SEViNÇ ÇOKUM [1] ESERLERi: BEYAZ BiR KIYI

Transkript

1 SEViNÇ ÇOKUM [1] (25 Ağustos 1943): Yazar. İlk ve ortaokulu İstanbul'da okudu. İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nü bitirdi (1970). Bir süre edebiyat öğretmenliği yaptı. 1975'te öğretmenlikten ayrılarak kendisini edebî çalışmalara verdi. Türk Edebiyatı dergisinin yazı işleri müdürlüğünü yürüttü, Türkiye gazetesinde yazdı.sevinç Çokum edebiyat dünyasına hikâye ile girdi. Hikâyeleri Hisar, Türk Edebiyatı, Töre dergilerinde çıktı. Sonra Romana yöneldi. Sosyal ve tarihî romanlar kaleme aldı.hikâyelerinde İstanbul'un gelenekçi semtlerinin sosyal yapısından kesitler verdi; yalnızlığı ve dayanışmayı işledi. Ruh tahlillerine girerek kahramanlarının duygularını akıcı ve dokunaklı bir dille tasvir etti.romanlarında sosyal konuların yanında tarihî konulara da ağırlık vermiştir. Türk kimliğinin üzerinde durarak esir Türklerin ıstıraplarını dile getirmiştir. Hikâyeleri: Eğik Ağaçlar (1972), Bölüşmek (1974), Makina (1976), Derin Yara (1984), Onlardan Kalan (1987). Bu hikâye kitapları yeni düzenlemeyle Ötüken Neşriyat arasında şu isimlerle yayınlandı: Bir Eski Sokak Sesi (1993), Evlerinin Önü (1993), Onlardan Kalan (1993). Romanları: Zor (1977), Bizim Diyar (1978), Hilâl Görününce (1984), Ağustos Başağı (1989), Gülyüzlüm (1989), Çırpıntılar (1991). Senaryoları: Beyaz Sessiz Bir Zambak (1987), Yeniden Doğmak (1987). Radyofonik eserleri: Hilâl Görününce, Ağustos Başağı, Nefise Hatun. ESERLERi: BEYAZ BiR KIYI Beyaz Bir Kıyı, Sevinç Çokum'un 4 yılda kaleme aldığı, aslında bir romanının ayrı ayrı bölümleri de diyebileceğimiz hikâyelerinden oluşuyor yılında Fas'a giden yazar, bu ülkeyi coğrafyası, insanları, manevî atmosferi ve sanatları açısından tanıdıktan sonra Beyaz Bir Kıyı'yı yazmağa karar verdi. Mağrib'in kendisine has kokusunu, rengini, ruhunu eserine katan Çokum, Beyaz Bir Kıyı'da, dünyevî aşk ve istekler boyutunun ötesindeki arayışları dile getiriyor. İki insanın dostluğu ile birlikte Hak dostluğunu, gül motifinin arkasında Peygamber sevgisini ebru dalgalanışı bir anlatımla sergiliyor. GÜZELE BAKAN KARINCA 1 / 9

2 Güzele Bakan Karınca, Sevinç Çokum'un 1990'dan bu yana Türkiye Gazetesi'ndeki haftalık "Edebiyat Sohbetleri"nden seçilmiş yazılarıdır. Çokum, bu yazılarında edebiyatla birlikte dil, tarih, sanat, gelenek ve görgüler, "İstanbul Özlemi" eskinin terkibi ile yeniyi oluşturmak, insan, çocuk, hayvan sevgisi üzerinde yoğunlaşmış, inancımızdan renkler taşımıştır. KARANLIĞA DİRENEN YILDIZ Sevinç Çokum, Karanlığa Direnen Yıldız'da Türk siyasî hayatının önemli durağı 27 Mayıs 1960 askeri darbesinin çerçevesi içinde farklı kişilikleri sergiliyor. Aynı apartmanı paylaşan dostların, yakınların ayrılan sofraları, dahası ihanetler, iki yüzlülükler, uydu vicdanlar... Özellikle anlatım ve tahlil ağırlıklı romanı yer yer Yunus Emre dilinin zenginlikleri besliyor. Yazarın kendisinin ve tanıdığı gerçek kişilerin de yer aldığı romanın asıl çıkış noktası bugün medya dediğimiz şartlandırma, yönlendirme gücünün o yıllarda da insana el atışıdır. Onun için kahramanımız Feridun katıksız, dürüst, kendi kararlarını kendisi verebilen insanın arayışı içindedir. Sürü olmak yerine birey olma sevdası. Ama Feridun'un benliğindeki kargaşada yer alan bir başka sevdası daha vardır... İncenaz Abla, Çokum'un, hikâyelerindeki titizliğini aktardığı bu romanı el değmemiş konusu, (özgünlüğü) yaşanmışlığı ve anlatım özelliği ile yeni bir aşamadır ROZALYA ANA Rozalya Ana, Sevinç Çokum'un daha önceki İstanbul hikâyelerinden farklı olarak Kırım'dan, Anadolu il ve köylerinden görüntüler taşıdığı son hikâye kitabı. Sevinç Çokum, bu kitabında sürgün Kırımlı Raziye'nin (Rozalya Ana) toprağına yerleşme çabası içinde kendi varlığını anlamağa başlamasından yola çıkarak varoluşun hangi değerlerle bütünlendiğini araştırır. Sadece büyük şehirlerde değil, Anadolu şehir ve köylerindeki sosyal değişim içersinde eğrilikleri görerek, yarının endişeleriyle bugünün çıkmazlarında çıkış noktaları arar. Günümüzde materyalist çıkarcı anlayışın kurallaşmasına karşılık Kütahyalı Kız'la sembolleşen katıksız, çıkarsız sevgi ayakta durabilecek mi? sorusu etrafında dönen Sevinç Çokum, modern hikâyesine kendi kültür motiflerimizi, menkıbelerden ve halk hikâyelerinden süzülmüş renkleri katmaktadır. Hikâyeler varoluş ve yokluk çizgisinde durarak yer yer tasavvufla bezenir. BİR ESKİ SOKAK SESİ Sevinç Çokum'un ilk hikâyeleri olan Bir Eski Sokak Sesi ferdî ve sosyal meseleleri şiirli bir 2 / 9

3 anlatımla ve yaşanmışlıkla işlemektedir. Yazarın yayımlandığı yıllarda hayli ilgi uyandıran bu hikâyeleri büyük şehrin dar ve eski sokaklarının insanlarını zengin iç dünyalarıyla anlatıyor. ONLARDAN KALAN Sevinç Çokum'un olgunluk çizgisindeki hikâyelerinin toplamı olan Onlardan Kalan, yine İstanbul dekoru içersinde kültür değişiminin pençesinde kaybolmakta olan erdemleri anlatıyor. Üslûbundaki derinleşmeyi belirleyen bu hikâyelerde Sevinç Çokum kendine has duyarlılığı ile kalıcı olan güzellikleri desteklemeğe çalışmaktadır. EVLERİNİN ÖNÜ Sevinç Çokum'un fikir ve duygu ağırlığını bir arada yansıtan hikâyeleri Evlerinin Önü 1980 öncesi bunalımlı günlerin ürünüdür. Yazar o karanlık atmosfer içersinde sevgiye dayanarak toplumumuzdan ve yakın tarihimizin içinden kesitler vererek dünden bugüne geçişlerle insanımızı değerlendirir. HİLAL GÖRÜNÜNCE Sevinç Çokum'un bu romanı, Türk dünyasının Kırım'la ilgili bir dilimini ele almıştır Kırım Harbi yıllarında Osmanlı Kırım yakınlaşması sırasında, Kırımlı Nizam Beyin kendi toprağına tutunma çabasının işlendiği romana Kırım Türklerine has renkli örf ve adetlerin hâkim olduğunu görmekteyiz... Nizam Beyle birlikte romanın diğer kişileri Arslan ve Giray beyler, Şirin Gelin, romana orijinallik katan "anlatıcı" Felekzede Ârif Çelebi karakterlerinin güçlü çizgileri, iç dünyalarının zenginlikleriyle yazarın olaydan bireye giden roman anlayışını ortaya koyarlar. Sevinç Çokum'un romanda belli bir noktaya ulaştığı Hilâl Görününce, Türk Edebiyatında önemli bir yeri doldurmaktadır. AĞUSTOS BAŞAĞI 3 / 9

4 Ağustos Başağı'nda yazar, Millî Mücadele yıllarını ele almıştır. Olayları, Osmanlı Devleti'nin beşiği Söğüt ön planda olmak üzere, Batı Cephesi'nin diğer bölgelerine de uzanan bir coğrafya içerisinde değerlendirmektedir. Cepheyle cephe gerisi belgelerden ve gerçek kişilerden alınan bilgilerden yola çıkılarak anlatılmış ve yorumlanmıştır. ÇIRPINTILAR Çırpıntılar, yazarın üzerinde durduğu "parçalanmış aile"ler ve göç dramının bir başka kesitidir. Çokum bu romanında Avustralya'ya göç etmiş üç kişilik bir ailenin ayakta durma savaşını, bu savaşın nelere mal olabileceğini, kendi ülkelerine dönüşlerinde yaşayacakları uyumsuzlukları anlatır. Sevinç Çokum Çırpıntılar'da Türk romanı için yeni, sıcak ve unutulmaz kişilikler çizmektedir BİZİM DİYAR Bizim Diyar, Sevinç Çokum'un ikinci romanı. Yazar bu romanıyla yakın tarihimizden önemli bir kesiti günümüze getirmektedir. Osmanlı imparatorluğunun çöküş yıllarını, Balkan Savaşı ve Rumeli göçlerini ele alan yazar, bu kopuşu derinden yaşamış olan yakınlarının hikâyesini o çevreden seçtiği canlı karakterlerle romanlaştırmıştır. Bizim Diyar'ın bir özelliği de kaybedilen Rumeli'ye ait kültür mirasının İstanbul'a uzanmış çizgilerini yansıtmaktadır. Севинч Чокум (25-август 1943) 4 / 9

5 Жазуучу башталгыч жана орто окуу билимин Стамбулда алган. Стамбул университетинин Адабият факультетинин Түрк тили жана Адабияты бөлүмүн бүтүргөн. Бир топко адабият мугалими болуп иштеген жылы мугалимдик кесибин таштап, өзүн адабий чыгармаларга арнайт. Түрк адабияты журналынын башкы редактору болуп, "Туркия" гезитине жазып жүргөн. Севинч Чокум адабият дүйнөсүнө аңгеме, повесть жазуу менен кирген. "Хисар", "Түрк Адабияты" аттуу повесттери "Төре" журналында басылып чыккан. Кийин чыгармачылыгын роман жазууга багыттайт. Социалдык жана тарыхый мүнөздөгү романдарды жазат. Жазуучу өзүнүн повесттеринде Стамбулдун салтты каттуу кармаган аймактарындагы социалдык түзүлүшүнүн бир катмарын чагылдырат, жалгыздык жана биримдикти көргөзөт психологиялык анализ өткөрүп, каармандарын сезимдерин кырааттуу жана жалындуу сөз менен сүрөттөгөн жазуучунун романдарында социалдык сюжеттерге гана эмес, тарыхый сюжеттерге да маани берилген.түрк жараандыгына кеңири жер берип, туткунга түшкөн түрктөрдүн кыйналгандыгы жөнүндө жазган жылы "Ийилген дарактар", 1974-ж. "Бөлүшүү", 1976-ж. "Машине", 1984-ж. "Айыкпас жараа", 1987-ж. "Башкалардан калган" аңгеме жыйнагы чыккан. Жогоруда айтылган аңгеме китептери жаңыдан жыйналып "Өтүкен Нешрият" жыйнагында төмөнкүдөй аттар менен басылып чыккан: "Эски көчөдөн чыккан добуш" (1993), "Үйлөрдүн өң тарабы" (1993), "Башкалардан калган" (1993); романдарынан: "Кыйын" (1977), "Биздин шаар" (1978), "Байрак көтөрүлгөндө" (1984), "Август айынын машагы" (1989), "Тамылжыган жүздүүм" (1989), "Кыйынчылыктар" (1991); сценарийлеринден "Тыпыйган ак лилия гүлү" (1987), "Жаңыдан жаралуу" (1987); радиофоникалык чыгармалары: "Байрак көрүнгөндө", "Август айынын машагы", "Нефисе Хатун". Чыгармалары: Агарган жээк "Агарган жээк" чыгармасы Севинч Чокумдун 4 жылдык эмгеги негизинен бир романдын бөлөк- бөлөк кысымдардан турган аңгемелерден турган.жазуучу 1994-жылы Фаска барган сапарында ал өлкөнүн жаратылышы, калкы, рухий атмосферасы жана чыгармачылык жактан таанып билген соң "Агарган жээк" чыгармасын жазган. Магрибтин өзүнө мүнөздүү жыты, боёктору, рухун чыгармасында көрсөтүп, Чокум "Агарган жээк"те дүйнөдөгү сюрреалисттик махабат жана тилектерди сүрөттөйт. Эки адамдын достугу менен бирге Кудай (Ак-кудайдын аттарынан бири) достугу, роза гүлү оймолорунун аркасында Пайгамбар сүйүүсүн түс кубулуусу бир сүрөттү жайып көргөзүүдө. 5 / 9

6 Сулууну көргөн кумурска "Сулууну көргөн кумурска" Севин Чокумдун 1990-жылдан баштап ушул убакытка чейин "Туркия" гезитиндеги ар жума чыккан "Адабият жөнүндө маек" жазууларындан тандалып алынган.чукмдун жазууларында адабият менен бирге тил, тарых, искусство, үрп-адат жана маданият, "Стамбул ностальгиясы" мурунку түзүлүштүн негизинде жаңыны жаратуу, адам, бала, жаныбар сүйүүсү үстүндө топтошкон ишенимибизге байланыштуу сүрөттөлөр бар. Караңгыда жарык издеген жылдыз Севинч Чокум "Караңгыда жарык издеген жылдыз" чыгармасында Туркиянын саясий жашоосунда маанилүү жер алган 1960-жылдын 27 май аскердик көтөрүлүш маалына ар кандай образдарды көрсөтөт.бир батирде жашаган жакын достордун айрылган дастаркондору, бул эле эмес кыянат, эки жүздүүлүк, абирсиздик көрсөтүлгөн. Көбүнчө баяндоо жана талдоого маани берилген бул романда кээде Юнус Эмренин сөздөрү менен байытылган.жазуучу өзү ойлоп чыгарган жана чыныгы каармандарды колдонгон романынын негизинде азыркы убагында медия деген шарттуу системага көндүрүш, башкаруу күчүн ал жылдарда дагы адам жашоосуна кийгилешүүсү болот. Ошондуктан Феридундун образы ишеничтүү, чынчыл, өз ишине өзү жооп бере алган адамдардын бири болуп эсептелет. Көпчүлүктүн ордуна индивидуалдуулукту коюууну эңсеген. Ошол эле учурда Феридундун өзүмчүл жоруктарында башка дагы бир эңсөө бар. Инженаз эже,севинч Чокумдун повестериндеги чебердикти көрсөтө алган бул романды кол тийбеген сюжети, (бөтөнчөлүгү) жашоодон өткөн нерселерди камтыгандыгы жана баяндоо өзгөчөлүгү менен жаңы деңгээлге көтөрүлгөн. Розалия Апа "Розалия Апа" чыгармасы Севинч Чокумдун мындан мурунку Стамбулда жазылган аңгемелеринден айырмаланып, Крым жана Анатолия аймагындагы айылдардан калган элестерин чагылдырган соңку китеби болуп саналат. Севинч Чокум бул китебинде сүргүнгө айдалган крымдык Разия (Розалия Апа)нын өз мекенине отурукташуу аракетинде анын өз кишилигин сезип баамдоо менен бул образын кайсы баалуулуктары түзөөрүн изилдейт. Бир гана ири шаарларда, Анатолиянын шаарларында жана элет 6 / 9

7 жергелеринде коомдук өзгөрүү учурундагы кемчиликтерин табып, эртеңки күнгө кам көрүп, бүгүнкү күндүн кыйын абалынан чыгуу үчүн чара издейт. Азыркы кезде материалист, пайдакеч түшүнүгүнүн бара-бара эрежелерге айлануусуна карабастан накта жана эч кандай кызыкчылык камтыбаган сүйүүнүн символу болгон Күтахиялык Кыз туруштук бере алабы? маселесинин ар тараптан караштырып Севинч Чокум заманбап повестине өз маданиятыбыздын накыштарын, уламыш жана эл жомокторунан кооздолорду алып көрк берүүдө. Повесттери бар болуш жана жок болуштун чегинде туруп, кээде мистика менен сүрөттөлгөн. "Эски көчөдөн чыккан добуш" Севинч Чокум өзүнүн алгачкы повесттеринин санына кирген "Эски көчөдөн чыккан добуш" чыгармасында субъективдүү жана социалдык маселелерди ыр түрүндө реалдуу, жашоодо болгон нерселер менен иликтөөдө. Жазуучунун китептеринин басып чыгарылган алгачкы жылдарында көптөгөн кызыгууну туудурган повестеринде чоң шаардын тар жана эски көчөлөрүндө жашаган жөнөкөй адамдардын ич дүйнөсүнүн байлыгы жөнүндө баяндалат. "Башкалардан калган" Севинч Чокумдун жетилген курагында жазылган повесттеринин жыйынтыгы болгон "Башкалардан калган" чыгармасы дагы бир жолу Стамбул пейзажындагы маданий өзгөрүүнүн чеңгелинде улам улам жоголуп кетип бара жаткан кайрымдуулук жөнүндө айтып берет. Севинч Чокум бул повесттеринде санат ыкмасында терең иликтөө жүргүзүп, өзүнө мүнөздүү кайрымдуулугу менен түбөлүк жашаган сулуулукту колдонгон. "Үйлөрдүн өң тарабы" Севинч Чокумдун ой-пикир жана сезимдин эң маанилүү бөлүгүн чогуу чагылдырган 1980-жылдарга чейинки депрессия жылдарында жаралган чыгармасы-"үйлөрдүн өң тарабы"повести.автор ал карангылык убагында сүйүүгө таянып, коомдон жана тарыхтан алынган үзүндүлөр менен берип кыска убакта өтүштөр аркылуу адамдарга баа берет. 7 / 9

8 "Байрак көрүнгөндө" Севинч Чокум бул романында Түрк дүйнөсүнүн тарыхынын Крым менен байланыштуу кысмына көңүл бурган жж. болгон Крым согушу, Осмон империясы менен Крымдын ынтымакка келген убагында крымдык Низам Бейдин өз жерин тутунуп бербегендиги эрдиги сүрөттөлгөн. Романда Крым түрктөрүнө мүнөздүү өзгөчө үрп-адаттарга ээ болгонун көрөбүз... Ошондой эле, Низам Бей менен бирге романдын башка каармандары Арслан жана Гирай Бейлер, Ширин келин, романга бөтөнчөлүк берген "жомокчу" Фелекзеде Ариф Челеби мүнөздөрүнүн мыкты боёктору, ич дүйнөсүнүн байлыгы менен автордун окуя менен жеке адамдын байланышын көрсөткөн роман ортобузга чыгат. "Байрак көрүнгөндө" романында маанилүү теманы ишке ашырып. Түрк адабиятына чоң салым кошкон. "Август айынын машагы" "Август айынын машагы" повестинде автор көңүлүбүздү Улуттук Күрөш жылдарына бурат. Повесттеги окуялар Осмон мамлекетини бешиги болгон Сөгүт шаары алдыңкы планга өткөнчө Батыш Фронттун калган региондордо болуп өтөт. Фронттон калган чыныгы фактылар жана чыныгы адамдардан алынган маалыматтардын негизинде дааналанып түшүндүрүлгөн. "Кыйынчылыктар" "Кыйынчылыктар" повестинде автор ажырашкан үй-бүлөлөр жана журт которуу трагедиясынын өзүнчө трагедиясы болуп эсептелет. Чокум романында Австралияга көчүп кеткен үч кишиден турган үй-бүлөнүн кыйынчылыктарды жеңүү күрөшү, бул күрөштүн баасы канчага тургандыгы, өз мекенине кайтаарда ортого чыккан ытымаксыздык жөнүндө баяндап берет. Севинч Чокум "Кыйынчылыктар" романында түрк романизми үчүн жаңы, жылуу жана унутулгус образдарды жаратууда. "Биздин шаар" "Биздин шаар"-севинч Чокумдун экинчи романы. Автор бул роман аркылуу тарых барактарынан алынган маанилүү үзүндүлөрдү көз алыбызга коёт. Осмон ипериясынын 8 / 9

9 кедери кетип жаткан жылдары Балкан согушу жана римдиктин журт которууларын сүрөттөгө алып бул кыйроону өзөктөн башына өткөргөн тааныштарынын сөздөрүнөн алып, ал дос-тамырларынан жандуу мүнөздөрдү камтып романын жараткан."биздин шаар" романынын дагы бир өзгөчөлүгү: римдикке тиешелүү болгон маданияттык мурасынын Стамбулга чейин жайылгандыгын өз чыгармасында чагылдырууда. [1] Türkçe'den Kırgızca'ya Çeviren: Nurbek Coldoşbayev, II. Dönem, II. Sınıf Ev Ödevi, (yazarlar.sevinccokum.htm) 9 / 9