Dersin Adı: İSLAM MEZHEPLERİ TARİHİ (YAYGIN DİN ÖĞRETİMİ) Öğretim Üyesi: YRD. DOÇ. DR. MUZAFFER TAN

Transkript

1 1 Dersin Adı: İSLAM MEZHEPLERİ TARİHİ (YAYGIN DİN ÖĞRETİMİ) Öğretim Üyesi: YRD DOÇ DR MUZAFFER TAN Dersin Adı: İslam Mezhepleri Tarihi Ders Türü: Teorik Dersin Kodu: YDÖ212 Saatleri/Hafta/Dönem 2/GD Dönem : 4 Yarıyıl DersinYerel kredisi: 2 ECTS kredisi: 1 1 HAFTA DERSİN KONUSU: İslam Mezhepler Tarihinin tanımı, amacı, konusu, metodu ve temel kaynakları 1-Fığlalı, E Ruhi, Çağımızda İtikadî İslâm Mezhepleri, İstanbul Kutlu, Sönmez, İslâm Mezhepleri Tarihinde Usul Sorunu, Mezhepler Tarihinde Metodoloji Problemi İlmi İhtisas Toplantısı, Eylül 2003, TDV İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM), Bağlarbaşı, İstanbul 3-İslam düşünce Ekolleri Tarihi, ed Hasan Onat, Ankara Büyükkara, M Ali, "Bir Bilim Dalı Olarak İslam Mezhepleri Tarihi ile İlgili Metodolojik Problemler", Mezhepler Tarihinde Metodoloji Problemi İlmi İhtisas Toplantısı, Eylül 2003, TDV İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM), Bağlarbaşı, İstanbul 5- Fığlalı, E Ruhi, "İslâm Mezhepleri Tarihi Araştırmalarında Karşılaşılan Bazı Problemler", Uluslararası Birinci İslâm Araştırmaları Sempozyumu (İzmir 1985), ss Kutlu, Sönmez, İslam Düşüncesinde Tarihsel Din Söylemleri, İslâmiyât Dergisi, Cilt:IV, Sayı: 4 (2001), ss 2 HAFTA DERSİN KONUSU: İslâm Mezheplerinin doğuşuna etki eden sebepler ve dinde mezhepler üstü yaklaşım 1-Fığlalı, E Ruhi, Çağımızda İtikadî İslâm Mezhepleri, Birleşik Yayıncılık : İstanbul, Fığlalı, E Ruhi, "İslâm Mezhepleri Tarihi Araştırmalarında Karşılaşılan Bazı Problemler", Uluslararası Birinci İslâm Araştırmaları Sempozyumu (İzmir 1985), ss Onat, Hasan, 99 Soruda İslam Mezhepleri (Yayınlanmamış çalışma) 4-Hizmetli, Sabri, "İtikadi İslâm Mezheplerinin Doğuşuna İctimaî Hadiselerin Tesiri Üzerine Bir Deneme", AÜİFD, XXVI(1983), Kutlu, Sönmez, İslam Düşüncesinde Tarihsel Din Söylemleri, İslâmiyât Dergisi, Cilt:IV, Sayı: 4 (2001), ss 6- İslam Düşünce Ekolleri Tarihi, ed Hasan Onat, Ankara HAFTA DERSİN KONUSU: İslâm düşüncesinin teşekkül devri ve ilk dönemde ortaya çıkan mezhepler; Haricilik: Oluşum süreci, temel görüşleri, literatürü ve İslâm düşüncesindeki yeri; İbadiliğin görüşleri, edebiyatı ve günümüzdeki durumu; Uman ve Kuzey Afrika İbadiliği KAYNAKLAR 1-Watt, W Montgomery, İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri (The Formative Period of Islamic Thought), İn g Çev: ERuhi Fığ alı, l Ankara: Umran Yay, ( 1 2 Baskı=İstanbul: Birleşik Yayıncılık, 1998) 2-Kafafi, Muhammad, "Abû Saîd Muhammad al-azdî al-kalhatî'ye Göre Hâricîligin Doğuşu", çev E Ruhi Fığlalı, AÜİFD, (Ankara 1972), XIII, ss Kutluay, Yaşar, " İbâdîlere Ait Bazı Metinler", AÜİFD,15, 1967, s Fığlalı, E Ruhi, İbâdiye'nin Doğuşu ve Görüşleri, Ankara: AÜ İlâhiyat Fakültesi Yay

2 Fığlalı, E Ruhi, "İbâdiye'nin Siyâsî ve İtikâdî Görüşleri" AÜİFD, (Ankara 1976), XXI, ss Fığlalı, E Ruhi, "Hâricîliğin Doğuşu ve Fırkalara Ayrılışı", AÜİFD, (Ankara 1978), XXII, ss İslam Düşünce Ekolleri Tarihi, ed Hasan Onat, Ankara HAFTA DERSİN KONUSU: Şiilik: Oluşum süreci, temel görüşleri, literatürü, Şii fırkalar ve İslâm düşüncesindeki yeri 1- İslam Düşünce Ekolleri Tarihi, ed Hasan Onat, Ankara Onat, Hasan, Emeviler Devri Şii Hareketleri ve Günümüz Şiiliği, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara Fığlalı, E Ruhi, "İlk Şii Olaylar: Tevvabûn Hareketi", AÜİFD, (Ankara 1983), XXVI, ss Fığlalı, E Ruhi, "Şiîliğin Doğuşu ve Gelişmesi", Milletlerarası Tarihte ve Günümüzde Şiilik Sempozyumu, İstanbul Şubat 1993, ss Fığlalı, E Ruhi, İmamiyye Şiası, 8-İmamiyye Şiası nın İmamet Tasavvuru, Ankra HAFTA DERSİN KONUSU: Mürcie: Oluşum süreci, temel görüşleri, yayıldığı bölgeler, literatürü ve Türklerin İslamlaşma sürecindeki yeri ve önemi 1-Kutlu, Sönmez, Türklerin İslamlaşma Sürecinde Mürcie ve Tesirleri, Ankara İslam Düşünce Ekolleri Tarihi, ed Hasan Onat, Ankara En-Nesefî, Ebû Muti Mekhul bfazl, Kitabu r-red ale l-bida, thk MarieBernand,Annales İslamologiqes, El-Hanefî, Hasan b Muhammed, Kitabu l-irca, Arabica, XXI (1974); 5-Kutlu, Sönmez, İlk Mürciî Metinler: İrca Kasidesi (I) ve İrca Kasidesi (II), AÜİFD, XXXIX (1999), ss Kutlu, Sönmez, İlk Mürciî Metinler ve Kitâbü'l-İrcâ, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 37, Ankara, 1997, ss Salim b Zekvân, "Salim b Zekvân'ın Sîre Adlı Eserindeki Mürcie İli İlgili Kısmın Tercemesi", Notlarla çev Sönmez Kutlu, AÜİFD, 35, Ankara, 1996, ss HAFTA DERSİN KONUSU: Mutezile: İlk Mutezili fikirler ve temsilcileri, Mutezili ekoller, temel görüşleri, literatürü ve İslam düşüncesi üzerindeki etkileri Vehhabiliğin oluşum süreci, temel görüşleri ve günümüzdeki durumu 1-Kadi Abdulcebbar, Şerhu l-usuli l-hamse, nşrahmed b HüseyinbEbi Haşim- Abdulkerim Osman, Kahire 1965; 2- Kadı Abdülcebbâr, Abdullah b Ahmed, Fazlu l-i tizâl ve Tabakâtü l-mu tezile ve Mübâyenetühümli Sâiri l-muhâlifîn, thk Fuad Seyyid, Tunus, İslam Düşünce Ekolleri Tarihi, ed Hasan Onat, Ankara Işık, Kemal, Mutezilenin Doğuşu ve Kelami Görüşleri, Ankara Aydınlı, Osman, İslam Düşüncesinde Aklileşme Süreci -Mutezile'nin Oluşumu ve Ebu'l- Hüzeyl-, Ankara Muhammed b Abdilahhab, Kitabu t-tevhid, 7- Muhammed b Abdilvahhab, Kitabuş-Şübehât 8-Ecer, Ahmet Vehbi, Osmanlı Tarihinde Vehhabi Hareketi, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Yörükân, Yusuf Ziya, Vehhâbilik, AÜİFD, 1(1953) 7 HAFTA DERSİN KONUSU: Ehl-i Sünnet: Kavramsal çerçeve, Rey ve Hadis taraftarları, Eşarilik ve Maturidilik

3 3 1-Maturidi, Ebu Mansur Muhammed b Muhammed, Kitabu t-tevhid, thk Bekir Topaloğlu-Muhammed Aruçi, Ankara 2003; Maturidi, 2-Te vilatu l-kuran, thk Rabıa el-adaviyye, Lübnan el-Eş arî, Ebû l-hasen Ali b İsmâîl, Makâlâtü l-islâmiyyîn ve h-tilâfü l-musallîn, thk Helmut Ritter, Wiesbaden, el-Eş arî, Ebû l-hasen Ali b İsmâîl, Kitâbu l-lüma, thk Richard Mc Charty, Beyrut, el-Eş arî, Ebû l-hasen Ali b İsmâîl, Kitâbu l-ibâne an Usûlü d-diyâne, Medine, Ebû Ubeyd Kâsım b Sellâm, Kitâbu l-îmân, (İslam Düşüncesinde İlk Gelenekçiler içinde), Ankara 2000, ss 7-Es-Sâbûnî, Ebû Osmân İsmâil b Abdirrahmân, Akîdetü s-selef ve Ashâbi l-hadîs, Mecmûatü r-resâili l-kemâliyye fî -Tevhîd içerisinde, , Kahire, trz 8-Kutlu, Sönmez, İslam Düşüncesinde İlk Gelenekçiler-Hadis Taraftarlarının İman Anlayışı Bağlamında Bir Zihniyet Analizi, Kitâbiyât Yayınları, Ankara Kırbaşoğlu, Hayri, "Ashâbü'l-Hadis'in Akâid Edebiyatı", İslâmî Araştırmalar Dergisi, 5 (1987) 10-İslam Düşünce Ekolleri Tarihi, ed Hasan Onat, Ankara Kutlu, Sönmez, İmam Maturidi ve Maturidilik, (Seçki), Ankara Watt, W Montgomery, İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri (The Formative Period of Islamic Thought), İn g Çev: ERuhi Fığ alı, l Ankara: Umran Yay, ( 1 2 Baskı=İstanbul: Birleşik Yayıncılık, 1998) 8 HAFTA DERSİN KONUSU: Günümüzde yaşayan dinî-siyasî içerikli oluşumlar; erken dönem İslâm düşünce ekollerinin günümüzdeki tezahürleri (yaşayan mezhepleri): Günümüzde İmamiye Şiası ve Zeydiye, temel görüşleri, coğrafi dağılımı ve nüfus oranları, literatürü 1-Fığlalı, E Ruhi, Çağımızda İtikadî İslâm Mezhepleri, İstanbul: Selçuk Yayınları, Fığlalı, E Ruhi, İmâmiyye Şîası, İstanbul: Selçuk Yay Tusî, Nasiru d-din, "İmamet Risalesi, çev Hasan Onat, AÜİFD, c XXXV, Ankara Doğan, İsa, Zeydiyye nin Doğuşu ve Görüşleri, Samsun Onat, Hasan, Şîiliğin Doğuşu Meselesi, AÜİFD, XXXVI, (1997), Gökalp, Yusuf, Zeydiyye nin Doğuşu, Görüşleri ve İslam Düşüncesine Katkıları (Yayımlanmamış Makale) 7-Onat, Hasan, Emeviler Devri Şii Hareketleri ve Günümüz Şiiliği, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara Onat, Hasan, "Şii İmâmet Nazariyesi", AÜİFD, c XXXII, Ankara Doğan, İsa, Zeydiyye Mezhebi, Milletler Arası Tarihte ve Günümüzde Şiilik Sempozyumu, İstanbul, Ümit, Mehmet, Zeydiyye-Mutezile Etkileşimi ve Kasım er-ressi, Ankara 2003, (Basılmamış Doktora Tezi) 11- Gökalp, Yusuf, Zeydilik ve Taberistanda Yayılması, Ankara 1999 ( Basılmamış Y Lisans Tezi) 12-İslam Düşünce Ekolleri Tarihi, ed Hasan Onat, Ankara HAFTA DERSİN KONUSU: Babilik-Bahailik ve Kadiyaniliğin oluşum süreci, temel görüşleri, yayıldığı bölgeler ve literatürü 1-Akdes kitabı : Bahai literatüründeki yeri İstanbul : Baha Basım Dağıtım Sanayi ve Ticaret AŞ, [ty] 2-İkan kitabı : Hz Bahaullah ın kutsal eserlerinden Mirza Hüseyin Ali Nuri Bahaullah ; çev Mecdettin İnan İstanbul 1996

4 4 3-Fığlalı, E Ruhi, Bâbilik ve Bahaîlik, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay, Hazreti Abdülbaha nın yazılarından seçmeler / Abdülbaha ; trc Muhsin Mecidi, İstanbul Hazreti Bahaullah / Mirza Hüseyin Ali Nuri Bahaullah ; çev Cüneyt Can, New York Fığlalı, E Ruhi, Kâdiyânîlik (Ahmediyye Mezhebi), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yay Mirza Beşirüddin Mahmud Ahmed, Çağrı, Derleyen Muhammed C Şems, United Kingdom Vaat edilen Mesih ve Mehdi, Hz Mirza Gulam Ahmed in Eserlerinden Derlenmiştir, United Kingdom, Müslüman Ahmediye Cemaati Bülteni, Kasım 2001, Ocak-Şubat İslam Düşünce Ekolleri Tarihi, ed Hasan Onat, Ankara HAFTA DERSİN KONUSU: İsmaililik ve Dürziliğin oluşum süreci, temel görüşleri, yayıldığı bölgeler ve literatürü 1-Daftary, Farhad, Muhalif İslam ın 1400 Yılı İsmaililer Tarih ve Kuram, çev Ercüment Özkaya, Ankara Abdullah Neccar, Mezhebu d-duruz ve t-tevhid, Kahire, Tan, Muzaffer, Erken dönem İsmaililik ve Temel Görüşleri, EKEV, Yıl: 13, Sayı:39 (2009), s Bağlıoğlu, Ahmet, İnanç Esasları Açısından Dürzilik, Ankara Öz, Mustafa, İsmâiliyye, DİA, XXIII, Öz, Mustafa, Nizari İsmaili Mezhebinde Ağa Hanlar Dönemi, İstanbul 1986 (Yayınlanmamış Doktora Tezi ) 8-Fığlalı, E Ruhi, Çağımızda İtikadî İslâm Mezhepleri, İstanbul Öztürk, Mustafa, Aşırı Yorum (İsmaililk), Kitabiyat, Ankara Tan, Muzaffer, Batınılik Kavramı ve Batıni Fırkaların Tasnifi Meselesi Ankara 2000 ( Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) 11-Lewis, Bernard, Haşişiler: Ortaçağ İslam Dünyasında Terörizm ve Siyaset, Çev Ali Aktan, İstanbul İslam Düşünce Ekolleri Tarihi, ed Hasan Onat, Ankara HAFTA DERSİN KONUSU: Nusayrilik ve Yezidiliğin oluşum süreci, temel görüşleri, yayıldığı bölgeler ve literatürü 1-Tavil, Muhammed Emîn, Arap Alevilerinin Tarihi/Nusayriler, -Çiviyazıları yay, İstanbul, Üzüm, İlyas, Türkiye de Alevî-Nusayrî Önderlerinin Eserlerinde İnanç Konularına Yaklaşım, İslâm Araştırmaları Dergisi (2000), s Mushaf-ı Reş 4 Kitabu l-cilve 5- Lescot, Roger, Yezidiler-Din Tarih ve Toplumsal Hayat Cebel Sincar ve Suriye Yezidileri, çev Ayşe Meral, İstanbul Turan, Ahmet, Yezidiler, Samsun Yaltkaya, M Şerafeddin, Yezidiler, DFİM, sene: 1, sayı: 3(1926), Fığlalı, E Ruhi, Çağımızda İtikadî İslâm Mezhepleri, İstanbul: Sinanoğlu, Abdulhamid, -Nusayrilerin İnanç Dünyası ve Kutsal Kitabı, Konya Üzüm, İlyas, Türkiye de Alevî-Nusayrî Önderlerinin Eserlerinde İnanç Konularına Yaklaşım, İslâm Araştırmaları Dergisi (2000), s Turan, Ahmet, Yezidi İnanç ve İbadetleri, OMÜİFD, Sayı 1, Samsun Turan, Ahmet, Yezidiler, OMÜİFD, Sayı 1, Samsun Turan, Ahmet, Yezidilerin Toplumsal Yaşayışları, OMÜİFD, Sayı 5, Samsun İslam Düşünce Ekolleri Tarihi, ed Hasan Onat, Ankara HAFTA DERSİN KONUSU: Tarih boyunca Türklerin benimsediği mezhepler; Alevilik-Bektaşilik: tarihi, sosyokültürel ve inanç boyutuyla

5 5 1- Ecer, Ahmed Vehbi, "Tarihte Türkler, İslamiyet ve Mezhepleri ", Erdem, cilt: 8, sayı: 23, 1996 ( Türklerde Hoşgörü Özel Sayısı : II ), s İmam Maturidi ve Maturidilik, (Seçki), Ed Sönmez Kutlu, Ankara Fığlalı, E Ruhi, "Şiîlik ve Anadolu Alevîliği Arasındaki Farklılıklar ve Benzerlikler, Alevîler/Aleviten, 5-Yörükan, Yusuf Ziya, Anadolu da Aleviler ve Tahtacılar, hz Turhan Yörükan, Ankara Ocak, Ahmet Yaşar, Alevi-Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri, İstanbul, Ecer, Ahmet Vehbi, Türk Kültüründe Ebû Mansur Muhammed Mâtüridî nin Yeri ve Etkisi, Türkler 5, Ankara 2002 s Sarıkaya, Saffet, "Türklerin İslamlaşma Süreçlerinde Mezheplerin ve Tarikatların Yeri", Yeni Türkiye Dergisi Türk Özel Sayısı, Ocak Eröz, Mehmet, Türkiye de Alevilik-Bektaşilik, 9-Fığlalı, Ethem Ruhi, Fığlalı, Türkiye de Alevilik Bektaşilik, 10- Kutlu Sönmez, Türklerin Tarihte Benimsediği Mezhepler ve Kırgızistan daki durum, (yayınlanmamış makale) 11-Kutlu Sönmez, Din Anlayışında Farklılaşmalar Türkiye de Alevîlik-Bektaşîlik, Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara Aleviliğin Teolojisi, sayı ed Sönmez Kutlu, İslamiyat, VI/3, Kutlu, Sönmez, Aleviliğin Dini Statüsü İslamiyat, VI/III, Kutlu, Sönmez, Alevilik-Bektaşiliğin Diyanette Temsili Problemi, İslâmiyât Dergisi, C:4, S:1 (2001), Yaltkaya, Şerafettin, " Selçuklular Döneminde Mezahib", Türkiyat Mecmuası, I (1925), s HAFTA DERSİN KONUSU: Hacı Bektaş-ı Veli, Makalatı, Buyruklar ve Alevilik-Bektaşilik içerisinde Türk düşüncesi izleri ve mezhebi unsurlar (Öğrencilerin hazırlayıp sunacağı Seminer veya Panel) 1-Hacı Bektaş-ı Veli, Vilayet-nâme, hz Abdulbaki Gölpınarlı, Ankara thz 2-Hacı Bektaş-ı Veli, Makalât, hz Esat Coşan, Ankara 1996, 3- Buyruk, Haz Fuat Bozkurt, İstanbul, Buyruk, Sefer Aytekin, Ankara thz 5-Hüsniye, İstanbul thz 6-Üveysilikten Bektaşiliğe, Kitab-ı Cabbar Kulu, hz Hasan Yüksel, Saim Savaş, Sivas Hacı Bektaş Veli, Makalat, sad Abdurrahman Güzel Ankara, Aleviliğin Teolojisi, sayı ed Sönmez Kutlu, İslamiyat, VI/3, Yörükan, Yusuf Ziya, Anadolu da Aleviler ve Tahtacılar, hz Turhan Yörükan, Ankara Eröz, Mehmet, Türkiye de Alevilik-Bektaşilik, 11-Fığlalı, Ethem Ruhi, Fığlalı, Türkiye de Alevilik Bektaşilik, 12-Said, Baha, İttihad Terakki nin Alevilik-Bektaşilik Raporu, 14HAFTA DERSİN KONUSU: Mezhebi metinlerin analizi ve Mezheplerin Harita üzerinden coğrafi dağılımları 1-Mezheplerin kendi kaynaklarından seçme metinler 2 Mezheplerin Coğrafi Dağılımı ve nüfus oranları ile ilgili yayınlanmamış Notlar 3 Ansiklopedi maddeleri 4 Mezheplere ait web sayfaları Öğretim Üyesi Yrd Doç Dr Muzaffer TAN İmza