ERGONOMİ NİÇİN GEREKLİDİR?

Transkript

1 ERGONOMİ NİÇİN GEREKLİDİR? Sağlık ve Verimlilik İçin Prof. Dr İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı Kas İskelet Hastalıkları ve Ergonomi Birimi

2

3 Ergonomi Bir sistemin diğer elemanlarıyla insanlar arasındaki etkileşimleri anlamaya çalışan ve bütün sistem performansını ve insanın refahını optimum kılacak teori, prensip, bilgi ve yöntemleri uygulayan bilimsel bir disiplin ve uğraşıdır. IEA Dul J, Weerdmeester B. Ergonomi: Ne, Neden, Nasıl? (Yavuz M, Kahraman N, Çev). Ankara: Seçkin Yayınevi, 2007.

4

5

6 Niçin Ergonomi? İş kas iskelet hastalıkları için risk oluşturur. Kas iskelet sağlığı ile performans ilişkilidir. Ergonominin etkinliği kanıtlanmıştır. Yasal gerekliliktir.

7 Kas İskelet Hastalıklarının Performansa Etkisi Hareketlilik Dayanıklılık Bilişsel kapasite Konsantrasyon Duygu durum Güvenlik

8 Ergonominin Etkinliği Kas iskelet hastalıklarını ve etkilerini azaltır Verimliliği artırır Yatırımın geri dönüşünü hızlandırır

9 İşe Bağlı Kas İskelet Hastalıklarından Korunma Programlarının Yarar-Maliyeti İşveren Yarar- Çalışan Sayısı Tasarruf Maliyeti Doktor $ Plastik $ Petrol $ Eğitim $ Enerji $ Uçak $ sanayi İnşaat $

10 Ofiste Ergonominin Etkinliği RKÇ Eğitim ve ergonomik sandalye Ergonomi programı ile 1 yıl sonra tazminat ödemelerinde %52 azalma 1000 dolar 1 yıl sonra ABD Doları geri dönüş sağlamıştır. Amick BC et al. (2003) Spine. Dec 15;28(24):

11 Çalışmalarımız Uzmanlık Tezleri Bilgisayar Kullananlarda Kas İskelet Hastalıklarında Eğitim ve Egzersiz Programının Etkinliği Uz. Dr. Şen RASİM ÖMER Bilgisayar Kullanıcılarında Üst Ekstremite İşe Bağlı Kas İskelet Hastalıklarında Ergonomi Girişiminin Etkinliği Uz. Dr. Sina ESMAEILZADE Hemşirelerde Kas İskelet Hastalıklarında Katılımcı Ergonomini Etkinliği Uz. Dr. Tuğba BAYSAK

12 Bilgisayar Kullananlarda Kas İskelet Hastalıklarında Eğitim ve Egzersiz Programının Etkinliği Günde 6 saatten fazla bilgisayar kullanan 50 kişide RKÇ Bir gruba eğitim, bir guruba 2 ay süreyle eğitim ve egzersiz uygulandı. İki ay sonra tedavi grubunda ağrı şiddeti, fonksiyonel durum, sakatlık, yorgunluk ve depresyonda farklı iyileşme saptandı. Sen et al. (2004) J Back Muscu Sys Rehab,17(1), 9-13

13 Bilgisayar Kullanıcılarında İşe Bağlı Üst Ekstremite Hastalıklarında Ergonomi Girişiminin Etkisi: Randomize Kontrollü Çalışma İşyerinde günde en az 3 saat bilgisayar kullanan 94 bilgisayar kullanıcısı Girişim grubu, kontrol grubu Çok komponentli ergonomi girişimi Kapsamlı ergonomi eğitimi Ergonomi eğitimi broşürü İş istasyonu düzenlenmesi Altı ay takip Esmaeilzadeh S, Ozcan E, Capan N. Effects of ergonomic intervention on work-related upper extremity musculoskeletal disorders among computer workers: a randomized controlled trial. Int Arch Emel Occup Özcan Environ Health Jan;87(1):73-83.

14 Bilgisayar Kullanıcılarında İşe Bağlı Üst Ekstremite Hastalıklarında Ergonomi Girişiminin Etkisi: Randomize Kontrollü Çalışma Girişim sonrasında çalışma postüründe ve ekipman yerleştirmelerinde iyileşme Hastalıkların şiddeti,süresi ve sıklığında azalma Verimlilikte artma Fonksiyonel durumda iyileşme saptandı.

15 Sonuç Çalışmamızda bilgisayar kullanıcılarında uygulanan ergonomi girişiminin iş yerindeki ergonomik risk etkenlerinin ve semptomların azalmasında etkili olduğu gösterilmiştir Esmaeilzadeh S, Ozcan E, Capan N. Effects of ergonomic intervention on work-related upper extremity musculoskeletal disorders among computer workers: a randomized controlled trial. Int Arch Emel Occup Özcan Environ Health Jan;87(1):73-83.

16

17 Bilgisayar Kullanıcılarında İşe Bağlı Üst Ekstremite Hastalıklarında Ergonomi Girişiminin Etkisi: Randomize Kontrollü Çalışma

18 Hemşirelerde İşe Bağlı Kas İskelet Hastalıklarında Katılımcı Ergonomi Girişiminin Etkinliği Prospektif, randomize ve kontrollü çalışma İstanbul Tıp Fakültesi Hastanesi nde 500 hemşirede yapıldı. Boyun, sırt ve bel ağrısı olanlar iki gruba ayrıldı. Girişim grubu, GG; n=40, kontrol grubu, KG; n=40. GG de yer alan olgulara 8 hafta süren katılımcı ergonomi girişimi yapıldı. Süreç sonunda 2. değerlendirme yapılarak sonuçlar iki grup arasında karşılaştırıldı Bulgular: Girişim sonrasında GG de yer alan olguların boyun, sırt ve bel ağrısı şiddetinde azalma, organizasyonel ve fiziksel risk faktörlerine, kötü postüre maruziyet şiddetinde azalma, bel, boyun, omuz/kol, el/elbilek fiziksel yüklenme, iş hızı ve stres mazuriyet şiddetinde azalma,,genel fiziksel sağlığa bağlı yaşam kalitesinde artma, bel ağrısına bağlı fonksiyonel yetersizlikte iyileşme, depresyon şiddetinde azalma görülürken, genel mental sağlığa bağlı yaşam kalitesinde iyileşme saptanmadı. Sonuçlar: Çalışmamızda hemşirelerde uygulanan katılımcı ergonomi girişiminin iş yerindeki ergonomik risk etkenlerinin, kas iskelet semptomlarının azalmasında ve fonksiyonel durumun iyileştirilmesinde etkili olduğu saptanmıştır. Ozcan E, Baysak T, Esmaeilzadeh S, AAPMR congress 2013, USA

19 Başarılı Ergonomi Stratejisi Yönetici desteği Çalışanların katılımı Planın yapılması, uygulanması, kontrolü Etkin Süre Para Mucizevi Başarı Mümkün Değil!

20 Katılımcı Ergonomi Programı İş yeri risk değerlendirilmesi Ergonomi eğitimi Ergonomik girişim Ekipman tasarımı Organizasyonel kontroller Sonuçların izlenmesi Maliyet/yarar oranının belirlenmesi Tıbbi yaklaşım

21 Uluslararası Mevzuat ILO sözleşmeleri AB Direktifleri Standartlar

22 Ulusal Mevzuat 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU Ekranlı araçlarla çalışmalarda sağlık ve güvenlik yönetmeliği Elle taşıma işleri yönetmeliği vd. ÇALIŞMA GÜCÜ VE MESLEKTE KAZANMA GÜCÜ KAYBI ORANI TESPİT İŞLEMLERİ YÖNETMELİĞİ

23 Fiziksel Etkenlere Bağlı Olan Meslek Hastalıkları Titreşim sonucu kemik eklem arızaları Sürekli lokal baskı sonucu artiküler bursaların hastalıkları Aşırı yüklenme sonucu tendon kılıfı ve periost hastalıkları Maden ocağı ve benzeri yerlerde meniskus zararları Fazla zorlanma sonucu vertebra prosesusları yırtılması Sürekli lokal baskı sonucu sinir felçleri Kas krampları ÇALIŞMA GÜCÜ VE MESLEKTE KAZANMA GÜCÜ KAYBI ORANI TESPİT İŞLEMLERİ YÖNETMELİĞİ, 2008

24

25 İşe Bağlı Kas İskelet Hastalıkları Risklere maruziyete bağlı olarak gelişebilen Maruziyetle şiddetlenebilen Görevleri yerine getirme işlevlerini kısıtlayabilen meslek hastalıkları United States Department of Labor.Lost worktime injuries and illnesses charecterists and resulting days away from work

26 Sıklığı Yaklaşık % 50 Maliyet 1999 yılı maliyeti 1 trilyon ABD Doları Olgu maliyeti diğer sakatlanmaların10 misli fazla Bilgisayarla ilişkili yaralanma ve rahatsızlıkların kişi başı maliyeti ABD dolarıdır

27 Çalışmalarımız Temizlik işlerinde çalışanlarda bel ağrısı sıklığı %40 Metal işlerinde çalışanlarda KİH sıklığı % 83, bel ağrısı sıklığı % hemşirede prevalans bel ağrısı için %75.7, boyun ağrısı için % 60,5 ve sırt ağrısı için %76,3 Ozcan ve ark.

28 Prospektif Çalışmalar Yeni işe alınan haftada 15 saatten fazla bilgisayar kullanan kişilerin %50 nden fazlasında ilk yıl içinde üst ekstremite yakınmalarının görüldüğü saptandı. Büyük çoğunluğunda spesifik hastalık belirlendi. Gerr F et al. (2002) Am J Ind Med. 2002; 41:

29 Bilgisayar Kullanıcılarında İşe Bağlı Kas İskelet Hastalıkları Sıklığı ve Risk Etkenleri 307 bilgisayar kullanıcısında sıklık -Boyun 65%, -Omuzlar 61% -Sırt ve bel % 56 -El bilekleri eller 25% Ozcan E, Esmaeilzadeh S, Uysal B, Alptekin HK, Cihan C, Issever H. Towards ergonomics in computer users: The prevalence of symptoms and physical risk factors of work-related musculoskeletal disorders (WMSDs) in Turkey. International Conference on Computing Systems for Human Benefits, WWCS May Stockholm, Sweden. Book of Abstracts, p. 85.

30 Çay Tarımında Çalışanlarda Kas İskelet Hastalıklarının Sıklığı ve Risk Etkenleri Amaç: Çay tarımında çalışanlarda bel ağrısı ve kas iskelet hastalıklarının sıklığını, iş ile ilişkisini, etkilerini ve risk etkenlerini belirlemek ve çözüm önerileri geliştirmektir. Yöntem: Çalışma Rize Unilever Lipton çay fabrikasına çay tedarik eden üreticiler arasından çay alım yerlerindeki sayıya ve cinsiyete göre orantılı olarak rastgele seçilen 405 kişide kendi bildirimli sorgulama anketi uygulanarak Unileverin yürüttüğü Sürdürülebilir Çay Tarımı Projesinin parçası olarak yapıldı. Birinci fazda sıklık ve risk etkenlerin belirlenmesi İkinci fazda katılımcı ergonominin etkinliği Emel ÖZCAN, Gamze ÇAN, Murat TOPBAŞ, Bekir BULUT, Fizyoterapist Akın BAŞKENT 7. İş Saglığı ve Güvenliği Konferansı, İstanbul 2014

31 Bulgular Son 12 ayda vücudun herhangi bir bölgesinde ağrılı kas iskelet yakınması olanların sıklığı %90 En sık tutulan bölgeler bel (%65), sırt (%53.5) ve el bileği-el(%47) Kas iskelet yakınmaların % 80.5 i iş ile ilgili %61 ine tanı konmuş Yakınımlar nedeni ile % 51.8 i doktora başvurmuş % 29 u işini aksatmış %79,5 inin herhangi bir psikososyal yakınması var Çay toplamada katılımcıların %96.ı bel, sırt ve el bileği için riskli kötü pozisyonda ve sürede çalışıyor Belde kötü postürde çay toplama ile dirsek, kalça ve uyluk ve ayak bileği ağrısı, tek tekerlekli araba ile çay taşıma ile el bileği, kalça ve uyluk ve diz ağrısı arasında anlamlı ilişki var. Ergonomi eğitimi, çalışma koşullarının,ekipmanın ve materyalin ergonomik iyileştirilmesini ve egzersizleri kapsayan katılımcı ergonomik girişimlerin sorunların Emel ve Özcan etkilerinin azaltılmasında yararlı olacağını düşünüyoruz.

32

33 Risk Etkenleri KİŞİSEL FİZİKSEL ve ERGONOMİK Risk Etkenleri ÇEVRESEL PSİKOSOSYAL

34 Endüstride Ergonomik Riskler

35 Ofiste Ergonomik Riskler

36 Psikososyal ve Organizsyonel Risk Etkenleri Yüksek talepler Düşük iş kontrolü Zaman baskısı Yüksek iş stresi

37 Hızlı Maruziyet Değerlendirme (HMD) Quick Exposure Checklist (QEC) 1998 de Li ve Buckle tarafından İngiltere de Surrey University, Robens Health Ergonomics Center de geliştirilmiş 2003 de Woods, David ve Buckle tarafından yeniden gözden geçirilerek iyileştirilme çalışmaları yapılmış Kullanımı kolay, puanlama ile ölçebilen, farklı işlerde uygulanabilen Geçerliliği, güvenirliliği gösterilmiş Çalışanın aktif katılımını sağlayan Türkçe adaptasyonu ve güvenilirliği çalışılmış Rehber hazırlanmış bir yöntemdir

38 Kullanılabildiği İşler Elle taşıma Tekrarlamalı Statik ve dinamik Ayakta ve oturarak Düşük yada yüksek dikkat gerektiren Li, G ve Buckle, P., HSE Books, 1999 David ve ark. HSE Books, 2005

39 Çalışana ve Gözlemciye ait Bölümler

40 HMD Puanları Bel Omuz/kol Bilek/el Boyun Vücut postürü Tekrarlama Ağırlık Süre Uygulanan kuvvet Görsel dikkat Titreşim Stres ve İş hızı Taşıt kullanma

41 Marruziyet Seviyesi =30

42 Türkçe Uyarlamasının Güvenirliği Temizlik işlerinde çalışan 200 kişi arasından randomizasyon ile seçilen 28 çalışanda gerçekleştirildi. Test tekrar test güvenilirliği orta- iyi bulundu. Rehber geliştirilerek Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının desteği ile yayınlandı.

43

44

45 İTF / Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon AD Kas İskelet Hastalıkları ve Ergonomi Birimi Amaç: İKİH ve sonuçlarını engellemek Araştırma yapmak Ergonomi programları oluşturmak Ergonomi bilinci oluşturmak

46 Kas İskelet Hastalıkları ve Ergonomi Birimi Çalışma Programı Poliklinik İşe özgü rehabilitasyon İş yeri risk etken değerlendirilmesi Ergonomi eğitimi Ergonomi programı oluşturma Araştırma

47 Düzenlenen Kurslar Kas İskelet Hastalıkları İçin İşyerinde Risk Değerlendirme Kursu Hızlı Maruziyet Değerlendirme (HMD Quick Exposure Check ) 2007 Uygulamalı Endüstriyel Ergonomi Kursu 2008 Uygulamalı Ofis Ergonomisi Kursu 2008 İnsan Kaynakları Yöneticileri İçin Ofis Ergonomisi, 2008 Sağlıklı Yaşam İçin Ergonomi, İstanbul Sanayi Odası, 2009 Uygulamalı ofis Ergonomisi, Ocak 2011, İstanbul Tıp Fakültesi, İstanbul Uygulamalı Endüstriyel Ergonomi ve Uygulamalı Ofis Ergonomisi Kursu 1-2 Haziran 2011, İstanbul Uygulamalı Endüstriyel Ergonomi ve Hızlı Maruziyet Değerlendirme (HMD)Yöntemi Kursu, 4-5 Ekim 2011, İstanbul Uygulamalı Ofis Ergonomisi, Mart 2012 Uygulamalı Endüstriyel Ergonomi, Mart 2012 Uygulamalı Ofis Ergonomisi, Nisan 2013 Ofis Ergonomisi Kursu Mayıs, 2014

48 TEŞEKKÜRLER

49 Prof. Dr. www. ergonomistanbul.com

50