Türkiye'nin Rekabetçiliğinde Üniversitelerin Rolü

Transkript

1 Türkiye'nin Rekabetçiliğinde Üniversitelerin Rolü Prof. Dr. A. Hamit SERBEST ÜSİMP Yürütme Kurulu Başkanı Adana ÜSAM Genel Koordinatörü

2 GSYH ve Nüfus Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (M$) Nüfus M.kişi The Global Competitiveness Report KALİTE VE BAŞARI SEMPOZYUMU YENİLEŞİM VE GELECEK,

3 GSYH nın Dünya daki Payı Gross domestic product (valued at purchasing power parity) as a percentage of world GDP 9. KALİTE VE BAŞARI SEMPOZYUMU YENİLEŞİM VE GELECEK, The Global Competitiveness Report

4 Kişi Başına GSYH ($) 9. KALİTE VE BAŞARI SEMPOZYUMU YENİLEŞİM VE GELECEK, The Global Competitiveness Report

5 Orta Vadeli Program Temel Ekonomik Büyüklükler ORTA VADELİ PROGRAM ( ), DPT Müsteşarlığı, Ekim 2010

6 List of countries, economies at each stage of development

7 Global Competitiveness Index ve Karşılaştırması (139 Ülke) 9. KALİTE VE BAŞARI SEMPOZYUMU YENİLEŞİM VE GELECEK,

8 Gelir Dağılımı Yüzde 20 lik Gruplar

9 Teknolojik Yenilik Yeni bir ürün/süreç üretilmesi Üründe yeni tekniklerin geliştirilmesi kalite yükselten maliyeti düşüren Yeni üretim yöntemi veya teknolojileri geliştirilmesi Yenilik Dünya / Ülke / Bölge için Yeni Kuruluş için Yeni

10 Teknoloji ve Ekonomi Teknolojinin Ülkelerin Ekonomik Gelişmişlikleri Üzerine Etkisi Bilimsel Olarak Gösterilmiştir Para Ar-Ge Teknoloji Teknoloji İnovasyon NxPara

11 İnovasyon - Ekonomik Yarar 1873 James Clerk Maxwell Elektromanyetik Teori 1888 Heinrich Hertz Elektromanyetik Teorinin Deneysel Kanıtlanması 1901 Guglielmo Marconi Radyo (Telsiz) Haberleşmenin Mucidi

12 İnovasyon - Teknoloji Günümüzde Yenilik Tesadüflere Bırakılamayacak Kadar Önemli Olmuştur. BİLGİ Ar-Ge İnovasyon BİLGİ Teknoloji Data Information Knowledge

13 BİLGİ Bilgi Toplumu (knowledge society) Bilgi Ekonomisi (knowledge economy) Küresel ekonomik yapıda; bireylerin ekonomik gücü bilgi ve öğrenim düzeyleri ile ülkelerin rekabet gücü beşeri ve sosyal sermayeleri ile Ölçülür

14 Bilgiyi Üretecek Olan İNSAN dır Bitirilen eğitim düzeyi Toplam Okuma yazma bilmeyen veya bilen fakat bir okul bitirmeyen İlkokul (18 M) veya İlköğretim mezunu Ortaokul veya Ortaöğretim mezunu Yüksekokul veya fakülte mezunu Yüksek lisans mezunu Doktora mezunu Bilinmeyen Toplam

15 TZE Ar-Ge İnsan Kaynağı

16 Bin Çalışan Başına TZE Araştırıcı TZE Araştırıcı Sayısı - OECD 2010

17 İnsan Kaynağımıza Gösterilen İlk Hedef İlk Bilim ve Teknoloji Belgesi Prof. Dr. Nimet Özdaş BTYK nın Kuruluşu SCI ye giren dergilerde yayınlanan makale sayısı bakımından sıralama Doçentlik Sınav Yönetmeliği TÜBİTAK ve Üniversitelerin parasal teşvikleri Atama ve Yükseltme Kriterleri

18 Bilimsel Yayın Sayısı Türkiye de Milyon Kişi Başına Düşen Bilimsel Yayın Sayısı Türkiye Kaynaklı Bilimsel Yayın Sayısı

19 Bilimsel Yayın Sırası Milyon Kişi Başına Düşen Bilimsel Yayın Sayısı Bakımından Türkiye nin Dünya Sıralamasındaki Yeri Bilimsel Yayın Sayısı Bakımından Türkiye nin Dünya Sıralamasındaki Yeri

20 Hedef Doğru muydu? 1983 Yılındaki B&T Belgesinde Öğretim Üyelerine Keşke Sanayi de Hedef Gösterilseydi Üniversite-Sanayi İşbirliği de İstenseydi YÖK 2007 Türkiye nin Yükseköğretim Stratejisi, Kamu Hizmeti / Toplumsal sorumluluk Motivasyon:Maddi, Akademik

21 Rekabetçilikte Niye Üniversite??? Ar-Ge Potansiyeli Açısından Bakıldığında İnsan Kaynakları Alt Yapı Ar-Ge Kaynakları Üniversiteler Ön Planda! Ar-Ge Sistemi İçinde Üniversitelerin Payı Gelişmiş Ülkelerde %30 lar Civarında Türkiye de %60 tan Fazla 9. KALİTE VE BAŞARI SEMPOZYUMU YENİLEŞİM VE GELECEK, 21

22 Ar-Ge İnsangücü MYO ve altı: Toplam , Ticari

23 Türkiye Ar-Ge Sistemi ARGEH 2000 ARGEH 2006 ARGE Pers. Pers. YL+ Üniver. % 60,4 % 51,3 % 49,1 % 87,5 Kamu % 6,2 % 11,7 % 17,8 % 4,9 Özel % 33,4 % 37,0 % 33,1 % 7, Yılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetleri Araştırması, TÜİK Haber Bülteni, 28 Şubat 2008

24 Ar-Ge Tanımı Araştırma ve Geliştirme (Ar-Ge) insan, kültür ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bu dağarcığın yeni uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik temelde yürütülen yaratıcı çalışmalardır. 9. KALİTE VE BAŞARI SEMPOZYUMU YENİLEŞİM VE GELECEK, 24

25 Ar-Ge ile Tanışıklığımızın Tarihçesi 1995 DTÖ Subvansiyonlar ve Telafi Edici Önlemler Anlaşması(Uruguay Turu Nihai Senedi) Bu anlaşma ile Türkiye Sanayi Kuruluşlarına Yatırım Teşviği Artık Vermemek Sadece Ar-Ge Bazlı Çalışmalara Teşvik Vermek Bunu da Belirli Bir Orandan Fazla Yapmamak

26 Sürecin Başlangıcı ABD Ambargosu Dünya Bankası, Teknoloji Geliştirme Proje Kredisi Hazine ve DTM koordinatörlüğünde incelemeler Mart 1990 Dünya Bankası raporu, Türkiye nin ekonomik gelişmişlik düzeyi dışa açılma hedefleri teknolojik altyapısı Arasındaki Çelişkilere Vurgu Giderilmesi İçin Gerekenler

27 Tespitler Teknoloji yatırımına uygun mali destek politikalarının eksikliğinden yaşanan beyin göçü Özel sektörde, endüstriyel Ar-Ge çalışmalarında düşüklük Avrupa/OECD ülkelerine ihracat için gereken ulusal kalite güvence sistemi eksikliği Teknoloji geliştirme konusunda üniversitelerin görevindeki tanımsızlık Yerel bilgi üretimini teşvik edecek fikri mülkiyet hakları nın korunmasına yönelik yapının eksikliği

28 Türkiye Gelişmiş bir ülke değildir Ancak, geri kalmış bir ülke de değildir Gelişmekte olan bir ülkedir Gelişmiş ülkelerle sadece uluslar arası pazarlarda değil kendi ülkesinde de rekabet etmek zorunda Bu nedenle, kendi teknolojisini kendi insanı ile üretmek zorundadır

29 1990 KOSGEB 1991 TTGV Sürecin Devamındaki Yapılanmalar 1993 Türkiye B&T Politikası ( ) Dünya teknolojisine yetişmek 1994 İhracata Yönelik Devlet Yardımları BKK İthal-İkame Politikası İhracat 1995 TPE 1995 TÜBİTAK TİDEB - TEYDEB 1997 Türkiye nin Bilim ve Teknoloji Politikası Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Yasası Üniversite-Sanayi Ortak Araştırma Merkezleri 2003 Vizyon 2023 Teknoloji Öngörüsü Çalışması 9. KALİTE VE BAŞARI SEMPOZYUMU YENİLEŞİM VE GELECEK,

30 TÜBİTAK - TEYDEB DESTEKLER o Sanayi Ar-Ge, KOBİ Ar-Ge, Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programları o Proje Pazarları, Başlangıç Destek Programı, Teknogirişim TTGV o Teknoloji Geliştirme, Ortak Teknoloji Geliştirme, Ticarileştirme Projeleri Destekleri o Ön Kuluçka, Risk Paylaşımı, Başlangıç Sermayesi Destekleri KOSGEB o TEKMER, DTİ, Geri Ödemeli/ Ödemesiz Destekler o Avrupa İşletmeler Ağı SANAYİ BAKANLIĞI o TGB, SANTEZ, TEKNOGİRİŞİM, ARGE Merkezleri o AB Fonları

31 TÜBİTAK - TEYDEB 9. KALİTE VE BAŞARI SEMPOZYUMU YENİLEŞİM VE GELECEK,

32 TÜBİTAK-TEYDEB (Ağustos 2008) Başvuru Destek. Tamam. Toplam Proje Sayısı Toplam Kuruluş Sayısı Büyük Firma Proje Sayısı Büyük Firma Sayısı KOBİ Proje Sayısı KOBİ Sayısı

33 İMALAT SEKTÖRÜ Ölçek ( kişi ) İmalat Sanayi Sayısı Yüzdesi İşletme Sahibi %0, %89, %8, %0, %0, %0, %0,37 TOPLAM ,00

34 İMALAT SEKTÖRÜ Toplam Firma 247,000 Ortalama Çalışan Sayısı 3,68 Çalışan (251+) %0,37 Çalışan (10-49) %8,23 Çalışan (1 9) % 89,12 KOBİ lerin Yapısı İstihdam % 61.1 Katma Değer % 27.3 Yatırım Sermayesi % 38 İhracat % 10 Banka Kredisi % 5 Yaklaşık % 95 i düşük teknolojili kuruluşlar 2002 Yılı Genel Sanayi ve İş Yerleri Sayımı İmalat Sanayi Değerlendirmesi, KOSGEB Ekonomik Ve Stratejjk Araştırmalar Merkez Müdürlüğü, Şubat 2005, Ankara

35 Değerlendirme Devlet Yardımlarını Değerlendirme ÖİK Raporu, DPT, Mayıs 2004 Bu rakam Türkiye gibi bir ülkenin yenilikçilik yoluyla rekabet avantajı yaratarak dünya pazarlarında varlığını sürdürmek için gereksinim duyduğu yenilikçi şirket ihtiyacının çok çok altındadır. Kağıt üzerinde Ar-Ge konusunda verilen destekler bu kadar bolken, ülkemizdeki Ar-Ge faaliyetlerinin OECD ortalamasının %60 ı civarında olması, verilen desteklerin göründüğü kadar uygulanmadığının açık bir göstergesidir.

36 Değerlendirme Elif Bascavusoglu-Moreau, Impact of SME Policies on Innovation: The Turkish Case, February 2008, NUMBER 70, Economics Department, Faculty of Social Sciences, The Open University Ulusal İnovasyon Sistemini oluşturan tüm birimler var Çeşitli ana aktörler varsa da sayıları az Yapılar arsında bağlar eksik - KOORDİNASYON Üniversite ile sanayi arasındaki işbirliği yetersiz

37 Patent Başvuruları 9. KALİTE VE BAŞARI SEMPOZYUMU YENİLEŞİM VE GELECEK,

38 Patent Tescilleri 9. KALİTE VE BAŞARI SEMPOZYUMU YENİLEŞİM VE GELECEK,

39 Bin Nüfus Başına Patent OECD 2010 TÜRKİYE YOK

40 ARGEH nın GSYİH ye Oranı (*) Yeni GSYİH kullanılarak hesaplanan Yükseköğretim kesimi Ar-Ge personel harcamalarında 2006 yılından itibaren brüt ücretler kullanılmaktadır.(8 Mart 2008 tarihinde GSYİH TÜİK tarafından revize edilmiştir)

41 ARGEH nın GSYİH ya Oranı (2008) OECD 2010

42 Bütçe Etkin Kullanımı SORUN KAYNAK AZLIĞI DEĞİL TALEP YETERSİZLİĞİ!... Özel Sektör Üniversiteler Araştırma Kurumları Sanayinin ARGE talebi artırılsın Üniversitedeki know-how sanayiye aksın

43 Arayüz Yapıları ve Durumu Sanayi/Üniversite/Araştırma Kuruluşları bir araya getirmek için Uygun Ortam oluşturmak üzere KOSGEB TEKMER Teknoloji Geliştirme Bölgesi ( ) Firma sayısı (% 59 Yazılım) İstihdam edilen personel ( Ar-Ge, Destek) Biten Proje Sayısı Üzerinde çalışılan proje sayısı İhracat 540 milyon A.B.D. Doları Yabancı firma sayısı 64, bu firmalarca yapılan yatırım tutarı 450 M$ Başvurusu yapılan/tasdik edilmiş patent sayısı 301 TÜBİTAK ÜSAMP zedeler

44 AB Destekli Programlar GAP - GİDEM İŞGEM ABİGEM Arayüzler CIP (Competitiveness and Innovation Framework Programme) EEN (Enterprise Europe Network) IPA (Instrument for Pre-accession Assistance) Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı MFIB (Merkezi Finans İhale Birimi)

45 Arayüz Programları GAP-GİDEM Girişimci Destekleme Merkezleri , Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Mardin, Şanlıurfa İŞGEM KİT lerin kapatılması/özelleştirilmesi işsizlik Kredi Tutarı: 250 Mn$ Mn$, Süre: Projede ; 2. projede işçi çıkarıldı ABİGEM AB-MEDA programı kapsamında finanse edilen AB ve TOBB ortak projesi (Mayıs 2010) Gaziantep, İzmir, Kocaeli Denizli, Eskişehir, Kayseri, Konya, Adana, Trabzon, Afyon, Çorum, Erzurum, Malatya, Tekirdağ, Uşak EEN Projesi Konsorsiyum Bütçeleri 3 Yıllık Bütçe ( ) , AB KATKISI ( ) , (%38)

46 Üniversite-Sanayi İşbirliği ÜNİVERSİTE SANAYİ DEVLET ÜNİVERSİTE SANAYİ DEVLET YAKINSAMA ÜÇLÜ SARMAL

47 SORUNLAR / ENGELLER Üniversite Tanımı 2547 ve Döner Sermaye Mevzuatı Üniversitelere İlişkin Mali Mevzuat Karşılıklı Güven Sorunu Öğretim Üyelerinden Beklentiler Öğretim Elemanı Yetiştirme Programları Teknokent Mevzuatının Uygulanması Doçentlik Sınav Yönetmeliği Vasıflı Eleman İstihdamı

48 ANLAYIŞLAR ÜNİVERSİTE Evrensel Konular SANAYİ Firma Problemleri Bilgi ORTAK mülkiyet Zaman endişesi YOK Araştırma sonucu AÇIK Riskin sorumluluğu YOK Bilgi ÖZEL mülkiyet Zaman çok ÖNEMLİ Araştırma sonucu ÖZEL Risk VAR

49 Teknolojik Kabiliyete Göre KOBİ lerin Sınıflandırılması TGB Teknolojik Rekabetçi Araştırma Yürütenler TGB - TEKMER Teknolojik İlerlemeyi Hedefleyenler Düşük Teknolojili KOBİLER - Araştırma bölümü veya eşdeğer bir birim - Teknolojik yapılabilirlikler konusunda uzun dönemli görüşe sahip - Çok fazla mühendis - Bütçeye ait gizlilik - Teknoloji ağına katılabilirlik - Bir Mühendis - Paket çözümleri benimseyebilen/uygulayabilen - Yürütme yardımına ihtiyacı olabilen - Gerçek anlamda teknoloji olanakları olmayan - Buna ihtiyacı olduğunun farkında olmayan - Gerçekten ihtiyacı olmayan

50 OLMASI GEREKENLER KATILIMCI YAKLAŞIM Tarafların beklentileri olabildiğince somutlaştırılmalı Tanımlı servisler Tanımlı politika ve programlar Yönetimde sanayi ağırlığı ve esneklik Akademik elemanlar dışında profesyonel çalışanlar Çalışanlarda endüstriyel deneyim ve girişimcilik İki tarafa da hitap edebilmeli Güven oluşturmalı Mekansal özellikler amaca uygun olmalı Finansal ve Operasyonel bağımsızlık 9. KALİTE VE BAŞARI SEMPOZYUMU YENİLEŞİM VE GELECEK,

51 Türkiye nin Zorluğu Yükseköğretimde Okullaşma Oranının Artırılması - EĞİTİM Yükseköğretimde Kalitenin Korunması İNSAN KAYNAĞI, ALTYAPI Toplumun Gelişimine Katkı Yapmak??? Kamu Görevi Yapmak??? Devletin Ayırabildiği Kaynağın Yetersizliği Devlet ve Vakıf Üniversitelerinin Sayısının ~150 ye Çıkması Bürokratik zorluklar (ANLAYIŞ )

52 Öğretim Üyelerinin KABAHAT BENİM Sınıflandırılması Araştırma Sonuçlarını Yeniliğe Dönüştürenler Araştırma Sonuçlarını Yeniliğe Dönüştürmek İsteyenler Araştırma Yapanlar Araştırma Yapmak İsteyenler Ders Verenler

53 Akademik kariyer ÜNİVERSİTE Eğitim ve araştırma için finansal destek MOTİVASYON UNSURLARI SANAYİ Üniversitenin araştırma altyapısı Kendisinde olmayan uzmanlıklar Öğrenci ve öğretim elemanlarına tecrübe alanları/mezunlara iş alanları Kamu yararına servis misyonu Bölgesel ekonomik gelişmeye katkı Anlamlı problemler belirlemek Potansiyel eleman seçimi Teknolojilerini genişleme, yenileme olanağı Rekabet öncesi araştırma olanakları Kendi araştırma kapasitesini artırma

54 Kamu Hizmeti Yükseköğretim stratejilerinde, kamu hizmeti üretilmesi konusunda, net stratejik seçmeler HENÜZ yoktur Kamu Hizmeti Olarak Anlaşılan Eğitim hizmeti Üniversite hastanelerinin sağlık hizmetleri

55 Olması Gereken Kamu Hizmetleri Sanayinin/ülke savunmasının gerektirdiği yeniliklerin (innovasyon) geliştirilmesi, projelerin yapılması Üniversitelerin yerel kalkınmaya yol göstermesi / etkili bir aktörü olması Toplumun güçsüz kesimlerinin toplumdaki haklarının savunulması

56 Kamu Hizmeti - Akademik Üretilen hizmetlerin kalitesinin iç denetimi olmalı Öğretim elemanlarının bu hizmetlerin üretilmesindeki performanslarının akademik kariyerleriyle açıkça ilişkilendirilmiş olması gerekir Kamu hizmeti üretimine akademik ortamda ne kadar değer verileceğine açıklık kazandırılmalı

57 Nereye Gidiyoruz? TÜBİTAK İŞBAP KOSGEB TEKMER TEKNOKENTLER AR-GE MERKEZLERİ YÖK BİLGİ LİSANSLAMA OFİSİ TEKNOKENT Teknoloji Transfer Ofisleri KOORDİNASYON EŞGÜDÜM Ulusal Arayüz Yapılar Çerçeve Yasası

58 Sonuç TÜBİTAK İŞBAP YÖK BİLGİ LİSANSLAMA OFİSİ TÜBİTAK ÜSAMP Yükseköğretimin yakın zamanda özelleştirilmesinin öngörüldüğünü söylemek yanlış olmaz Ülkemizdeki genç nüfus eğitim sektörü tacirlerinin iştahını kabartmakta - Bazı uluslar arası şirketler Son birkaç yıl içinde sağlık sektöründe yapılanların benzeri şimdi eğitim sektörü için kurgulanmakta Ulusal Arayüz Yapılar Çerçeve Yasası

59 Nereye Gittiğimizi Görmek Mümkün mü? Ülkemizdeki genç nüfus eğitim sektörü tacirlerinin iştahını kabartmakta (Bazı uluslar arası şirketler resmen girmiş durumda) Son birkaç yıl içinde sağlık sektöründe yapılanların benzeri şimdi eğitim sektörü için kurgulanmakta Yükseköğretimin yakın zamanda özelleştirilmesinin öngörüldüğünü söylemek yanlış olmaz Kar amacı güden üniversiteler, şirket üniversiteleri, devlet üniversitelerinin işletme hakkının şirketlere devredilmesi Üniversiteler Bizim Geleceğimizdir

60 Atatürk Diyor ki: Çalışmadan, yorulmadan, öğrenmeden rahat yaşama yollarını itiyat haline getirmiş milletler, evvela kendi haysiyetlerini sonra hürriyetlerini ve daha sonra da istiklallerini kaybetmeye mahkumdurlar.

61 ÇOK ÇALIŞMAK LAZIM ÇOOKKK ÜSİMP ÜNİVERSİTE-SANAYİ İŞBİRLİĞİ MERKEZLERİ PLATFORMU Adana ÜSAM ADANA ÜNİVERSİTE-SANAYİ ORTAK ARAŞTIRMA MERKEZİ Çukurova Teknokent, Ana Bina A-110 Çukurova Üniversitesi Yerleşkesi, Balcalı/ADANA Tel: , Faks: E-posta: usam@cu.edu.tr, Web: