AVLANABİLİR STOK TEBPİTİ VE KİRALAMA ÇALIŞMALARI. Şaheser DEMİRHAN

Transkript

1 AVLANABİLİR STOK TEBPİTİ VE KİRALAMA ÇALIŞMALARI Şaheser DEMİRHAN DSİ Genel Müdürlüğü, İşletme ve Bakım Dairesi Başkanlığı Su Ürünleri Şube Müdürlüğü Yücetepe, ANKARA ÖZET: Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü nce baraj gölleri, göletler ve düzenlenmiş doğal göllerde 1959 yılından bu yana su ürünleri faaliyetleri yürütülmektedir. DSİ su ürünleri faaliyetleri; rezervuar saha etüdü, limnolojik etüt, balık üretimi ve balıklandırma, avlanabilir stok tespiti ve değerlendirme çalışmaları olup, bu faaliyetler içinde stok tespiti çalışmaları önemli bir yer tutmaktadır. Avlanabilir stok tespiti ve kiralama çalışmaları kapsamında; rezervuarlarda bulunan mevcut balık populasyonlarının üreme ve gelişme durumları takip edilmektedir. Rezervuarlar için hazırlanan kira teklif dosyaları Tarım ve Köyişleri Bakanlığı na gönderilerek, il özel idare müdürlüklerince kiraya verilmesi sonucu ülke ekonomisine katkı sağlanmaktadır. DSİ olarak amacımız, su ürünleri üretimini geliştirerek tarım arazileri su altında kalan yöre halkına yeni iş ve geçim kaynakları sağlamaktır. Bu çalışmada, avlanabilir stok miktarının belirlenerek kira teklif dosyalarının hazırlanması, avcılıkta kullanılacak av araçgereçlerinin belirlenmesi, rezervuarın su ürünleri avlanma hakkını kiralayanların üretim faaliyetlerinin takibi, istihsal kontrolü çalışmaları, Atatürk ve Keban Baraj Gölleri gibi birden fazla il ve ilçede sınırı olan rezervuarlarda avlak sahalarının tespiti ve bölünme çalışmaları, baraj gölleri ve göletlerde projeye dayalı yetiştiriciliğin yapılabilmesi amacıyla teknik şartname belirleme çalışmaları gibi konular ele alınmıştır. Anahtar Sözcükler: Baraj gölü, gölet, rezervuar, populasyon, avlanabilir stok miktarı, kiralama, üretim kontrolü ABSTRACT: Catchable Fish Stocks And Hiring Studies Fishery activities have been carried out by the General Directorate of State Hydraulic Works (DSİ) since 1959, in dam lakes, ponds and arranged natural waters. Fish stock studies have an important role in DSİ water product activities. Hiring proposals for reservoirs which are prepared according to above studies are sent to Ministry of Agriculture and Rural Affairs. And then these reservoirs are hired from the Directorates of Provincial Administrations. As a result, this provides a contribution to the nation s overall economy. Besides, landowners whose lands are under water are provided by new sources of job and money In this study, some issues such as determination of catchable fish stocks, reservoir hiring, growing and maturing conditions of fish stocks, monitoring of production etc. will be presented. Keywords: Dam lake, pond, reservoir, population, catchable fish stocks, hiring, production control 269

2 AVLANABİLİR STOK TEBPİTİ VE KİRALAMA ÇALIŞMALARI DEMİRHAN 1. GİRİŞ DSİ Genel Müdürlüğü nce işletilen baraj gölleri, göletler ve düzenlenmiş doğal göllerde, rezervuarların su ürünleri açısından faydalı hâle getirilmesi, geliştirilmesi ve üretime açılması konularında etüt ve araştırma çalışmaları yapılmaktadır. Bu çalışmalar sonucunda suyun fiziksel, kimyasal ve biyolojik yapısı belirlenmekte ve gerektiğinde uygun balık türü ile balıklandırma yapılmaktadır. DSİ tarafından bu çalışmaların değerlendirilmesi ve istihsal kontrolü çalışmalarının sonuçlarına göre uygun görülen rezervuarlar, kira teknik şartları dâhilinde oluşturulan kira teklif dosyası ile kiraya verilmektedir (DEMİRHAN, Ş. 1997). Tarım ve Köyişleri Bakanlığı na bağlı üç Genel Müdürlük ile Genel Müdürlüğümüz arasında 1986 yılında imzalanan DSİ nin Mülkiyeti veya Tasarrufu Altında Bulundurduğu Rezervuarlarda Su Ürünleri Faaliyetlerini Düzenleyen Esaslarla İlgili Protokol dâhilinde su ürünleri faaliyetleri sürdürülmektedir. Bu protokolün ilk maddesinde, DSİ nin mülkiyeti veya tasarrufu altında bulundurduğu rezervuarlarda gerekli etüt, üretim, balıklandırma, stok kontrolü ve yıllık istihsal kontrollerinin DSİ Genel Müdürlüğü nce yapılacağı, 4. maddesinde ise, istihsal sahalarının kiralama işlemlerine esas olacak avlanabilir stok türleri miktarı ve işletme esaslarının DSİ Genel Müdürlüğü nce tespit edileceği, belirtilmektedir. DSİ tarafından gerçekleştirilen su ürünleri faaliyetlerinde amaç, mevcut iç su ürünleri kaynaklarımızdan azami düzeyde faydalanmak ve bunun sürekliliğini sağlamaktır. Bunu sağlarken; avcılığın geliştirilmesi, daha fazla ekonomik fayda elde edilmesi, yöre balıkçılarının bundan elde ettikleri gelirin yükseltilmesi, daha fazla iş imkânı sağlanması, rezervuarlarda rekreasyon amaçlı sportif balıkçılık gibi sosyal faydalar da göz önüne alınmaktadır. 2. MATERYAL VE METOT Avlanabilir stok miktarının belirlenmesi amacıyla rezervuarın çeşitli yerlerinde örnekleme alanları belirlenerek avcılık yapılır. Rezervuar alanı ve hacmine uygun av gücü belirlenerek değişik göz aralıklı fanyalı ve fanyasız uzatma ağlar kullanılır. Kerevit gibi tuzakla avlanan su ürünleri için pinterler serilir. Bunun yanı sıra gölde avcılık yapan balıkçıların ağlarından alınan örneklerden de yararlanılır. Rezervuarda bulunan balık populasyonlarının türleri teşhis edilir. Ağlardan çıkan balıkların biyometrileri ağ gözlerine göre ayrı ayrı yapılır. Bu amaçla balık boyu milimetrik ölçüm tahtası ile, balık ağırlığı ise 2 g duyarlığa sahip sayısal terazi ile ölçülür. Gonad olgunluğu tespit edilir. Su sıcaklığı termometre ile ölçülür. Elde edilen değerler pul zarflarına işlenir ve alınan pul örnekleri de aynı zarflara yerleştirilir. Pulların doğuştan itibaren bütün yaş halkalarını içermesi gerektiğinden ilk oluşum yerlerinden alınmasına dik- 270

3 I. BALIKLANDIRMA VE REZERVUAR YÖNETİMİ SEMPOZYUMU 7-9 ŞUBAT 2006, ANTALYA kat edilir (YALÇIN, N. 2003). Balık pulları, genellikle linea laterale (yan çizgi) ile sırt yüzgeci arasında kalan kısımdan alınır (KÖKSAL, G., 1989) (Şekil 1). Ayrıca, ağ seçiciliğinin belirlenerek av yasaklarının oluşturulması maksadıyla kullanılan ağların uzunlukları, ağ gözü açıklıkları, avcılık yapılan gün sayıları da pul zarflarına işlenmektedir. Çalışmalarımızda pullardan yaş tayini metodu kullanılmaktadır. Laboratuvara getirilen pullar ılık suda yıkanarak birbirinden ayrıldıktan sonra %4 lük KOH solüsyonunda 24 saat tutulur ve hazırlanan preparatlar mikroskop altında incelenir (Şekil 2) Değerlendirme Çalışmaları Baraj gölünden alınan verilerin değerlendirilmesine pul örneklerinin analizi ile başlanır. Yaş analizlerinden alınan ortalama değerler balıkların yumurtlama boy ve ağırlığı ile birleştirilerek balıkların ilk döl verdiği yaşın tespiti yapılır. Bu özelliklerin ağların selektif güçleri ile karşılaştırılması sonucu baraj gölünün işletilmesi sırasında kullanılacak minimum ağ gözü tespit edilir. Büyüme oranı, ölüm oranı, üreme yaşı ve stok tespiti çalışmaları balıkların yaş gruplarına ayrılmasına dayanır. Bu sebeple yaş belirlenmesinin önemi büyüktür. Bazı türlerde yaşın tespiti boylarının dağılımından ya da sert kısımlarının [kulak taşı (otolit), pul, kemik] mevsimsel büyüme farklılıklarından elde edilebilir. Şekil 1. Bazı balıklarda pulların ilk oluşum yerleri Şekil 2. Pulda yaş halkaları 2.2. Avlanabilir Stok Tespiti Populasyon büyüklüğünün tam olarak tespiti, bütün bireylerin avlanmasıyla mümkün olur. Pratikte bunun gerçekleştirilmesi mümkün olmadığından göreceli olarak populasyonun küçük bir örneğinden biyolojik istatistikler elde edilir. Analizler için diğer bir temel veri av istatistikleri olarak adlandırılan av ve balıkçılık gücüdür. Bu veriler balıkçılardan sağlanabildiği gibi DSİ Genel Müdürlüğünce gerçekleştirilen örnekleme çalışmalarından da elde edilebilmektedir (YALÇIN, N. 2003). Stok tespiti çalışmaları kapsamında rezervuarda bulunan su ürünlerinin cins ve miktarları tespit edilir. Bilindiği üzere, çok sayıda stok tespiti hesaplama yöntemi bulunmakla birlikte, zaman zaman bu yöntemler kullanılırken veri sağlanması konularında sorunlar olabilmektedir. DSİ tarafından avlanabilir stoğun tahmin edilmesinde aşağıdaki yöntemler uygulanmaktadır. 271

4 AVLANABİLİR STOK TEBPİTİ VE KİRALAMA ÇALIŞMALARI DEMİRHAN 2.3. Av Miktarının Tahmini Av miktarı (C), belirli metot ve araç kullanılarak elde edilen su ürününün sayısı veya ağırlığıdır. Değişik baraj göllerinde birim güçle avlanan su ürünleri miktarlarının o gölde kullanılmakta olan av gücüyle karşılaştırılması sonucu yıllık ortalama av miktarı tahmin edilebilir. Av araçlarının homojen olduğu durumda; seçilen örnek teknelerin av miktarlarından hareket edilerek ortalama av miktarı; C ort = C i /n eşitliği ile bulunur (ATAY, D.,1989). Burada; İ = Örnek seçilen tekne sayısı, C i = i. teknenin av miktarı, n = Örnek olarak seçilen teknelerin toplam sayısını göstermektedir. Ortalama av miktarı ile toplam tekne sayısı çarpılarak, C T = C ort.n eşitliği ile toplam av miktarının tahmini yapılır. Burada; N = Toplam tekne sayısını ifade etmektedir. Av gücü (f), balığı avlamak için harcanan insan gücü olarak tanımlanır. Ancak, bu tekne sayısı, balıkçı sayısı, toplam ağ uzunluğu gibi değişik ölçülerle de ifade edilebilir. Uzatma ağlarda genellikle ağın uzunluğu ile ölçülür Uzatma Ağlarıyla Avcılık Yöntemi İç sularda uzatma ağları kullanarak stok tespitinin yapılmasında; A N =. _ formülü kullanılmaktadır. a N = Stok miktarı (kg), A = Toplam alan (ha), a = Ağların alanı (ha), _ = Ortalama avlanan balık miktarıdır (kg) (AVŞAR, D. 2001). Bu yöntemde; kullanılan uzatma ağlarının, göl yüzeyinde kendi alanı kadar bir bölgede etkin olduğu ve alandaki bütün balıkları avladığı varsayılmaktadır Akustik Metotlar Balık stoklarının doğrudan tespitinde kullanılan ve avcılık istatistiklerinden bağımsız olan bu metotlar henüz değerlendirilmeyen balık stoklarının tespitinde ve büyüklükleri hakkında bilgi edinilmesinde kullanılır. Hızlı sonuç alınması bakımından tercih edilir. Tür ayrımı yapılmamasına ve diğer biyolojik bilgilerin elde edilememesine rağmen özellikle pelajik balık stoklarının tespitinde yaygın olarak uygulanır. Cihazlardaki temel prensip, cihazların teknik özelliklerine ve modellerine göre değişen paket programlar dâhilinde hedefe gönderilen ve hedeften yansıyan ses sinyali üzerinden o andaki stok miktarının tespitidir (ATAY, D. 1989). Stok tahmininde ses dalgalarıyla ölçme cihazı ile çok geniş bir su hacmini kısa bir sürede taramak mümkündür. Diğer tahmin metotlarıyla kıyaslandığında zaman kazancı fazla- 272

5 I. BALIKLANDIRMA VE REZERVUAR YÖNETİMİ SEMPOZYUMU 7-9 ŞUBAT 2006, ANTALYA dır. Kısa sürede sık örnekleme yapılabilmektedir. Akustik metotların en büyük avantajlarından biri de su altındaki hayatı, çevreyi rahatsız etmeden inceleyebilmektir (YÜKSEL, F. 2003) yılı içinde ODTÜDSİ Genel Müdürlüğü işbirliği ile Atatürk Baraj Gölü nde akustik yöntemle avlanabilir stok tespiti çalışmaları yapılmış olup, değerlendirme çalışmalarına geçilmiştir. İleriki yıllarda ha dan büyük rezervuarlarımızda bu yöntemin kullanılması plânlanmaktadır. Genel Müdürlüğümüzce gerçekleştirilen istihsal kontrolü çalışmaları ve yukarıda bahsettiğimiz yıllık av miktarının tespiti çalışmaları sonuçları karşılaştırılmakta, dolayısıyla bir bakıma iç sularda stok tespitine yönelik karşılaştırmalı incelemelerimiz sürekli olarak devam etmektedir. 3. BARAJ GÖLLERİNDE TİCARİ BALIK AVCILIĞI VE KİRALAMA ÇALIŞMALARI Kiralamaya yönelik çalışmaların ana başlıklarını; avlak sahalarında avlanabilir stok tespiti ve değerlendirme çalışmaları sonuçlarına göre kira teklif dosyası hazırlanması, avlanma teknik şartlarının belirlenmesi ve istihsal kontrolü çalışmaları oluşturmaktadır. DSİ Genel Müdürlüğü mülkiyeti veya tasarrufunda bulunan istihsal sahaları, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu nun 51. ve 65. maddeleri gereğince hazırlanan ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Su Ürünleri Üretim Yerlerinin Kiraya Verilmesine Dair tebliğ e göre ilgili kuruluşların görüşleri alınarak, istihsal sahasının bulunduğu il özel idare müdürlüklerince kiraya verilmektedir. Avlanabilir stok tespiti çalışmaları sonucu kiralama işlemlerine esas olmak üzere hazırlanan kira teklif dosyası teknik şartlar dâhilinde Tarım ve Köyişleri Bakanlığı na bildirilmektedir. Bu Bakanlıkça, bildirilen stok üzerinden, muhammen kira bedeli hesaplanarak kiraya verilmek üzere il özel idare müdürlüğüne gönderilmektedir Kira Dosyalarının Hazırlanması Rezervuarın yeri, alanı gibi özellikler belirtilerek, rezervuar temizliği, etüt ve balıklandırma çalışmalarının kısa özetleri verilir. Avlanabilir stok tespiti çalışmalarına ait materyal ve metot açıklanarak avlanabilir su ürünleri tür ve miktarları ile kira süresi belirlenir. Bunun yanında gölde kullanılması uygun ağ gözü açıklıkları ile av araçlarının ve avcılık yapılması yasak bölgelerin tespitinin yapıldığı kira teknik şartları oluşturulur. Rezervuara ve avcılığa ilişkin özel durumlar belirtilerek gerekli tavsiyelerde bulunulur Avlak Sahalarına Ayırma Çalışmaları Birden fazla il ve ilçe sınırları içerisinde yer alan rezervuarlar, avlak sahalarına bölünerek kiraya verilmektedir (Şekil 3). 273

6 AVLANABİLİR STOK TEBPİTİ VE KİRALAMA ÇALIŞMALARI DEMİRHAN Şekil 3: Atatürk Baraj Gölü avlak sahaları 3.3. İstihsal Kontrolü Çalışmaları Kiracının avlanma teknik şartlarına uyup uymadığının denetlenmesi ve istihsalin yerinde izlenmesi amacıyla su ürünleri avlanma hakkı kirada olan rezervuarlarda gerçekleştirilen çalışmalardır. Bu çalışmalar çok önemli olmakla birlikte gereklilik arz etmektedir. İstihsal kontrolü çalışmaları sonucunda elde edilen veriler yıl sonunda DSİ rezervuarlarındaki balıkçılık faaliyetlerinin sosyo ekonomik boyutlarının ortaya konulmasında kullanılmaktadır. DSİ tarafından yapılan istihsal kontrolü çalışmalarında; Rezervuarda bulunan su ürünlerinin türleri tespit edilir. Rezervuarda mevcut parazit ve hastalıklar kontrol edilerek, şüpheli olanlar en yakın konuyla ilgili laboratuvara gönderilir. Kiracının kullandığı av araç ve gereçlerinin miktarı, cinsleri ve bunların şartnameye uygunluğu kontrol edilir. Avcılık yapılan mevsim ve süreleri tespit edilir. Gölde bulunan kayık sayısı, kooperatif ve avcıların ekonomik durumları, sorunları ve talepleri tespit edilir. Kiracının teknik şartnameye ve av yasaklarına uyup uymadıkları kontrol edilerek kaçak avcılık olup olmadığı tespit edilir. Kiracıdan Su Ürünleri Ticarî Avcılık Bilgi Formu nu doldurması istenir. İstihsal kontrolü çalışmaları, 2003/46 No lu Su Ürünleri Üretim Yerlerinin Kiraya Verilmesine Dair Tebliğ e göre DSİ bölge müdürlüklerince yapılmaktadır. Bu amaçla Su Ürünleri Ticarî Avcılık Bilgi Formu düzenlenir. Bu konu, DSİ Genel Müdürlüğü ve bölge müdürlükleri işbirliği ile yürütülmektedir. 4. PROJEYE DAYALI YETİŞTİRİCİLİK ÇALIŞMALARI Baraj göllerinde avcılık faaliyetleri yanında mevcut su kaynağının en iyi şekilde 274

7 I. BALIKLANDIRMA VE REZERVUAR YÖNETİMİ SEMPOZYUMU 7-9 ŞUBAT 2006, ANTALYA değerlendirildiği, düşük sermayeyle birlikte kısa zamanda birim alandan en yüksek verimin elde edilebildiği kafes yetiştiriciliği ve yarı kontrollü yetiştiricilik uygulamaları da yapılabilmektedir. Yetiştiricilik faaliyetleri baraj gölünün mevcut su ürünleri stok yapısını bozmayacak türler kullanılarak, içme suyu temin edilen rezervuarlar dışında uygulanmaktadır tarihinde Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü ile Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü nün Mülkiyeti veya Tasarrufu Altında Bulunan Baraj Göllerinde Yapılacak Su Ürünleri Yetiştiriciliğine İlişkin Protokol imzalanmıştır. Bu protokol gereğince kafeslerde balık yetiştiriciliği ile birlikte yarı kontrollü yetiştiricilik projelerinin uygulanabilmesi gayesiyle talep olan baraj göllerine ait teknik şartnameler DSİ tarafından hazırlanarak TÜGEM e gönderilmektedir. Özel ve tüzel kişiler tarafından TÜGEM vasıtasıyla yapılan yetiştiricilik talepleri Genel Müdürlüğümüzce değerlendirilmekte, DSİ faaliyetlerini aksatmaması, baraj güvenliğinin sağlanması ve su ürünleri yetiştiriciliğine uygun şartları sağlaması hâlinde yetiştiricilik için uygun görüş verilerek teknik şartname hazırlanmaktadır Yetiştiricilik teknik şartnamesi hazırlanırken; Rezervuar haritası temin edilerek, üzerinde yasak bölgeler belirlenir. Baraj ve rezervuar alanına ait bilgiler derlenir. (Tanımı, iklimsel özellikleri, hidrolojik özellikleri, fiziksel, kimyasal, biyolojik özellikleri, geçmiş yıllara ait su kotları ve işletme eğrisi gibi bilgiler belirtilir.) Yetiştiriciliğe tahsis edilebilecek toplam saha belirlenir. Tüm bu çalışmalar sonucu hazırlanan teknik şartname, rezervuarın özellikleri ve yasak bölgelerin işaretlendiği rezervuar haritası, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı na gönderilmektedir. Bu Bakanlık ça değerlendirilen projeler il özel idare müdürlüklerince kiraya verilmektedir. Baraj göllerinde projeye dayalı yarı kontrollü yetiştiricilik faaliyetlerinin gerçekleştirilebilmesi gayesiyle 2005 yılı sonu itibariyle DSİ tarafından 5 adet rezervuar için görüş bildirilmiştir. Baraj göllerinde kafeslerde balık yetiştiriciliği ile ilgili olarak 104 adet rezervuarda gerekli çalışmalar tamamlanmış, proje tasdikinden sorumlu olan Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca 125 adet proje uygulamaya geçirilmiştir. Uygulamadaki projelerin toplam üretim kapasitesi yaklaşık ton dur. Göletlerde Su Ürünleri Yetiştiriciliği ve Sportif Amaçlı Kiralamalar Göletlerde su ürünleri üretiminin geliştirilmesi, ülke ekonomisine katkı sağlanması ve istihdamı artırmak maksadıyla, DSİ Genel Müdürlüğü, Mülga Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü ve Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü arasında tarihli Göletlerin Su Ürünleri Yetiştiriciliğine ve Sportif Amaçlı Avcılığa Açılması ile ilgili bir protokol imzalanmıştır. Göletlerin aslî fonksiyonu olan sulamanın aksatılmaması ve uygulanabilecek su ürünleri üretim modelinin belirlenmesi amacıyla değerlendirme çalışmaları yapılmaktadır. Uygun görülen göletlerde, gölet karakteristikleri ve rezervuar haritasıyla birlikte teknik şartname hazırlanmakta ve TÜGEM tarafından uygulamaya geçirilmektedir yılı itibariyle 16 adet gölet ile ilgili olarak DSİ görüşü TÜGEM e bildirilmiştir. 275

8 AVLANABİLİR STOK TEBPİTİ VE KİRALAMA ÇALIŞMALARI DEMİRHAN 5. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME İstihsale açılan baraj göllerinden elde edilen üretim miktarları Çizelge 1, Şekil 4 ve Şekil 5 te verilmiştir. Çizelge ve şekillerin incelenmesinden de anlaşılacağı üzere; İstihsale açılan baraj göllerinin sayısında yıllar itibariyle artış gözlenmekte olup, yıllık üretim miktarı da buna paralel olarak artmıştır. Çizelge 1. Yıllara göre su ürünleri üretim sonuçları Yıllar İstihsale Açılan Rezervuarlar* (Adet) YıllıkÜretim (Ton) 1980 Öncesi ** ** yılları arasında kerevit ölümleri nedeniyle stoklarda 2500 ton luk bir düşüş tespit edilmiştir. Şekil 4. İstihsale açılan rezervuarlar 276

9 I. BALIKLANDIRMA VE REZERVUAR YÖNETİMİ SEMPOZYUMU 7-9 ŞUBAT 2006, ANTALYA Şekil 5. Yıllık istihsal miktarları Rezervuarlarımızdan istihsal edilen su ürünleri miktarı 2005 yılı için yaklaşık ton olup (Çizelge 2), tür bazında yüzde oranları Şekil 6 da verilmiştir. Buna kafes yetiştiriciliğinden elde edilen ton ve sportif avcılıktan elde edilen 500 ton da eklendiğinde toplam üretim değeri yaklaşık ton a yükselmektedir yılı itibariyle 144 adet baraj gölü, 208 adet avlak sahası olarak ticari amaçlı su ürünleri üretimine açılmıştır. Bu avlak sahalarından 106 adedinin su ürünleri avlanma hakkı kiralanmıştır. Kirada olan baraj göllerinden 61 adedi kooperatifler, 32 adedi şahıs, 9 adedi şirket tarafından kiralanmıştır. 47 adet avlak bölgesinde avlanabilir stok tespiti ve üretim kontrolü çalışma sonuçlarına göre hazırlanan kira teklif dosyaları ilgili il özel idarelerine gönderilmiş, ancak kiralamanın gerçekleşip gerçekleşmediğine dair Genel Müdürlüğümüze bilgi gelmemiştir (Şekil 7). Çizelge Yılı İstihsal Miktarı Balık Türleriİstihsal Miktarı (ton) Bıyıklı Balık Çizelge Yılı İstihsal Miktarı Balık Türleri İstihsal Miktarı (ton) Bıyıklı Balık (Barbus sp.) 1016 Bizir (Carasobarbus luteus) 208 Gümüş Balığı (Atherina boyeri) 1905 İn Balığı (Capoeta capoeta) 1991 Kadife Balığı (Tinca tinca) 130 Kerevit (Astacus leptodactylus) 698 Pullu+Aynalı Sazan (Cyprinus carpio) 1425 Sudak (Stizostedion lucioperca) 195 Tatlısu Kefali (Leuciscus cephalus) 552 Turna (Esox lucius) 10 Yayın Balığı (Silurus glanis) 80 Yılan Balığı (Anguilla anguilla) 40 Diğer Türler 405 TOPLAM

10 AVLANABİLİR STOK TEBPİTİ VE KİRALAMA ÇALIŞMALARI DEMİRHAN Şekil 6. DSİ Rezervuarlarında stok oluşturan balık türleri ve bu türlerin dağılımı Şekil 7. Avlak sahalarına göre kiralanma durumu Su ürünleri stoklarının kontrollü olarak korunması, avcılık istatistiklerinin sağlıklı tutulmasıyla mümkündür. Bu istatistiklerden; av miktarı, birim güç başına düşen av miktarı, av gücünün ekonomik çalışıp çalışmadığı ve hangi av gücüyle en yüksek av ve gelirin elde edilebileceği belirlenerek, avcılığa konu olan stoklarla ilgili koruma ve kontrol daha sağlıklı yapılacağı ifade edilmektedir (ATAY, D. ve RAD, F.,1998) Balık neslini devam ettirmek için gerekli şartlardan en önemlisi, en az bir defa yumurta bırakmış balıkların avlanmasıdır. Bu durum aynı zamanda balıkların avlanma büyüklüklerinin belirlenmesinde de kullanılmaktadır. Ancak, rezervuarlardaki balıklar üzerinde aşırı bir av gücü baskısı olduğu, kaçak ve kontrolsüz avcılığın önüne geçilemediği de bilinen bir gerçektir. Uygulamada rezervuar balıkçılığında karşımıza çıkan sorunları şöyle özetleyebiliriz: Ülkemizde kaçak avcılık idarî tedbirlerle yeterince önlenememektedir. İşletmede olan rezervuarlarda kiracıların çoğu avlanma teknik şartlarına uymamaktadır. Kirada olan rezervuarların kira bedellerinde yer yer problemlerle karşılaşılmakta, kira bedelleri yüksek bulunduğundan kiralamalar sık sık fesh edilmektedir. 278

11 I. BALIKLANDIRMA VE REZERVUAR YÖNETİMİ SEMPOZYUMU 7-9 ŞUBAT 2006, ANTALYA Kiracı, kooperatif ve şahısların büyük bir bölümü eğitimsiz ve ekonomik düzeyleri oldukça düşüktür. Altyapı ve pazarlamadaki yetersizlikler hâlen ticarî balık avcılığının en önemli sorunlarından biridir (ŞAFAK, N. 2003). Soğuk hava depoları bulunmamakta ya da çok yetersiz kalmaktadır. Ticari balık avcılığına açılan rezervuarlardaki sorunların çözümünün, ancak ilgili kuruluşların ortak çalışmaları ile sağlanabileceği düşünülmektedir. 6. KAYNAKLAR ATAY, D., RAD, F Balıkçılık Amenajmanı. A.Ü Ziraat Fakültesi Su Ürünleri Bölümü. ANKARA ATAY, D Populasyon Dinamiği. A.Ü Ziraat Fakültesi Su Ürünleri Bölümü. ANKARA AVŞAR, D XI. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu Seyhan Baraj Gölü ndeki Sazan ve Sudak Biokütlelerinin Tahmin Edilmesi Üzerine Bir Çalışma HATAY DEMİRHAN, Ş Baraj Göllerinde Sürdürülen Stok Tespiti, Kiralama, Üretim Kontrolü Çalışmaları ve Karşılaşılan Sorunlar. Su Ürünleri Eğitim Semineri. Ş. URFA KÖKSAL, K A.Ü. Ziraat Fakültesi Su Ürünleri Bölümü Ders Notları, Yayımlanmamış. ANKARA ŞAFAK, N DSİ Su Ürünleri Faaliyetleri Su Ürünleri Eğitim Semineri. ADANA YALÇIN, N DSİ Avlanabilir Stok Tespiti ve Değerlendirme Çalışmaları. Su Ürünleri Eğitim Semineri. ADANA YÜKSEL, F İç Sularda uygulanabilecek Stok Tespiti ve Değerlendirme Yöntemleri. Su Ürünleri Eğitim Semineri. ADANA 279

12 280