özelliklerini tanıma sürecinde karasızlık yaamalarına neden olabilirler. Çünkü ailenin beklentileri ile çocuun beklenti ve ihtiyaçları birbirinden farklı olabilir ve bunların çelimesi durumunda çocuk kararsızlıa düebilir. Ayrıca otoriter tutum sergileyen ailelerin bu süreçte kontrolü daha çok kendi ellerinde bulundurmak istemeleri ve çocuun kendi istekleri dıına çıkmaması için baskı yapmaları beklenen bir davranıtır. Bu nedenle otoriter tutum sergileyen ailelerinin çocukları sürekli korku ve endie içerisinde yaarlar (Özen, 2001a). Anne babaların demokratik tutum sergilemeleri çocuklarının özgüvenlerinin daha yüksek olmasına, iletiim becerilerini etkili kullanmalarına, sorumluluk bilincine sahip olmalarına, potansiyellerinin daha çok farkında olmalarına, daha rahat olarak duygu ve düüncelerini ifade edebilmelerine katkı salar. Ayrıca yaratıcı olmalarına ve en önemlisi de kendini gerçekletirmelerine önemli katkılar salar (Kulaksızolu, 2003; Özen, 2001a; Yıldırım, 2006) Bu olumlu özelliklerde çocuun mesleki karar verme sürecindeki bilgilere ve bilgi kaynaklarına ulamada, mesleki karar IX. Ulusal Psikolojik Danıma ve Rehberlik Kongresinde Sunulan Sözlü Bildiri Yard. Doç. Dr., S. Ü. Eitim Fakültesi Eitim Bilimleri Bölümü, Rehberlik ve Psikolojik Danımanlık Anabilim Dalı Öretim Üyesi 362

3 verirken ortaya çıkan motivasyon kaybının önlenmesi ve bireyin gizilgüç ve potansiyellerinin farkına varmasında önemli rol oynar. Çocuklarının mesleki karar verme sürecine yardımcı olmak isteyen aileler, çocuklarının beden geliimi, salık durumu, yetenekleri, ilgileri, kiilik özellikleri, hedefleri, benlik tasarımını, hangi becerilerde (sosyal beceri, iletiim becerisi, problem çözme becerisi gibi) güçlü hangi becerilerde zayıf olduunu iyi bilmelidirler. Bu beceriler aile tarafından iyi bilindii zaman çocuklarının eitim aracılııyla neler yapabileceklerini daha iyi tahmin edebilirler. Böylece aileler çocuklarını daha baarılı olabilecekleri ve çocuklarının yetenek ve ilgilerine uygun mesleklere yönlendirilmesinde destek olabilirler (Bilen, 2004; Bacanlı, 1999; Kulaksızolu, 2003; Öülmü, 2001; Özen, 2001a; Özen, 2001b; Selçuk, ve Güner, 2000; Ültanır, 2003; Yıldırım, 2006). Örencinin mesleki karar vermesinde ve karar sürecinde ebeveyn tutumlarının etkisinin yanında örencinin kendisini tanımasında ve meslekleri kefetmesinde rehberlik ihtiyaçlarının da etkisi vardır. Örencilerin eitsel, mesleki ve kiisel rehberlik ihtiyaçları karılandıı zaman mesleki karar vermelerini kolaylatıracak bir takım beceri ve davranıları kazanmı olarak mesleki karar verme sürecini daha rahat atlatabilirler. Eitsel rehberlik ihtiyacı karılanan bir örenci; etkili ders çalıma yöntemleri bilir ve uygular, zamanı iyi yönetir ve zamanı etkili ekilde kullanır, baarısız olduu zaman baarısızlık nedenlerini bilir, örenmeyi örenir, kendi performansının farkına varır ve nasıl artıracaını bilir, baarısız olduu eitsel konularda ailesinden nasıl yardım alacaını bilir, ayrıca çevreye okulla ilgili uyum sorunu yaamaz (Hauck, 1997; Selçuk, ve Güner, 2000; Tan, 1996; Telman, 1998; Yeilyaprak, 2000; Yıldırım, Doanay ve Türkolu, 2000). Mesleki rehberlik ihtiyacı karılanan bir örenci; yetenek, ilgive mesleki deerlerinin farkındadır, mesleklerin hangi ilgi alanlarıyla ilikili olduunu aratırabilir, mesleklerin özellikleri ile kendi özellii arasında uzlamaya varabilir ve etkili bir mesleki karar verme becerisine sahip olabilir (Kuzgun, 2000; Kuzgun, 2003). Kiisel rehberlik ihtiyacı karılanan bir örenci; arkada ve aile ilikilerini salıklı bir ekilde yürütebilir, kendini tanıyabilir, sorun çözme ve iletiim becerilerini gelitirebilir, sosyal beceri düzeyini artırabilir, sınav kaygısı ile ba edebilir, etkili karar verebilme becerisini gelitirebilir (Akkök, 1996a; Akkök, 1996b; Akman, 1992: Austin ve Partridge, 1995; Bacanlı, 1999; Bilen, 2004; Deniz, 2004; Deniz, 2006; Hambly, 1997; Kesici, 2004; Öülmü, 2001; Özen, 2001b; Selçuk, ve Güner, 2000; Yeilyaprak, 2000). Geçi döneminde olan ilköretim sekizinci sınıf örencilerinin bu dönemi sorunsuz atlatmaları bu dönemde ihtiyaçlarına uygun alacakları rehberlik hizmetleri ile yakından ilikilidir. Bu dönemde karılaılan en önemli zorluk alanı da mesleki karar vermedir. Örencinin kendi potansiyellerine hangi meslein uygun olduuna karar verme sürecinde karılamı olduu zorluklar mesleki karar verme zorlukları olarak adlandırılmaktadır (Gati, Krausz ve Osipow, 1996). Mesleki karar vermeyi zorlatıran faktörleri sistematik ve fonksiyonel faktörler olarak açıklayan Gati, Krausz ve Osipow (1996) Mesleki Karar Verme Zorlukları Taksonomisi gelitirmilerdir. Bu taksonomi mesleki karar verme sürecinin daha iyi anlaılmasında önemli rol oynayan karar teorileri üzerine temellendirilmitir. Taksonomideki zorluklar ideal bir mesleki karar verme modelinden sapmalar üzerine yapılandırılır. deal bir mesleki karar verici, mesleki karar verme ihtiyacının farkında olan bir bireydir. Aynı zamanda bu birey mesleki karar vermeye isteklidir ve doru karar verme kapasitesine sahiptir. deal bir karar verme modelinden herhangi bir sapma bireyin mesleki karar verme sürecini etkileyen iki olası yoldan birincisi meslek karar vermesinden bireyi engelleyen ikincisi en iyi mesleki kararı vermesine engel olan zorluklarla ilgilidir. Mesleki karar verme taksonomisi üç ana zorluk boyutu ve bu zorluklarla ilgili on alt boyuttan olumaktadır. lk ana boyutlardan biri olan hazırlık eksiklii üç alt boyuttan olumaktadır: (a) motivasyon eksiklii, (b) kararsızlık, (c) fonksiyonel olmayan inançlar. Bu alt boyutlar mesleki karar verme sürecinden önce gelen aamadır. Dier iki ana boyut bilgi eksiklii ve tutarsız bilgi ana boyutları, mesleki karar verme sürecinde ortaya çıkan zorlukları içerir. Bilgi eksiklii dört alt boyuttan oluur: (a) mesleki karar verme sürecindeki adımlarla ilgili bilgi eksiklii, (b) Kendisi hakkında bilgi eksiklii, (c) çeitli alternatifler hakkındaki bilgi eksiklii, (d) Ek bilgi elde etme yolları hakkındaki bilgi eksikliidir. Tutarsız bilgi ana boyutu üç alt boyuttan olumaktadır: (a) güvenli olmayan bilgiler, (b) çsel çatımalar, (c) dısal çatımalardır. Mesleki Karar Verme Zorlukları Taksonomisi, ideal mesleki karar verme sürecinden sapmaları ortaya koymaktadır. Birey ideal karar verme sürecinden sapmalarla ba edebilme becerisi gelitirirse (rehberlik ihtiyaçlarının karılanması), mesleki karar verme zorlukları ile karılamaz. Özelliklede 363

4 sekizinci sınıf örencileri hem ortaöretime geçi sınavlarına hazırlandıkları hem de ergenlik döneminde (geliim ihtiyaçları ve sorunlarının youn olduu) oldukları için mesleki karar verme sürecine gerektii kadar younlaamazlar. Bu dönemde örencilerin ailelerinin mesleki karar verme sürecini desteklemeleri (demokratik tutum) gerekmektedir. Aratırmanın Problemi Bu aratırmada, ilköretim son sınıf örencilerinin anne baba tutumları ve rehberlik ihtiyaçları ile mesleki karar verme zorlukları arasındaki ilikilerin belirlenmesi amaçlanmıtır. Bu amaç dorultusunda, ilköretim örencilerinin anne baba tutumları ve rehberlik ihtiyaçları mesleki karar verme zorluklarının önemli bir yordayısı mıdır? sorusuna cevap aranmıtır. Aratırmanın Modeli Bu aratırma ilikisel tarama modelindedir. Çalıma Grubu YÖNTEM Aratırmanın çalıma grubunun oluturulabilmesi amacıyla eitim öretim yılında Konya l Milli Eitim Müdürlüü Selçuklu ilçesine balı ilköretim okullarında duyuru yapılmı çalımaya gönüllü olarak katılmak istediini belirten 648 örenciye Mesleki Karar Verme Zorlukları Ölçei (MKZÖ) uygulanmıtır. MKZÖ nin uygulanması soncunda ölçee tutarlı cevap vermedikleri belirlenen 74 örenci çalıma grubundan çıkarılarak aratırma grubu 316 sı kız 258 i erkek olmak üzere toplam 574 ilköretim son sınıf örencisinden olumutur. Veri Toplama Araçları Bu aratırmada veri toplama aracı olarak Mesleki Karar Verme Zorlukları Ölçei, Ana-Baba Tutumu Envanteri ve Rehberlik htiyacını Belirleme Formu kullanılmıtır. Mesleki Karar Verme Zorlukları Ölçei (MKZÖ) Mesleki Karar Verme Zorlukları Ölçei, Osipow ve Gati (1998) tarafından gelitirilmitir. Orjinali 2 si tutarlık maddesi olmak üzere 34 madde (üç alt boyutlu; hazırlık eksiklii, bilgi eksiklii ve tutarsız bilgi) olan ölçek, 9 lu dereceli Likert tipi bir ölçektir. Türkçe uyarlama çalımaları Kesici, Hamarta ve Arslan tarafından (2007) yapılmıtır. MKZÖ 5 li dereceli olarak düzenlenmitir. Türkçe uyarlaması sonucu MKZÖ tek boyutlu olarak bulunmutur. MKZÖ nün. Cronbach alfa güvenirlii 0.81 olarak hesaplanmıtır. Ana-Baba Tutumları Ölçei Ana-baba tutumlarını belirlemek için Kuzgun ve Eldekliolu (2005) tarafından gelitirilen Ana Baba Tutum Ölçei Demokratik Ana-Baba Tutumu, Otoriter Ana-Baba Tutumu ve Koruyucu-stekçi Ana-Baba Tutumunu ölçmektedir. Ölçein iç tutarlık katsayısı demokratik alt boyutu için 0.89, koruyucu/stekçi alt boyut için 0.82 ve otoriter alt boyut için 0.78 olarak bulunmutur (Kuzgun ve Eldekliolu, 2005). Rehberlik htiyacını Belirleme Formu Rehberlik htiyaçlarını Belirleme Formunun Türkçe uyarlaması ve standardizasyonu için geçerlilik ve güvenirlik çalıması Erkan (1997) tarafından yapılmıtır. Ölçein maddeleri Idaho Rehberlik Programında ilkokul ve ortaokul örencileri için önerilen ihtiyaç belirleme formundaki maddelerin Türkçe ye çevrilmesinden olumutur. Ölçein iç tutarlılık katsayısı; mesleki rehberlik ihtiyacı için 0.70, eitsel rehberlik ihtiyacı için 0.78 ve kiisel rehberlik ihtiyacı için ise 0.88 olarak bulunmutur. Verilerin Analizi Aratırma için kullanılan ölçeklerden önce toplam puan ve alt boyutlarla ilgili puanlar elde edilmitir. Daha sonra bu puanlar SPSS paket programına aktarılmıtır. Aratırmanın verilerinin çözümlenmesinde Pearson momentler çarpım korelasyon katsayısı ve stepwise regresyon analizi yöntemi kullanılmıtır. Aratırmada önem düzeyi.05 olarak kabul edilmi ve bu düzeyin üzerindeki deerler ayrıca belirtilmitir. 364

5 BULGULAR Aratırmada, ilköretim örencilerinin anne baba tutumları ve rehberlik ihtiyaçlarının mesleki karar verme zorluklarının önemli bir yordayıcısı olup olmadıının belirlenmesi amaçlanmıtır. Bu amaçla ilk olarak anne baba tutumları ve rehberlik ihtiyaçları ile mesleki karar verme zorlukları arasındaki korelasyonlar belirlenmitir. lköretim örencilerinin demokratik anne baba tutumları ile mesleki karar verme zorlukları arasında.024 (p>.05), otokratik anne baba tutumları ile mesleki karar verme zorlukları arasında (p>.05) ve koruyucu anne baba tutumları ile mesleki karar verme zorlukları arasında.047 (p>.05) korelasyon katsayısı bulunmutur. lköretim örencilerinin anne baba tutumları ile mesleki karar verme zorlukları arasında iliki bulunamamıtır. lköretim örencilerinin kiisel rehberlik ihtiyacı ile mesleki karar verme zorlukları arasında.346 (p<.05), eitsel rehberlik ihtiyacı ile mesleki karar verme zorlukları arasında.294 (p<.05) ve mesleki rehberlik ihtiyacı ile mesleki karar verme zorlukları arasında.189 (p<.05) korelasyon katsayısı bulunmutur. lköretim örencilerinin rehberlik ihtiyacı ile mesleki karar verme zorlukları arasında önemli, düük ve orta düzeyde ilikiler ortaya çıkmıtır. Korelasyon analizi sonucunda ortaya çıkan bu ilikiler dorultusunda, anne baba tutumları ve rehberlik ihtiyacının mesleki karar verme zorluklarını nasıl yordadıı ise stepwise regresyon analizi yöntemi kullanılarak belirlenmeye çalıılmı ve bulgular tablo 1 de sunulmutur. Tablo 1. lköretim Örencilerin Anne Baba Tutumları ve Rehberlik htiyaçlarının Mesleki karar Verme Zorluklarının Yordanmasına likin Regresyon Analizi Sonuçları Model β t R R 2 Standart Hata F A * * B * * A B Yordayıcı: Kiisel Rehberlik htiyacı Yordayıcı: Kiisel-Eitsel Rehberlik htiyacı Baımlı Deiken: Mesleki Karar Verme Zorlukları *P<.01 Tablo 1 de görüldüü gibi, ilköretim örencilerinin kiisel rehberlik ihtiyacı ve eitsel rehberlik ihtiyacı mesleki karar verme zorluklarının önemli bir yordayıcısı olarak bulunmutur (p<.01). Kiisel rehberlik ihtiyacı, mesleki karar verme zorluklarına ilikin varyansın %12 sini açıklamaktadır. Kiisel rehberlik ve eitsel rehberlik ihtiyacı birlikte mesleki karar verme zorluklarına ilikin varyansın %13,2 sini açıklamaktadır. TARTIMA Aratırma bulguları, ilköretim örencilerinin kiisel rehberlik ihtiyaçlarının mesleki karar verme zorluklarının önemli bir yordayıcısı ve aralarında pozitif bir korelasyonun olduunu göstermektedir. Bu bulgu, Gati, Krausz ve Osipow (1996) tarafından gelitirilen Mesleki Karar Verme Zorlukları Taksonomisi nin mesleki karar verme sürecinden önceki hazırlık eksiklii ve mesleki karar verme sürecindeki bilgi eksiklii ve tutarsız bilgi boyutları ile tutarlılık göstermektedir. Çünkü taksonominin hazırlık eksiklii boyutunun kararsızlık ve fonksiyonel olmayan inançlar alt boyutu, bilgi eksiklii boyutunun kendisi hakkında bilgi eksiklii alt boyutu ve tutarsız bilgi boyutunun çsel çatımalar ve dısal çatımalar alt boyutları örencinin kiisel rehberlik ihtiyacı ile ilgilidir. Aratırma bulguları Kelly ve Lee (2002) nin aratırma bulguları ile parelelik taımaktadır. Kelly ve Lee mesleki karar verme problemlerinin alanlarını tanımlamak için bir çalıma yürütmüler ve bu çalıma sonucunda mesleki karar verme zorluklarına etki eden alanlarla ilgili altı faktör bulmulardır. Bunlar bilgi eksiklii, bilgi ihtiyacı, kiisel kararsızlık, dierleri ile anlamazlık, kimlik daılması ve seçim anksiyetesidir. Aynı zamanda aratırmacılar, bilgi eksiklii/kimlik daılması, karar verme sürecindeki engeller ve seçim engellerinin kararsızlıı etkilediini bulmulardır. Bu altı alanın büyük bir kısmı örencilerin kiisel rehberlik ihtiyacı ile ilgilidir. Bu bulgular aratırma bulgumuzu desteklemektedir. 365

6 Aratırma bulguları, ilköretim örencilerinin kiisel rehberlik ve eitsel rehberlik ihtiyaçlarının mesleki karar verme zorluklarının önemli bir yordayıcısı (p<.01) ve aralarında pozitif bir korelasyonun olduunu göstermektedir. Örencilerin mesleki karar verme zorluklarının yordayıcısı olarak eitsel rehberlik ihtiyacının çıkması, örencilerin meslekleri aratırırken mesleklerle ilgili bilgi toplamak için eitsel rehberlie gereksinim duymalarından kaynaklanabilir. Aynı zamanda Mesleki Karar Verme Taksonomisi nin boyutları ve alt boyutları incelendii zaman hazırlık eksiklii boyutunun alt boyutu olan Fonksiyonel Olmayan nançlar, bilgi eksiklii boyutunun çeitli alternatifler hakkındaki bilgi eksiklii ve Ek bilgi elde etme yolları hakkındaki bilgi eksiklii ve tutarsız bilgi boyutunun güvenli olmayan bilgiler eitsel rehberlik gereksiniminin karılanamaması ile ilgilidir (Gati, Krausz ve Osipow, 1996; Amir ve Gati, 2006). Aratırma bulgularında algılanan anne baba tutumlarının mesleki karar verme zorluklarının önemli bir yordayıcısı olmamasını, mesleki karar verme taksonomisinin boyutları olan hazırlık eksiklii, bilgi eksiklii ve tutarsız bilgi boyutlarının içeriinde görebiliriz. Bu boyutlar genelde örencinin mesleki karar verme sürecinden önce ve süreç esnasında ortaya çıkan eksikliklerdir. Örenciler mesleki karar verme sürecinden önce ve sürecinde ailelerinin kendilerine göstermi olduu tutumlardan etkilenmemi olabilirler. Ayrıca Anne babalar ilköretim sekizinci sınıfta olan çocuklarından esas olarak orta öretim kurumları sınavından (OKS) yüksek puan olarak seçkin okulları kazanması beklemeleri ve bu süreçte belirli bir meslek kararı beklememeleri nedeniyle ebeveyn tutumları mesleki karar verme sürecinde etkili olmamı olabilir. Öneriler 1. lköretim örencilerinin kendileri ile ilgili bilgileri salıklı bir ekilde elde etmeleri için kiisel rehberlik ihtiyaçları giderilmelidir. lköretim örencisinde bulunması gereken ama bulunmayan bir takım beceriler (karar verme, iletiim, akran ilikileri, çatıma çözümü gibi) grup rehberlii programları ile örencilere kazandırılmalıdır. 2. lköretim örencilerinin bilgi kaynaklarına ulaabilmeleri ve örenmeyi örenmeleri için eitsel rehberlik ihtiyaçları giderilmelidir. lköretim örencilerine aktif örenme, örenmeyi örenme gibi konularda rehber öretmenler tarafından bilgiler verilebilir veya bu beceriler grup rehberlii programları ile kazandırılabilir. KAYNAKÇA Akkök, F.(1996a). lköretimde Sosyal Becerilerin Gelitirilmesi (Öretmen El Kitabı). stanbul: M. E. Basımevi. Akkök, F.(1996b). lköretimde Sosyal Becerilerin Gelitirilmesi (Anne Baba El Kitabı). stanbul: M. E. Basımevi. Akman, Y. (1992). lköretim düzeyindeki örencilerin rehberlik gereksinimleri. Psikolojik Danıma ve Rehberlik Dergisi, 1(3), 4-6. Amir, T., & Gati, I. (2006). Facets of career decision-making difficulties. British Journal of Guidance and Counselling, 34, Austin J. S., and Partridge, E. (1995). Prevent school failure: treat test anxiety. Preventing School Failure 40,(1), Bacanlı, H.( 1999). Sosyal Beceri Eitimi. Ankara: Nobel Yayınları. Bilen, M.(2004). Salıklı nsan likileri. Ankara: Anı Yayıncılık. Deniz, M. E. (2004). Üniversite Örencilerinin Karar Vermede Öz Saygı Karar Verme Stilleri ve Problem Çözme Becerileri Arasındaki likinin ncelenmesi Üzerine Bir Aratırma. Eitim Aratırmaları Dergisi, 4, Deniz, M. E. (2006). The Relationships Among Coping With Stress, Life Satisfaction, Decision Making Styles And Decision Self-Esteem: An Investigation With Turkish University Students. Social Behavior and Personality, 34, 9,

7 Erkan, S. (1997). lköretim örencilerinin rehberlik ihtiyaçlarının belirlenmesi üzerine bir aratırma. Kuram ve Uygulamada Eitim Yönetimi,3, Gati, I., Krausz, M., & Osipow, S. H. (1996). A taxonomy of difficulties in career decision-making. Journal of Counseling Psychology, 43, Hambly, C.(1997). Özgüven. stanbul: Rota Yayınları. Hauck, P.( 1997). Hedeflere Ulamanın Yolları. stanbul: Rota Yayınları. Johnson, M.K., and Mortimer, J.T. (2002). Career Choice and development from a sociological perspective.. (Editör: Duane Brown and Associates). Career Choice and Development San Francisco: Jossey-Bass A Wiley Company. Kesici,. (2004). Sınav kaygısı ve ba etme yolları. Eitime likin Çeitlemeler I.(Editör: M. Gürsel) Konya: Eitim Kitabevi. Kesici,., Hamarta, E., & Arslan, Ç. (2007). Mesleki karar verme zorlukları ölçeinin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalıması. Selçuk Üniversitesi Eitim Fakültesi Dergisi, 23, (Basımda). Kelly, K. R., & Lee, W. C. (2002). Mapping the domain of career decision problems. Journal of Vocational Behavior, 41, Kulaksızolu, A. (2003). Kiisel Geliim Uygulamaları. Ankara: Nobel Yayıncılık. Kulaksızolu, A. (2004). Meslee ve Okula Yöneltme Amaçlı Bir Grup Rehberlik Programı. Örnek Grup Rehberlik Programları.(Editör: Adnan Kulaksızolu). Ankara: Nobel Yayıncılık. Kuzgun, Y.(2000). Meslek Danımanlıı Kuramlar Uygulamalar. Ankara: Nobel Yayınları. Kuzgun, Y.(2003). Meslek Danımanlıına Giri. Ankara: Nobel Yayınları. Kuzgun, Y., ve Eldekliolu, J. (2005). Ana Baba Tutumları Ölçei(Ergenler ve Yetikinler için). PDR de kullanılan Ölçekler: Rehberlik Ve Psikolojik Danımada Kullanılan Ölçme Araçları Ve Programları Dizisi 1 (Editörler: Kuzgun, Y. Bacanlı, F.). Ankara: Nobel Yayınları Osipow, S. H., & Gati, I. (1998). Construct and concurrent validity of the career decision-making difficulties questionnaire. Journal of Career Assessment, 6, Öülmü, S.( 2001). Kiilerarası Sorun Çözme Becerileri ve Eitimi. Ankara: Nobel Yayınları. Özen, Y.(2001a). Yarına Kalmak Adına Sorumluluk Eitimi. Ankara: Nobel Yayınları. Özen, Y.(2001b). Yaamı ve Bilgiyi Deerli Kılmak Adına lköretimde letiim. Ankara: Nobel Yayınları. Peterson, G.W., Sampson, J.P.,Lenz, J.G. and Reardon, R.C. (2002).A cognitive information proceessing Approach to career problem solving and decision making. (Editör: Duane Brown and Associates). Career Choice and Development San Francisco: Jossey-Bass A Wiley Company. Selçuk, Z., ve Güner, N. (2000). Sınıf çi Rehberlik Uygulamaları. Ankara: Pegem A Yayıncılık. Tan, H.(1996). Verimli Ders Çalıma ve Hayata Hazırlanma. stanbul: Alkım Yayınları. Telman, N.(1998). Etkin Örenme Yöntemleri. stanbul: Epsilon Yayınları. Ültanır, E. (2003). lköretim 1. Kademede Rehberlik Ve Danıma. Ankara: Nobel Yayınları. Yeilyaprak, B. (2000). Eitimde Rehberlik Hizmetleri. Ankara: Nobel Yayınları. Yıldırım, A., A. Doanay ve A. Türkolu(2000). Okulda baarı için Ders Çalıma ve Örenme Yöntemleri. Ankara: Seçkin Kitabevi. Yıldırım,. (2006). Anne Baba Destei ve Baarı. Ankara: Anı Yayıncılık 367