Türk Toplumunda Sağlık Okur-Yazarlığı Oranlarının Belirlenmesi

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Türk Toplumunda Sağlık Okur-Yazarlığı Oranlarının Belirlenmesi"

Transkript

1 PROTOKOL Sİ NOPSİ S İ Protokol Sinopsisi Tarihi: Çalışma Tasarımı: Sorumlu Araştırıcı: Toplum tabanlı epidemiyolojik saha çalışması Prof. Dr. Erdal Akalın Adres: Acıbadem Mah. Faik Ali Sok. No: 4 Kat:3 Daire :6 Koşuyolu Kadıköy/İstanbul

2 Protokol başlığı Çalışma tasarımı Genel bilgiler ve gerekçe Türk Toplumunda Sağlık Okur-Yazarlığı Oranlarının Belirlenmesi Toplum tabanlı epidemiyolojik saha çalışması Sağlık okur-yazarlığı, bireyin sağlığını iyileştirici şekilde temel sağlık bilgilerini ve hizmetlerini edinebilme, yorumlayabilme ve anlayabilme kapasitesi olarak tanımlanmaktadır (1). Sağlık okur-yazarlığı karmaşık okumaları, dinleyip anlamayı, analitik ve karar verici beceriyi ve bu beceriyi sağlıkla ilgili durumlarda kullanabilmeyi de içermektedir (2). Sağlık okur-yazarlığı, içinde bulunulan koşullara göre değişmekte olup, uzun yıllar süren eğitime ya da genel okuma alışkanlığına bağlı olmak durumunda değildir (3). Hastalar, sıklıkla bilgiyi değerlendirme, riskleri ve kazançları analiz etme, dozajları hesaplama, test sonuçlarını anlamlandırma ya da sağlıkla ilgili bilgilere nasıl ulaşabilecekleri gibi karmaşık bilgi ve tedavi kararlarıyla karşı karşıyadırlar. Kaliteli bir sağlık hizmeti için hastaların, rahatsızlıklarını doğru ifade edebilmeleri ve semptomları olduğu gibi tanımlayabilmeleri gerekmektedir. Yerinde sorular sormaları, verilen tıbbi tavsiyeyi ve tedavi yönergelerini anlayabilmeleri ideal koşullarda beklenen özelliklerdir (4). Düşük sağlık okur-yazarlık seviyesinin sağlık bilgilerini anlayabilmede zayıflığa, prosedür ve talimatları yerine getirmede zorluklara ve sağlık hizmetlerine erişimde problemlere neden olduğu gösterilmiştir (5). Amerikan Tıp Derneği nin ABD de yetersiz sağlık okur-yazarlığının sonuçlarının incelenmesi, hastalar ve doktorlar üzerindeki etkisinin tespit edilmesi, sağlık okur-yazarlığı düzeyini yükseltmek için izlenmesi gereken yöntem ve araştırma konularının tanımlanması amacıyla Bilimsel İşler Konseyi tarafından yürütülen çalışmaya göre, sağlık okur-yazarlığı yetersiz düzeyde olan hastalar, hastalık durumunu etkileyecek seviyede iletişim sorunları yaşamaktadırlar (6). Söz konusu hastalar, sağlık durumlarını ifade etmekte başarısız olmalarının yanı sıra, tıbbi durumlarını ve tedavilerini de yeterince anlamamaktadırlar. Çalışmanın gösterdiğine göre Protokol sinopsisi tarihi: /16

3 yetersiz okur-yazarlık, hospitalizasyon riskini arttırmaktadır. Benzer şekilde, sağlık sistemine geç başvuran bireyler erken koruyucu bakımından faydalanamadıklarından düşük sağlık okur-yazarlık seviyesi hospitalizasyon oranını da arttırmaktadır (7). Bilimsel İşler Konseyi tarafından yürütülen çalışmanın sonuca göre, profesyonellerin ve halkın okur-yazarlık konusundaki farkındalığı, tıp öğrencileri ile doktorların eğitimleri içine girmeli ve hasta-doktor iletişimi iyileştirilmelidir. Mark Williams ve meslektaşlarının, hastaların kendilerinden istenen temel okumaları ve hesaplamaları ne ölçüde gerçekleştirebildiklerini inceledikleri ve hasta üzerinde gerçekleştirilen kesitsel çalışmada hastaların önemli bir kısmının en temel tıbbi yönergeleri okumakta ve anlamakta yetersiz kaldıkları gözlenmiştir (8). Çalışmaya katılan hastaların sı (%41,6) aç karnına ilaç almaları gerektiğini anlamamış, 691 i (%26) bir sonraki randevu tarihini, si (%59,5) ise standart onay bilgi yazısını anlayamamıştır. Yapılan çalışma ile yetersiz okur-yazarlığın, hastaların kendi hastalıklarının teşhis ve tedavisini anlamalarında ve yüksek kalitede tedavi görmelerinde önemli bir engel olabildiği sonucuna varılmıştır. Julie A. Gazmararian ve meslektaşları tarafından İngilizce veya İspanyolca konuşan 65 yaş ve üstü hasta üzerinde gerçekleştirilen çalışma ile düşük işlevsel sağlık okuryazarlığın prevalansı belirlenmiştir. Çalışma sonuçlarına göre, anadili İngilizce olan hastaların %33,9 u, anadili İspanyolca olan hastaların ise %53,9 unun yetersiz ya da düşük okuryazarlık düzeyinde oldukları saptanmıştır (9). Anadili İngilizce olanların yetersiz ya da çok düşük işlevsel okuryazarlık prevalansı %26,8 ile %44 arasında bulunmuştur. Çalışma sonuçlarına göre yapılan analizde çalışma mekanı, ırk/dil, yaş, eğitim düzeyi, meslek ve bilinç zayıflığı, yetersiz ve düşük okur-yazarlıkla anlamlı derecede ilişkili bulunmuştur. Okuma yetisinin, yaşa bağlı olarak ciddi oranda azaldığı gözlenmiştir. Sonuç olarak, düşük okur-yazarlık düzeyinin sağlıkla ilgili mesajların anlaşılmasında sorun yarattığı ve Protokol sinopsisi tarihi: /16

4 hastaların kendi tıbbi sorunlarının çözümünde engel teşkil ettiği ortaya çıkmıştır. Toplumun büyük bir bölümünü etkileyen düşük sağlık okumayazma becerisinin sosyo-ekonomik kayıplar ve uzun süreli kronik hastalıklarla ilişkili olduğu açıkça görülmektedir (10). Düşük sağlık okur-yazarlık seviyesi, düşük sağlık bilgisi, kronik hastalıkların insidanslarında artış, yetersiz hastalık göstergeleri ve koruyucu sağlık hizmetlerinin daha az kullanılması gibi ciddi advers sağlık çıktılarıyla da ilişkilidir (11). Sonuçta, sağlık durumunda düşüşe ve sağlık hizmeti harcamalarında artışa neden olmaktadır (12). ABD de gerçekleştirilen ve okur-yazarlığın sağlık hizmetlerinin kullanımı üzerindeki etkisinin incelendiği çalışmada, düşük sağlık okur-yazarlığı becerisine sahip kişilerin sağlık hizmetlerinden daha fazla yararlandıkları ortaya konulmuştur (13). Okuma yazması olmayanların da dahil edildiği benzer bir çalışmanın sonucunda ortaya konan raporda, yetersiz sağlık okur-yazarlığının ABD ye maliyetinin yıllık 106 ile 236 milyar dolar arasında gerçekleştiği belirtilmiştir (14). Kronik hastalıklar ve çoklu komorbid durumlar sağlık hizmetinde önem verilmesi gereken konulardır. Hastaların sağlık durumları çoğunlukla kendilerinin kronik hastalıklarının yönetim ve tedavisinde bir seri temel yönlendirmenin yapılabilmesindeki istek ve kabiliyetine bağlı olduğu için, kronik hastalıklar sağlık okur-yazarlığı ve sağlık arasındaki etkileşimin açıklanmasında örnek olarak verilebilir (15). Mark V. Williams ve meslektaşları, hipertansiyon ve diyabetli hastaları temel alan, okur-yazarlık düzeyleriyle kronik hastalıkları ve tedavileri konusundaki bilinç düzeyleri arasındaki ilişkiyi inceledikleri kesitsel bir çalışma yürütmüşlerdir. İki şehir hastanesinde yapılan çalışmada, okuryazarlık Yetişkinlerde İşlevsel Sağlık Okur-Yazarlığı Testi ile ölçülmüştür. Hastalıklarına dair bilinç düzeyleri, kliniklerinde kullandıkları eğitim materyallerinde temel unsurlara dayanan 21 hipertansiyon ve 10 diyabet sorusu kullanılarak ölçülmüştür. Çalışmaya 402 hipertansiyon ve 114 diyabet Protokol sinopsisi tarihi: /16

5 hastası dahil edilmiştir. Hipertansiyonlu hastalar arasında yeterli okur-yazarlığı olanların % 92 si 160/100 mm Hg kan basınç seviyesini okuyabiliyorken, yetersiz okur-yazarlığı olanların ancak %55 i bunu okuyabilmiştir. Diyabetli hastalar arasında yeterli okur-yazarlık düzeyinde olanların %94 ünün hipogliseminin semptomlarını bildikleri gözlenmiş, okuryazarlıkları yetersiz olanlarda bu oran %50 de kalmıştır. Çalışmanın sonucuna göre, yetersiz işlevsel okur-yazarlık, hastaları kronik hastalıklar konusunda eğitmekte ciddi bir engeldir (16). Hasta verilen yönlendirmeleri anlamadığında ve/veya verilen yönlendirmelerin yetersiz ve açık olmadığı durumlarda, kronik hastalıkların tedavisi hasta ve hasta yakınları için daha da zorlaşmaktadır (17). Kronik hastalığı olan hastaların sağlık okur-yazarlığının arttırılmasında hastalık yönetimi yaklaşımlarının başarılı sonuçlar verdiği gösterilmiştir (18). Temel sağlık hizmeti alan hastalar arasında yapılan bir çalışmada, temel sağlık hizmetinde sağlık okur-yazarlığı ile sosyo-demografik değişkenler, sağlık algısı ve kronik koşulların varlığı arasında ilişki araştırılmıştır (19). İki temel sağlık hizmeti merkezinde 120 hasta ile gerçekleştirilen kesitsel çalışmada, 50 adet okuma/anlama ve 17 adet sayısal bilgi içeren testler kullanılmış, sıfır-yüz arasında puanlama yapılmıştır. Ki-kare testi ve lojistik regresyon analizlerine göre 43 hastanın (%41) yetersiz ve düşük okur-yazarlık seviyesinde olduğu, 62 hastanın ise (%59) yeterli okur-yazarlık seviyesinde olduğu bulunmuştur.. İşlevsel sağlık okur-yazarlığının ikamet, cins, yaş, medeni durum, meslek, eğitim, maddi durum, sağlık algısı ve kronik koşulların varlığına göre anlamlı şekilde farklılık gösterdiği saptanmıştır. Çalışma, temel sağlık hizmeti alan hastalarda işlevsel sağlık okur-yazarlığından kaynaklanan sorunların yaygın olduğunu göstermiş ve bu konuda daha fazla gözlem yapılmasının gerekliliğini vurgulamıştır. Çalışma sonuçlarına göre düşük okur-yazarlık düzeyi, hastanın sağlığına dair tavsiyeleri anlamasını olumsuz şekilde etkileyebilmekte, tıbbi sorunlarını çözme becerilerini Protokol sinopsisi tarihi: /16

6 sınırlamaktadır. Türkiye de genel okuma-yazma oranı kadınlarda %80,4, erkeklerde %96 olmak üzere toplamda %88 in üzerindedir (20). Ancak, 5,97 yıl olan kişi başına düşen ortalama eğitim süresi (erkeklerde 7,01 yıl, kadınlarda 4,96 yıl) (21) batı ülkelerine oranla oldukça düşüktür. Ülkemizde sağlık okuryazarlığı konusunda yapılan bir çalışma bulunmamaktadır. Ancak, ortalama eğitim süresinin 5,97 yıl/kişi olduğu düşünüldüğünde sağlık okur-yazarlığının da oldukça düşük olduğu sonucuna varılabilir. Ülkemizdeki kronik hastalıkların prevalansı hakkında yapılan birçok çalışma ve rapor bulunmaktadır. Sağlık Bakanlığı raporuna göre, ülkemizde 22 milyon kişi kronik hastalığa sahiptir (22). Türk Kardiyoloji Derneği nin yapmış olduğu bir çalışmaya göre 12 milyon kişinin hipertansiyonu, 12 milyon kişinin yüksek kolesterolü ve 2,8 milyon kişinin de koroner arter hastalığı bulunmaktadır (23). Türk Diyabet Epidemiyoloji Çalışması nda (TURDEP) yetişkinlerde diabetes mellitus, hipertansiyon ve obezite prevalansları sırasıyla %7,2, %29 ve %22 olarak bulunmuştur (24). Yakın zamanda yapılan bir çalışmada ise yetişkin Türk popülasyonunda hipertansiyon prevalansı %31,8 olarak bulunmuş ve bunların sadece %8 inin tansiyonlarının kontrol altında tutulduğu saptanmıştır (25). Sağlık Bakanlığı ve Başkent Üniversitesi tarafından yürütülen Hastalık Yükü çalışması, en sık görülen 6 kronik hastalığın iskemik kalp hastalıkları, serebrovasküler hastalıklar, KOAH, diabetes mellitus, hipertansiyon ve Alzheimer hastalığı olduğunu göstermiştir (26). Tüm bu veriler kronik hastalıkların sağlık hizmetleri alanında önemli bir konu olduğunu ve sağlık okur-yazarlığı ile hasta eğitiminin kronik hastalık tedavisinin başarısında önemli bir etken olduğunu göstermektedir. Kronik hastalıklara karşı bu konularda programların başlatılması ve devam ettirilmesi gerekmektedir. Bu amaç doğrultusunda öncelikle toplumda sağlık okur-yazarlığı oranının ve farkındalık düzeylerinin belirlenmesi gerekmektedir. Protokol sinopsisi tarihi: /16

7 Amaç Birincil Amaç: Türkiye deki sağlık okur-yazarlığı oranının belirlenmesi İkincil Amaç(lar): Sağlık okur-yazarlığı ölçümünde kullanılan yöntemlerin ülkemizde kullanılmasına yönelik adaptasyonunun ve validasyonunun yapılması Sağlık okur-yazarlığına etki eden faktörlerin belirlenmesi Toplum genelinde sağlık okuryazarlığı düzeyinin yükseltilmesi için gerekli verilerin elde edilmesi Okuryazarlık oranı ile sağlık düzeyi arasındaki ilişkinin belirlenmesi Türkiye deki sağlık okur-yazarlığı oranının insani gelişme göstergesine göre saptanan yaşam koşulları, eğitim seviyesi ve ekonomik düzey tabakalarına göre belirlenebilmesi için ön veri elde edilmesi Türkiye de bireysel sağlığa verilen önem hakkında bilgi edinilmesi Sık görülen hastalıklar ile ilgili Türk toplumundaki farkındalığın belirlenmesi Toplumdaki kronik hastalıklara ilişkin bilgi eksikliklerinin nelerden kaynaklandığı ve ne gibi çözümler üretilebileceğinin saptanması Türkiye de sağlık bilgilerine erişimde karşılaşılan sorunların saptanması Türkiye de hekim-hasta ilişkileri hakkında bilgi edinilmesi Çalışma örneklemi Cins, 7 coğrafi bölge ve yerleşim yeri (kır-kent) kotalarına göre Türkiye de %70 oranındaki düşük sağlık okur-yazarlık oranını %10 keskinlik ve %95 güven aralıkları ile gösterebilmek için çalışmaya yaklaşık birey alınması gerekmektedir. Bir nokta beş değerinde bir tasarım etkisi göz önünde bulundurularak çalışmaya dahil edilmesi gereken örneklem büyüklüğü gönüllü olarak belirlenmiştir. Protokol sinopsisi tarihi: /16

8 Merkez sayısı Gönüllü seçim kriterleri Çalışma Türkiye genelinde yapılacak ev ziyaretleri ile gönüllülere ulaşılarak yürütülecek bir saha çalışmasıdır. Çalışmaya dahil etme kriterleri: Aşağıdaki kriterlerin tümünü sağlayan hastalar çalışmaya dahil edileceklerdir: T.C. vatandaşı olanlar, 18 yaşından büyük olanlar, En az bir yıldır çalışmanın yapıldığı yerleşim birimlerinde ikamet edenler, Saha taramasına katılmaya olur vermiş olanlar. Çalışma dışı bırakma kriterleri: Aşağıdaki kriterlerden en az birini sağlayan hastalar çalışma dışı bırakılacaklardır. Okuma-yazması olmayanlar. Saha taramasının yapıldığı hanede ziyaretçi olarak bulunanlar (aynı küme içerisinden gelen ziyaretçiler çalışmaya alınabilir). İletişim bilgilerini vermek istemeyenler. Anket sorularını anlamaya ya da açık ve net cevaplar vermeye engel olacak düzeyde kognitif bozukluğu bulunanlar. Çalışma işlemleri Sağlık okur-yazarlığı düzeyleri kapsamlı bir literatür taraması ile tanımlanacak ve pilot çalışmada geçerliliği belirlenecektir (final protokol öncesinde de olabilir). Önerilen proje adaptasyon-validasyon çalışması ve saha taraması aşamalarını kapsayacak şekilde gerçekleştirilecektir. Adaptasyon-validasyon Çalışması: Okur-yazarlığa ilişkin çalışmalar, çoğunlukla kelime tanımaya ya da metin anlamasına odaklanmaktadır. Okur-yazarlığın daha kapsamlı değerlendirilmesi ve düşük okur-yazarlığın sağlık durumuna etkisini anlamaya yarayacak kavramsal bir çerçeve oluşturulması amacıyla Sağlık Hizmetleri Projesi kapsamında Yetişkinlerde İşlevsel Sağlık Okur-Yazarlığı Testi (Test of Functional Health Literacy in Adults-TOFHLA) (27) Protokol sinopsisi tarihi: /16

9 geliştirilmiştir. Testin ölçmeye çalıştığı okur-yazarlık, bireyin sağlık sistemini anlayıp sistem içerisinde düzgün iletişim kurma becerisiyle ilişkili olup, olağan okur-yazarlık becerisini hedef almamaktadır. TOFHLA, özellikle sayısal ve sözel anlama becerileri üzerine yönelmektedir. Gerçekleştirilecek çalışmada TOFHLA nın soruları, Türkiye koşullarına uyacak şekilde adapte edilip, testin validasyonu yapılacaktır. TOFHLA nın 20 sorudan oluşan sayısal test kısmıyla, hastanın doktor tarafından kendisine verilen sayısal verileri ne derece anladığı ve uyguladığı belirlenecektir. Bu testteki sorular, gerçek yaşamdaki koşullara tamamen adapte edilmiş şekilde hazırlanmış, soru ilerledikçe zorluk seviyesinin de artması öngörülmüştür. TOFHLA nın 50 sorudan oluşan sözel test kısmıyla hastanın, sağlık sisteminde var olan gerçek materyallerle kısa metinleri okuması sağlanmakta ve bunların sonucunda da hastanın okuduğunu ne ölçüde anlayabildiği ortaya konmaktadır. Metinler, sağlıkla ilgili bazı temel yönergeler, hasta hakları ve yükümlülükleri, tıbbi form ve standart hastane bilgi formlarından oluşmaktadır. TOFHLA puanlamasına göre anketi cevaplayanların okuryazarlık düzeyi üç kategoriye ayrılacaktır: 1) Yetersiz sağlık okur-yazarlığı (0-59 puan); 2) Düşük düzey sağlık okuryazarlığı (60-74 puan); 3) Yeterli sağlık okur-yazarlığı ( puan). Puanlama sonuçlarına göre yeterli sağlık okuryazarlığına sahip kişilerin çoğu sağlık metnini okuma, anlama ve yorumlama becerisine sahip oldukları; düşük ya da yetersiz sağlık okur-yazarlığına sahip kişilerin ise, çoğu sağlık metnini okuma, anlama ve yorumlamada zorluk yaşadıkları değerlendirmesi yapılacaktır. Testin Türkçe ye adaptasyonu için aşağıdaki işlemler sırasıyla gerçekleştirilecektir. Hazırlık aşaması (Preparation), TOFHLA ölçeğinin Türkçe ye çevirisi (Forward Translation), Protokol sinopsisi tarihi: /16

10 Türkçe ye çevrilmiş ölçeğin İngilizce ye geri çevirisi (Back Translation), Ölçeğin İngilizce ye geri çevirisinin gözden geçirilmesi (Back Translation Review), Orjinal ile geri çevirinin karşılaştırılması (Harmonization), Gönüllülerde deneme (20 gönüllü) (tek merkezde yapılması planlanmıştır), (Cognitive Debriefing), Deneme sonucunun gözden geçirilip final hale getirilmesi (Review of Cognitive Debriefing Results and Finalization), Hataların düzeltilmesi (Proofreading), Final Türkçe versiyonun tamamlanması. Türkçe ye adapte edilen testin validasyonu için aşağıdaki işlemler sırasıyla gerçekleştirilecektir. İlkokul, lise ve üniversite kotalarına göre 30 bireyin belirlenmesi Bireylere Türkçe testin uygulanması (test) Test uygulandıktan 15 ila 20 gün sonra aynı bireylere testin tekrar uygulanması (re-test) Bireylerin her iki uygulamada testlerde verdikleri yanıtların uyumluluklarının belirlenmesi Saha Taraması: Toplum tabanlı epidemiyolojik saha çalışması olarak tasarlanan çalışma, Türkiye genelinde yapılacak ev ziyaretleri ile gönüllülere ulaşılarak yürütülecektir. Saha işlemlerinde deneyimli sağlık çalışanları görev alacaktır. Tüm sağlık çalışanları anketin uygulanması konusunda eğitilecek ve eğitim almış olan kişiler dışında saha taramasında eleman kullanılmayacaktır. Çalışma cins, 7 coğrafi bölge ve yerleşim yeri (kır-kent) kotalarına göre belirlenen bölgelerde yürütülecektir. Yapılacak ev ziyaretlerinde bireylerin eğitim durumları, yaşanılan yerin özellikleri, çevresel etkenler, tıbbi öyküleri (özellikle diyabet, kolesterol, obezite, hipertansiyon, kalpdamar hastalığı, KOAH, Alzheimer gibi hastalıklar), eşlik eden Protokol sinopsisi tarihi: /16

11 hastalıklar, meslek, gazete-kitap okuma alışkanlıkları, diyet alışkanlıkları, hastaneye gitme sıklıkları ve sağlık hizmetlerinden memnuniyetleri sorgulanacaktır. Ek olarak, Türkçeye adapte edilen TOFHLA ölçeği ile gönüllülerin sağlık okur-yazarlık düzeyleri ölçülecektir. Veri toplama formları veri girişinin yapılacağı merkeze ulaştırılacaktır. Değerlendirme kriterleri Cins, 7 coğrafi bölge ve yerleşim yeri (kır-kent) tabakalarına göre Türkiye deki sağlık okur-yazarlığı seviyeleri. Toplumda sık görülen hastalıklar ile ilgili farkındalık oranları Sağlık okur-yazarlığına etki eden faktörler Toplumun sağlık hizmetlerine ulaşım imkanlarını etkileyen faktörler Veri Kalitesinin Sağlanması ve Veri Yönetimi Saha taramasında toplanan formların bilgisayar ortamına geçirilmesi çift veri girişi ile yapılacaktır. Her veri toplama formunun (VTF) iki kez farklı veri operatörleri tarafından bilgisayara girilmesi yolu ile iki veritabanı oluşturulacaktır. Bu iki veritabanı birbiri ile karşılaştırılacak ve birbiri ile uyumsuz girişler kontrol edilerek düzeltilecektir. Tüm alanların her iki girişte de aynı olduğu konfirme edildikten sonra ana veri tabanına bu veriler aktarılacaktır. VTF mürekkepli kalemle okunur bir şekilde doldurulmalıdır (siyah tercih edilir). Gönüllülerin isimlerinin baş harfleri, doğum tarihleri belirtilmelidir. İstenen bütün bilgiler VTF de sağlanan alanlara girilmelidir. Veri toplama formundaki veriler Araştırma Kuruluşu kapsamındaki Veri Yönetimi ve İstatistik Departmanınca veritabanına kaydedilecek ve saklanacaktır. Kilitlenmiş olan veritabanı istatistiksel analiz için kullanılacaktır. Sorumlu Araştırıcı araştırma ile ilgili olan tüm dokümanları 5 sene saklayacaktır. İstatistik analiz planı Demografik ve diğer bilgilerin tanımlayıcı analizleri sayısal değişkenler için ortalama, standart sapma, ortanca, minimum, Protokol sinopsisi tarihi: /16

12 maksimum değerlerini gösteren tablolar, kategorik değişkenler için satır ve sütun yüzdelerini de içeren sıklık tabloları olarak verilecektir. Gönüllülerdeki sağlık okur-yazarlığı oranlarının dağılımı, her cins, 7 coğrafi bölge ve yerleşim yeri (kır-kent) kotalarına göre ayrı ayrı tabakalanmış olarak verilecektir. Etik konular Çalışma kapsamında Ankara 1 No lu Klinik Araştırmalar Etik Kurulu na onay için başvuruda bulunulacaktır. Ayrıca, saha taraması işlemleri için Sağlık Bakanlığı ndan gerekli izin alınacaktır. Çalışmaya dahil edilen tüm bireylerden bilgilendirmeyi takiben çalışmaya katılımları için yazılı olur belgesi alınacaktır. Bu çalışma, herhangi bir müdahale içermeyen izlem çalışmasıdır. Bu nedenle İlaç Araştırmaları Yönetmeliği kapsamında değildir. Saha taraması süresi Çalışma süresi Çalışma takvimi 8 ay 12 ay Çalışmada aşağıda verilen tüm aşamaların 12 ayda tamamlanması planlanmıştır: 1. Adaptasyon-validasyon aşaması (2 ay) 2. Veri toplama/saha taraması (8 ay) 3. Veri girişi ve veri yönetimi (10 ay) 4. İstatistik analiz ve raporlama (2 ay) Protokol sinopsisi tarihi: /16

13 Tablo 1. Çalışma Takvimi Proje aşaması Adaptasyon-validasyon aşaması x x Veri toplama/saha taraması x x x x x x x x Veri girişi ve veri yönetimi x x x x x x x x x x İstatistik analiz ve raporlama x x Protokol sinopsisi tarihi: /16

14 KAYNAKLAR 1. Peerson A. and Saunders M. Health literacy revisited: what do we mean and why does it matter? Health Promot. Int., April 16, 2009; (2009) dap014v1. 2. Healty People 2010: Understanding and Improving Health. US Department of Health and Human Services. 2nd ed. Washington, DC: US Government Printing Office, November Understanding Health Literacy and its Barriers (CBM ). Current Bibliographies in Medicine US National Library of Medicine Rudd Rima, Kirsch Irwin, Yamamoto Kentaro. Literacy and Health in America. Policy information Report. Policy Information Center. Educational Testing Service. Princeton P: 2-3; Nielsen-Bohlman Lynn, Panzer Allison M., Kindig David A., Health Literacy: A Prescription to End Confusion. Committee on Health Literacy. Institute of Medicine of The National Academies. The National Academies Press. Washington, DC. 2004; Health Literacy. Report of the Council on Scientific Affairs, Ad Hoc Committee on Health Literacy fort he Counsil on Scientific Affairs. American Medical Association. JAMA. Feb Davis Tc, et. al. Practical assessment of adult literacy in health care, Health Education and Behavior 1998; 25: Williams Mark V., Parker Ruth M., Baker David W, Parikh Nina S., Pitkin Kathryn, Coates Wendy C., Nurss Joanne R. Inadequate Functional Health Literacy Among Patients at Two Public Hospitals. 1995;274(21): Gazmararian Julie A., Baker David W., Williams Mark V., Parker Ruth M., Scott Tracy L., Green Diane C., Fehrenbach S. Nicole, Ren Junling, Koplan Jeffrey P. Health Literacy Among Medicare Enrollees in a Managed Care Organization. JAMA. 1999;281: Davis TC, et al. Rapid estimate of adult literacy in medicine. A Shortened screening instrument, Family Medicine 1993; 25: Parker RM, et al. The test of functional health literacy in adults. A new instrument for measuring patients literacy skills, Journal of General Medicine 1995; 10: Howard D., Gazmararian J. A., Parker R., The impact of low health literacy on the medical costs of Medicare managed care enrollees. The American Journal of Medicine, Volume 118, Issue 4, 2005; Health Literacy fact Sheet. The Center for health Care Strategies and National Academy on an Aging Society. 1998; 202: Protokol sinopsisi tarihi: /16

15 14. Vernon John A., Trujillo Antonio, Rosenbaum Sara, DeBuono Barbara, Report on The Low Health Literacy: Implications for National Health Policy. University of Connecticut p: Gazmararian Julie A., Williams Mark V., Peel J., Baker DW. Health literacy and knowledge of chronic disease. Patient Education Counseling Nov. 51(3): Williams Mark V., Baker David W., Parker Ruth M., Nurss Joanne R. Relationship of Functional Health Literacy to Patients Knowledge of Their Chronic Disease. Arch Intern Med. 1998;158: Jackson Hester E. & Stevens-Ratchford R. Health Literacy and the Role of the Speech-Language Pathologist. American Journal of Speech-Language Pathology Vol May Pleasant A. and Kuruvilla S. A tale of two health literacies: public health and clinical approaches to health literacy. Health Promot. Int., June 1, 2008; 23(2): Jovic-Vranes Aleksandra, Bjegovic-Mikanovich Vesna, Marinkovich Jelena. Functional Health Literacy among Primary Health-Care Patients: data from Belgrade pilot study. Journal of Public Health. Oxford Journals. Oxford University Press. 19 May Doi: /pubmed/pdf Hane halkı İşgücü Anketi, Nüfus ve Kalkınma Göstergeleri, Türkiye İstatistik Kurumu, 2008; Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. Ankara, s: Kronik Hastalıklar Raporu. TC Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü. 16 Şubat Türkiye Hipertansif Hastalarda İnme Riski Araştırması (THİNK), Türk Kardiyoloji Derneği. 21. Ulusal Kardiyoloji Kongresi. Sunan: Dr. Giray Kabakçı. 27 Kasım Satman İ, Yılmaz T, Şengül A, Salman S, Salman F, Baştar İ, Sargın M, Dinççağ N, Karşıdağ K, Uygur S, Kalaça S, Özcan C, King H, Tütüncü Y ve TURDEP Grubu: Türkiye de diyabet ve risk faktörlerinin popülasyon bazlı araştırması: Türkiye Diyabet Epidemiyolojisi Araştırması (TURDEP) Sonuçları. Calamus 1:1-10, Arıcı M. Altun B., Erdem Y., Derici Ü., Nergizoğlu G., Turgan Ç., Sindel Ş., Erbay B., Karatan O., Hasanoğlu E., Çağlar Ş. Türk Hipertansiyon Prevalans Çalışması. Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği s:6. Protokol sinopsisi tarihi: /16

16 26. Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet-Etkililik Projesi, Hastalık Yükü Final Raporu, TC Sağlık Bakanlığı Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü. Başkent Üniversitesi. Ankara. Aralık s: Nurss Joanne R., Parker Ruth M., Williams Mark V., Baker David W., TOFHLA: Test of Functional Health Literacy in Adults. Peppercorn Books&Press. NC Protokol sinopsisi tarihi: /16

SAĞLIK OKUR YAZARLIĞI

SAĞLIK OKUR YAZARLIĞI SAĞLIK OKUR YAZARLIĞI Doç.Dr.Miğraci TOSUN Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum AD 1/34 HASTALARDAN BEKLENEN Rahatsızlıklarını doğru ifade edebilmeleri ve semptomları olduğu

Detaylı

Dünyanın En Önemli Sağlık Sorunu: Kronik Hastalıklar. Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FIDSA, FEFIM (h)

Dünyanın En Önemli Sağlık Sorunu: Kronik Hastalıklar. Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FIDSA, FEFIM (h) Dünyanın En Önemli Sağlık Sorunu: Kronik Hastalıklar Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FIDSA, FEFIM (h) Sağlık Sisteminde Karışıklığa Yol Açabilecek Gelişmeler Bekleniyor Sağlık harcamalarında kısıtlama (dünya

Detaylı

Dünyada ve Türkiye de Kronik Hastalıklar. Prof. Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FRCP, FIDSA Hacettepe Üniversitesi emekli Öğretim Üyesi

Dünyada ve Türkiye de Kronik Hastalıklar. Prof. Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FRCP, FIDSA Hacettepe Üniversitesi emekli Öğretim Üyesi Dünyada ve Türkiye de Kronik Hastalıklar Prof. Dr. H. Erdal Akalın, FACP, FRCP, FIDSA Hacettepe Üniversitesi emekli Öğretim Üyesi Dünya Sorunu Dünya Sağlık Örgütü (WHO) raporlarına göre kronik hastalıklar

Detaylı

YETİŞKİNLERDE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI. Emel FİLİZ, Yrd.Doç.Dr. Selçuk Üniversitesi Sağlık Yönetimi Bölümü

YETİŞKİNLERDE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI. Emel FİLİZ, Yrd.Doç.Dr. Selçuk Üniversitesi Sağlık Yönetimi Bölümü YETİŞKİNLERDE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI Emel FİLİZ, Yrd.Doç.Dr. Selçuk Üniversitesi Sağlık Yönetimi Bölümü Sağlığın en temel belirleyicisi hangisidir? a. Yaş b. Gelir düzeyi c. Okuryazarlık d. Öğrenim durumu

Detaylı

Özgün Problem Çözme Becerileri

Özgün Problem Çözme Becerileri Özgün Problem Çözme Becerileri Research Agenda for General Practice / Family Medicine and Primary Health Care in Europe; Specific Problem Solving Skills ANKARA ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ AİLE HEKİMLİĞİ

Detaylı

YETİŞKİNLERDE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI

YETİŞKİNLERDE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI YETİŞKİNLERDE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI Zeynep ÖZTÜRK Düzce İbn-i Sina MTAL Müdür Yardımcısı (Sağlık Hizmetleri Alanı) Okuryazarlık Nedir? Değişik türdeki yazılı kaynakları, kayıtları kullanarak tanımlama,

Detaylı

Türk Hipertansiyon İnsidans Çalışması

Türk Hipertansiyon İnsidans Çalışması Türk Hipertansiyon İnsidans Çalışması Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği 22 Mayıs 2008 - Antalya Sunuş Saygıdeğer Meslektaşlarımız, Hipertansiyon, dünyada ve ülkemizde görülme sıklığı giderek

Detaylı

DÜNYADA VE TÜRKİYE DE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI

DÜNYADA VE TÜRKİYE DE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI DÜNYADA VE TÜRKİYE DE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI Prof.Dr.Deniz Çalışkan Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD. caliskan@medicine.ankara.edu.tr Günümüz bireyi her gün sağlık ile ilgili bir konuda

Detaylı

Tıp ve Sağlık Okuryazarlığı

Tıp ve Sağlık Okuryazarlığı Tıp ve Sağlık Okuryazarlığı Mehmet ÜYÜKLÜ Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalı Sağlık Okuryazarlığı Okuryazarlık kavramı geleneksel olarak kişinin okuma ve yazma becerisi

Detaylı

Üniversite Hastanesi mi; Bölge Ruh Sağlığı Hastanesi mi? Ayaktan Başvuran Psikiyatri Hastalarını Hangisi Daha Fazla Memnun Ediyor?

Üniversite Hastanesi mi; Bölge Ruh Sağlığı Hastanesi mi? Ayaktan Başvuran Psikiyatri Hastalarını Hangisi Daha Fazla Memnun Ediyor? Üniversite Hastanesi mi; Bölge Ruh Sağlığı Hastanesi mi? Ayaktan Başvuran Psikiyatri Hastalarını Hangisi Daha Fazla Memnun Ediyor? Ebru Turgut 1, Yunus Emre Sönmez 2, Şeref Can Gürel 1, Sertaç Ak 1 1 Hacettepe

Detaylı

HEMODİYALİZ HASTALARININ GÜNLÜK YAŞAM AKTİVİTELERİ, YETİ YİTİMİ, DEPRESYON VE KOMORBİDİTE YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

HEMODİYALİZ HASTALARININ GÜNLÜK YAŞAM AKTİVİTELERİ, YETİ YİTİMİ, DEPRESYON VE KOMORBİDİTE YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ HEMODİYALİZ HASTALARININ GÜNLÜK YAŞAM AKTİVİTELERİ, YETİ YİTİMİ, DEPRESYON VE KOMORBİDİTE YÖNÜNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ 22.10.2016 Gülay Turgay 1, Emre Tutal 2, Siren Sezer 3 1 Başkent Üniversitesi Sağlık

Detaylı

Türkiye Ev Kan Basıncı Ölçüm Aletleri Çalışması Sonuçları. Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği 21 Mayıs 2011-Antalya

Türkiye Ev Kan Basıncı Ölçüm Aletleri Çalışması Sonuçları. Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği 21 Mayıs 2011-Antalya Türkiye Ev Kan Basıncı Ölçüm Aletleri Çalışması Sonuçları Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği 21 Mayıs 2011-Antalya Sunuş Saygıdeğer Meslektaşlarımız, Hipertansiyon, dünyada ve ülkemizde

Detaylı

Türkiye Klinik Kalite Programı

Türkiye Klinik Kalite Programı Türkiye Klinik Kalite Programı 3 Mayıs 2013 Dr. Hüseyin ÖZBAY Amaç: Türkiye de klinik kalitenin izlenmesi ve değerlendirilmesine yönelik mevcut durum tespitinin yapılması ve klinik kalite ölçme ve değerlendirme

Detaylı

PSİKİYATRİK BOZUKLUKLARIN EPİDEMİYOLOJİSİ*

PSİKİYATRİK BOZUKLUKLARIN EPİDEMİYOLOJİSİ* İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri 25 TÜRKİYE DE SIK KARŞILAŞILAN PSİKİYATRİK HASTALIKLAR Sempozyum Dizisi No:62 Mart 2008 S:25-30 PSİKİYATRİK BOZUKLUKLARIN EPİDEMİYOLOJİSİ*

Detaylı

HEMODİYALİZ HASTALARININ HİPERTANSİYON YÖNETİMİNE İLİŞKİN EVDE YAPTIKLARI UYGULAMALAR

HEMODİYALİZ HASTALARININ HİPERTANSİYON YÖNETİMİNE İLİŞKİN EVDE YAPTIKLARI UYGULAMALAR HEMODİYALİZ HASTALARININ HİPERTANSİYON YÖNETİMİNE İLİŞKİN EVDE YAPTIKLARI UYGULAMALAR Feray Gökdoğan 1, Duygu Kes 2, Döndü Tuna 3, Gülay Turgay 4 1 British University of Nicosia, Hemşirelik Bölümü 2 Karabük

Detaylı

T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI Emniyet Genel Müdürlüğü Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı

T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI Emniyet Genel Müdürlüğü Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI Emniyet Genel Müdürlüğü Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığı ANKARA 2018 2 İçindekiler Sayfa 1. Giriş ve Amaç... 4 2. Gereç ve Yöntem... 4 2.1. Araştırmanının Türü ve Örneklem...

Detaylı

AVRASYA ÜNİVERSİTESİ

AVRASYA ÜNİVERSİTESİ Ders Tanıtım Formu Dersin Adı Öğretim Dili Diyabet Hemşireliği Uygulama Türkçe Dersin Verildiği Düzey Ön Lisans () Lisans (X) Yüksek Lisans( ) Doktora( ) Eğitim Öğretim Sistemi Örgün Öğretim (X) Uzaktan

Detaylı

Kronik Böbrek Hastalarında Eğitim Durumu ve Yaşam Kalitesi. Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi

Kronik Böbrek Hastalarında Eğitim Durumu ve Yaşam Kalitesi. Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi Kronik Böbrek Hastalarında Eğitim Durumu ve Yaşam Kalitesi Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi Giriş: Kaliteli yaşam; kişinin temel ihtiyaçlarını karşıladığı,

Detaylı

DİYABET HEMŞİRELİĞİ DERNEĞİ DİYABET EĞİTİMCİSİNİN EĞİTİMİ KURSU PROGRAMI

DİYABET HEMŞİRELİĞİ DERNEĞİ DİYABET EĞİTİMCİSİNİN EĞİTİMİ KURSU PROGRAMI DİYABET HEMŞİRELİĞİ DERNEĞİ DİYABET EĞİTİMCİSİNİN EĞİTİMİ KURSU PROGRAMI Hazırlayan : Julie A. KUENZİ, RN,MSN,CDE,CPT Medical College of Wisconsin Çeviren: Doç.Dr. Nermin OLGUN Marmara Üniversitesi Hemşirelik

Detaylı

Prediyaliz Kronik Böbrek Hastalarında Kesitsel Bir Çalışma: Yaşam Kalitesi

Prediyaliz Kronik Böbrek Hastalarında Kesitsel Bir Çalışma: Yaşam Kalitesi Prediyaliz Kronik Böbrek Hastalarında Kesitsel Bir Çalışma: Yaşam Kalitesi Antalya Eğitim ve Araştırma Hastanesi Nefroloji Kliniği, Prediyaliz Eğitim Hemşiresi Giriş: Kronik Böbrek Hastalığı (KBH); popülasyonun

Detaylı

AVRUPADA DİYABET HARİTASI VE GENEL PERSPEKTİF. Prof. Dr. Şehnaz Karadeniz İstanbul Bilim Üniversitesi

AVRUPADA DİYABET HARİTASI VE GENEL PERSPEKTİF. Prof. Dr. Şehnaz Karadeniz İstanbul Bilim Üniversitesi AVRUPADA DİYABET HARİTASI VE GENEL PERSPEKTİF Prof. Dr. Şehnaz Karadeniz İstanbul Bilim Üniversitesi Diyabet Dünya çapında ve Avrupa da halk sağlığı sorunu AVRUPADA DİYABET YÜKÜ 20-79 yaşları 2003 2025

Detaylı

Döküm Fabrikası İşçilerinin

Döküm Fabrikası İşçilerinin Döküm Fabrikası İşçilerinin Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi Türkiye ve Avrupa Geneli ile Karşılaştırması Doç. Dr. Müberra Devrim Güner TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Tıp Fakültesi 06 Aralık 2017 Sağlık

Detaylı

Teknik Çeviri (ETI320) Ders Detayları

Teknik Çeviri (ETI320) Ders Detayları Teknik Çeviri (ETI320) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Teknik Çeviri ETI320 Bahar 2 2 0 3 5 Ön Koşul Ders(ler)i Dersin Dili Dersin Türü Dersin

Detaylı

K.K.T.C`DE DİYABETİN EPİDOMİYOLOJİSİ. UZM.HEM. AYNUR BAYKAL Dr.Burhan Nalbantoğlu Devlet Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Merkezi

K.K.T.C`DE DİYABETİN EPİDOMİYOLOJİSİ. UZM.HEM. AYNUR BAYKAL Dr.Burhan Nalbantoğlu Devlet Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Merkezi K.K.T.C`DE DİYABETİN EPİDOMİYOLOJİSİ UZM.HEM. AYNUR BAYKAL Dr.Burhan Nalbantoğlu Devlet Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Merkezi Dünya genelinde 4.ölüm nedenidir. Her yıl diyabete bağlı

Detaylı

Hastane çalışanlarında hasta bina sendromu ile iç ortam hava kalitesinin ilişkisi

Hastane çalışanlarında hasta bina sendromu ile iç ortam hava kalitesinin ilişkisi Hastane çalışanlarında hasta bina sendromu ile iç ortam hava kalitesinin ilişkisi İnci Arıkan 1, Ömer Faruk Tekin 1, Oğuzhan Erbaş 2 1 Dumlupınar Üniversitesi Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı 2 Dumlupınar Üniversitesi

Detaylı

Teori (saat/hafta) Laboratuar (saat/hafta) HASTALIKLARDA DİYET TEDAVİSİ I. BES303 5. 3 2 0 5 Önkoşullar

Teori (saat/hafta) Laboratuar (saat/hafta) HASTALIKLARDA DİYET TEDAVİSİ I. BES303 5. 3 2 0 5 Önkoşullar Dersin Adı Kodu Yarıyıl Teori Laboratuar HASTALIKLARDA DİYET TEDAVİSİ I BES303 5. 3 2 0 5 Önkoşullar Yok Dersin dili Türkçe Dersin Türü Zorunlu Dersin öğrenme ve Anlatım öğretme teknikleri Tartışma,Beyin

Detaylı

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci;

Öğrenim Kazanımları Bu programı başarı ile tamamlayan öğrenci; Image not found http://bologna.konya.edu.tr/panel/images/pdflogo.png Ders Adı : TÜRKÇE ÖĞRETİMİ Ders No : 0310400164 Teorik : 3 Pratik : 0 Kredi : 3 ECTS : 5 Ders Bilgileri Ders Türü Öğretim Dili Öğretim

Detaylı

Türkiye Diyabet Prevalans Çalışmaları: TURDEP-I ve TURDEP-II

Türkiye Diyabet Prevalans Çalışmaları: TURDEP-I ve TURDEP-II 47. ULUSAL DİYABET KONGRESİ 11-15 Mayıs 211, Rixos Sungate Hotel, Antalya Türkiye Diyabet Prevalans Çalışmaları: TURDEP-I ve TURDEP-II Prof. Dr. İlhan SATMAN ve TURDEP-II Çalışma Grubu İstanbul Üniversitesi

Detaylı

Akılcı İlaç Kullanımı Prof. Dr. Mehdi Zoghi

Akılcı İlaç Kullanımı Prof. Dr. Mehdi Zoghi Akılcı İlaç Kullanımı Prof. Dr. Mehdi Zoghi http://www.cardiovascularacademy.org/ Orijinal İlaç Geliştirme Süreci Türkiye İlaç Sektörü Vizyon 2023 Raporu Akılcı İlaç Kullanımı Nedir? Kişilerin hastalığına

Detaylı

S A H A A R A Ş T I R M A S I

S A H A A R A Ş T I R M A S I S A H A A R A Ş T I R M A S I GEREÇ VE YÖNTEM Saha Araştırması Plan ve Uygulaması Bu araştırma, Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı ve Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından

Detaylı

TURDEP-II Sonuçları. Prof. Dr. İlhan SATMAN ve TURDEP-II Çalışma Grubu

TURDEP-II Sonuçları. Prof. Dr. İlhan SATMAN ve TURDEP-II Çalışma Grubu TURDEP-II Sonuçları Prof. Dr. İlhan SATMAN ve TURDEP-II Çalışma Grubu İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı TURDEP-I:

Detaylı

SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ VE HASTA HEKİM İLİŞKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ VE HASTA HEKİM İLİŞKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ SAĞLIK OKURYAZARLIK DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ VE HASTA HEKİM İLİŞKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ Yazarlar/Authors: Lecturer / Öğr. Gör. Emir Hasan ÖLMEZ 5 Health Policy Specialist / Sağ. Pol.Uzm. Onur Burak

Detaylı

İLAÇ DIŞI KLİNİK ARAŞTIRMALARI BAŞVURU FORMU

İLAÇ DIŞI KLİNİK ARAŞTIRMALARI BAŞVURU FORMU A. BAŞVURUNUN YAPILDIĞI YER Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu ve Etik Kurula yapılacak olan başvurular için aynı form kullanılmalı ve ilgili kutu işaretlenmelidir. A.1. Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu

Detaylı

Çalışma Ortamında Sağlığın Korunması ve Geliştirilmesi

Çalışma Ortamında Sağlığın Korunması ve Geliştirilmesi Çalışma Ortamında Sağlığın Korunması ve Geliştirilmesi Prof. Dr. Nazmi Bilir Hacettepe Üniversitesi Halk Sağlığı Enstitüsü 10 Ekim 2014 nbilir@hacettepe.edu.tr Sunum Planı Sağlık Hizmetlerinin Gelişmesi

Detaylı

Gelişimsel Endişeler ve Kaçırılmış Fırsatlar. Tuba Çelen Yoldaş, Elif Nursel Özmert, Yıldırım Beyazıt, Bilge Tanrıkulu, Hasan Yetim, Banu Çakır

Gelişimsel Endişeler ve Kaçırılmış Fırsatlar. Tuba Çelen Yoldaş, Elif Nursel Özmert, Yıldırım Beyazıt, Bilge Tanrıkulu, Hasan Yetim, Banu Çakır Gelişimsel Endişeler ve Kaçırılmış Fırsatlar Tuba Çelen Yoldaş, Elif Nursel Özmert, Yıldırım Beyazıt, Bilge Tanrıkulu, Hasan Yetim, Banu Çakır Giriş Gelişimsel sorunlar bütün uluslarda önemli bir çocukluk

Detaylı

HASTALIK YÜKÜ FİNAL RAPOR

HASTALIK YÜKÜ FİNAL RAPOR T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI REFİK SAYDAM HIFZISSIHHA MERKEZİ BAŞKANLIĞI HIFZISSIHHA MEKTEBİ MÜDÜRLÜĞÜ BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ ULUSAL HASTALIK YÜKÜ VE MALİYET-ETKİLİLİK PROJESİ HASTALIK YÜKÜ FİNAL RAPOR ARALIK -

Detaylı

Yaşam kalitesini olumsuz etkileyen, Önlenebilen veya geciktirilebilen bir hastalıktır.

Yaşam kalitesini olumsuz etkileyen, Önlenebilen veya geciktirilebilen bir hastalıktır. Sık görülen, Morbidite ve mortalitesi yüksek olan, Yaşam kalitesini olumsuz etkileyen, Büyük ekonomik yük getiren, Farkındalığı ve erken tanısı düşük olan, Önlenebilen veya geciktirilebilen bir hastalıktır.

Detaylı

SALTurk Çalışması. Türk Toplumunda Tuz Tüketimi ve Kan Basıncı Çalışması. 22 Mayıs 2008 - Antalya

SALTurk Çalışması. Türk Toplumunda Tuz Tüketimi ve Kan Basıncı Çalışması. 22 Mayıs 2008 - Antalya SALTurk Çalışması Türk Toplumunda Tuz Tüketimi ve Kan Basıncı Çalışması 22 Mayıs 2008 - Antalya Amaç Türkiye de günlük tuz alımını saptamak Sodyum alımı ve hipertansiyon ilişkisini araştırmak Kabul ve

Detaylı

Hipertansiyon ve Kronik Böbrek Hastalığı

Hipertansiyon ve Kronik Böbrek Hastalığı Chronic REnal Disease In Turkey CREDIT Hipertansiyon ve Kronik Böbrek Hastalığı Alt Analiz Sonuçları Prof. Dr. Bülent ALTUN Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Nefroloji Ünitesi CREDIT: Kilometre Taşları

Detaylı

Kestirim (Tahmin) Bilimsel çalışmaların amacı, örneklem değerinden evren değerlerinin kestirilmesidir.

Kestirim (Tahmin) Bilimsel çalışmaların amacı, örneklem değerinden evren değerlerinin kestirilmesidir. Biyoistatistik 9 Kestirim (Tahmin) Bilimsel çalışmaların amacı, örneklem değerinden evren değerlerinin kestirilmesidir. Evren parametrelerinin kestirilmesi (tahmini) için: 1. Hipotez testleri 2. Güven

Detaylı

BÖLÜM 2 VERİ SETİNİN HAZIRLANMASI VE DÜZENLENMESİ

BÖLÜM 2 VERİ SETİNİN HAZIRLANMASI VE DÜZENLENMESİ 1 BÖLÜM 2 VERİ SETİNİN HAZIRLANMASI VE DÜZENLENMESİ Veri seti; satırlarında gözlem birimleri, sütunlarında ise değişkenler bulunan iki boyutlu bir matristir. Satır ve sütunların kesişim bölgelerine 'hücre

Detaylı

raşitizm okul çağı çocuk ve gençlerde diş çürükleri büyüme ve gelişme geriliği zayıflık ve şişmanlık demir yetersizliği anemisi

raşitizm okul çağı çocuk ve gençlerde diş çürükleri büyüme ve gelişme geriliği zayıflık ve şişmanlık demir yetersizliği anemisi büyüme ve gelişme geriliği diş çürükleri zayıflık ve şişmanlık okul çağı çocuk ve gençlerde demir yetersizliği anemisi 0-5 Yaş Grubu Çocuklarda iyot yetersizliği hastalıkları vitamin yetersizlikleri raşitizm

Detaylı

Özel Bir Hastanede Diyabet Polikliniğine Başvuran Hastalarda İnsülin Direncini Etkileyen Faktörlerin Araştırılması

Özel Bir Hastanede Diyabet Polikliniğine Başvuran Hastalarda İnsülin Direncini Etkileyen Faktörlerin Araştırılması Özel Bir Hastanede Diyabet Polikliniğine Başvuran Hastalarda İnsülin Direncini Etkileyen Faktörlerin Araştırılması 20 24 Mayıs 2009 tarihleri arasında Antalya da düzenlenen 45. Ulusal Diyabet Kongresinde

Detaylı

14 Aralık 2012, Antalya

14 Aralık 2012, Antalya Hamilelerde Uyku Bozukluğunun Sorgulanması ve Öyküden Tespit Edilen Huzursuz Bacak Sendromunda Sıklık, Klinik Özellikler ve İlişkili Olabilecek Durumların Araştırılması A Neyal, G Benbir, R Aslan, F Bölükbaşı,

Detaylı

Access Medicine - McGraw Hill

Access Medicine - McGraw Hill Access Medicine - McGraw Hill KAPSAM McGraw-Hill tarafından geliştirilmiş, 90 dan fazla tıbbi konu başlığıyla, öğrencilere, uzman hekim adaylarına, klinisyenlere, araştırmacılara ve tüm sağlık çalışanlarına,

Detaylı

YÜKSEK KOLESTEROL. Hiperkolesterolemi; Yüksek kolesterol sebepleri nelerdir?

YÜKSEK KOLESTEROL. Hiperkolesterolemi; Yüksek kolesterol sebepleri nelerdir? YÜKSEK KOLESTEROL Hiperkolesterolemi; Kolesterol ve kolesterole bağlı kalp damar hastalıklar en büyük ölüm sebebidir. Hiperkolesterolemi kan yağlarından biri olan kolesterolün yüksek olmasıdır. Kan yağları

Detaylı

Ölçüm Aletleri Çalışması ş Sonuçları. Hastalıkları Derneği

Ölçüm Aletleri Çalışması ş Sonuçları. Hastalıkları Derneği Türkiye 2012 Ev Kan Basıncı Ölçüm Aletleri Çalışması ş Sonuçları Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği 25 Nisan 2013-Antalya Çalışmalar PATENT HINT SALTURK PATENT 2 SALTURK 2 Amaç (Patent 2)

Detaylı

14 Kasım Dünya Diyabet Günü. Kadınlar ve Diyabet: Sağlıklı bir gelecek hakkımız

14 Kasım Dünya Diyabet Günü. Kadınlar ve Diyabet: Sağlıklı bir gelecek hakkımız 14 Kasım Dünya Diyabet Günü Kadınlar ve Diyabet: Sağlıklı bir gelecek hakkımız 14 Kasım Dünya Diyabet Gününe ilişkin Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Endokrinoloji Bilim Dalımızın bilgilendirme metni:

Detaylı

SKY 329 KARŞILAŞTIRMALI SAĞLIK SİSTEMLERİ. 14. Hafta

SKY 329 KARŞILAŞTIRMALI SAĞLIK SİSTEMLERİ. 14. Hafta SKY 329 KARŞILAŞTIRMALI SAĞLIK SİSTEMLERİ 14. Hafta 1 Hindistan Sağlık Sistemi Genel bilgi Hindistan Güney Asya'da bulunan bir ülkedir. Dünyanın en büyük yedinci coğrafi alanı ve en büyük ikinci nüfusuna

Detaylı

Türkiye nin Tansiyonunu Ölçüyoruz

Türkiye nin Tansiyonunu Ölçüyoruz T.C. Sağlık Bakanlığının Onayı ve Desteği ile Türkiye nin Tansiyonunu Ölçüyoruz İstatistik Analiz Raporu (İstanbul) Eylül 2010 Omega Araştırma tarafından hazırlanmıştır. İÇİNDEKİLER Türkiye nin Tansiyonunu

Detaylı

TED ÜNİVERSİTESİ İNGİLİZCE YETERLİLİK SINAVI (TEDÜ - İYS)

TED ÜNİVERSİTESİ İNGİLİZCE YETERLİLİK SINAVI (TEDÜ - İYS) TED ÜNİVERSİTESİ İNGİLİZCE YETERLİLİK SINAVI (TEDÜ - İYS) TEDÜ-İYS ileri düzey bir İngilizce sınavı olup, üniversitemizde lisans eğitimi almak için başvuran öğrencilerin ilgili fakültelerdeki bölümlerinde

Detaylı

Dr. Bekir KESKİNKILIÇ

Dr. Bekir KESKİNKILIÇ Dr. Bekir KESKİNKILIÇ 1 SAĞLIK Yalnızca hastalık veya sakatlığın olmaması değil, fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir. Irk, din, siyasi görüş, ekonomik veya sosyal durum ayrımı yapılmaksızın

Detaylı

Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çalışan Sağlığı ve Bilimsel Kapasitenin Güçlendirilmesi Projesi

Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çalışan Sağlığı ve Bilimsel Kapasitenin Güçlendirilmesi Projesi Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çalışan Sağlığı ve Bilimsel Kapasitenin Güçlendirilmesi Projesi Şu anki sunumun yapılmasına imkan tanıyan bu proje, 692188 sayılı anlaşma kapsamındaki AB Horizon 2020 Araştırma

Detaylı

Sağlık Kuruluşlarında Maliyet Yönetimi ve Güncel

Sağlık Kuruluşlarında Maliyet Yönetimi ve Güncel Sağlık Kuruluşlarında Maliyet Yönetimi ve Güncel Uygulamalar YRD. DOÇ. DR. EMRE ATILGAN TRAKYA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK YÖNETİMİ BÖLÜMÜ Sağlık Kurumlarında Maliyet Yönetimi ve Güncel Uygulamalar Sunum Planı:

Detaylı

BİR ÜNİVERSİTE HASTANESİNDE ÇALIŞAN SAĞLIK ÇALIŞANLARININ RUHSAL SAĞLIK DURUMUNUN BELİRLENMESI VE İŞ DOYUMU İLE İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ

BİR ÜNİVERSİTE HASTANESİNDE ÇALIŞAN SAĞLIK ÇALIŞANLARININ RUHSAL SAĞLIK DURUMUNUN BELİRLENMESI VE İŞ DOYUMU İLE İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ BİR ÜNİVERSİTE HASTANESİNDE ÇALIŞAN SAĞLIK ÇALIŞANLARININ RUHSAL SAĞLIK DURUMUNUN BELİRLENMESI VE İŞ DOYUMU İLE İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ Ercan AYDOĞDU Akdeniz Üniversitesi Hastanesi İşyeri Sağlık Birimi

Detaylı

Gözlemsel Araştırmalar

Gözlemsel Araştırmalar Ocak 2009-1 Klinik Araş+rmalar Derneği Bilgi Kaynağı İlaçla yapılan Gözlemsel Araştırmalar İlaç olmadan yapılan Gözlemsel Araştırmalar Gerekli Dökümanlar Gözlemsel Araştırmalar İçin Nasıl Başvurmalı Türkiye

Detaylı

Teori (saat/hafta) Laboratuar (saat/hafta) ÇOCUK HASTALIKLARINDA BES305 5.Güz 2 2 0 5

Teori (saat/hafta) Laboratuar (saat/hafta) ÇOCUK HASTALIKLARINDA BES305 5.Güz 2 2 0 5 ÇOCUK HASTALIKLARINDA BESLENME Dersin Adı Kodu Yarıyıl Teori Laboratuar ÇOCUK HASTALIKLARINDA BES305 5.Güz 2 2 0 5 BESLENME Önkoşullar Yok Dersin dili Türkçe Dersin Türü Zorunlu Dersin öğrenme ve öğretme

Detaylı

ANKARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ SAĞLIK OKURYAZARLIĞI EDİTÖRLER

ANKARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ SAĞLIK OKURYAZARLIĞI EDİTÖRLER ANKARA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ SAĞLIK OKURYAZARLIĞI EDİTÖRLER Yrd.Doç.Dr. Filiz YILDIRIM Dr.Dyt. Alev KESER ANKARA/2015 Ankara Üniversitesi Yayın No: 455 Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri

Detaylı

ULUSAL PNÖMOKONYOZ ÖNLEME EYLEM PLANI

ULUSAL PNÖMOKONYOZ ÖNLEME EYLEM PLANI ULUSAL PNÖMOKONYOZ ÖNLEME EYLEM PLANI 1. Sorunun öneminin saptanması Pnömokonyoz ülkemizde en sık görülen mesleki akciğer hastalıklarından biri olup, önlenebilir meslek hastalıklarının başında gelmektedir.

Detaylı

ALZHEİMER ve HALK SAĞLIĞI. Doç. Dr. Suphi VEHİD

ALZHEİMER ve HALK SAĞLIĞI. Doç. Dr. Suphi VEHİD ALZHEİMER ve HALK SAĞLIĞI Alzheimer hastalığı (AH) ilk kez, yaklaşık 100 yıl önce tanımlanmıştır. İlerleyici zihinsel işlev bozukluğu ve davranış değişikliği yakınmaları ile hastaneye yatırılıp beş yıl

Detaylı

İYOP ARAŞTIRMA SONUÇLARININ ÖZETİ

İYOP ARAŞTIRMA SONUÇLARININ ÖZETİ İYOP ARAŞTIRMA SONUÇLARININ ÖZETİ Temmuz 2010 Aydın Yücesan Durgunoğlu University of Minnesota, Duluth 1 İYOP ARAŞTIRMA SONUÇLARININ ÖZETİ Aydın Yücesan Durgunoğlu Temmuz 2010 Kısaca İşlevsel Yetişkin

Detaylı

HEMODİYALİZ HASTALARINDA ÖĞRENME TARZLARI VE ETKİ EDEN FAKTÖRLERİN İNCELENMESİ

HEMODİYALİZ HASTALARINDA ÖĞRENME TARZLARI VE ETKİ EDEN FAKTÖRLERİN İNCELENMESİ HEMODİYALİZ HASTALARINDA ÖĞRENME TARZLARI VE ETKİ EDEN FAKTÖRLERİN İNCELENMESİ Şengül Özdemir¹Esma Iravul¹,Ayşegül Temizkan Kırkayak¹,Fatma Kaban²,Filiz Akdeniz ²,Tevfik Ecder²,Asiye Akyol³ 1-Diaverum

Detaylı

SAĞLIK ÇALIŞANLARIN GÜVENLİĞİ VE ETKİLEYEN FAKTÖRLER (TÜRKİYE NİN GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE BEŞ FARKLI HASTANE ÖRNEĞİ)

SAĞLIK ÇALIŞANLARIN GÜVENLİĞİ VE ETKİLEYEN FAKTÖRLER (TÜRKİYE NİN GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE BEŞ FARKLI HASTANE ÖRNEĞİ) SAĞLIK ÇALIŞANLARIN GÜVENLİĞİ VE ETKİLEYEN FAKTÖRLER (TÜRKİYE NİN GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİNDE BEŞ FARKLI HASTANE ÖRNEĞİ) Yrd. Doç. Dr. Nilgün ULUTAŞDEMİR *, Öğr. Gör. Habip BALSAK ** * Avrasya Üniversitesi,

Detaylı

Buse Erturan Gökhan Doğruyürür Ömer Faruk Gök Pınar Akyol Doç. Dr. Altan Doğan

Buse Erturan Gökhan Doğruyürür Ömer Faruk Gök Pınar Akyol Doç. Dr. Altan Doğan Buse Erturan Gökhan Doğruyürür Ömer Faruk Gök Pınar Akyol Doç. Dr. Altan Doğan Psikososyal Güvenlik İklimi Psikososyal güvenlik iklimi, örgütsel iklimin spesifik bir boyutu olup, çalışanların psikolojik

Detaylı

ÇOCUK HEMŞİRELİĞİ EĞİTİMİNDE BİLİŞİM VE TEKNOLOJİNİN KULLANIMI

ÇOCUK HEMŞİRELİĞİ EĞİTİMİNDE BİLİŞİM VE TEKNOLOJİNİN KULLANIMI 15. MİLLİ ÇOCUK HEMŞİRELİĞİ KONGRESİ ÇOCUK HEMŞİRELİĞİ EĞİTİMİNDE BİLİŞİM VE TEKNOLOJİNİN KULLANIMI Doç. Dr. Ayşe GÜROL Atatürk Üniversitesi, ayseparlak42@gmail.com Bilim ve teknoloji alanında değişim

Detaylı

DERS BİLGİLERİ. Ders Kodu Yarıyıl D+U+L Saat Kredi AKTS. Analog Elektronik Devreleri EE

DERS BİLGİLERİ. Ders Kodu Yarıyıl D+U+L Saat Kredi AKTS. Analog Elektronik Devreleri EE DERS BİLGİLERİ Ders Kodu Yarıyıl D+U+L Saat Kredi AKTS Analog Elektronik Devreleri EE333 5 3 + 0 + 2 4 8 Ön Koşul Dersleri EE232 Elektroniğe Giriş Dersin Dili Dersin Seviyesi Dersin Türü Dersin Koordinatörü

Detaylı

Birgül BURUNKAYA - Uzman Adana İl Sağlık Müdürlüğü Halk Sağlığı Hizmetleri Başkanlığı Çalışan Sağlığı Birimi ANTALYA

Birgül BURUNKAYA - Uzman Adana İl Sağlık Müdürlüğü Halk Sağlığı Hizmetleri Başkanlığı Çalışan Sağlığı Birimi ANTALYA Sağlık Çalışanlarının Çalışan Güvenliği Uygulamalarından Memnuniyetleri ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Hakkındaki Bilgi Düzeyleri (Eğitim ve Araştırma Hastanesi Örneği) Birgül BURUNKAYA - Uzman Adana

Detaylı

ÇOCUKLARDA KRONİK BÖBREK HASTALIĞI Küçük yaş grubunda doğumda başlayabilen Kronik böbrek yetersizliği Son evre böbrek yetmezliği gelişimine neden olan

ÇOCUKLARDA KRONİK BÖBREK HASTALIĞI Küçük yaş grubunda doğumda başlayabilen Kronik böbrek yetersizliği Son evre böbrek yetmezliği gelişimine neden olan Türkiye Çocuklarda Kronik Böbrek Hastalığı Prevalansı Araştırması Chronic REnal Disease InChildren CREDIC Dr. Fatoş Yalçınkaya Çocuk Nefroloji Derneği ve Türk Nefroloji Derneği ortak projesi TÜBİTAK tarafından

Detaylı

24.09.2013. Mobilleşen Dünyada Sağlık Hizmetleri. Hedefler Mega Trendler Paydaşlar Zorluklar Neler Bekleyebiliriz

24.09.2013. Mobilleşen Dünyada Sağlık Hizmetleri. Hedefler Mega Trendler Paydaşlar Zorluklar Neler Bekleyebiliriz Mobilleşen Dünyada Sağlık Hizmetleri 1 Daha fazla kişiye hizmet ulaştırmak Hasta sonuçlarının iyileştirilmesi Sürdürülebilir maliyetler Dünyanın %90 ı mobil iletişim ağları tarafından kapsanıyor (2010)

Detaylı

HEMODİYALİZ HASTALARINDA HUZURSUZ BACAK SENDROMU, UYKU KALİTESİ VE YORGUNLUK ( )

HEMODİYALİZ HASTALARINDA HUZURSUZ BACAK SENDROMU, UYKU KALİTESİ VE YORGUNLUK ( ) HEMODİYALİZ HASTALARINDA HUZURSUZ BACAK SENDROMU, UYKU KALİTESİ VE YORGUNLUK (2.0.20) Gülay Turgay, Emre Tutal 2, Siren Sezer Başkent Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Diyaliz Programı

Detaylı

Halk Sağlığı-Ders 8 Sağlık Düzeyinin Ölçülmesi ve Epidemiyoloji

Halk Sağlığı-Ders 8 Sağlık Düzeyinin Ölçülmesi ve Epidemiyoloji Halk Sağlığı-Ders 8 Sağlık Düzeyinin Ölçülmesi ve Epidemiyoloji Öğr. Gör. Hüseyin ARI 1 İstanbul Arel Üniversitesi M.Y.O Sağlık Kurumları İşletmeciliği Epidemiyoloji; hastalık ve sağlıkla ilgili olayların

Detaylı

SAĞLIK VE SOSYAL HİZMET ÇALIŞANLARI SENDİKASI TÜRKİYE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI ARAŞTIRMASI

SAĞLIK VE SOSYAL HİZMET ÇALIŞANLARI SENDİKASI TÜRKİYE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI ARAŞTIRMASI SAĞLIK VE SOSYAL HİZMET ÇALIŞANLARI SENDİKASI TÜRKİYE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI ARAŞTIRMASI Araştırma Ekibi/Yazarlar Doç. Dr. Mine DURUSU TANRIÖVER Doç. Dr. Hasan Hüseyin YILDIRIM F. Nihan DEMİRAY READY Prof.

Detaylı

DENEYSEL ARAŞTIRMALAR MÜDAHALE ARAŞTIRMALARI Dr. Meltem Şengelen HÜTF Halk Sağlığı AD 12 Şubat 2015 Epidemiyoloji Sağlıkla ilgili tüm sorunların ve hastalıkların kişi-yerzaman özelliklerine göre tanımlanması,

Detaylı

SAĞLIKLI OBEZLERDE FİZYOTERAPİ VE REFLEKSOLOJİ UYGULAMALARININ ZAYIFLAMAYA ETKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

SAĞLIKLI OBEZLERDE FİZYOTERAPİ VE REFLEKSOLOJİ UYGULAMALARININ ZAYIFLAMAYA ETKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ SAĞLIKLI OBEZLERDE FİZYOTERAPİ VE REFLEKSOLOJİ UYGULAMALARININ ZAYIFLAMAYA ETKİSİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ HAZIRLAYAN:FZT.MELTEM ERASLAN DANIŞMAN:PROF.DR.İSMET MELEK Obezite (şişmanlık),vücutta aşırı ölçüde

Detaylı

HEMŞİRELERİN HASTALARA VERDİKLERİ EĞİTİMLERİN ETKİNLİĞİNİN BELİRLENMESİ

HEMŞİRELERİN HASTALARA VERDİKLERİ EĞİTİMLERİN ETKİNLİĞİNİN BELİRLENMESİ HEMŞİRELERİN HASTALARA VERDİKLERİ EĞİTİMLERİN ETKİNLİĞİNİN BELİRLENMESİ Zelha Türk*, Serpil Türker **, Pelin Gökoğlu***,Eda Ulutaş**** *Fulya Acıbadem Hastanesi Sorumlu Hemşire, **Fulya Acıbadem Hastanesi

Detaylı

TND Böbrek Sağlığı Otobüsü

TND Böbrek Sağlığı Otobüsü Sık görülen, Morbidite ve mortalitesi yüksek olan, Yaşam kalitesini olumsuz etkileyen, Büyük ekonomik yük getiren, Farkındalığı ve erken tanısı düşük olan, Önlenebilen veya geciktirilebilen bir hastalıktır.

Detaylı

SAĞLIK VE SOSYAL HİZMET ÇALIŞANLARI SENDİKASI TÜRKİYE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI ARAŞTIRMASI

SAĞLIK VE SOSYAL HİZMET ÇALIŞANLARI SENDİKASI TÜRKİYE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI ARAŞTIRMASI SAĞLIK VE SOSYAL HİZMET ÇALIŞANLARI SENDİKASI TÜRKİYE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI ARAŞTIRMASI Araştırma Ekibi/Yazarlar Doç. Dr. Mine DURUSU TANRIÖVER Doç. Dr. Hasan Hüseyin YILDIRIM F. Nihan DEMİRAY READY Prof.

Detaylı

AKILCI İLAÇ KULLANIM PROSEDÜRÜ

AKILCI İLAÇ KULLANIM PROSEDÜRÜ 1. AMAÇ : Hastanedeki akılcı ilaç kullanımına yönelik uygulamaların belirlenmesi. 2. KAPSAM : Hastalara verilecek ilaç tedavilerinin uygunluğunu, bunun kontrolü için kurulan Akılcı ilaç kullanımı sorumlu

Detaylı

KARŞIYAKA HİPERTANSİYON PREVALANS VE FARKINDALIK (KARHİP) ÇALIŞMASI

KARŞIYAKA HİPERTANSİYON PREVALANS VE FARKINDALIK (KARHİP) ÇALIŞMASI KARŞIYAKA HİPERTANSİYON PREVALANS VE FARKINDALIK (KARHİP) ÇALIŞMASI Hipertansiyon (HT) çağımızın en önemli sağlık sorunu olup mortalite ve morbidite nedenlerinin başında gelmektedir. Türkiye de de tüm

Detaylı

HEMODİYALİZ HASTALARINDA HASTALIK ALGISI ÖLÇEĞİNİN KLİNİK SONUÇLAR İLE İLİŞKİSİ

HEMODİYALİZ HASTALARINDA HASTALIK ALGISI ÖLÇEĞİNİN KLİNİK SONUÇLAR İLE İLİŞKİSİ HEMODİYALİZ HASTALARINDA HASTALIK ALGISI ÖLÇEĞİNİN KLİNİK SONUÇLAR İLE İLİŞKİSİ DERYA DUMAN EMRE ERDEM Prof.Dr. TEVFİK ECDER DİAVERUM GENEL MERKEZ ÖZEL MERZİFON DİYALİZ MERKEZİ GİRİŞ Son yıllarda önem

Detaylı

Uluslararası İlişkiler ve Hukuk Çevirisi (ETI409) Ders Detayları

Uluslararası İlişkiler ve Hukuk Çevirisi (ETI409) Ders Detayları Uluslararası İlişkiler ve Hukuk Çevirisi (ETI409) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Uygulama Saati Saati Laboratuar Kredi AKTS Saati Uluslararası İlişkiler ve Hukuk Çevirisi ETI409 Güz 3 2

Detaylı

TÜRKİYE DİYABET ÖNLEME & KONTROL PROGRAMI - UDAİS - Doç. Dr. Serdar GÜLER Türkiye Obezite ve Diyabet Koordinatörü 25/05/2012, 2.

TÜRKİYE DİYABET ÖNLEME & KONTROL PROGRAMI - UDAİS - Doç. Dr. Serdar GÜLER Türkiye Obezite ve Diyabet Koordinatörü 25/05/2012, 2. TÜRKİYE DİYABET ÖNLEME & KONTROL PROGRAMI - UDAİS - Doç. Dr. Serdar GÜLER Türkiye Obezite ve Diyabet Koordinatörü 25/05/2012, 2. UDAİS, İstanbul SERDAR GÜLER Amasya Trabzon Samsun Anadolu Lisesi Hacettepe

Detaylı

Teknik Yazım ve Çeviri (ETI421) Ders Detayları

Teknik Yazım ve Çeviri (ETI421) Ders Detayları Teknik Yazım ve Çeviri (ETI421) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Teknik Yazım ve Çeviri ETI421 Güz 3 0 0 3 7 Ön Koşul Ders(ler)i Dersin Dili

Detaylı

Riskli Gruplarda Sağlık Okuryazarlığı Yönetimi. Prof. Dr. Sarp Üner

Riskli Gruplarda Sağlık Okuryazarlığı Yönetimi. Prof. Dr. Sarp Üner Riskli Gruplarda Sağlık Okuryazarlığı Yönetimi Prof. Dr. Sarp Üner Temel sorun: Sağlık sistemleri, hizmetten yararlananlar için son derecede karmaşık bir yapıdadır. Sağlık hizmeti almak için başvuran kişilerin

Detaylı

Kronik böbrek hastalığı adeta bir salgın halini almıģ olan önemli bir halk sağlığı sorunudur.

Kronik böbrek hastalığı adeta bir salgın halini almıģ olan önemli bir halk sağlığı sorunudur. Kronik böbrek hastalığı adeta bir salgın halini almıģ olan önemli bir halk sağlığı sorunudur. Basit ve ucuz bazı testlerle erken saptandığında önlenebilir veya ilerlemesi geciktirilebilir olmasına karģın,

Detaylı

DÖNEM III- SEÇMELİ DERS KURULU II KLİNİK DENEMELER. Klinik Deneme Düzenleri Yrd. Doç. Dr. Anıl DOLGUN

DÖNEM III- SEÇMELİ DERS KURULU II KLİNİK DENEMELER. Klinik Deneme Düzenleri Yrd. Doç. Dr. Anıl DOLGUN DÖNEM III- SEÇMELİ DERS KURULU II KLİNİK DENEMELER Klinik Deneme Düzenleri Yrd. Doç. Dr. Anıl DOLGUN SUNUM PLANI Randomize Klinik Deneme Düzenleri Paralel grup (düzen) çalışmaları Çapraz düzen çalışmaları

Detaylı

Final Klinik Çalışma Raporlarının Hazırlanması ve Değerlendirilmesinde. Edilmesi Gereken Noktalar

Final Klinik Çalışma Raporlarının Hazırlanması ve Değerlendirilmesinde. Edilmesi Gereken Noktalar Final Klinik Çalışma Raporlarının Hazırlanması ve Değerlendirilmesinde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Uz. Dr. Selda Emre Aydıngöz Serbest Tıbbi Yazar, Ankara Bir klinik araştırmanın tamamlanmasını takiben

Detaylı

DÜNYA BÖBREK GÜNÜ ETKİNLİĞİ ANALİZİ

DÜNYA BÖBREK GÜNÜ ETKİNLİĞİ ANALİZİ DÜNYA BÖBREK GÜNÜ ETKİNLİĞİ ANALİZİ Elif Bülbül 1,Canan SAYAN 2,Muhammet YETGİN 2,Cemile KESGİN TOKA 3,Reha ERKOÇ 4,Barış DÖNER 4,Rümeyza KAZANCIOĞLU 4 1 Bezmialem Vakıf Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi

Detaylı

Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu Diyabetik Ayağa Nasıl Bakıyor? Sağlık Bakanlığı Görüşü. Prof. Dr. Nurhan İNCE Türkiye Halk Sağlığı Kurumu

Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu Diyabetik Ayağa Nasıl Bakıyor? Sağlık Bakanlığı Görüşü. Prof. Dr. Nurhan İNCE Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu Diyabetik Ayağa Nasıl Bakıyor? Sağlık Bakanlığı Görüşü Prof. Dr. Nurhan İNCE Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Anahtar Gerçekler 2014 yılı, 18 yaş üzeri yetişkinlerde

Detaylı

VERİLERLE TÜRKİYE ve DÜNYADA DİYABET. YARD.DOÇ.DR. GÜLHAN COŞANSU İstanbul Üniversitesi Diyabet Hemşireliği Derneği

VERİLERLE TÜRKİYE ve DÜNYADA DİYABET. YARD.DOÇ.DR. GÜLHAN COŞANSU İstanbul Üniversitesi Diyabet Hemşireliği Derneği VERİLERLE TÜRKİYE ve DÜNYADA DİYABET YARD.DOÇ.DR. GÜLHAN COŞANSU İstanbul Üniversitesi Diyabet Hemşireliği Derneği 21.Yüzyılın sağlık krizi: DİYABET Diyabet yaşadığımız yüzyılın en önemli sağlık sorunlarından

Detaylı

Melek ŞAHİNOĞLU, Ümmühan AKTÜRK, Lezan KESKİN. SUNAN: Melek ŞAHİNOĞLU. Malatya Devlet Hastanesi Uzman Diyabet Eğitim Hemşiresi

Melek ŞAHİNOĞLU, Ümmühan AKTÜRK, Lezan KESKİN. SUNAN: Melek ŞAHİNOĞLU. Malatya Devlet Hastanesi Uzman Diyabet Eğitim Hemşiresi DİYABET HASTALARININ HASTALIK ALGI DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ Melek ŞAHİNOĞLU, Ümmühan AKTÜRK, Lezan KESKİN SUNAN: Melek ŞAHİNOĞLU Malatya Devlet Hastanesi Uzman Diyabet Eğitim Hemşiresi Amaç: TURDEP-2

Detaylı

TÜRKİYE DE AĞIZ-DİŞ SAĞLIĞI VE KORUYUCU UYGULAMALARIN ÖNEMİ

TÜRKİYE DE AĞIZ-DİŞ SAĞLIĞI VE KORUYUCU UYGULAMALARIN ÖNEMİ TÜRKİYE DE AĞIZ-DİŞ SAĞLIĞI VE KORUYUCU UYGULAMALARIN ÖNEMİ 28 Ocak 2015 Türkiye de Ağız ve Diş Sağlığı Durumu 0-14 yaş grubunda; süt ve daimi dişlerde ortalama 3.7 çürük+dolgulu+çekilen diş (DMFT indeksi)

Detaylı

Çeviriye Giriş (ETI200) Ders Detayları

Çeviriye Giriş (ETI200) Ders Detayları Çeviriye Giriş (ETI200) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Çeviriye Giriş ETI200 Bahar 2 2 0 3 6 Ön Koşul Ders(ler)i Dersin Dili Dersin Türü

Detaylı

DERS PROFİLİ. Kuram+PÇ+Lab (saat/hafta) Dersin Adı Kodu Yarıyıl Dönem. Araştırma Tasarımı ve Metodolojisinde İleri Konular MAN

DERS PROFİLİ. Kuram+PÇ+Lab (saat/hafta) Dersin Adı Kodu Yarıyıl Dönem. Araştırma Tasarımı ve Metodolojisinde İleri Konular MAN DERS PROFİLİ Dersin Adı Kodu Yarıyıl Dönem Kuram+PÇ+Lab (saat/hafta) Kredi AKTS Araştırma Tasarımı ve Metodolojisinde İleri Konular MAN 602 1 1 3 3 7 Ön Koşul - Dersin Dili Ders Tipi İngilizce Zorunlu

Detaylı

ETİK KURUL BAŞVURU DOSYASI

ETİK KURUL BAŞVURU DOSYASI ETİK KURUL BAŞVURU DOSYASI Ülkemizde Hematolojik Kanserlerin Yükü, Coğrafi Dağılımı, Demografik Karakteristiği, İmmünohistokimyasal Özellikleri ve Klinik Davranışı Epidemiyolog Danışman Doç. Dr. Mutlu

Detaylı

DERS BİLGİLERİ. Ders Kodu Yarıyıl D+U+L Saat Kredi AKTS FİBER OPTİK EE 426 7/

DERS BİLGİLERİ. Ders Kodu Yarıyıl D+U+L Saat Kredi AKTS FİBER OPTİK EE 426 7/ DERS BİLGİLERİ Ders Kodu Yarıyıl D+U+L Saat Kredi AKTS FİBER OPTİK EE 426 7/8 3 + 0 + 0 3 5 Ön Koşul Dersleri EE426 Dersin Dili Dersin Seviyesi Dersin Türü Dersin Koordinatörü Dersi Verenler İngilizce

Detaylı

TEMEL ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ Prof. Dr. Gül Ergör

TEMEL ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ Prof. Dr. Gül Ergör TEMEL ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ Prof. Dr. Gül Ergör Tıpta araştırmalar günümüzde giderek artan bir hızla gerçekleştirilmektedir. Araştırmalar eğitimin de ayrılmaz bir parçasıdır. Bir hekimin eğitimi ve akademik

Detaylı

Normal ve Sezaryen Doğum Yapan Kadınların Doğum Konfor Düzeyine Göre Karşılaştırılması

Normal ve Sezaryen Doğum Yapan Kadınların Doğum Konfor Düzeyine Göre Karşılaştırılması Normal ve Sezaryen Doğum Yapan Kadınların Doğum Konfor Düzeyine Göre Karşılaştırılması Meryem METİNOĞLU Namık Kemal Üniversitesi Sağlık Yüksekokulu Hemşirelik Bölümü Giriş Doğum kadın hayatında yaşanılan

Detaylı

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU. Yadigar GÖKALP Başkan Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi

T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU. Yadigar GÖKALP Başkan Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi T.C. ÇALIŞMA VE SOSYAL GÜVENLİK BAKANLIĞI SOSYAL GÜVENLİK KURUMU Yadigar GÖKALP Başkan Yardımcısı ve Yönetim Kurulu Üyesi SAĞLIK HARCAMALARI 03.07.2012 MEDULA-1 MEDULA NEDİR? MED(ikal) ULA(k) (Tıbbi haberci-haberleşme)

Detaylı