Belli bir bölgede yaģayan ve birbirleriyle sürekli bir etkileģim içinde bulunan canlılar ile bunların cansız çevrelerinin oluģturduğu bütündür

Transkript

1 EKOSİSTEM

2 Belli bir bölgede yaģayan ve birbirleriyle sürekli bir etkileģim içinde bulunan canlılar ile bunların cansız çevrelerinin oluģturduğu bütündür

3 Canlılarla (hayvanlar, bitkiler, mikroorganizmalar) içinde bulundukları maddi ortamı birleģtiren fonksiyonel (iģlevsel) bütün. Yeryüzünde canlı yaratıkların tümü, biyosfer denilen ince bir kabukta yaģar. Biyosferin belirgin özelliği onu oluģturan hayvan ve bitki türlerinin çok çeģitliliği ve yapısındaki düzensizliktir.

4 Belirli bir ortamda yaģayan canlıların tümüne biyosenoz, bunların barındıkları ortama da biyotop denir. Ekosistem bu ikisinin iliģkisi ortak tanımlanabilir; Biyotop + Biyosenaaa = Ekosistem

5 Bir ekosistem biyosferin, bir bölümü ya da parçasıdır; büyüklüğü ya da geniģliği çok değiģik olabilir. Bir su birikintisi, bir buğday tarlası birer ekosistemdir. Fakat kurumuģ bir ağaç kütüğü gibi son derece belirgin ve dar sınırlı öğeler de birer ekosistem parçası sayılabilir.

6 Bu değiģim insan yaģamına birçok yönden zararlı etki yapmaya baģlamıģtır. Nitekim günümüzde çevre koruma, insan ve toplum sağlığı bilinci, ülkelere göre farklı düzeylerde olmakla beraber büyük geliģmeler göstermiģtir

7 Ama kısıtlı ekosistemlerin genellikle zaman içinde sınırlı bir yaģamı vardır. Bu yüzden bunlar birer ekosistem parçası sayılır Bunun tam tersine Afrika savanaları ya da Avrupa nın geniģ yapraklı ormanları gibi, kimi ekosistemler çok geniģ bölgeleri kaplar.

8 Boyutları ne olursa olsun, bir ekosistemin sınırları az çok belirgindir. Çoğunlukla birbirine komģu ekosistem arasında bir geçiģ bölgesi (ekoton) vardır. GeçiĢ bölgesi, bir ormanın kıyı çizgisi gibi veya ekvator ormanından savanalara geçiģte olduğu gibi yaygın bir bölge olabilir. geçiģ bölgelerinin belirgin özelliği, kendine özgü iklimi ve daha zengin faunasıdır. Bunun için, kıyı kuģu türlerinin sayısı kara ve açık deniz kuģlarınınkinden fazladır.

9 Bir ekosistem, insana durağan gözükse bile, jeolojik ölçü içinde evrime uğrar. Nitekim, ılıman Avrupa da, çıplak toprağa canlıların yerleģmesi, otsu bitkilerin öncü olarak yerleģmesiyle baģladı. Sonradan bunun yerini, birbirini izleyen çeģitli bitki toplulukları aldı ve klimaks da denen son evrede ormanlar ortaya çıktı. Ekosistemlerin bu evrimi de bazı yasalarla yönetilir. Evrim süresinde ekosistemlerin karmaģıklığı giderek artar; türlerin sayısı çoğalır; canlı yığın büyür, geniģler.

10 Brüt üretkenlik canlının oranı azalır, brüt üretkenlik solunum oranı bire yaklaģır. Bunun sonucu olarak da net üretkenlik sıfıra yönelir. Klimaks evresindeki bir ekosistem kararlı bir durumdadır: canlı yığını artık büyümez.

11 EKOSİSTEM ÇEŞİTLERİ Belirli bölgede bulunan ve birbiri ile dolaylı ya da dolaysız iliģkide olan canlılarla bu canlıların yer aldığı cansız çevre ekosistemi oluģturur. Doğada büyük ekosistemler ve bunların içerisinde de daha küçük ekosistemler bulunur. Tabiat farklı özellikte pek çok ekosistemin birleģmesinden oluģur. Kara ve su ekosistemi olmak üzere baģlıca iki çeģit ekosistem bulunur.

12 Kara ekosistemlerini çayırlar, çöller, mağara, step, tundra, ova, dağ gibi daha küçük olan ekosistem parçaları oluģturur. Su ekosistemlerini de okyanus, deniz, göl, ırmak, havuz, bataklık gibi ekosistem parçaları oluģturur. Çevredeki ekosistemlerin birleģmesiyle yeryüzünün doğal ortamı oluģmaktadır. Çevredeki her ekosistem çeģidinin kendisine has olan farklı fiziksel ve kimyasal özellikleri bulunur.

13

14 EKOSİSTEMDEKİ BOZULMALARIN ÇEVREYE ETKİLERİ Ekosistemdeki bozulma bir bütün olan çevrenin yapı ve iģleyiģini olumsuz etkiler. Bazı varlıkların azalması diğer bazı varlıkların azalmasına da neden olur. Madde döngülerinin gerçekleģmesi zorlaģır. Sonuçta doğadaki enerji tükenmeye doğru gider.

15 1. Dünya Coğrafyasının Değişmesi Ekosistemin yapı ve iģleyiģini oluģturan iklim, toprak, hava, bitki hayvan gibi faktörlerin olumsuz yönde değiģmesi çevrenin ekolojik özelliklerini de değiģtirir. Uzun süren kuraklıklar sonucu bir ekosistemdeki bitki ve hayvan sayısı hızla azalır. Suların kirlenmesi sonucu suya ıģık giriģi azalır, suyun hava oranı düģer. Toprakta oluģan tahribat ve kirlenmeler önce bitkilerin sonrada diğer canlıların zamanla ölmesine neden olur. Ormanların kesilmesi ve yanması çevrenin çölleģmesine ve sonrasında küresel ısınmaya etkide bulunur.

16 2. İklimin Değişmesi Ġklim Ģartlarının değiģmesi, ekosistemdeki canlı yaģam ve dağılıģını etkiler. Ġklimi değiģen bir bölgede bazı canlılar göç ederken, bazı canlılar ölür veya Ģartlara uymaya çalıģır. Ozon tabakasının incelmesi, ormanların azalması, havanın kirlenmesi, yağıģların azalması, çölleģmenin baģlaması bir bölgedeki iklimin ve coğrafik yapının değiģmesine etkide bulunur.

17 3. Erozyonların Oluşması Toprağın su ve rüzgâr etkisiyle aģınıp, taģınmasına erozyon denir. Çevredeki bitki örtüsünün azalması, Ģiddetli yağmurların yağması, karların kısa sürede erimesi, fırtınaların oluģması, toprağın yanlıģ sürülmesi, eğimli alanlardaki ormanların yanması gibi etkenler erozyonların oluģmasına neden olur.

18 Erozyonlar sonucu bir bölgenin toprağı tahrip olur. Tarım toprağının ürün verimi azalır. Erozyonu önlemek için en etkili yöntem eğimli ve çorak toprakların ağaçlandırılmasıdır. Çünkü bitki kökleri toprağı tutarak erozyonla sürüklenmesini önler. Erozyona uğrayan bir bölgede toprağın yapısı değiģeceği için canlıların yaģamı da tehlikeye girer.

19 4. Su Kaynaklarının Azalması Suların kirlenmesi ve kuruması sonucu çevredeki kullanılabilir su oranı azalır. Çevredeki su kaynaklarının azalmasına, yağıģların düģmesine, tarımsal verimin düģmesine ve hidroelektrik santrallerdeki enerji üretiminin kısılmasına neden olur. Bu durum canlıların beslenmesini olumsuz olarak etkiler. Su oranı azalan topraklarda daha az sayıda bitki yaģar. Ortama uyan bazı hayvanlar bu topraklarda barınır. Kısacası çevre zamanla çölleģir. Doğal özelliklerini de zamanla kaybeder.

20 5. Enerji Kıtlığının Başlaması Madenlerin azalması sonucu termik santraller, su kaynaklarının azalması sonucu hidroelektrik santralleri, petrolün azalması sonucunda ulaģtırma araçlarının kullanım oran ve verimi azalır. Enerji kıtlığının baģlaması durumunda insanların sosyal yaģamı felç olur. Besin zincirinin oluģumunu sağlayan enerji nakli gerçekleģemez. Ortamın biyolojik dengesi bozulur.

21 6. Canlı Çeşitliliğinin Azalması Ekosistemdeki fiziksel ve kimyasal Ģartların değiģmesi canlıların yaģama, yayılıģ ve üremesini etkiler. Bozulan Ģartlara uyanlar yaģarken diğerleri yok olur. Çevredeki bitki sayısının azalması besin zincirindeki canlı tür ve sayısının azalmasına neden olur. Örneğin, ormanların yanma ve kesilmesi sonucu buralarda barınan tüketici canlıların büyük kısmı ölür.

22

23 EKOSİSTEM ÇEŞİTLERİ

24 Ekosistemlerin incelenmesinde kara ve su olmak üzere baģlıca iki büyük sistem ayırt edilebilir. Bir su ekosistemi en küçük su birikintisinden okyanusa kadar değiģen ortamlardaki karģılıklı iliģkileri kapsar. Ortamların farklılığına karģın, suyun canlılar üzerindeki etkisi bu ekosistemde yaģayan canlılarda benzer özellikler yaratmıģtır. Hem su, hem çok daha karmaģık yaģam biçimlerinin gözlendiği kara ekosistemlerini tek tek incelemek olanaksızdır.

25 Bu sistemlerin topluca incelenmesi ise birçok önemli ayrıntının, fiziksel ve kimyasal bileģenlerin canlıların değiģik çevrelerin özelliklerine göre geliģtirdiği uyum biçimlerinin, enerji akıģı ve besin çevriminde ortaya çıkan özelliklerin göz ardı edilmesine yol açar.

26 Bu nedenle canlıların yaģadığı çevreler belli tipler altında toplanarak incelenir. Genellikle su ekosistemleri deniz suyu ve tatlı su (ya da denizler ve iç denizler) olarak ayrılabilir. Ġç sularda kendi içinde durgun sular (göller) ve akarsular olmak üzere iki alt bölüme ayrılır.

27 Kara ekosistemleri yaģama ortamlarına ya da kara çevrelerine göre kutup bölgeleri ve tundra, kuzey ve ılıman bölge ormanları, çayır, otlak, çöl ve yarı çöl alanlar, cangıllar ve yağmur ormanları, savanlar ve öbür astropik ormanlar biçiminde ayrılır.

28

29 Ekosistemde Döngüler 1.GüneĢ 2.Su 3.Karbon

30

31 Orman Ekosistemi

32

33 EKOSĠSTEMĠN ĠġLEYĠġĠ (MADDE VE ENERJĠ AKIġI)

34

35 CANLILAR ARASI ĠLĠġKĠ ekolojik özellikler

36 doğa, hassas olmaktan öte bir cam fanus kadar ince ve kırılgandır.

37 KEKLĠK ve TURAÇ : kuģu ile tarımda zararlı olan süne böceğine karģı biyolojik mücadele yapılabilir. Kontrol altında tutabilir. Ve böylece zirai mücadelede tonlarca zehir /kimyasal doğaya zarar verilmesi engellenir. Pamuk tarlasında otsüne böcek/ mücadelesi için zehirli ilaçlar kullanılmıģ, zararlı olan süne böceği ölmesinin yanında diğer yararlı böcekleryılanlar-yırtıcı kuģlar da ölmüģ fakat bu seferde fareler kitlesel üremiģ ve tarlalar farelerin istilasına uğramıģ!!!!

38 ÇAM KESE BÖCEĞĠ : çam ağaçlarında ve meģçerelerinde primer zararlı olup kitlesel yıkıma, ormanların ölümüne sebep olmaktadır. Bu böceğin predatörü GUGUK kuģudur. Ağaçkakan ağaç gövdesinde, kabukta bulunan zararlı kurt ve larvaları yer, orman ağaçlarınınn ölmesini engeller.

39 ANGUT & TĠLKĠ arasındaki dayanıģma ( angut tilkinin sırtındaki parazitleri yer, buna karģılık tilki de angut kuģunun yumurtasını Korur.)*

40 ARDIÇ FĠDANI : yetiģtirmek çok güçtür. Ancak cılık denilen kuģ bu bitkinin tohumlarını yer ve bünyesinden attıktan sonra tohumun çimlenme engeli (fermentasyon-salgılar sayesinde) ortadan kalkar ve fidecik meydana gelir.

41 Karga ceviz ve kestane gibi tohumları kıģ besini olarak toprağa saklar bazılarını unutur ve fidan olarak topraktan çıkar.

42 YABAN DOMUZU : besinleri aramak için toprağı çiftçi gibi iģler karıģtırır. Böylece ağaçlardan toprağa düģen tohumlar toprakla karıģır ve çimlenmesi sağlanır.doğada hiçbir canlı gereksiz yere yaratılmamıģtır. Herbirinin bir görevi ve fonksiyonu vardır. Ekosistem de zincirin bir halkasıdır. halkadan biri koparsa denge bozulur.

43 YIRTICI KUġLARIN FAYDALARI: besin zincirinde en üstte yer aldıklarından dolayı her türlü besin ile beslenirler. Türden türe neyle beslendikleri çok değiģkendir. Ev faresi, tarla faresi, kör fare, dana burnu, çekirge, küçük karga v.b. tarla zararlılarının yanı sıra sürüngenler, amfibiler ve ölen her türlü hayvanın leģi de temizlenmektedir. Bazı türler çok özelleģmiģtir, balık, arı, çöp yada yılan gibi.

44 Tarla zararlıları, özellikle kara çaylak, bütün deliceler, küçük kerkenez, kerkenez, aladoğan, ulu doğan, Ģahin, kızıl Ģahin, Ģah kartal ve bütün baykuģlar tarafından yenmektedir. Bunların yanı sıra meyvelere zarar veren sığırcıklar (istilacı tür) ve benzeri küçük kuģlar özellikle atmaca, çakırkuģu, delice doğan, bıyıklı doğan ve gökdoğan tarafından yenmektedir.

45 DENĠZ SALYANGOZU : azalırsa bunun yediği Deniz yıldızı sayısı artar. Ve deniz yıldızı da dünyamızın önemli oksijen ( O2 ) ihtiyacını üreten MERCANLAR ve ALGLER i yer.

46 EĞĠRDĠR GÖLÜNDE 11 çeģit doğal balık türü bulunuyorken,etçġl uzun LEVREK türü gölde yaģatılmak için bırakılmıģ. Carnivor olan bu tür Sisteme yapılan bu yanlıģ müdahale sonucunda tür olarak levrek ve sazan kalmıģ diğer türlerin tamamı yok olmuģ.

47 MĠKORĠZA : ağaç kökleri ile bazı mantar türleri arasında karģılıklı yararlanmaya dayanan iliģkidir. Burada mantarlar, bitkilere ihtiyacı olan azotu temin ederler,mantarlarda bitkilerin köklerindeki su ve besin maddelerinden istifade ederler.

48 Ekosistem bir bütündür.zincirin bir halkasına yapılan dıģarıdan müdahale, tüm sistemi etkiler ve tahribine çökmesine sebep olur *Balıkçılar balıkları yediklerini düģündükleri için Beyaz Balinaları öldürmeye baģlamıģlar.. Balık sayıları artacağının aksine hızla azalmıģ..!!.. SEBEP?? Katil balinalar beslenmek için beyaz balina bulamayınca su samuru ve fok balıklarını avlayarak beslenmeye baģlamıģ.

49 susamuru ve fok balıklarının azalması da bunların beslendiği su kirpileri nin sayısını artmasına sebep olmuģ, su kirpilerinin populasyonu artması ile birlikte daha fazla su yosunu yemeye baģlamıģlar buda oksijen üretiminin azalmasına ve de balıkların yumurta bırakacağı yosun olmaması ile de balık sayısında hızla düģüģ olmasına sebep olmuģtur.

50 Ġnsanoğlu kendisine daha iyi yaģam koģulları sağlamak ve sonsuz ihtiyaçlarını karģılamak amacıyla yüzyıllardan beri çevresinde büyük değiģiklikler yapmıģ ve içinde bulunduğu ekosistemlere yeni bir çehre kazandırmıģtır. Ġnsan nüfusunun hızla artması, SanayileĢmenin bir gereği olarak nüfusun büyük bir kısmının kentlerde yaģamaya baģlaması, Ġnsanın ortaya koyduğu teknolojiden kaynaklanan atık maddeler Ġnsanın kendi atıkları atmosfer, kara ve suların fiziksel, kimyasal ve biyolojik karakterlerini değiģtirmiģtir.

51

52 Çevre kirlenmesi; Atmosfer, kara ve suların fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerinin insan ve insanın arzu ettiği canlı türlerinin yaģamına, endüstriyel olaylara ve kültürel değerlere zararlı etkide bulunacak Ģekilde arzu edilmeyen yönde değiģimleridir

53 Çevre kirliliği -Hava kirliliği -Endüstriyel atıklar, -Nükleer atıklar gibi kirlilik konuları ilk akla gelmektedir. Fakat çoğu zaman geleneksel tarımda kontrolsüzce kullanılan; -Sentetik ve kimyasal girdilerin meydana getirdiği kirlilik, doğal dengenin bozulması ve besin zincirleriyle tüm canlılara ulaģarak hayati tehlike oluģturması Diğer kirlilikler kadar önemlidir

54 Hava Kirliliği, -Atmosferin insan, bitki ve hayvan sağlığı ile yaģamlarını tehdit edecek, materyellerin, maddelerin aģınmasına sebeb olacak veya istenmeyen kötü, rahatsız edici kokuların oluģmasına meydan verecek derecede sıvı, gaz ve katı atıklarla kirletilmesidir.

55

56 Hava kirliliğine neden olan maddeler; -Sülfür Bileşikleri Kükürtdioksit (SO 2 ); Fosil yakıtların yanması sonucu oluģur. -Bitkideki Zararı: SO 2 gazı bitkilere stomolar vasıtasıyla diffuzyon yoluyla girerler. Yaprak içine giren SO 2 önce oldukca toksik bir bileģik olan sülfit e daha sonra da sülfat a okside olmaktadır. -Semptomları:yaprak damararası klorozlarından yaprakta beyaz veya kırmızı kahverengi renk değiģimlerinin ortaya çıkması

57 Mezofil hücrelerdeki kloroplastların yok olmasından ileri gelen kloroz, klorofillerin tahrip olmasına neden olmakta ve zarar gören yapraklar olgunlaģmadan dökülmektedir

58 Oksidantlar; Atmosferde Azot Oksitlerle taşıt eksozlarından çıkan hidrokarbonların kimyasal reaksiyonu sonucu oluşan ürünlere denir. -Ozon (O 3 );Hava kirliliği sırasında artar Stomalar yoluyla bitkiye girer. Mezofil hücrelerde zarara yol açar. O 3 zararına uğrayan geniģ yapraklı bitkilerde yaprak üstü kısmında kırmızı-kahve renkli lekeler oluģur. Kloroz ve yaprağın çabuk yaģlanması ortaya çıkabilir. Stomaların kapanmasına neden olur ve net fotozentezi azaltır.

59 -Peroksil Asetil Nitrat (PAN): Bu maddenin zararına uğrayan geniģ yapraklı bitkilerde yaprakların alt kısımlarında parlak gümüģi renkli veya bronz renkli lekeler ortaya çıkar. Bitkilerde yaprak dökümü ve erken yaģlanma görülür

60 -Azot BileĢikleri: NO ve NO 2 ise doğrudan kirleticiler olup, bitkilere en fazla zarar etkisini NO 2 yapar. Azot bileģiklerinin kaynakları; Kömür, fuel oil, gaz, fosil yakıt kullanımı, güç üretim tesisleri, motorlu taģıtlar, tarımsal amaçlı yakmalar (Anız ve orman yangınları gibi), mineral ve organik gübreler, amonyağın troposferdeki elektriklenmelerdir.

61 Bitkilerdeki Etkisi:Yapraklarda lekelenmeler ve yanmalar Ģeklindedir. NO 2 tıpkı SO 2 gibi stomalar aracılığıyla bitki yapraklarına alınarak nitrat ve nitrite dönüģtürülür ve hızla proteinlerin bünyesine geçerler. Mikroskobik incelemelerde hücre içeriğinin tanınmaz hale geldiği, klorofil ve niģastanın yok olduğu gözlenmiģtir. Bunun sonucu olarak fotosentez azalır, hatta durma noktasına gelebilir. 50 mg/m 3 NO 2 bitkiler için zarar etkisi yapmaya baģlar

62 Floritler Flor yerkürede bol miktarda ve yaygın olarak bulunan bir elementtir. Tuğla fabrikaları, aluminyum, gübre, çelik ve diğer maden iģletmelerinden gaz olarak hidrojen florür (HF) veya partikül Ģeklinde atmosfere karıģır.

63 Bitkilerdeki Semptomu: GeniĢ yapraklılarda, yaprak kenarı ve yaprak damar aralarında nekrozlar görülür. Buğdaygillerde yaprak uçlarında kahverengi yanıklar oluģur ve ölü dokularla sağlam dokular kesin çizgilerle birbirinden ayrılır. Kayısı, italyan eriği ve çam gibi bitkiler de floride duyarlı bitkilerdir. Floridin kiraz ve limonda verimin azalmasına, domates ve mısırda genetik anormalliklere neden olduğu saptanmıģtır.

64 Partiküller: Ortalama gaz molekül büyüklüğü 0,0002 µm den büyük ve havada sürekli asılı kalabilen her türlü maddeye partikül denir. Yerleşim bölgelerinde partikül konsantrasyonu g/m 3 arasında değişebilmektedir. Yol kenarları ve trafiğin yoğun olduğu bölgelerde bu oran artabilmektedir.

65 Bitkilerdeki zararı: -Yaprakta birikerek stomaların normal faaliyetlerini engellemekte fotosentez, özümleme gibi yaģamsal faaliyetleri yavaģlatarak büyüme ve verimi azaltmaktadırlar. -Yapılan bir çalıģmada çimento fabrikası yakınlarındaki zeytin ağaçlarında verimin %55,6 oranında azaldığı, elma ağaçları ve fasülyede çimento tozu etkisinin yaprak incelmesi, stomaların kapanması, üst epidermiste kalınlaģma gibi zararlanmalara neden olduğu bildirilmiģtir

66 Karbonmonoksit (CO) Atmosferi kirleten gazlar arasında en fazla ve en yaygın olanıdır. CO nun ana kaynağı petrol ile çalıģan taģıtlardır. -Volkanizma, oksijensiz bazı fermantasyon çevreleri (bataklık gibi) traposferdeki bazı elektrik yüklerinin boģalması, -Kömür, odun yada kendiliğinden yanmalar CO nun baģlıca oluģum kaynaklarıdır. CO nun az miktarlardaki yoğunluğu zararsız olmakla beraber azot metabolizması ile beraber zehir etkisi yapmaktadır

67 Karbondioksit (CO 2 ) Atmosferin normal bileģiminde 350 ppm oranında CO 2 bulunur ve troposferde kalma süresi yıldır. CO 2 kaynakları; hayvan ve bitki solunumları ile fosil yakıt tüketimidir. Yeryüzündeki CO 2 dengesinin bozulması biyolojik yaģam için öldürücü etkiye sahiptir. Karbondioksit, azotositler kükürtdioksit, metan ve ozon gibi hava kirliliğine neden olan bu gazlar atmosferde birikerek dünyayı sarmaktadır.

68 CO tek yönlü filtre görevi yapmaktadır. 2 Yerzünden geri yansıdıktan sonra atmosferden uzaklaģacak olan infrared ıģınları bu tabakaya ve yüksek bulutlara çarpıp yeryüzüne geri yansımakta ve atmosferin sıcaklığının artmasına neden olmaktadır. Dünya genelinde oluģan bu olay seraların çalıģma prensibine benzediğinden Sera Etkisi olarak adlandırılmıģtır

69 Küresel ısınmanın yeryüzünde yaģama ve ekosisteme uzun döneme yayılan ciddi etkileri olacağı kanısı oldukça yaygındır. CO nin aģırı fazlalığının 2 bitkilere doğrudan etkisi; yapraklardaki stomaların artan CO miktarından 2 etkilenip transprasyonun azalması Ģeklindedir.

70

71 Metan (CH 4 ) -CH 4 küresel ısınmada CO 2 den sonra en etkili gazdır ve etkisi CO 2 in küresel ısınmaya yaptığı etkinin yarısı kadardır. CH 4 ın kaynakları sulak alanlar (bataklık, pirinç alanları) maden iģleme, kömür kullanımı, petrol kullanımı ve yerleģim yerlerinin kanalizasyon atıklarıdır.

72 Bu sunum sitesinden yayımlanmıģtır