YABAN HAYATININ KORUNMASI VE İZMİR KUŞ CENNETİ ÖZEL EGE LİSESİ 5/D AYŞEGÜL DEMİR 5/D DAMLA KILINÇ 5/D SİMAY SARI 5/D YİĞİT GÜL

Transkript

1 YABAN HAYATININ KORUNMASI VE İZMİR KUŞ CENNETİ DANIŞMAN ÖĞRETMEN : MÜJGAN DEMİR 5/D AYŞEGÜL DEMİR 5/D DAMLA KILINÇ 5/D SİMAY SARI 5/D YİĞİT GÜL 1

2 İZMİR / 2005 İÇİNDEKİLER Giriş 1 Yaban Hayatının Korunması 2 Yaban Hayatının(Fauna) Korumasının Gerekliliği 2 Doğal Hayatının Korunması için Yapılması Gereken Uygulamalar 2 Türlerin Yok oluşu 3 Dünyada Yok Olan ve Yok Olma Tehlikesiyle Karşı Karşıya Olan Türler 3 Ülkemizde Yok Olan Ve Yok Olma Tehlikesiyle Karşı Karşıya Bulunan Türler 4 Sulak Alanlar 4 Sulak Alanlar Neden Önemlidir 5 Önemli Kuş Alanı Nedir? 5 Önemli Kuş Alanları Tarihçesi 6 Önemli Kuş Alanları ve Doğa Alanları 7 Türkiye Sulak Alanlar Bakımından Avrupa Ve Ortadoğu nun En Önemli Ülkesidir! 7 2 Şubat Dünya Sulak Alanlar Günü 7 Önemli Kuş Alanlarına Yönelik Tehditler 8 Gediz Deltası İzmir Kuş Cenneti 9 İzmir Kuş Cenneti 10 Küçük Beyaz Balıkçıl (Egretta Garzetta) 10 Son Kuşlar 13 Sonuç 14 Resim Kaynakçası 16 Kaynakça 25 2

3 GİRİŞ Suyun ve toprağın işbirliğiyle yaşam bulan, tohumu yeşertip kuşu doyuran bir yuva sulak alan. Gediz Deltası, İzmir Kuş Cenneti çok yakınımızda hâlâ el değmemiş topraklara sahip bir sulak alan. Deltanın yeni oluşan bölgelerini eylül ve ekim aylarında pembe ve kırmızı renklere bürünen deniz börülceleri kapsıyor. Biz bu çok özel coğrafyaya İzmirlilerin sahip çıkması amacıyla bu projeyi hazırladık. Çağdaş insan, günümüze dek sürdürdüğü teknoloji savaşında, kendi dışında kalan canlıların yaşama şansını giderek artan bir hızla elinden alarak bugün, 1000 hayvan türünü yok olma tehlikesiyle karşı karşıya getirmiş bulunmaktadır. Doğal zenginliklerimizi koruyarak gelecek nesillere yaşanılır bir dünya bırakmak hepimizin ilk amacı olmalıdır. Ve bütün bilinçli doğa koruma gönüllüleri, halkı bilinçlendirmeyi en başta gelen görevleri saymalıdırlar. Biz de doğa koruma gönüllüleri olarak, kendi ilimizde bir sulak alan olan İzmir Kuş Cenneti ni proje olarak seçtik. Bölgemizdeki bu doğal hayat alanına önce kendi adımıza sonra tüm dünya neslinin geleceği adına, sahip çıkarak bu açık hava müzesini ve koruma yollarını sizinle paylaşmak istedik. 3

4 YABAN HAYATININ KORUNMASI Hava, deniz ve karaların kirlenmesi ile ortaya çıkan, şimdilik insanoğlu dışındaki canlıları yok etmeye başlayan bu korkunç gerçek, çok yakında insan neslini de tehdit etmeye başlayacaktır. Doğal zenginliklerimizi koruyarak gelecek nesillere yaşanılır bir dünya bırakmak bütün aydınların, çevrecilerin,doğa severlerin hatta sanayicilerin birinci amacı olmalıdır. Ve bütün bilinçli doğa koruma gönüllüleri, halkı bilinçlendirmeyi en başta gelen işlevleri, görevleri saymalıdırlar. Toplumun bütün bireyleri doğa koruma konusunda eğitimden geçirilmelidir. Görsel işitsel araçların yaygınlaşması, kitle iletişimine büyük kolaylıklar sağlamıştır. Bunların yardımıyla bütün insanlara çevre bilinci verilmelidir. Kamu yönetim birimleri, yerel yönetim örgütleri bu konuya çok daha fazla önem vermek zorundadırlar. İnsan, doğanın bir parçası, canlılar dünyasının sıradan bir yaratığıdır. İnsan, yeryüzündeki üç milyon canlı türünden yalnızca bir tanesidir. Doğa hızla değişiyor, değiştiriliyor. Buna insan nesli daha ne kadar direnebilir? Doğanın korunması gereğini anlayan toplumlarda kişiler tek başına ya da dernekler aracılığıyla doğal çevrelerine sahip çıkmaktadırlar. İnsan türünün, yapısına uygun bir yaşam sürdürebilmesi, bizim doğayı korumamıza, kendimize ve gelecek kuşaklara saygımıza bağlıdır. YABAN HAYATININ (FAUNA) KORUNMASININ GEREKLİLİĞİ Doğal Hayatın Korunması İçin Yapılması Gereken Uygulamalar Doğal hayatın devamlılığı,ancak,türlerin içinde bulundukları çevrenin elverişli olmasıyla mümkündür. Çünkü canlılar,ancak çevreleriyle birlikte bir yaşam birliği oluşturabilmektedirler. Gerçekte, ağaçsız bir ağaçkakan, yapraksız bir yaprak biti düşünülemez. Ayrıca, soyları tükenmekte olan tür ve toplulukların devamlılığı için,yeni ve elverişli mekanların oluşturulması gereklidir. Bu mekanlar da milli parklar ve üreme alanlarıdır. Uygun mekanlar hazırlanarak, türlerin korunması çalışmalarına önce ABD de başlanmıştır. 19. yüzyılda bu ülkede kurulan bir milli parkta, bazı türler koruma altına alınmıştır. Türkiye de, milli park kuruluşuna, ilk defa 1958 yılında Yozgat Çamlığı Milli Parkıyla başlanmıştır. Bugün, ülkemizde 19 adet milli park bulunmaktadır. Ayrıca, 81 av koruma ve üretme alanıyla 27 av üretme istasyonu bulunmaktadır. Bu korunak alanları, özel yasalarla yönetildiğinden, içindeki canlılar ve fiziki mekanın geleceği hukuksal güvence altına alınmıştır. İnsan, yeryüzünün canlı ve cansız kaynaklarını değerlendirmeye ilk önce bu işe hayvanları evcilleştirmekle başladı. Koyun, keçi, domuz, at, deve, ördek, kaz, tavuk böylece insanoğlunun buyruğuna girdi. 4

5 Hayvansal besinlerle insanlar daha iyi beslenmeye doğru gelişme gösterdiler. Atın ve devenin insan buyruğuna girmesi tekerleğin keşfi kadar önemli bir olay oldu. Çünkü at ve deve ulaşımda, taşımacılıkta kullanılmaya başlanınca toplumlar arasında alış veriş gelişti,aşılması,geçilmesi zor çöllerin birbirinden ayırdığı insan kümeleri arasında ticaretle birlikte kültürel ilişki, etkileşim arttı. TÜRLERİN YOK OLUŞU Dünyada Yok Olan ve Yok Olma Tehlikesiyle Karşı Karşıya Olan Türler Zoologlar ve paleontologlar (fosil uzmanları), 1600 ile 1900 yılları arasında insan eliyle 75 kuş ve memeli hayvan türünün yeryüzünden yok edildiğini hesaplamışlardır den beri de, gene 75 kuş ve memeli hayvan türü kaybolurken, 1900 dan sonra yok oluş hızı yılda bir türe yükselmiştir de dünya doğal hayatının korunması konulu bilimsel bir toplantının bulgularına göre, yeryüzündeki tüm türler için yok olma hızı yılda 100 türe çıkmıştır. Tahminlere göre, bugün yeryüzünde yaşamakta olan canlı türleri, canlıların tarihi boyunca yaşamış olan türlerin ancak % 1 inden daha az bir bölümünü oluşturmaktadır. Buna göre evrimsel süreç içerisinde, türlerin % 99 u kaybolmuş demektir. Araştırmacılara göre, günümüz insanının neden olduğu tür katliamı, geçmiş çağlarda gözlenen tür kayıplarından 400 kat daha hızlıdır. Günümüzde dünyadaki türlerin yok olma hızı, daha önceki dönemlerde rastlanmayan bir düzeydedir. Yapılan araştırmalar, 1000 ile 1900 yılları arasında, insan eliyle yok edilmiş olan kuş ve memeli türünün 75 dolayında olduğunu ortaya koymuştur. Çağımızda, günde, 3 canlı türünün soyunun tükendiği; on yıl sonrası için yapılan tahminlere göre, bu kaybın saatte 3 türe çıkacağı; 2000 li yıllarda dünyadaki canlı türlerinin yüzde 20 sinin tamamen yok olacağı söylenmektedir. Bu yok oluş nedeniyle günümüzde Kaliforniya kartalı, tüylü gergedan, kuzeydeniz fili ve bazı kurtların tüm bireyleri tamamen yok olmuştur. Ülkemizde Yok Olan Ve Yok Olma Tehlikesiyle Karşı Karşıya Bulunan Türler Türkiye biyolojik çeşitlilik açısından çok zengin bir ülkedir.yurdumuz da 9000 in üzerinde bitki türü yaşamaktadır. Bu sayı bütün Avrupa için 12 bin dolayındadır. Türkiye hayvan türleri açısından da oldukça zengindir. Ülkemizde toplam 120 memeli türü, 413 kuş türü, 93 sürüngen türü, 18 kurbağa türü, 276 deniz, 112 tatlı su balık türü ve bin dolayında böcek türü yaşamaktadır. Bitki ve hayvan türlerinin sayısal çokluğunun yanı sıra,genetik kaynak olma açısından da Anadolu oldukça önemli bir merkezdir. Buğday, arpa, yulaf, nohut, mercimek, kayısı, erik, kiraz, incir ve asmanın gen merkezinin Anadolu olduğu, birçok botanikçi tarafından kabul edilmektedir. Gene, Ankara keçisi, Ankara kedisi, Van kedisi, Kangal köpeği, Sıvacı kuşu, Abant alabalığı, Van inci kefali Anadolu endemik türlerindendir. 5

6 Hayvancılık, balıkçılık ve arıcılık konularında ayrıntılı incelemeler bulunmamakla birlikte, bu türlerle ilgili olarak yapılan ıslah çalışmalarının ortaya çıkarttığı sonuçlarda pek farklı değildir. Ancak, yerli sığır ve tavuk türlerinin,yerlerini, çok yaygın bir biçimde, yabancı ırklara terk ettikleri çok iyi bilinmektedir. Örneğin, Doğu Anadolu nun kırmızı, Trakya nın boz ve Orta Anadolu nun kara ırkı gibi yerli sığır ırkı türlerinin, giderek, yerlerini, Hoşntayn, Montofon ve Jersey gibi yabancı ırklara bıraktıkları bilinmektedir. Gene, kümes hayvanlarından, zengin yerli tavuk ırklarının da yerlerini et ve yumurta yönünden daha verimli olan yabancı türlere terk ettikleri görülmektedir. SULAK ALANLAR Doğal veya yapay,devamlı veya geçici,suları durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketlerinin çekilme devresinde 6m yi geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık, sazlık ve turbiyerleri kapsayan alanlar sulak alanlar olarak tanımlanır. Sulak alanlar, biyolojik çeşitliliğin ve ekolojik dengenin korunması ve devamlılığın sağlanması yönünden büyük öneme sahip ekosistemlerdir. Sulak alanlar, dünyanın en üretken doğal kaynakları olup, insan kullanımı başta olmak üzere binlerce canlı yaşamı için çok önem taşıyan alanlardır. Deltalar, sulak alan tanımlamasına dahil olan farklı ekolojik alanları iç içe bulundurması nedeniyle başta su kuşları ve balıklar olmak üzere binlerce canlıya uygun yaşama ortamı sağlarlar. Geçmişte olduğu gibi bugün de, çevresinde yaşayan halkın yaşamında önemli bir yer tutan sulak alanlar günümüzde bulunduğu bölge ve ülkenin olduğu kadar tüm dünyanın doğal zenginlik müzeleri olarak kabul edilmektedir. Ülkemizdeki sulak alanlar konumu itibari ile herhangi bir ülkeninkinden çok daha fazla önem taşımaktadır. Bunun nedeni; ülkemizin Avrupa, Asya ve Afrika kıtaları arasındaki göç yolları üzerinde bulunmasıdır ki bu da su kuşları için hayati bir önem arz eder. Çağdaş insan, günümüze dek sürdürdüğü teknoloji savaşında, kendi dışında kalan canlıların yaşama şansını giderek artan bir hızla elinden alarak bugün, 1000 hayvan türünü yok olma tehlikesiyle karşı karşıya getirmiş bulunmaktadır. Sulak Alanlar Neden Önemlidir? Sahip olduğu biyolojik çeşitlilik nedeniyle dünyanın doğal zenginlik müzeleri olarak kabul edilen sulak alanlar; doğal işlevleri ve ekonomik değerleriyle yeryüzünün en önemli ekosistemleridir. Sulak alanlar,yeraltı sularını besleyerek veya boşaltarak, taban suyunu dengeleyerek, sel sularını depolayarak, taşkınları kontrol ederek, kıyılarda deniz suyunun girişini önleyerek bölgenin su rejimini düzenler. Bulundukları yörede nem oranını yükselterek, başta yağış ve sıcaklık olmak üzere yerel iklim elemanları üzerinde olumlu etki yaparlar. 6

7 Tortu ve zehirli maddeleri alıkoyarak yada besin maddelerini (azot, fosfor gibi) kullanarak suyu temizlerler. Tropikal ormanlarla birlikte yeryüzünün en fazla biyolojik üretim yapan ekosistemleridir. Başta balıklar ve sukuşları olmak üzere gerek ekolojik değeri, gerekse ticari değeri yüksek zengin bitki ve hayvan çeşitliliği ile birçok türün yaşamasına olanak sağlar. Yüksek bir ekonomik değere sahiptirler. Balıkçılık, tarım ve hayvancılık,saz üretimi, turizm olanaklarıyla bölge ve ülke ekonomisine önemli katkı sağlarlar. ÖNEMLİ KUŞ ALANI NEDİR? Uçabilme özelliği ile binlerce yıldır insanları kendisine hayran eden kuşlar, renkleri ve davranışlarıyla belki de yeryüzünün en etkileyici canlılarıdır. Sadece bilim adamları değil, pek çok amatör kuş gözlemcisi de bu renkli canlıları izlemekte ve araştırmaktadır. Bu nedenle kuşlar, hakkında en çok bilgiye sahip olduğumuz canlı grubudur. Kuşlar, doğayı ve doğadaki değişimleri anlamamıza yardımcı olurlar. Bozkırlardan açık denizlere ve dağların zirvelerine kadar tüm yaşam ortamlarında bulunur ve göç ettikleri için dünyanın farklı coğrafyalarını ekolojik olarak birbirine bağlarlar. Pek çok canlı gibi kuşlarda çevrelerindeki değişimlerden doğrudan etkilenirler. Onları ve popülasyonlarını izlemek, bir anlamda etkileşimde bulundukları yaşam alanının durumunu izlemektir ve bu da doğadaki değişimleri kolayca kavrayabilmemizi sağlar. Günümüzde kuş zenginliğinin, dolayısıyla da yeryüzündeki doğal döngülerin korunabilmesi için bir çok çalışma yapılmaktadır. Bu çalışmaların temel yaklaşımlarından biri alan korumadır. Alan koruma, canlı türlerinin sağlıklı topluluklar oluşturmaları ve yaşam döngülerini devam ettirmeleri için gerekli tüm coğrafyaların doğal özellikleri bozulmadan saklanmasını esas alır. Korunan alanlar hem içerdikleri biyolojik çeşitliliğin devamını sağlarlar, hem de insanların doğa dostu yaşam şekillerini geliştirmeleri için mükemmel bir zemin oluştururlar. Önemli Kuş Alanları, işte bu yaklaşımla belirlenen ve doğadaki kuş türlerinin nesillerini sürdürebilmeleri için özel önem taşıyan coğrafyaları tanımlar. Bu kavram, kuş türleri, diğer canlılar ve doğal kaynaklarla birlikte yer yüzünün en özel doğa alanlarının korunmasını ve sürekliliğini amaçlar. Önemli kuş alanlarının en güçlü yanı, uluslar arası ölçekte önemli olan alanları işaret etmeleridir. Alanları belirleme sürecinde ölçülebilir ve somut kriterlerin kullanılması ise önemli kuş alanları fikrini güçlendiren diğer bir noktadır. Önemli Kuş Alanlarının korunması, sadece kuşların ve diğer canlı türlerin sağlıklı bir yaşam sürmesini amaçlayan bir yaklaşım değildir. Önemli kuş alanları, türlere, yaşam alanlarına ve insanlara odaklanarak var olan doğal yaşam değerlerine sahip çıkmak ve bu değerlerin sürekliliğini sağlamak için geliştirilmiş çok boyutlu bir koruma yöntemidir. 7

8 Önemli Kuş Alanları Tarihçesi Önemli kuş alanları terimi ilk olarak 1981 yılında basılmış olan Avrupa Birliğinin Önemli Kuş Alanları kitabında kullanılmıştır. Daha sonraki yıllarda bu kitap genişletilerek yeniden basılmış ve 1989 yılında tüm Avrupa ülkelerini ve Türkiye yi de kapsayan yeni bir envanter yayınlanmıştır. Aynı yıl Türkiye nin Önemli Kuş Alanları kitabı da ilk kez yayıma girmiştir ile 2000 yılı arasında Avrupa ülkeleri başta olmak üzere Dünyanın pek çok ülkesinde ulusal önemli kuş alanları envanterleri hazırlanmıştır yılında Türkiye nin ikinci önemli kuş alanları kitabı basılmış ve burada 1989 daki envanterde yer almayan pek çok yeni önemli kuş alanları tanımlanmıştır yılında ise Avrupa nın ikinci önemli kuş alanları kitabı yayımlanarak Avrupa daki 3619 önemli kuş alanı belgelenmiştir. Adı geçen son iki yayında, Türkiye de 1996 yılına kadar tanımlanmış olan 97 önemli kuş alanı yer almaktadır yılında içinde 63 yeni önemli kuş alanının bulunduğu Türkiye nin Önemli Kuş Alanları kılavuzu Birdlife International tarafından hazırlanmıştır. Doğa Derneği tarafından hazırlanan bu envanter ile, önceki yıllarda yapılan çalışmalar güncellenmiş ve tüm Önemli Kuş Alanlarının alan sınırları uydu fotoğrafları kullanılarak revize edilmiştir. Türkiye nin nihai Önemli Kuş Alanları envanteri ise kuş gözlemcilerin ve diğer ilgi gruplarının desteğiyle 2005 yılı sonunda tamamlanacaktır. Önemli Kuş Alanları Ve Doğa Alanları Son yıllarda Önemli Kuş Alanları yaklaşımı bitkiler başta olmak üzere pek çok başka canlı içinde kullanılmaya ve Önemli Doğa Alanları adı altında bir bütün olarak ele alınmaya başlanmıştır. Önemli Doğa Alanları Dünya Kuşları Koruma Kurumu, Uluslar arası Doğa Koruma Kurumu, ve Dünya Bitkileri Koruma Kurulu tarafından geliştirilen bilimsel kriterlere göre belirlenir ve bu kriterlerin ekonomik yaklaşımı Önemli Kuş Alanları ile aynıdır. Önemli Doğa Alanlarının Türkiye de belirlenmesi ile ilgili bilimsel çalışmalar Dünya Kuşları Koruma Kurumu ve İngiltere Kraliyet Kuşları Koruma Derneği desteğiyle, Doğa Derneği tarafından sürdürülmektedir. Doğa Derneği, Önemli Doğa Alanları belirleme çalışmalarıyla, Türkiye nin biyolojik çeşitliliğinin ve doğal kaynaklarının bir bütün olarak korunmasını amaçlar. Önemli Kuş Alanları, Önemli Doğa Alanlarının bir alt topluluğudur. Türkiye deki 266 Önemli Doğa Alanının 184 ü aynı zamanda Önemli Kuş Alanıdır. Önemli Kuş Alanı ve Önemli Doğa Alanları, Türkiye nin ulusal alan koruma boşluklarının belirlenmesi ve Avrupa Birliğine giriş sürecinde Natura 2000 alanları ağını oluşturabilmesi için güçlü bir altlık oluşturmaktadır. Türkiye Sulak Alanlar Bakımından Avrupa Ve Ortadoğu nun En Önemli Ülkesidir! Türkiye nin Avrupa,Asya ve Afrika kıtaları arasındaki geçiş noktası üzerinde bulunması, üç tarafının farklı ekolojik karakterdeki denizlerle çevrili oluşu, deniz seviyesinden 5000 metreyi aşan yüksek farklılıkları ve bu özellikleri neticesinde ortaya çıkan iklim çeşitliliği, Türkiye yi sulak alanlar bakımından bulunduğu coğrafyanın en önemli ülkelerinden biri yapmıştır. Batı Palearktik Bölge deki dört kuş göç yolundan ikisinin Anadolu üzerinden geçmesi Türkiye nin önemini arttıran bir başka etken olmuştur. 8

9 2 Şubat Dünya Sulak Alanlar Günü Sulak alanların korunması ve akılcı kullanımını sağlamak üzere geliştirilen ve1971 yılında İran ın Ramsar kentinde imzaya açılan Ramsar Sözleşmesine (Özellikle Sukuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Koruması Sözleşmesi) ülkemiz 1994 yılında taraf olmuş ve aynı yıl Sultan Sazlığı,Seyfe Gölü,Burdur Gölü,Manyas (Kuş) Gölü ve Göksu Deltası nı,1998 yılında ise Akyatan Lagünü, Kızılırmak Deltası, Ulubat Gölü ve Gediz Deltası nı Sözleşme listesine dahil ettirmiştir. Ramsar Sözleşmesi ile Türkiye, başta Sözleşme listesine dahil ettirdiği bu 9 alan olmak üzere, sınırları içerisindeki tüm sulak alanları korumayı, geliştirmeyi ve akılcı kullanmayı uluslar arası düzeyde taahhüt etmiştir yılında Avustralya nın Brisbane kentinde gerçekleştirilen 6. Taraflar Konferansında, Sözleşmenin imzaya açıldığı tarih olan 2 Şubat, Dünya Sulak Alanlar Günü olarak kabul edilmiş ve her yıl sulak alanlar gününün bütün taraflarca sulak alanların önemi,korunması ve akılcı kullanımı konularında kamuoyu bilincini geliştirmeye yönelik çeşitli etkinliklerle kutlanması tavsiye edilmiştir. Dünya Sulak Alanlar Günü 1997 yılından itibaren her yıl önemli bir sulak alanımızın olduğu bir ilimizde çeşitli etkinliklerle kutlanmaktadır. Önemli Kuş Alanlarına Yönelik Tehditler Türkiye de bulunan 184 önemli kuş alanının yalnızca 36 sı üzerinde bilinen bir tehdit yoktur. Kalan 148 i (önemli kuş alanlarının %80 i) ise bir ya da daha çok tehdit ile karşı karşıyadır. Alanların üzerindeki baskı bir çok doğal kaynağın plansız ve yanlış kullanılması nedeniyle son beş yıl içinde büyük hız kazanmıştır. Türkiye deki önemli kuş alanları için en önemli tehdit yürürlükteki su politikaları ve bu çerçevede yapılan barajlar ile tarım alanlarını genişletme çalışmalarıdır. Bunların %25 i tek başına baraj, %11 i ise yine tek başına kurutma çalışmasıdır. Geri kalan ise baraj yapımı, kurutma çalışmaları ve diğer çalışmaların birleşiminden oluşan daha karmaşık müdahaleleri kapsamaktadır. Bu faaliyetler sonucunda günümüze kadar bir çok sulak alan, bozkır ve önemli kuş alanı yok olmuş, bir çoğunun da ekolojik bütünlüğü büyük ölçüde zarar görmüştür. Yakın zamanda uygulanması planlanan bir çok baraj ve sulama projesi, önemli kuş alanları üzerinde ciddi tehditler oluşturmaya devam etmektedir. Tarımsal yoğunlaşma,yeni tarım alanlarının açılması ve kimyasal madde kullanımı bir çok kuş türünün yayılış alanının küçülmesinin ana nedenidir. Öte yandan, özellikle büyük şehirlerin yakınlarında ve Ege-Akdeniz kıyılarında ikinci konutlar ve plansız şehirleşme bir çok Önemli Kuş Alanının geri dönüşsüz zarar görmesine neden olmaktadır. Yüzölçümü bakımından küçük tehditler olarak görünse de yollar, bir çok alanın doğal bütünlüğünün bozulması anlamına gelmektedir. Aşırı otlatma bir çok bozkır türünün üreme başarısının azalmasına ve tıpkı tarımsal yoğunlaşma gibi doğal yayılış alanının büyük ölçüde daralmasına neden olmaktadır. 9

10 Ekonomik ve ekolojik fizibilitesi tam olarak yapılmadan geliştirilen ve sadece kısa vadede kar getiren uygulamalar sonucunda hem yöre halkı hem de o yöredeki canlı türleri zarar görmektedir. Türkiye deki pek çok Önemli Kuş Alanı bunun gibi uygulamaların tehdidi altındadır. GEDİZ DELTASI İZMİR KUŞ CENNETİ İzmir Körfezi nin kuzey doğu kıyılarında uzanan yaklaşık hektarlık bir alanı kaplayan ve hektarı tatlı tuzlu su bataklıkları, tuzcul ve geçici sulak çayırlar, lagünlar ile alüvyon adacıklarından oluşan sulak alan ekosistemi olan Gediz Deltası, ülkemizin en önemli sulak alanlarından biridir. Alanın hektarlık bölümü 1982 yılında Yaban Hayatı Koruma Sahası ilan edilmiş olup, kuş sayısının çokluğu ve çeşitliliği nedeni ile 1991 yılından itibaren İzmir Kuş Cenneti olarak anılmaya başlanmıştır. Ayrıca,deltanın sulak alan özelliği gösteren alanının tamamı 1998 yılında Çevre Bakanlığı nca Ramsar Sözleşmesi listesine dahil edilerek koruma altına alınmış olup,ülkemizdeki 9 Ramsar alanından biridir. Sahip olduğu doğal değerlerin yanı sıra kültürel değerler açısından da önemli olan İzmir Kuş Cenneti nin tamamı Kültür Bakanlığı nca 1999 yılında 1. derece Doğal Sit Alanı olarak kabul edilmiş, 2002 yılında ise 1. derece Doğal Sit Alanı nın deniz sınırları belirlenmiştir.alanın kuzeybatısında bulunan Üçtepeler Mevkii ise yaklaşık 2400 yıl önce kurulmuş Leukai antik şehrine ait kalıntılar nedeni ile Arkeolojik Sit Alanı dır. Doğal yaşamın devamlılığı açısından son derece önemli olan Gediz Delta sı; zengin ve değişik habitatları ile bir açık hava müzesi işlevi görmektedir. Zengin bir faunaya sahip olan alanda çok sayıda böcek türünden, çakal ve yaban domuzu gibi memeli hayvanlara kadar pek çok hayvan türü bulunmakla birlikte alanın fauna açısından esas önemini ise kuşlar oluşturmaktadır. Türkiye de bulunan 426 kuş türünden 230 un üzerinde kuş türü bölgede gözlenmektedir. Dünyada nesli tehlike altında bulunan tepeli pelikan ve küçük kerkenez burada üremektedir. Alan, deniz kuşları, özelliklede sumrular ve martılar için tüm Akdeniz genelinde önemli bir üreme bölgesidir. Deltadaki korunaklı çamur adacıklarında her yıl binlerce çift deniz kuşu kuluçkaya yatar. Kara gagalı sumru Türkiye de yalnız Gediz Deltası nda, büyük sumru ise tüm 10

11 Akdeniz kıyılarında düzenli olarak yalnızca Gediz ve Büyük Menderes Deltası nda üremektedir.bunların yanı sıra alanda; kara leylek, flamingo, mahmuzlu kız kuşu, kızıl şahin, deniz kırlangıcı, gri balıkçıl gibi kuş türleri görülmektedir. Ayrıca, tuzcul bitkilerin hakim olduğu alanda 60 familya,206 cinse ait 306 çeşit bitkisel türü ile Homa Dalyanı nda da 63 çeşit bitkisel plankton türü bulunmaktadır. İzmir Kuş Cenneti Önemli Kuş Alanları, bilimsel bir alan belirleme yöntemi olarak kullanılmakla kalmıyor, geleceğimizin garanti altına alınması için karar vericiler, araştırma kurumları sivil toplum örgütleri ve doğa koruma çalışmalarının bütün paydaşlarının kullanabileceği bir altyapı hazırlıyor. Bu alanlarda yaşayan insanları birbirine bağlıyor, ortak çalışma alanları yaratıyor, kuşlar ve dolayısıyla insanlar üzerindeki tehditlere ve çözüm önerilerine ayna tutuyor. Önemli Kuş Alanları aracılığıyla sadece kuşların değil, insanın ve insanın doğrudan bağlı olduğu doğal kaynakların korunmasını da sağlayabiliriz. Türkiye nin 3 kıta arasındaki coğrafi konumu, yeryüzü şekillerindeki çeşitlilik, iklimsel değişkenlik, çok farklı ana kaya türünün bir arada bulunması ve ile yıl öncesi arasında yaşanmış buzul dönemleri, bu topraklar üzerindeki canlı çeşitliliğine [biyolojik çeşitlilik] neden olan temel biyocoğrafik etkenlerdir. 21. yüzyıla geldiğimizdeyse, doğal süreçlerin milyonlarca yılda bıraktığı izlerin çok kısa bir süre içinde insanlık tarafından yok edildiğini görüyoruz. Biyolojik çeşitlilik, dünyanın doğal çehresinden hızla silinen bu izler arasında yer almaktadır. Tüm dünyada olduğu gibi, Türkiye de de bu yok oluşu en aza indirmek için pek çok doğa koruma projesi yürütülmektedir. Önemli doğal alanların korunması ve sürdürülebilir kullanımı, doğayı korumak için yürütülen çalışmaların ana hedefidir. Küçük Beyaz Balıkçıl (Egretta Garzetta) Yetişkin Küçük Beyaz Balıkçıl 11

12 İzmir Kuş Cenneti nde gözlenen 220 kuş türü arasında bulunan ve populasyon büyüklükleri sürekli olarak azalan önemli bir türdür. Bu türün vücut tüyleri beyazdır. Üreme döneminde ergenlerin ensesinde şerit gibi uzun birkaç tüy ile sırt tarafında saçaklı süs tüyleri bulunur. Saçaklı süs tüyleri eş seçme ve kavga sırasında kabartılarak rakip kuşa gözdağı verilir. Gaga ve bacaklar siyah, ayaklar ve göz sarı renklidir. Orta parmak tırnağının iç tarafı tarak gibi tırtıklıdır. Uçuşları sessiz olup, boynunu S şeklinde kıvırıp başını omuz hizasına çekerek uçarlar. Uçarken sarı ayakları hemen göze çarpar. Küçük Beyaz Balıkçıl doğada Büyük Beyaz Balıkçıl ile (Egretta alba) karıştırılabilir. Ancak Büyük Beyaz Balıkçıl da üreme döneminde ensede uzun tüylerin olmaması, ayrıca gaga ucunun siyah, dip kısmının sarı ve parmaklarında siyah olması ile kolayca ayırt edilebilir. Küçük Beyaz Balıkçıl ın boyu cm, Büyük Beyaz Balıkçılın boyu ise cm arasında değişir. Küçük Beyaz Balıkçıl İzmir Kuş Cenneti nde gözlenen 6 balıkçıl türü arasında tüyleri tamamen beyaz olan en küçük balıkçıldır. İzmir Kuş Cenneti sulak alanında hemen hemen her yerde ve tüm yıl boyunca gözlenebilen önemli bir kuş türüdür. İlk defa burada kuluçkaya yattığı 1982 yılında keşfedilmiş ve bilim dünyasına duyrulmuştur. Bu tür yılları arasında Homa dalyanında 2, Çilazmak dalyanında da 3 adada toplam 5 koloni halinde kuluçkaya yatmıştır. Ancak 1993 yılından sonra kuraklık nedeniyle sazlıklardaki doğal dengenin bozulmasından sonra İzmir Kuş Cenneti sulak alanında 1 çift bile kuluçkaya yatmamaktadır. Kuluçkaya yattığı yıllarda her yıl çiftin ürediği tahmin edilmektedir. Küçük Beyaz Balıkçıl sulak alan içindeki dalyan adalıklarında koloni halinde kuluçkaya yatmış, her bir kolonideki yuva sayıları arasında değişmiştir. Yuvalar adalardaki deniz börülcesi (salicornia sp.) bitkileri üzerine nadirende doğrudan toprak üzerine yapılmıştır. Etraftan toplanan küçük bitki dalları ile yapılan yuvaların dip kısımlarının yumuşak malzeme ile döşenmediği görülmüştür. Kuluçkaya 2-6 yumurta ile yatılır. Yumurtaların uzun, iki ucu sivri ve oval şekilli olup renkleri mat yeşilimsi mavidir. Yuva yapımı ve yumurtlama Nisan ayının 2. haftasında başlar. Kuluçka yerlerine sadık olan bu kuşlar İzmir Kuş Cenneti nde nisan-temmuz ayları arasında kuluçkaya yatmıştır. Kuluçka süresi gün arasındadır. Uçmayan yetişkin yavrular yuvaya bağımlı olmayıp adada gruplar halinde dolaşırlar. Yuvadaki bir haftalık yavruların kendilerine uzatılan bir şeye gagaları ile saldırdıkları ve yuvadan kaçmak istedikleri görülmüştür. Beslenmeleri dışında üreme ve dinlenme sırasında küçük gruplar oluştururlar. Besinlerini her türlü sığ suda arar ve sivri gagasını zıpkın gibi avına fırlatarak gagasıyla yakalar. Beslenme sırasında bitkiler arasında ve taşlar altındaki canlıları ürküterek avlamak için ayakları ile bitki ve taşları karıştırdığı gözlenmiştir. Besinlerini tamamen hayvansal gıdalar oluşturur. Başlıca besinleri küçük tatlı su ve deniz balıkları olup besinleri arasında kurbağa, kurbağa larvaları ile değişik böceklerin nimf ve larvaları da bulunur. İzmir kuş cenneti sulak alanındaki adacıklarda yılları arasında sürekli on yıl kuluçkaya yatan küçük beyaz balıkçıl İzmir Kuş Cenneti tatlı su eko sistemini oluşturan sazlıklara yeterli tatlı su sağlandığında tekrar kuluçkaya yatabilecektir. Bundan sonra tüm yetkililerin görevi ve amacı bu türün tekrar İzmir Kuş Cennetinde kuluçkaya yatmasını sağlayacak her türlü tedbiri aldırmak olmalıdır. İşte o zaman gelecek nesillere daha iyi korunmuş ve geliştirilmiş bir kuş cenneti bırakmış oluruz. 12

13 Küçük Beyaz Balıkçıl Yumurtlama Bölgesi Yumurtadan yeni çıkmış Beyaz Balıkçıl yavruları 13

14 Son Kuşlar Küçük Beyaz Balıkçıl Kolonisi Vaktiyle bu adaya, bu zamanda kuşlar uğrardı. Cıvıl cıvıl öterlerdi. Küme küme bir ağaçtan ötekine konarlardı. İki yıldır gelmiyorlar. Belki geliyorlar da ben farkına varmıyorum. Kuşları boğdular, çimenleri söktüler, yollar çamur içinde kaldı. Dünya değişiyor dostlarım. Günün birinde gökyüzünde, güz mevsiminde artık esmer lekeler göremeyeceksiniz. Günün birinde yol kenarlarında toprak anamızın koyu yeşil saçlarını da göremeyeceksiniz. 14

15 SONUÇ Sulak alanlar, biyolojik çeşitliliğin ve ekolojik dengenin korunması ve devamlılığın sağlanması yönünden büyük öneme sahip ekosistemlerdir. Sulak alanlar, dünyanın en üretken doğal kaynakları olup, insan kullanımı başta olmak üzere binlerce canlı yaşamı için çok önem taşıyan alanlardır. Deltalar, sulak alan tanımlamasına dahil olan farklı ekolojik alanları içiçe bulundurması nedeniyle başta sukuşları ve balıklar olmak üzere binlerce canlıya uygun yaşama ortamı sağlarlar. Geçmişte olduğu gibi bugün de, çevresinde yaşayan halkın yaşamında önemli bir yer tutan sulak alanlar günümüzde bulunduğu bölge ve ülkenin olduğu kadar tüm dünyanın doğal zenginlik müzeleri olarak kabul edilmektedir. Ülkemizdeki sulak alanlar konumu itibari ile herhangi bir ülkeninkinden çok daha fazla önem taşımaktadır. Bunun nedeni; ülkemizin Avrupa, Asya ve Afrika kıtaları arasındaki göç yolları üzerinde bulunmasıdır ki bu da su kuşları için yaşamsal önemdedir. Gediz Deltası, İzmir Kuş Cenneti hemen yanı başımızda, Uluslar arası öneme sahip bir alan. İzmirlilere çocuklarıyla mutlu anlar yaşayabilecekleri bir dünya sunuyor. Yüzlerce yıl pek çok canlıya ev sahipliği yapan delta, her geçen gün biraz daha doldurularak betonla örülmekte. İzmirlilerin bilinçsizce şehirleşmekten vazgeçerek bu cennete sahip çıkmalarını diliyoruz. Sulak alanlar suyunu çektikçe toprağın rengi uçuyor, dudakları derin derin çatlıyor. Biz doğa gönülleri olarak, gelecek kuşaklara sürdürülebilir bir yaşam ve gelecek bırakmak için, herkesi sulak alanlardaki kültürel ve biyolojik zenginliğimize sahip çıkmaya çağırıyoruz. Sulak Alanlardaki çeşitlilik zenginliğimizdir, onu kaybetmeyelim! 15

16 İzmir Kuş Cennetine ulaşım krokileri 16

17 İzmir Kuş Cennetinden Resimler 17

18 Kuş izleme kuleleri 18

19 19

20 20

21 21

22 22

23 23

24 24

25 25

26 KAYNAKÇA ERDOĞAN, İ., EJDER, N. (1997) Çevre Sorunları Nedenler Çözümler, Ankara, Doruk Yayımcılık KELEŞ; R., HAMAMCI, C., Çevre Bilim 4.Baskı, Ankara, İmge Kitabevi GÜNEY, E., Genel Ortam Kirlenmesi Çevre Sorunları, Ankara, İnkılap Kitabevi KIŞLALIOĞLU, M., BERKES, F., Ekoloji ve Çevre Bilimleri, 2.Baskı, Remzi Kitabevi ÖZDEMİR, Ş., (1997) Temel Ekoloji Bilgisi ve Çevre Sorunları, Ankara Hatiboğlu Yayınları, KILIÇ, D.T., EKEN, G.,(2004) Türkiyenin Önemli Kuş Alanları 2004 Güncellemesi, Doğa Derneği, Ankara