ORTA VE DOĞU KARADENİZ BÖLGESİNDEKİ ÖĞRENCİ, AKADEMİSYEN VE UYGULAYICILARIN TMS/TFRS FARKINDALIKLARI VE GÖRÜŞLERİ ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA*

Transkript

1 ORTA VE DOĞU KARADENİZ BÖLGESİNDEKİ ÖĞRENCİ, AKADEMİSYEN VE UYGULAYICILARIN TMS/TFRS FARKINDALIKLARI VE GÖRÜŞLERİ ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA* Muhasebe MÖDAV Bilim Dünyası 2014/2 Dergisi 2014/16/2 Araş.Gör. Züleyha YILMAZ ** Okt. Zeynep ŞAHİN *** Doç.Dr. Fikret ÇANKAYA **** 109 ÖZ Küreselleşmenin hızla arttığı günümüz ortamında, işletmelerin varlıklarını sürdürebilmeleri için aynı dili konuşmaları gerekmektedir. Aynı dili konuşmanın yolu ise Uluslararası Muhasebe Standartları nı uygulamaktır. Üç aşamalı olarak yapılan bu çalışmanın amacı, Uluslararası Muhasebe Standartları nın uygulanabilirliğinin işletme bölümü son sınıf öğrencileri, muhasebe eğitimi veren akademisyenler ve muhasebe meslek mensupları açısından anket yoluyla değerlendirilmesidir. SPSS ile yapılan analizler sonucunda meslek seçimi, staj/iş tecrübesi ve üniversite gibi değişkenlerin öğrencilerin TMS/TFRS farkındalıkları üzerinde etkili olduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Muhasebe Eğitimi, TMS/TFRS Eğitimi, TMS/TFRS Farkındalığı JEL Sınıflandırması: M41 A STUDY ABOUT THE AWARENESS AND OPINION OF THE STU- DENTS, ACADEMICS AND APPLIERS IN THE CENTRAL AND EAS- TERN BLACKSEA REGION FOR TMS/TFRS ABSTRACT The survival of businesses are required to speak the same language in today s environment of rapidly accelerated globalization. The way to speak * Bu çalışma, Ekim 2013 tarihleri arasında Marmara Üniversitesi İşletme Fakültesi desteğiyle MÖ- DAV tarafından düzenlenen 10. Uluslararası Muhasebe Konferansı nda bildiri olarak sunulmuş olup, daha sonra geliştirilmiştir. ** Ordu Üniversitesi, Ünye İİBF, İşletme Bölümü, Muhasebe-Finansman ABD zuleyhayilmaz52@gmail.com *** Karadeniz Teknik Üniversitesi, Vakfıkebir MYO, İktisadi ve İdari Programlar ktuzeynep@hotmail.com **** Karadeniz Teknik Üniversitesi, İİBF İşletme Bölümü, Muhasebe-Finansman ABD cankayaf@yahoo.com

2 MÖDAV 2014/2 110 Araş.Gör. Züleyha YILMAZ, Okt. Zeynep ŞAHİN Doç.Dr. Fikret ÇANKAYA this same language is to apply International Accounting Standards. The aim of this study conducted in three steps is to evaluate the applicability of IAS for the senior students in business administration, academics, and Professional accountants through a survey. As a result of SPSS analysis, it has been found that variables such as the choice of profession, internship/work experience and university are effective on the awareness of students. Keywords: Accounting Education, TAS/TFRS Education, TAS/TFRS Awareness JEL Classification: M41 1. GİRİŞ Günümüzün küresel ve rekabetçi iş ortamında, sürekli güncellenen bilgi birikimine sahip olmak, başarı için kaçınılmaz bir anahtar haline dönüşmüştür. Bu açıdan, iş dünyasının her alanında en güncel ve yararlı bilgiye ihtiyaç duyulmaktadır. Öte yandan muhasebe bilgi sisteminden elde edilen bilgi sadece vergi için değil yatırım kararları için de kullanılmalıdır. TMS/TFRS na uyum sayesinde işletmeler ve bilgi kullanıcılarına geçmişe nazaran daha gerçekçi ve yararlı bilgiler sunulacağını söylemek yanlış olmayacaktır. Dolayısıyla TMS/TFRS na uygun muhasebe bilgisi ülkemiz işletmeleri ve ekonomisi açısından büyük öneme sahiptir. Yakın gelecekte uygulayıcılar olarak iş dünyasında yer almayı hedefleyen işletme bölümü son sınıf öğrencilerinin TMS/TFRS bilgisi ve gerekliliği konusundaki farkındalıklarının ölçülmesi çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır. Ayrıca araştırma ile muhasebe eğitimi veren akademisyenlerin ve hâlihazırda uygulayıcı konumunda bulunan muhasebe meslek mensuplarının TMS/TFRS eğitimine yönelik ileriye dönük plan ve öngörülerinin tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Araştırma altı bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde kısaca konuya ilişkin giriş yapılmış, ikinci bölümde kavramsal çerçeveye, üçüncü bölümde ise literatür taramasına yer verilmiştir. Dördüncü bölüm araştırmanın amacı, yöntemi, örneklemi, kapsam ve kısıtları gibi bilgileri içermektedir. Beşinci bölüm anketlerin değerlendirilmesi ve bulguların sunulması şeklindedir. Son bölümde ise araştırmanın sonuç ve öneriler kısmı yer almaktadır. 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE Muhasebe standartlarının temeli 1972 yılında Sydney de düzenlenmiş olan Dünya Muhasebe Kongresi ne dayanmakta olup (Pekdemir 2011,119), 1973 yılında Avustralya, Kanada, Fransa, Almanya, Japon-

3 Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesindeki Öğrenci, Akademisyen ve UYgulayıcıların TMS/TFRS Farkındalıkları ve Görüşleri Üzerine Bir Çalışma ya, Meksika, Hollanda, İngiltere, İrlanda ve ABD olmak üzere on ülkenin profesyonel muhasebecilerinin bir araya gelmesi ile Uluslararası Muhasebe Standartları Komitesi nin (The International Accounting Standards Committee/IASC) kurulması ile resmi bir boyut kazanmıştır yılına gelindiğinde IASC daha etkin çalışılması amacıyla Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu na (UMSK-The International Accounting Standards Board/IASB) dönüştürülmüştür. IASC nin 2001 yılına kadar yayınladığı standartlar UMS olarak, IASB nin 2001 yılından sonra yayınladığı standartlar ise UFRS olarak adlandırılmıştır (Çankaya 2007, 134;Erdoğan ve Dinç 2009,156). Türkiye de ulusal muhasebe standartlarının oluşturulması konusunda ilk olarak Türkiye Muhasebe Uzmanları Derneği (TMUD) tarafından UMS nın Türkçeye çevirisi şeklinde bir çalışma yapılmış fakat bu çalışma bilimsel bir çalışma olarak kalmıştır (Çankaya 2007, 132) Yılına gelindiğinde, Maliye Bakanlığı bünyesinde oluşturulan Muhasebe Standartları Komisyonu tarafından Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği yayınlanarak o güne kadar en kapsamlı çalışma yapılmıştır. Muhasebe Standartları Komisyonu dışında, Türkiye Bankalar Birliği, Türk Standartları Enstitüsü, Sigorta Murakabe Kanunu, Sermeye Piyasası Kurulu da muhasebe standartlarıyla ilgilenen diğer kurumlardır. Ancak muhasebe standartlarının bu kadar fazla kurum tarafından düzenlenmesi karışıklığa neden olmuştur. Ulusal muhasebe uygulamalarından Uluslararası Muhasebe Standartları na uyumlaştırma sürecini ilk kez Türkiye Serbest Muhasebeciler, Mali müşavirler ve Yeminli mali Müşavirler Odaları Birliği (TURMOB) bünyesinde 1994 de kurulan Türkiye Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu (TMUDESK) üstlenmiştir de bu görev Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu na (TMSK) devredilmiştir de Kurul, 12 tane TFRS ve 15 tane TFRS yorumu ile 29 tane TMS ve 9 TMS yorumu yayımlamış olarak bu görevi Kamu Gözetimi, Muhasebe Ve Denetim Standartları Kurumu na (KGK) devretmiştir (Ülkü ve Gökgöz 2013,42;Erdoğan ve Dinç 2009, ). Türkiye Muhasebe Standartları setini, UMSK nın yayınladığı Uluslararası Muhasebe Standartları (IAS) ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (IFRS) ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının yorumlarının (IFRIC) birebir Türkçeye çevrilmiş hali oluşturmaktadır (Hatunoğlu ve diğerleri 2013,53). 3. LİTERATÜR TARAMASI UMS/UFRS nin önem ve uygulamalarının giderek artmasıyla beraber, standartların benimsenmesi, ilgililiği, fiili benimsenme ve uygu- MÖDAV 2014/2 111

4 MÖDAV 2014/2 112 Araş.Gör. Züleyha YILMAZ, Okt. Zeynep ŞAHİN Doç.Dr. Fikret ÇANKAYA lama süreç ve sonuçları ve bu süreçlere etki eden faktörlere yönelik hem ulusal hem de uluslararası literatürde pek çok akademik çalışma yapılmıştır. Söz konusu çalışmaların 2007 yılından günümüze kadar yayınlananlarından bazıları yurt içi ve yurt dışı çalışmalar şeklinde gruplandırılarak tarih sırasına göre listelenmiştir. İlk olarak yurtdışında yapılan çalışmaların birinde, RomirMonitoring adlı bir araştırma kurumu Rusya da muhasebeci, denetçi, bilgi kullanıcıları, eğitici ve öğrenciler üzerinde bir anket uygulamış ve UMS nin uygulanmasını zorunlu kılan yasal düzenlemelerin olmaması, eğitim materyallerinin eksikliği, insan kaynaklarına ilişkin eksikliklerin olması gibi nedenlerin UMS nin uygulanma başarısını etkileyen başlıca engeller olduğunu tespit etmiştir (Romir 2007, 4-6). Bir diğer çalışmada Zarb ve Jagolinzer (2008) ABD de yaptıkları araştırma ile uluslararası muhasebe dersi veren akademisyenlerden çoğunun bir dönemlik muhasebe ders müfredatının yalnız dakikalık kısmını UMS/UFRS konuları için ayırdıklarını tespit etmişlerdir. Yine başka bir çalışmada, Munter ve Reckers (2009) 2008 yılında KPMG ve Amerikan Muhasebe Kurumu Eğitim Komitesi ile ortak yapılan bir anketle 530 akademisyene genel olarak UFRS nın ders müfredatına giriş zamanı, CPA sınavlarına giriş zamanı, öğrencilerin ne zaman tam olarak UFRS konularına hâkim olacaklarını bekledikleri gibi çeşitli sorular yönlendirmişlerdir. Anket sonucunda akademisyenlerin çoğunluğu bu sorular için 2011 yılını işaret etmişlerdir. Kroll (2009) yaptığı çalışma ile ABD üniversitelerinde US GAAP mı UFRS mi sorusuna yanıt aramıştır. Sonuç olarak araştırmasını özellikle dört büyük denetim şirketi gibi pek çok firmanın, üniversitelerden mezun olan öğrencilerden hem US GAAP hem de UFRS bilgisine sahip olmalarını bekledikleri şeklinde tamamlamıştır. Bir diğer çalışma olarak Poria (2009), Hindistan da yaptığı araştırma ile UMS/UFRS nın benimsenme ve uygulanma sürecinde karşılaşılan en önemli sorunları tespit etmeye çalışmış ve standartlara ilişkin eğitim sorunu ile bilgi kullanıcılarının söz konusu uluslararası uygulamaların etkisine yönelik farkındalık eksikliğinin en önemli sorunlar olduğunu tespit etmiştir. Başka bir çalışmada Bates ve diğerleri (2011), UFRS eğitiminde öncü olacakları varsayımıyla, 2009 yılı ekim ayında yayınlanan bir anketle ülke çapında muhasebe eğitimi veren en iyi yirmi üniversitenin ders müfredatlarını incelemişler ve hiç birinin lisans programlarında uluslararası muhasebe derslerini zorunlu kılmadıklarını ve sadece yedi üniversitenin bu dersleri seçmeli ders olarak sunduğunu tespit etmişlerdir.

5 Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesindeki Öğrenci, Akademisyen ve UYgulayıcıların TMS/TFRS Farkındalıkları ve Görüşleri Üzerine Bir Çalışma Allen ve diğerleri (2012) PriceWaterhouseCoopers Vakfı ndan sağladıkları fon ile yaklaşık 1,000 MBA öğrencisine sahip bir üniversitede vaka çalışması yapmışlardır. Araştırmada öğrencilere US GAAP ve UFRS arasındaki farklılık ve benzerliklerin yanı sıra, US GAAP ve UFRS nın muhasebedeki temel problemleri nasıl farklı bir şekilde yanıtladıklarını göstermek istemişlerdir. Buna göre, Muhasebe II dersi alan öğrenciler bir elektronik eşya üretim şirketinin finansal raporlarını hazırlayan yöneticileri rolünü, Muhasebe Denetimi dersi alan öğrenciler ise ilk gruptaki öğrencilerin hazırladıkları finansal raporları değerlendiren bağımsız denetçiler rolünü üstlenmişlerdir. Araştırma sonucunda öğrenciler, kural bazlı US GAAP ve ilke bazlı UFRS na göre hazırladıkları finansal raporlardaki farkları görmüş ve iki set arasındaki farkı algılamışlardır. Yurtiçi çalışmalar incelendiğinde konuyla ilgili yapılan birçok tez ve makale çalışmasının bulunduğu görülmektedir. Ancak bu çalışmaların çoğunun uygulamacılar olarak muhasebe meslek mensuplarının görüşlerinin edinilmesi veya muhasebe dersi alan yüksekokul ve fakülte öğrencilerinin konuyla ilgili bilgi düzeylerinin ölçülmesini amaçladığı görülmüştür. Muhasebe eğitimi veren akademisyenlere yönelik çalışmaların sayısının ise çok az olduğu görülmektedir. Her üç grubun görüşlerinin bir arada yer aldığı bir çalışmaya ise rastlanmamıştır. Bu çalışmalardan bazıları yıllara göre gruplandırılarak aşağıdaki şekilde özetlenmiştir. Bekçi (2007) Batı Akdeniz Bölgesi nde faaliyette bulunan muhasebe meslek mensuplarının TMS/TFRS hakkındaki görüşlerinin tespit edildiği çalışmasında, TMS ve UMS nın birbiriyle uyumlu olması gerektiği görüşünün var olduğunu belirtmiştir yılında yapılan bir diğer çalışmada Akdoğan, TMS uygulamalarında karşılaşılan sorunları; standartların anlaşılma zorluğu, farklı uygulama seçeneklerini bünyesinde barındırması ve eğitimli personel ihtiyacı olarak ifade etmiştir. Yeminli Mali Müşavir lerle yaptığı anket çalışmasında Evci (2008), katılımcıların standartlara ilişkin bilgi düzeyini ölçmüş ve uygulamada yaşanan sorunları tespit etmeye çalışmıştır. Bir diğer çalışma ile Erdoğan ve Dinç (2009) Türkiye genelinde farklı bölgelerden seçilen illerdeki muhasebe meslek mensupları üzerinde bir araştırma yapmış ve uygulayıcıların muhasebe standartları hakkında ne düzeyde bilgi sahibi olduklarını araştırarak önemli bir kısmının standartlardan haberdar olmadığını görmüşlerdir. Çankaya ve Hatipoğlu (2011) yaptıkları anket çalışması ile muhasebe meslek mensuplarının UMS nın ülkemiz koşullarında uygulanabi- MÖDAV 2014/2 113

6 MÖDAV 2014/2 114 Araş.Gör. Züleyha YILMAZ, Okt. Zeynep ŞAHİN Doç.Dr. Fikret ÇANKAYA lirliğine ilişkin beklentilerinin neler olduğunu ve bu beklentileri meslek mensuplarına ait demografik faktörler ve UMS/UFRS nın uygulanabilirliğine etki edebilecek faktörlerden hangilerinin etkilediğini tespit etmeye çalışmışlardır. Can ve Gör (2011) Ankara ve Çankırı ilinde faaliyet gösteren 142 meslek mensubu üzerinde yapmış oldukları çalışma sonucu, meslek mensuplarının TMS/TFRS ile ilgili gelişmeleri yakından takip ettiklerini fakat metinlerin anlatım dilini yeterince açık bulmadıkları ve sistematik bir eğitime ihtiyaçları olduğunu düşündüklerini tespit etmişlerdir. Yine 2011 yılında Kurcan ve diğerleri yapmış oldukları çalışma ile Antalya ve Alanya ilinde faaliyet gösteren meslek mensuplarının muhasebe standartlarına bakış açılarını araştırmış ve meslek mensuplarının TMS/TFRS konularındaki bilgilerinin oldukça yetersiz olduğunu ve standartları karmaşık ve uygulanması zor bulduklarını görmüşlerdir. Erol ve diğerleri (2011), Çanakkale merkez ve Biga ilçesinde faaliyet gösteren muhasebe meslek mensuplarının TMS/TFRS na bakış açılarını ölçmüş ve meslek mensupları olarak TMS/TFRS nın muhasebe uygulamalarına olumlu katkı sağlayacağını düşündüklerini tespit etmişlerdir. Poroy Arsoy ve Bora (2012) Bursa SMMMO na kayıtlı 305 meslek mensubu üzerinde yaptıkları anket ile SWOT analizinden yola çıkarak meslek mensuplarının Türkiye de KOBİ Muhasebe Standartları uygulanması ile ilgili görüşlerini tespit etmişlerdir. Özkan ve Özşahin (2012) Kayseri ilinde faaliyette bulunan muhasebe meslek mensuplarının KOBİ TFRS hakkındaki farkındalığını ölçtükleri çalışmalarında, standartların uygulamaya girmesiyle daha şeffaf ve güvenilir finansal raporlama yapılacağı, ancak meslek iş yükü ve maliyetlerde artış olacağı sonucuna ulaşmışlardır yılında yapılan bir diğer çalışma ile Çankaya ve Dinç, Türkiye deki bağımsız denetçiler üzerinde bir anket çalışması yaparak elde etikleri verileri yapısal eşitlik modeli aracılığıyla değerlendirilmişlerdir. Araştırma sonucu, muhasebedeki alışkanlıkların standartlara uyumu zorlaştıracağı ve sosyal ve kültürel, eğitim, ekonomik ve standartların anlaşılabilirliği gibi faktörlerin muhasebe standartlarının uygulama başarısında etkili olduğunu tespit etmişlerdir. Yine 2012 yılında, Marmaris ilçesinde 75 muhasebe meslek mensubu üzerinde yaptıkları anket çalışması ise Köroğlu ve Doğan, meslek mensuplarının TFRS ile ilgili yeterli bilgiye sahip olmadıklarını fakat bilgi düzeylerinin öğrenim durumu ve mesleki tecrübeye bağlı olarak değiştiğini tespit etmişlerdir. Diğer bir çalışmada Erol Fidan ve Cinit (2013), Bursa iline kayıtlı muhasebe meslek mensuplarının bilgi düzeylerini ölçerek standartları algılama düzeyleri açısından farklılık olup olmadığını araştırmış

7 Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesindeki Öğrenci, Akademisyen ve UYgulayıcıların TMS/TFRS Farkındalıkları ve Görüşleri Üzerine Bir Çalışma ve meslek mensuplarının çoğunun eğitim kurslarına katıldığı ancak TFRS ve KOBİ TFRS bilgi düzeylerinin az olduğu, kendi çabalarıyla TFRS nı öğrenemeyeceklerini düşündüklerini görmüşlerdir. Yine 2013 yılında Hatunoğlu ve diğerleri çalışmalarını, TFRS geçiş sürecinde standartların KOBİ Finansal Raporlarına etkileri ve bilinirlik düzeyleri konusu ile Kahramanmaraş ta faaliyet gösteren KOBİ lerin muhasebeden sorumlu yöneticileri üzerinde yapmış ve katılımcıların standartlar hakkında tam anlamıyla bilgi sahibi olmadıklarını, ancak standartların yararları hakkında olumlu düşündüklerini tespit etmişlerdir. Öğrenci ve akademisyenlerin konuyla ilgili görüşlerinin edinildiği çalışmalardan bazıları ise şu şekildedir. Dağlar ve diğerleri (2011) yaptıkları bir çalışma ile Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi ne bağlı meslek yüksekokullarında öğrenim gören muhasebe ve vergi bölümü öğrencilerinin TMS/TFRS hakkındaki farkındalıklarını araştırmış, mesleğe ilgisi yüksek olan ve mezun olduktan sonra muhasebecilik yapmayı düşünen öğrencilerin muhasebe standartları hakkındaki bilgilerinin daha fazla olduğunu tespit etmişlerdir. Ülkü ve Gökgöz (2013) çalışmalarında Yalova Üniversitesi İİBF İşletme Bölümü öğrencileri ile Yalova MYO Muhasebe ve Vergi Bölümü öğrencilerinin UFRS farkındalık ve bilgi düzeylerini araştırmış ve öğrencilerin çoğunun UFRS nı hiç duymadıklarını ve konu hakkında eğitim almadıklarını belirlemişlerdir. Yine 2013 yılında, Yanık ve diğerleri yapmış oldukları çalışma ile Kocaeli Üniversitesi ne bağlı tüm Meslek Yüksekokulları ndaki Muhasebe ve Vergi Bölümü öğrencilerinin TMS/TFRS hakkındaki algılarını araştırmış ve öğrencilerin standartlar hakkında çok fazla bilgi sahibi olmadıklarını ancak mesleğe ilgisi yüksek olanların, staj ve iş tecrübesi olanların ve ticaret lisesi mezunlarının algılarının daha yüksek olduğunu tespit etmişlerdir. Son olarak Aktürk ve Akcanlı (2013) muhasebe eğitimi veren akademisyenler üzerinde yaptıkları araştırmada, akademisyenlerin kendilerini TMS/TFRS konularında iyi düzeyde bilgi sahibi oldukları şeklinde nitelendirdikleri, muhasebe standartlarının gerekliliğini kabul ettikleri ve ancak uygulamada bilgi eksikliğinin olduğunu belirttikleri sonucuna ulaşmışlardır. MÖDAV 2014/ ARAŞTIRMANIN METODOLOJİSİ 4.1. Araştırmanın Amacı Araştırmanın amacı, TMS nın uygulanabilirliği açısından farklı grupların bilgi, düşünce ve farkındalığını ölçüp, öngörülerini tespit etmektir. Bu amaçla araştırma üç farklı grup üzerinde üç aşamada gerçekleştirilmiştir. Birinci aşama, işletme bölümü son sınıf öğrencilerinin

8 MÖDAV 2014/2 116 Araş.Gör. Züleyha YILMAZ, Okt. Zeynep ŞAHİN Doç.Dr. Fikret ÇANKAYA TMS/TFRS farkındalık düzeylerinin ölçülerek, öğrencilerin demografik özellikleri ile TMS/TFSR farkındalık düzeyleri arasında anlamlı bir ilişkinin olup olmadığının araştırılmasıdır. İkinci aşamada akademisyenlerin, son aşamada ise muhasebe meslek mensuplarının TMS/TFRS eğitimi ile ilgili görüşlerinin tespit edilmesi hedeflenerek farklı grupların düşünceleri yorumlanmaya çalışılmıştır. Yapılan literatür çalışması ile daha önce ülkemizde TMS/TFRS ile ilgili yapılan araştırmaların daha çok KOBİ ler ve muhasebe meslek mensuplarının ilgili alandaki görüşlerinin tespiti üzerine olduğu görülmüştür. Öğrencilere yönelik yapılan araştırmaların birkaçında lisans öğrencileri ile meslek yüksekokulu öğrencilerinin muhasebe eğitimi konusunda karşılaştırıldıkları görülmüştür. Akademisyenlere yönelik olarak ise yalnızca bir çalışmaya ulaşılmıştır. Akademisyen, öğrenci ve uygulayıcıların bir arada değerlendirildiği bir çalışma ile ise literatürde karşılaşılmamıştır. Bu çalışma ile ilk kez öğrenciler, akademisyenler ve uygulayıcıların görüşlerinin bir arada değerlendirildiği bir araştırma yapılması hedeflenmiştir Araştırmanın Yöntemi ve Anketlerin Hazırlanması Araştırmada veri edinme aracı olarak anket yöntemi kullanılmış olup, sorular işletme bölümü son sınıf öğrencileri ile uygulayıcılar ve muhasebe eğitimi veren akademisyenler üzerinde uygulanmak üzere üç ayrı anket şekilde tasarlanmıştır. Anket uygulanmadan önce soruların güvenilirliğinin test edilebilmesi amacıyla örnek bir grup üzerinde pilot çalışma yapılmış ve bazı ifadeler değiştirilmiş, bir kaç ifade ise anket formundan tamamen çıkarılmıştır. Öğrencilere yönelik hazırlanan anket sorularının belirlenmesinde Dağlar ve diğerleri (2011), Ülkü ve Gökgöz (2013) ve Yanık ve diğerlerinin (2013) yapmış oldukları çalışmalardan; uygulayıcılara yönelik hazırlanan anket sorularının belirlenmesinde Bekçi (2007), Erol ve diğerleri (2011), Kurcan ve diğerleri (2011) ve Hatunoğlu ve diğerlerinin (2013) TMS/TFRS eğitimi konusu ile ilgili yapmış oldukları çalışmalardan ve son olarak akademisyenlere yönelik anket sorularının oluşturulmasında ise Munter ve Reckers in (2007) yaptığı çalışmadan yararlanılmıştır. Anket sorularının tümünün ilk kısmında katılımcıların demografik özelliklerini edinmeye yönelik sorular sorulmuştur. İkinci kısımda ise akademisyen ve meslek mensupları için çoktan seçmeli sorular hazırlanırken, öğrencilere yönelik hazırlanan anket soruları likert tipi ölçek kullanılarak oluşturulmuş ve öğrencilerin soruları Katılmıyorum, Kararsızım ve Katılıyorum şeklinde cevaplandırmaları istenmiştir.

9 Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesindeki Öğrenci, Akademisyen ve UYgulayıcıların TMS/TFRS Farkındalıkları ve Görüşleri Üzerine Bir Çalışma 4.3. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi Araştırmada çalışma evreni olarak Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi nde yer alan üniversitelerden tesadüfî olarak belirlenmiş 6 üniversitenin İktisadi ve İdari Bilimler Fakülteleri İşletme Bölümleri seçilmiştir. Bu üniversiteler 19 Mayıs, Ordu, Giresun, Karadeniz Teknik, Recep Tayyip Erdoğan ve Gümüşhane Üniversiteleri olarak belirlenmiştir. Araştırmada işletme bölümü son sınıf öğrencilerinin seçilme nedeni, işletme öğrencilerinin ortalama 150 kredi saati ile muhasebe eğitimine daha yoğun tabi tutulmalarıdır (Dinç ve Karakaya 2008, 120). Ayrıca son sınıf öğrencilerinin uygulayıcılar olarak mesleğe atılmaya en yakın aşamada olmaları ve TMS/TFRS konusunda bilgi sahibi olmalarının beklenmesi diğer nedenlerdendir Akademik yılı için yukarıda sıralanan altı üniversitede toplam 984 işletme bölümü son sınıf öğrencisi öğrenim görmüştür. Aşağıdaki formülde (Baş 2010,40), ana kütle büyüklüğü (N) 984, %95 güvenilirlik aralığında (α=0,05) t=1,96 kabul edilebilir örnekleme hatası olarak d=0,05 değerleri hesaplamaya katılmıştır. Sonuç itibariyle örnek büyüklüğü 386 olarak belirlenmiş ve toplamda 489 öğrencinin anket sonuçları değerlendirmeye alınmıştır. n = N t 2 p q / d 2 (N-1) + t 2 p q Bu üniversitelerde toplamda 21 öğretim üyesi muhasebe eğitiminde görev almakta olup çalışmada 14 öğretim üyesine ulaşılarak görüşleri değerlendirilmiştir. Son olarak 4 Mayıs-23 Haziran 2013 tarihleri arasında KGK nun onayıyla Karadeniz Teknik Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi Bağımsız Denetçilik Eğitim Programı na katılan 50 SMMM den 46 sının TMS/TFRS eğitimi hakkındaki görüşleri edinilmiştir Araştırmanın Güvenilirliği ve Analizinde Kullanılan Teknikler Araştırma verilerinin analizinde SPSS 18.0 (StatisticPackageforSocialScience) istatistik programı kullanılmıştır. İlk olarak katılımcıların demografik özellikleri tanımlayıcı analizlerden frekans dağılımları ve yüzde analizi ile değerlendirilmiştir. Daha sonra anket sonuçlarının geçerliliği ve güvenilirliği için iç tutarlılık Cronbach s Alpha istatistiği ile test edilmiştir. Yapılan bu çalışmada güvenilirlik değeri 0,848 olarak bulunmuş ve 0,800-1,000 aralığı ölçeğin yüksek derecede güvenilir olduğunu gösterdiği için (Filiz 2011,40) ölçek yüksek derecede güvenilirdir sonucuna varılmıştır. Araştırmada öncelikle yapı geçerliliğinin test edilmesi için aralarında yüksek korelasyon olan değişkenlerin değişken sayısını azaltmak MÖDAV 2014/2 117

10 MÖDAV 2014/2 118 Araş.Gör. Züleyha YILMAZ, Okt. Zeynep ŞAHİN Doç.Dr. Fikret ÇANKAYA ve değişkenleri sınıflandırmak amacıyla kullanılan (Kalaycı 2010,321) faktör analizinin uygulanması düşünülmüştür. Bu amaçla yapılan testler sonucu KMO değeri %91 olarak hesaplanmış, Barlett Testi 3492,040 ki-kare, 171 serbestlik derecesinde Sig. 0,000 > 0,05 olarak anlamlı bulunmuş ve değişkenler arasında korelasyon olduğu tespit edilerek veri setinin faktör analizi için uygun olduğuna karar verilmiştir. Döndürülmüş faktör matrisinden elde edilen sonuçlar neticesinde ise işletme bölümü son sınıf öğrencilerine yöneltilen anket sorularının 4 faktör altında toplanabileceği ve toplam varyansın ölçeğin %57,36 sının açıklanacağı görülmüştür. Ancak bu sonucun kabul edilebilir düzeyde olmakla birlikte istenilen yeterlilikte açıklayıcı olmadığı kanaatine varılarak, ölçeğin %100 açıklayıcı olması amacıyla çalışmada faktör analizinin uygulanmamasına, bunun yerine alanında uzman akademisyenlerin de görüşlerine başvurularak anket sorularının 3 başlık altında toplanarak ortalamalarının alınmasına karar verilmiştir. Hipotezlerin test edilmesi aşamasında ise öncelikle veri setinin parametrik olup olmadığını ölçmek için veriler normallik varsayımı açısından Kolmogorov-Smirnov Z testine tabi tutulmuş ve bulgular p < 0,05 anlamlılık düzeyinde değerlendirilmiştir. Test sonucu veri setinin parametrik olmadığı tespit edilerek hipotezler parametrik olmayan testlerden Kruskal-Wallis H ve Mann-Whitney U testleri ile analiz edilmiştir Araştırmanın Kapsam ve Kısıtları Çalışma Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi nde yer alan üniversiteler ile sınırlandırılmıştır. Artvin Çoruh Üniversitesi gibi bazı üniversiteler henüz işletme bölümü son sınıf öğrencileri olmadığı için kapsam dışı bırakılmıştır. Araştırma, birden fazla üniversitenin işletme son sınıf öğrencilerine uygulandığı ve bu üniversitelerde muhasebe eğitimi veren akademisyenlerin görüşlerine yer verildiği için kapsam olarak yapılan diğer çalışmalardan daha geniştir. Çalışmanın kısıtları ise; bu üniversitelerde muhasebe eğitimi veren öğretim üyesi sayısının az olması ve uygulayıcılar açısından çalışmanın yapıldığı zaman diliminde yalnız iki gruba eğitim verilmesidir. 5. VERİLERİN ANALİZİ VE BULGULAR 5.1. Tanımlayıcı İstatistikler Öğrencilerin TMS/TFRS Farkındalıklarının Değerlendirilmesi Aşağıdaki Tablo1 de ankete katılan öğrencilerin demografik özellikleri, anket değerlendirmede en çok kullanılan tekniklerden biri olan tanımlayıcı istatistiklerden (Baş 2010,111) frekans, ve yüzde dağılımlarına göre değerlendirilmiştir.

11 Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesindeki Öğrenci, Akademisyen ve UYgulayıcıların TMS/TFRS Farkındalıkları ve Görüşleri Üzerine Bir Çalışma Tablo 1. Öğrencilerin Demografik Özelliklerine Göre Frekans Dağılımları Cinsiyet F % Program F % MÖDAV 2014/2 Kadın ,10 Normal Öğretim ,60 Erkek ,90 İkinci Öğretim ,40 Yaş F % Üniversite F % ve altı 4 0,80 19 Mayıs Ü. 25 5, ,30 Ordu Ü , ,90 Giresun Ü ,40 30 ve üstü 0 0,00 Karadeniz Teknik Ü ,90 Mezun Olunan Lise F % Gümüşhane Ü ,30 Ticaret Meslek Lisesi 12 2,50 Recep Tayyip Erdoğan Ü. 35 7,20 Diğer Liseler ,50 Akademik Ortalama F % Meslek Seçimi F % 1,50 ve altı 4 0,80 Akademisyenlik 61 12,50 1,51-2, ,50 Mali Müşavirlik/ Muhasebecilik 37 7,60 2,01-2, ,90 Bankacılık 79 16,20 2,51-3, ,00 Özel Sektör 83 17,00 3,01-3, ,70 Devlet Kurumlarında Uzmanlık 83 17,00 3,51 ve üstü 5 1,00 Memurluk 85 17,40 Staj/İş Tecrübesi F % Diğer 61 12,50 Evet ,20 Hayır ,80 Tablo 1 e göre araştırmaya katılan toplamda 489 öğrencinin %59,10 u kadın ve %40,90 ı erkek öğrencilerden oluşmakta olup, öğrencilerin 25 i 19 Mayıs, 74 ü Ordu, 80 i Giresun, 200 ü Karadeniz Teknik, 75 i Gümüşhane ve son olarak 35 i Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi nde öğrenim görmektedir. Tablo 2 de görüldüğü üzere işletme bölümü son sınıf öğrencilerinin ankete verdikleri yanıtlar katılıyorum, kararsızım ve katılmıyorum şeklinde sınıflandırılmıştır. Buna göre öğrencilerin %53,8 i TMS/TFRS ifadelerinin ne olduğu konusunda bilgi sahibi olduklarını, %53,6 sı TMS/TFRS ye göre hazırlanmış mali tabloların işletmenin durumunu mevcut muhasebe uygulamalarına göre daha doğru, şeffaf ve gerçekçi olarak ortaya koyacağına ve bu şekilde hazırlanan bilanço ve gelir tablosunun daha ayrıntılı ve karşılaştırılabilir bilgi sağlayacağına inandıklarını belirtmiştir.

12 MÖDAV 2014/2 120 Araş.Gör. Züleyha YILMAZ, Okt. Zeynep ŞAHİN Doç.Dr. Fikret ÇANKAYA Tablo 2. Öğrencilerin TMS/TFRS Farkındalık Düzeylerine Göre Frekans Dağılımları (N=489) TMS/TFRS FARKINDALIK F Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum 1-TMS/TFRS ifadelerinin ne olduğu konusunda bilgi sahibiyim. 2-TMS/TFRS ye göre hazırlanmış mali tablolar işletmenin durumunu mevcut muhasebe uygulamalarına göre daha doğru, şeffaf ve gerçekçi olarak ortaya koyar. 3-TMS/TFRS lere göre hazırlanan bilanço (finansal durum) ve gelir tablosu daha ayrıntılı ve karşılaştırılabilir bilgi sağlar. 4-TMS/TFRS konularının meslek hayatımda gerekli olduğuna inanıyorum. 5-TMS/TFRS ifadelerini muhasebe ile ilgili makale/kitap/internet kaynaklardan duydum. 6-TMS/TFRS ifadelerinin açılımlarını biliyorum. 7-TMS/TFRS ler ülkemizdeki muhasebe uygulamalarını dünya ile uyumlu hale getirir. 8-TMS/TFRS ler mevcut muhasebe uygulamalarına önemli değişiklikler getirir. 9-TMS/TFRS ler kural bazlı kanunlara (VUK,TTK,KVK) göre muhasebe uygulamalarına esneklik kazandırır. 10-TMS/TFRS konularında derslerden eğitim aldım. 11-TMS/ TFRS ye göre hazırlanan finansal tabloların kalite düzeyi daha yüksektir. 12-TMS/TFRS ler İngilizce olarak yayınlanan uluslar arası muhasebe standartlarının birebir Türkçe ye çevirisidir. 13-TMS/ TFRS de mali tabloların düzenlenme şekli ve isimleri değişmektedir. 14-TMS/TFRS ler KOBİ ler ve büyük işletmeler için ayrı olarak yayınlanır. 15-Ülkemizde muhasebe standartları ile ilgili çalışmalar bağımsız bir kurul tarafından yürütülmektedir. F % 34,5 11,7 53,8 F % 16,7 29,7 53,6 F % 16,1 30,3 53,6 F % 18,6 28,2 53,2 F % 35 13,3 51,7 F % 38,2 10,6 51,2 F % 15, ,7 F % 16,4 35,6 48 F % 20,3 36,2 43,5 F % 41,7 14,9 43,4 F % 16,8 41,3 41,9 F % 20,4 51,3 28,3 F % 17 50,2 32,8 F % 23,6 48,9 27,5 F % 20,2 45,4 34,4

13 Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesindeki Öğrenci, Akademisyen ve UYgulayıcıların TMS/TFRS Farkındalıkları ve Görüşleri Üzerine Bir Çalışma 16-Mevcut muhasebe bilgim TMS/TFRS leri uygulayabilmem F için yeterlidir. % 37, ,4 17-TMS/TFRS ler finansal tabloların oluşturulmasında tekdüzelik F sağlar. % 17,2 42,3 40,5 18-TMS/TFRS konuları ile ilgili ödev, sunum vb. araştırması F yaptım. % 60,4 10,4 29,2 19-TMS/TFRS konuları ile tek düzen hesap planı karşılaştırması F yapabilirim. % 49, ,2 MÖDAV 2014/2 121 Aynı şekilde ankete katılan öğrencilerin %53,2 si TMS/TFRS bilgisinin meslek hayatlarında gerekli olduğuna inanırken, %51,7 si konuyu ilgili makale/kitap/internet gibi kaynaklardan duyduklarını belirtmişlerdir. Öğrencilerin hemen hemen yarısının TMS/TFRS ile ilgili bazı teknik konularda kararsızım şeklinde yanıt verdikleri görülmüştür. Diğer taraftan öğrencilerin %60,4 ü daha önce TMS/TFRS konuları ile ilgili ödev, sunum vb. araştırması yapmadıklarını, %49,8 ı ise TMS/ TFRS konuları ile tek düzen hesap planı arasında karşılaştırma yapamayacaklarını ifade etmiştir Akademisyenlerin TMS/TFRS Eğitimi İle İlgili Görüş ve Öngörülerinin Değerlendirilmesi Örneklem olarak seçilen altı üniversitede muhasebe eğitimi veren 21 öğretim üyesinden 14 ü araştırmaya katılarak TMS/TFRS eğitimi ile ilgili görüş ve öngörülerini iletmişlerdir. Araştırmaya katılan akademisyenlere ait demografik özellikler tablo 3 de tanımlayıcı istatistiklerden frekans ve yüzde analizleri kullanılarak sunulmaktadır. Tablo 3. Akademisyenlerin Demografik Özelliklerine Göre Frekans Dağılımları (N=14) Yaş F % Bölüm F % 30 ve altı 3 21,40 İşletme 12 85, ,90 İktisat 1 7, ,60 Maliye 1 7,10 51 ve üstü 1 7,10 Unvan F % Cinsiyet F % Profesör 0 0,00 Kadın 1 7,10 Doç. Dr. 4 28,60 Erkek 13 92,90 Yrd.Doç. Dr ,40 Tecrübe F % Öğr. Gör. 0 0, Yıl 9 64,30 Araş. Gör. Dr. 0 0, Yıl 4 28,60 Araş. Gör. 0 0,00

14 MÖDAV 2014/2 122 Araş.Gör. Züleyha YILMAZ, Okt. Zeynep ŞAHİN Doç.Dr. Fikret ÇANKAYA Yıl 1 7,10 Üniversite F % 31 ve üstü yıl 0 0,00 19 Mayıs Ü. 1 7,10 Haftalık Ders Saati F % Ordu Ü. 3 21, Kredi 4 28,60 Giresun Ü. 1 7, Kredi 1 7,10 Karadeniz Teknik Ü. 6 42, Kredi 8 57,10 Gümüşhane Ü. 1 7,10 31 ve üstü kredi 1 7,10 Recep Tayyip Erdoğan Ü. 2 14,30 Tablo 3 de görüldüğü üzere araştırmaya katılan akademisyenlerin çoğunluğu 30 ve 40 yaş arasındadır. Akademisyenlerin %57,10 u haftalık 21 ile 30 saat arası muhasebe dersi eğitimi vermekte olup, %64,30 u akademisyenlik mesleğinde 1-10 yıl arası tecrübeye sahiptir. Araştırmaya katılan akademisyenlerden 4 ü doçent doktor unvanına sahipken, 10 u yardımcı doçent doktor unvanına sahiptir. Üniversiteler bazında bakıldığında katılımcıların %42,90 ı Karadeniz Teknik Üniversitesi akademik personelidir. Akademisyenlere toplamda 12 soru sorulmuştur. Buna göre akademisyenlerin %43 ü üniversitenizin lisans ders müfredatına TMS/TFRS eğitiminin tam olarak ne zaman dâhil edileceğine inanıyorsunuz sorusuna genel olarak 2014 ve 2015 yılını referans göstermişlerdir. Diğer taraftan yalnız 1 akademisyen hâlihazırda bu konuların lisans derslerinde işlendiğini belirtirken, 1 akademisyen bu konuların hiçbir zaman lisans ders müfredatına girmeyeceğini beklediğini ifade etmiştir. Diğer taraftan akademisyenlerin %50 si TMS/TFRS konularının lisansüstü ders programında şu an işlendiğini ifade etmektedir. Muhasebe ders kitaplarının tam olarak ne zaman TMS/TFRS konuları ile uyumlu olacağına inanıyorsunuz sorusu akademisyenlerin çoğunluğu tarafından 2016 yılı sonrası olarak öngörülmektedir. Akademisyenlerin %57,10 u TMS/TFRS eğitim planı olarak kendi ders içeriklerini kendilerinin hazırlamakla yükümlü olduklarını belirtirken, %35,70 inin bu konuda herhangi bir planı yoktur. Akademisyenlerin %78,60 ı Türkiye nin TMS/TFRS eğitimine geçiş için hazır olduğuna kısmen inanmaktadır. Diğer taraftan akademisyenlerin tamamı orta ve iyi düzeyde TMS/ TFRS bilgisine sahiptir ve %92,90 ı TMS/TFRS konularını TDHP ile karşılaştırmalı olarak anlatacaklarını ifade etmişlerdir. Akademisyenlerin %57,10 u TMS/TFRS eğitimi konusunda yapılan çalışmaları kısmen yeterli bulmaktadır. TMS/TFRS na geçişin Türkiye için gerekli olduğuna inanıyor musunuz sorusuna akademisyenlerin 64,30 u evet yanıtı verirken 35,70 kısmen şeklinde yanıt vermiş ve hiç biri hayır yanıtını vermemiştir. TMS/TFRS konusunda yalnızca tek bir kurumun

15 Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesindeki Öğrenci, Akademisyen ve UYgulayıcıların TMS/TFRS Farkındalıkları ve Görüşleri Üzerine Bir Çalışma yetkili olması gerektiği konusunda akademisyenlerin %71,40 ı evet yanıtını verirken, bu tek kurum olarak %21,40 ı KGK nun, %7,10 u SPK nın, %21,40 ı Maliye Bakanlığı nın ve %21,40 ı ise TURMOB veya bağımsız olarak kurulacak yeni bir kurumun yetkili olması gerektiğini belirtmişlerdir. Katılımcıların 4 ü ise bu tek bir kurumun yetkili olmasına gerek olmadığını, hâlihazırda yürütülen sistemin yeterli olduğuna inandıklarını ifade etmişlerdir. Bir diğer sorudaakademisyenlere TMS/TFRS eğitiminde karşılaşılabilecek en önemli sorunların neler olabileceği sorulmuştur. Buna göre akademisyenlerin %71,40 ı akademisyenler arasında TMS/TFRS ders içerikleri bakımından birlik sağlanmasını en önemli sorun olarak görmektedirler. İkinci en önemli sorun ise akademisyenlerin TMS/TFRS konularında eğitimi problemi olarak ifade edilmiştir. TMS/TFRS eğitimine tam olarak başlangıç zamanı ise bir diğer sorun olarak dile getirilmektedir. Muhasebe derslerinin anlatımında ise akademisyenler genel olarak ders kitabı ve vaka analizlerini kullanmaktadır. Akademisyenlerin yalnız %35,70 i powerpoint sunumlarını da derslerde materyal olarak kullandıklarını belirtmişlerdir Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin TMS/TFRS Eğitimi İle İlgili Görüşlerinin Değerlendirilmesi Araştırmaya katılan serbest muhasebeci mali müşavirlere ait demografik özellikler tablo 4 de yine frekans ve yüzde analizleri şeklinde sunulmaktadır. Tablo 4.SMMM lerin Demografik Özelliklerine Göre Frekans Dağılımları (N=46) MÖDAV 2014/2 123 Yaş F % Bölüm F % 30 ve altı 0 0,00 İşletme 30 65, ,40 İktisat 10 21, ,90 Maliye 4 8,70 51 ve üstü 10 21,70 Diğer 2 4,30 Cinsiyet F % Unvan F % Kadın 7 15,20 SMMM ,00 Erkek 39 84,80 Tecrübe F % Eğitim F % 1-10 Yıl 3 6,50 Lisans 43 93, Yıl 28 60,90 Lisansüstü 3 6, Yıl 10 21,70 31 ve üstü yıl 5 10,90 Tablo 4 e göre araştırmaya katılan SMMM lerin çoğunluğu 41 ve 50 yaş aralığında olup tamamı SMMM unvanına sahiptir. Katılımcıların

16 MÖDAV 2014/2 124 Araş.Gör. Züleyha YILMAZ, Okt. Zeynep ŞAHİN Doç.Dr. Fikret ÇANKAYA %84,80 i erkek ve %93,50 si lisans derecesine sahip katılımcılardan oluşmaktadır. Ayrıca katılımcıların %65,20 si işletme bölümü mezunudur. SMMM lere toplamda konu ile ilgili 11 adet soru yöneltilmiştir. SMMM lere ilk olarak TMS/TFRS na geçişin Türkiye için gerekli olup olmadığı sorulmuş ve %67,40 ının gerekli yanıtını verdikleri görülmüştür. SMMM lerin %95,70 i TMS/TFRS na geçiş için Türkiye nin hazır olup olmadığı konusunda hazır olmadığını ve sadece %4,30 u hazır olduğunu düşündüklerini belirtmişlerdir. TMS/TFRS na geçiş için Türkiye nin hazır olmamasının başlıca nedenleri olarak ise SMMM lerin %37,00 si TMS/TFRS nın KGK, SPK ve Maliye Bakanlığı tarafından ayrı ayrı düzenlenmesi ve denetlenmesindeki farklılıklardan kaynaklanan sorunları, %30,40 ı TDHP/VUK ile TMS/TFRS arasında içerik ve uygulama bakımından birlik ve uyum sağlanması problemini, %19,60 ı TMS/TFRS eğitimindeki eksiklikleri, %6,50 si hâlihazırdaki çalışanların eğitimindeki yetersizliği ve son olarak yine %6,50 si donanımlı çalışan sayısındaki eksikliği göstermişlerdir. Diğer taraftan katılımcıların %43,50 si TMS/TFRS eğitimi konusundaki çalışmaları yetersiz bulduklarını ifade ederken, %47 80 i kısmen yeterli bulduğunu belirtmiştir. Katılımcıların toplamda %80,50 si TMS/TFRS konusunda orta ve iyi düzeyde bilgiye sahip olduklarını ifade etmişlerdir. Araştırmaya katılan SMMM lerin %50,00 si TDHP nda yapılan değişikliklerle TMS/TFRS ile uyumun sağlanabileceğine inanırken, %43,50 si tamamen yeni bir TDHP oluşturulması gerektiğine inanmakta ve yalnız %6,50 si TDHP nın şu haliyle yeterli olduğunu düşünmektedir. TMS/TFRS konuları ile uyumlu yeni bir Vergi Usul Kanunu nun oluşturulması gerekliliği konusunda ne düşünüyorsunuz sorusuna ise SMMM lerin %95,70 i VUK nda yapılan değişikliklerle TMS/TFRS ile uyumun sağlanabileceğine inandıklarını belirtmektedir. SMMM lerin %82,60 ı TMS/TFRS konusunda yalnızca tek bir kurumun yetkili olması gerektiğini savunmakta ve akademisyenlerin tercihindeki belirsizliğin aksine SMMM lerin %63,00 üne göre bu kurum KGK olabilecekken, %2,20 si bu kurumun SPK, %6,50 si Maliye Bakanlığı ve %21,70 i ise Maliye Bakanlığı na bağlı olmayan TÜR- MOB gibi özerk bir kurum olabileceğini ifade etmiştir. Katılımcıların %6,50 si ise şu an yürürlükte olan durumu uygun görmektedirler Hipotez Analizleri Yapılan normallik varsayımı testleri ışığında veri setinin gruplar arası tek yönlü varyans analizinin (One-way ANOVA) parametrik olmayan alternatifi olarak görülen (Demirgil 2010,106) Kruskal-Wallis H

17 Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesindeki Öğrenci, Akademisyen ve UYgulayıcıların TMS/TFRS Farkındalıkları ve Görüşleri Üzerine Bir Çalışma ve t-testlerinin alternatifi olan Mann-Whitney U Testleri ile değerlendirilmesine karar verilmiştir. Araştırmada işletme bölümü son sınıf öğrencilerine ve serbest muhasebeci mali müşavirlere uygulanan anketler için hipotezler oluşturulmuşken, örneklemde belirtilen üniversitelerde görev yapan yeterli sayıda akademisyen bulunmadığı için akademisyenlere yönelik anket soruları için hipotez oluşturulamamıştır. Çalışmada oluşturulan hipotezler şe şekildedir: H 1 :İşletme son sınıf öğrencilerinin öğrenim gördükleri üniversite ile TMS/TFRS farkındalıkları arasında anlamlı bir fark vardır. H 2 : İşletme son sınıf öğrencilerinin mezun olduktan sonra yapmayı düşündükleri meslek ile TMS/TFRS farkındalıkları arasında anlamlı bir fark vardır. H 3 :İşletme son sınıf öğrencilerinin staj/iş tecrübeleri ile TMS/TFRS farkındalıkları arasında anlamlı bir fark vardır. H 4 :Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin tecrübeleri ve TMS/ TFRS konusundaki görüşleri arasında anlamlı bir fark vardır. H 5 :Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin TMS/TFRS konusundaki bilgi düzeyleri ile TMS/TFRS konusundaki görüşleri arasında anlamlı bir fark vardır. Öğrencilere yönelik uygulanan anket için yukarıda da belirtildiği üzere sorular gruplandırılarak üç ana başlıkta toplanmış ve buna göre yanıtların ortalamaları alınarak yeni bir veri seti üzerinden hipotez testleri yapılmıştır. Buna göre tanınırlık, farkındalık ve teknik bilgi başlıkları oluşturulmuş ve öğrencilere yöneltilen sorular tablo 5 de verilen başlıklar altında toplanmıştır. Tablo 5. Öğrencilere Yöneltilen Soruların Başlıklara Göre Dağılımları MÖDAV 2014/2 125 Farkındalık Tanınırlık Teknik Bilgi Soru 1,5,6 2,4,7,8,11,16,17, 19 3,5,10,12,13,14,15,18 İlk olarak H 1 hipotezinde belirtilen işletme son sınıf öğrencilerinin öğrenim gördükleri üniversitelere göre TMS/TFRS farkındalıklarında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olup olmadığını test etmek için Kruskal-Wallis H Testi uygulanmıştır. Tablo 6 da özetlenen analiz sonuçlarında tüm gruplar için anlamlılık düzeyinin 0,05 den küçük olduğu görülmüştür. Bu bulgulardan hareketle H1 hipotezi kabul edilmiştir. İşletme son sınıf öğrencilerinin öğrenim gördükleri üniversite açısından TMS/ TFRS farkındalığı konusunda anlamlı bir fark olduğu tespit edilmiştir.

18 MÖDAV 2014/2 126 Araş.Gör. Züleyha YILMAZ, Okt. Zeynep ŞAHİN Doç.Dr. Fikret ÇANKAYA Tablo 6. Öğrencilerinin Öğrenim Gördükleri Üniversite ve TMS/TFRS Farkındalıkları Arasındaki Farkın Kruskal-Wallis H Testi Sonucu ve Üniversitelere Göre Sıralı Ortalamaları TMS/TFRS Tanınırlığı TMS/TFRS Farkındalığı TMS/TFRS Teknik Bilgisi Ki-Kare 47,230 70,117 94,560 SD Anlamlılık Düzeyi,000,000,000 Üniversiteler 19 Mayıs Ü. 168,42 214,88 199,80 Ordu Ü. 211,27 171,61 162,01 Giresun Ü. 234,10 224,68 234,56 Karadeniz Teknik Ü. 235,90 243,17 234,96 Gümüşhane Ü. 279,36 281,76 297,75 Recep Tayyip Erdoğan Ü. 374,31 399,80 420,96 Burada ortaya çıkan anlamlı farkın hangi üniversitelerden kaynaklandığının araştırılması için ise üniversitelerin üç gruba göre ortalama değerlerine yer verilmiştir. Yine tablo 6 ya göre tanınırlık, farkındalık ve teknik bilgi gruplarının tümü açısından Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi işletme bölümü son sınıf öğrencileri verilen ifadelere daha çok katılıyorum yönünde yanıt verdikleri görülmüştür. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi ni en yakın olarak takip eden üniversite ise Gümüşhane Üniversitesi dir. H 2 hipotezi ile ifade edilen işletme son sınıf öğrencilerinin mezun olduktan sonra yapmayı düşündükleri meslek ve TMS/TFRS farkındalıkları arasındaistatistiksel olarak anlamlı bir farkın varlığı için Kruskal-Wallis H Testi yapılmış ve tablo7 deki bulgulara ulaşılmıştır. Tablo 7 de görüldüğü gibi yalnız TMS/TFRS farkındalığı ve teknik bilgisi grupları açısından anlamlılık düzeyi 0,05 den küçüktür. TMS/TFRS tanınırlığı açısından ise istatistiksel olarak sonuç anlamlı çıkmamıştır. Bu bulgulardan hareketle H2 hipotezi TMS/TFRS farkındalığı ve teknik bilgisi grupları açısından kabul edilmiş ve işletme son sınıf öğrencilerinin mezun olduktan sonra yapmayı planladıkları meslek değişkeni ile TMS/TFRS farkındalık ve teknik bilgisi grupları arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğuna karar verilmiştir.

19 Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesindeki Öğrenci, Akademisyen ve UYgulayıcıların TMS/TFRS Farkındalıkları ve Görüşleri Üzerine Bir Çalışma Tablo 7. Öğrencilerin Meslek Seçimleri ile TMS/TFRS Farkındalıkları Arasındaki Farkın Kruskal-Wallis H Testi Sonucu ve Mesleklere Göre Sıralı Ortalamaları TMS/TFRS Tanınırlığı TMS/TFRS Farkındalığı TMS/TFRS Teknik Bilgisi Ki-Kare 7,785 14,418 14,288 SD Anlamlılık Düzeyi,254,025,027 Meslekler Akademisyenlik 261,40 283,61 277,65 Mali Müşavirlik-Muhasebecilik 256,05 271,43 300,00 Bankacılık 211,98 235,98 232,95 Özel Sektörde İdari Görev 252,49 254,01 228,11 Devlet Kurumlarında Uzmanlık 264,09 253,81 258,87 Memurluk 242,81 230,09 228,51 Diğer 231,55 198,57 221,67 MÖDAV 2014/2 127 Yine tablo7 de belirtilen sıralı ortalamalara bakıldığında ise bu anlamlı farkın sebebi anlaşılabilmekte, özellikle mezun olduktan sonra akademisyenlik ve mali müşavirlik mesleklerini icra etmeyi planlayan öğrencilerin TMS/TFRS farkındalığının ve bu konudaki teknik bilgisinin daha yüksek olduğu görülmektedir. Diğer taraftan TMS/TFRS tanınırlığı için tüm mesleklerin sıralı ortalamalarının hemen hemen aynı düzeyde olduğu görülmüş, bunun sebebi olarak da mezun olduktan sonra yapmayı planladıkları mesleklere bakılmaksızın tüm öğrencilerin TMS/TFRS tanınırlığının olduğu sonucuna varılmıştır. Öğrenciler açısından son olarak H3 şeklinde ifade edilen işletme son sınıf öğrencilerinin TMS/TFRS farkındalıkları ve muhasebe ile ilgili herhangi bir staj veya iş tecrübeleri olup olmadığı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olup olmadığı Mann-Whitney U Testi ile ölçülmüştür. Tablo 8 de ifade edilen sonuçlara göre TMS/TFRS farkındalığı açısından anlamlılık düzeyi 0,05 den küçüktür. Bu durumda öğrencilerin TMS/TFRS farkındalığı grubu açısından H3hipotezi kabul edilirken, TMS/TFRS teknik bilgi ve tanınırlığı grupları açısından hipotez reddedilmiştir. Buna göre, işletme son sınıf öğrencilerinin staj/ iş tecrübeleri değişkeni ile TMS/TFRS farkındalığı arasındaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

20 MÖDAV 2014/2 128 Araş.Gör. Züleyha YILMAZ, Okt. Zeynep ŞAHİN Doç.Dr. Fikret ÇANKAYA Tablo 8. Öğrencilerin Staj/İş Tecrübeleri Değişkeni ile TMS/TFRS Farkındalıkları Arasındaki Farkın Mann-Whitney U Testi Sonuçları ve Staj/İş Tecrübelerine Göre Sıralı Ortalamaları TMS/TFRS Tanınırlığı TMS/TFRS Farkındalığı TMS/TFRS Teknik Bilgisi Z -1,937-2,312-1,588 Anlamlılık Düzeyi,053,021,112 Staj/İş Tecrübesi Var 261,32 264,58 258,45 Yok 235,74 233,89 237,37 Burada ortaya çıkan anlamlı farkın hangi durumdan kaynaklandığı ise yine tablo 8 de sunulan sıralı ortalama değerleri ile araştırılmıştır. Buna göre, TMS/TFRS farkındalığı grubu açısından staj/iş tecrübesine sahip öğrencilerin ifadeleri daha çok katılıyorum şeklinde olup, herhangi bir staj veya iş tecrübesine sahip olmayan öğrenciler bu grup altındaki ifadelere daha düşük düzeyde katılıyorum şeklinde yanıt vermişlerdir. Diğer iki grup açısından ise ortalama değerleri açısından belirgin anlamlı bir farklılık tespit edilememiştir. H4 hipotezi ile ifade edilen Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin tecrübe yılı ve TMS/TFRS konusundaki görüşleri arasında anlamlı farkın var olup olmadığı Kruskal-Wallis H Testi ile ölçülmüş ve tablo 9 daki bulgular tespit edilmiştir. Tablo 9. Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin Tecrübeve TMS/TFRS Görüşleri Arasındaki Farkın Kruskal-Wallis H Testi Sonucu ve Tecrübeye Göre Sıralı Ortalamaları TMS/TFRS na geçişin Türkiye için gerekli olduğuna inanıyor musunuz? TMS/TFRS na geçiş için Türkiye nin hazır olduğuna inanıyor musunuz? TMS/TFRS eğitimi konusunda yapılan çalışmaları yeterli görüyor musunuz? TMS/TFRS konusunda yalnızca tek bir kurumun yetkili olması gerektiğine inanıyor musunuz? Ki-Kare 3,104 4,154 1,241 3,104 SD Anlamlılık Düzeyi,376,245,743,376 Tecrübe 1-10 yıl 16,00 34,50 21,50 19, yıl 25,09 23,50 22,21 23, yıl 20,15 23,50 25,90 21,80 31 ve üstü yıl 25,80 16,90 27,10 28,70

21 Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesindeki Öğrenci, Akademisyen ve UYgulayıcıların TMS/TFRS Farkındalıkları ve Görüşleri Üzerine Bir Çalışma Buna göre ifadelerin hiçbiri açısından anlamlılık 0,05 den küçük değildir. Bu bulgudan hareketle H4 hipotezi tüm ifadeler açısından reddedilmiş ve SMMM lerin tecrübeleri ile TMS/TFRS konusundaki görüşleri arasında anlamlı bir farkın olmadığı görülmüştür. Diğer bir deyişle, SMMM lerin tecrübelerinin TMS/TFRS konusundaki görüşlerini etkilemediği ve tecrübeye bakılmaksızın tüm SMMM lerin TMS/ TFRS ile ilgili ifadelere hemen hemen aynı şekilde yanıt verdikleri tespit edilmiştir. Beşinci hipotez olan H5 hipotezinde SMMM lerin TMS/TFRS konusundaki bilgi düzeyleri ile TMS/TFRS konusundaki görüşleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farkın varlığını test etmek için yine Kruskal-Wallis H Testi uygulanmış ve tablo 10 daki sonuçlara ulaşılmıştır. Tablo 10. Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin TMS/TFRS Konusundaki Bilgi Düzeyleri ile TMS/TFRS Görüşleri Arasındaki Farkın Kruskal-Wallis H Testi Sonucu ve Bilgi Düzeylerine Göre Sıralı Ortalamaları MÖDAV 2014/2 129 TMS/TFRS na geçişin Türkiye için gerekli olduğuna inanıyor musunuz? TMS/TFRS na geçiş için Türkiye nin hazır olduğuna inanıyor musunuz? TMS/TFRS eğitimi konusunda yapılan çalışmaları yeterli görüyor musunuz? TMS/TFRS konusunda yalnızca tek bir kurumun yetkili olması gerektiğine inanıyor musunuz? Ki-Kare,705 2,225 2,110 7,941 SD Anlamlılık Düzeyi,872,527,550,047 Bilgi Düzeyi Hiç 16,00 34,50 35,50 42,50 Az 22,13 23,50 22,38 28,13 Orta Düzeyde 24,21 21,93 24,57 21,96 İyi 23,33 27,17 19,83 22,06 Tablo 10 da özetlenen analiz sonuçlarına göre sadece TMS/TFRS konusunda yalnızca tek bir kurumun yetkili olması gerektiğine inanıyor musunuz ifadesi için anlamlılık düzeyinin 0,05 in altında olduğu görülmüştür. Bu bulgudan hareketle H5 hipotezi yalnız bu ifade açısından kabul edilirken diğer tüm ifadeler açısından reddedilmiştir. Ancak burada ortaya çıkan istatistiksel anlamlı farkın hangi bilgi düzeyine sahip SMMM lerden kaynaklandığının araştırılması için bilgi düzeylerine göre sıralı ortalama değerlerine bakıldığında, TMS/TFRS konusunda hiç bir bilgi sahibi olmadığını ifade eden katılımcı açısından anlamlı

22 MÖDAV 2014/2 130 Araş.Gör. Züleyha YILMAZ, Okt. Zeynep ŞAHİN Doç.Dr. Fikret ÇANKAYA bir fark ortaya çıktığı görülmüştür. Bu sonucun ise mantıklı olmadığı düşünülerek hiç bir bilgi sahibi olmadığını ifade eden katılımcı sayısının çok az olmasından kaynaklandığı tahmin edilmiştir. Diğer ifadeler açısından sıralı ortalamalar incelendiğinde ise SMMM lerin tümünün hemen hemen aynı şekilde yanıt verdikleri görülmüştür. 6. SONUÇ VE ÖNERİLER Araştırma öğrenciler, akademisyenler ve muhasebe meslek mensupları kapsamında üç grup üzerinde yapılmış olup, ülkemizde TMS/TFRS farkındalığının ve eğitiminin ne derecede önem taşıdığını tespit etmek amacıyla yapılmıştır.araştırma ile ilk olarak Doğu ve Orta Karadeniz Bölgesi nde tesadüfi olarak seçilen altı üniversiteden 489 işletme son sınıf öğrencisinin TMS/TFRS ile ilgili farkındalıkları ölçülmüştür. Ardından, yine aynı üniversitelerde muhasebe eğitimi veren 14 akademisyenin TMS/TFRS eğitimi ile ilgili görüş ve planları değerlendirilmiştir. Son olarak, bir üniversitede KGK gözetimi altında TMS/TFRS eğitimi almış 46 muhasebe meslek mensubunun yine aynı konudaki görüşleri edinilmiştir. Araştırmada her üç grup için uygulanan tanımlayıcı istatistiklerin ardından, öğrencilere ve SMMM lere yönelik olarak hazırlanan anket soruları üzerinden hipotezler kurularak Kruskal-Wallis H ve Mann-Whitney U testleri ile hipotezler değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda işletme son sınıf öğrencilerinin genel olarak TMS/TFRS konularında farkındalık sahibi olmadıkları görülürken, öğrencilerinin öğrenim gördükleri üniversite ile TMS/TFRS tanınırlıkları, farkındalıkları ve teknik bilgileri açısından anlamlı bir farkın varlığı tespit edilmiştir. Bir diğer hipotez analizi sonucunda öğrencilerin mezun olduktan sonra yapmayı planladıkları meslek ile TMS/TFRS farkındalık ve teknik bilgisi grupları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur. Buna göre mezun olduktan sonra akademisyenlik ve mali müşavirlik mesleklerini icra etmeyi planlayan öğrencilerin TMS/ TFRS farkındalığının ve bu konudaki teknik bilgisinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. TMS/TFRS tanınırlığı için ise mezun olduktan sonra yapmayı planladıkları mesleklere bakılmaksızın tüm öğrencilerin bu konuda bilgi sahibi olduğu sonucuna varılmıştır. Bir diğer hipotez sonucuna göre ise öğrencilerin staj/iş tecrübeleri ile TMS/TFRS farkındalığı arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuçlar Dağlar ve diğerleri (2011); Ülkü ve Gökgöz (2013) ve Yanık ve diğerleri (2013) tarafından yapılan çalışmalar ile paralellik göstermektedir. Diğer taraftan beklenenin aksine öğrencilerin genel akademik ortalamaları, normal veya ikinci öğretim programına kayıtlı olup olmadıkları ve Ticaret Meslek Lisesi ya da diğer liselerden me-