FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ FEN-TEKNOLOJİ- TOPLUM (FTT) HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ

Transkript

1 FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ FEN-TEKNOLOJİ- TOPLUM (FTT) HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ Mustafa Uğraş 1, Erol Cil 1 1 Fırat Üniversite, Eğitim Fakültesi, Fen Bilgisi Eğitimi Bölümü, Elazığ, TÜRKİYE ÖZET Bu çalışmanın amacı fen bilgisi öğretmen adaylarının fen-teknoloji-toplum (FTT) hakkındaki görüşlerini belirlemektir. Araştırmaya Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesinin üçüncü sınıfında ve son sınıfında okuyan fen bilgisi öğretmeni adayları katılmıştır. Araştırma 78 i erkek ve 52 si bayan olmak üzere toplam 130 fen bilgisi öğretmen adayı ile yapılmıştır. Araştırma eğitim öğretim yılının bahar döneminde gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların fen-teknolojitoplum hakkındaki görüşlerini belirlemek için Aikenhead, Fleming ve Ryan tarafından geliştirilen 114 çoktan seçmeli sorudan oluşan VOSTS (view on science-technology-society survey) anketinden sorular seçilerek Fen-Teknoloji-Toplum anketi oluşturulmuştur. Öğretmen adaylarının ankete vermiş oldukları cevaplara göre, fen bilgisi öğretmen adaylarının fenteknoloji-toplum konusundaki görüşleri belirlenmiştir. Fen bilgisi öğretmen adaylarının vermiş oldukları cevaplar, öğretmen adaylarının büyük bir kısmının fen kavramını bilinmeyeni keşfetmek şeklinde, teknoloji kavramını ise fenin uygulaması olduğunu belirtmiş olduğu ortaya çıkmıştır. Fen derslerinde verilen bilgi ve becerinin günlük yaşamdaki bir problemin çözümünde çok da yararlı olamadığını ve karar verme de inançlarının ve değerlerinin fen ve teknolojiden çok daha önemli bir etken olduğunu düşündüğü tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Fen Bilgisi Öğretmenleri, Fen-Teknoloji-Toplum (FTT), Fen Okuryazarlığı. ABSTRACT This investigation was practiced by the aim of identifying the views of the pre-service science teachers on the science-technology and society. The 3rd and 4th class elementary science teacher candidates in Firat University Education Faculty participated in the study. A total of 130 (52 Female, 78 Male) elementary science teacher candidates participated in the study. This study was made in spring semester of academic years. For determination of participant s views on science-technology and society, a questionnaire was created by choosing items from the questionnaire Views on Science Technology and Society (VOSTS) improved by Aikenhead, Ryan and Fleming and include 114 items. The views of the preservice science teachers on the science-technology and society were identified according to answers of pre-service science teachers. As a result of these analyses, it is clearly understood that the best part of pre-service science teachers define the science as exploration of mystery and define the technology as implementation of science. Pre-service science teachers think information and skills that endowed in science courses are not very useful to solve problems in daily life. And they also think their beliefs and values are more effectively than science and technology to give a decision. Key Words: The Pre-Service Science, Scıence Technology Socıety (STS), Science Literacy

2 1. GİRİŞ Fen Bilimleri, yaşamın her alanında karşılaştığımız birçok soruya açıklık getirerek cevaplar bulmaktadır. Fen Bilimlerinin en iyi şekilde kavranabilmesi ve yorumlanabilmesi için tüm bireylerin öncelikle fen okuryazarı olarak yetiştirilmesi gereklidir. Günümüzde gelişmiş birçok ülke fen okuryazarlığının gerekliliğini kavrayarak bu konuda toplumu en iyi şekilde yetiştirebilmek için çalışmalar yapmaktadır. Çünkü iyi bir fen okuryazarı birey; toplumsal sorunları daha iyi anlar, analiz eder, yorumlar ve bu sorunların çözümüne katkı sağlayarak etkin bir şekilde rol alır. Yager(1984) fen eğitimini, fen ve toplum arasındaki ilişki alanı ile ilgili bir disiplin olarak tanımlamaktadır. Fen, teknoloji, toplum yaklaşımının temel aldığı düşünce okul ve toplum arasında kalan öğrencinin gerçek dünya ile bağlantısını sağlamaktadır. Bu süreçte, öğrenci karşılaştığı problemleri tanımasına, problemlerin çözümü için veri toplamasına, alternatif çözüm yollarını düşünmesine kararlarında temel sıralamayı izlemesi için pratik yapmasına olanak tanımayı temel almaya çalışmaktadır. (Yager, 1990) FTT eğitimi insani deneyimler içerisinde fen öğrenimi ve öğretimi anlamına gelmektedir. Geleneksel fen öğretim uygulamasında fen-teknoloji-toplum ilişkisine vurgu yapmazken, çağdaş reform hareketlerinin temel amacı bu ilişkiyi anlamayı sağlamaktır. Öğrencilerden günlük hayatın yanında günümüzün yüksek endüstriyelleşmiş iş gücünde etkili bir şekilde çalışması bekleniyorsa o zaman FTT ilişkisi hakkında öğrencilere eğitim verilmelidir. Aikenhead (1994) FTT öğretimini; FTT fen eğitimi sosyal olarak yapılandırılmış bilgi imajını aktarır. Bu öğrenci merkezli bir yaklaşımdır. Geleneksel bilimin temel gerçeklerini, becerilerini ve kavramlarını vurgular. Fakat bunu öğrencilere anlamlı bir şekilde bilimsel içeriği sosyal ve teknolojik bağlamlara entegre ederek yapma şeklinde tanımlamıştır. Fen-Teknoloji-Toplum (FTT) ilişkisinde fen, teknoloji ve toplumun birbirlerini nasıl etkilediği ve nasıl etkilediğini anlayarak, olayları bu öğeleri içerecek şekilde daha geniş perspektiften değerlendirilmesi gerekmektedir. Bilim okuryazarı bireylerin toplumu ilgilendiren bilimsel ya da teknolojik konularda karar verirken sadece bilim, sadece teknoloji, sadece toplum yönünden bakmak yerine, hepsini göz önünde bulundurarak daha kapsamlı irdelemesi ve daha kapsamlıkararlar alabilmesi çok önemlidir eğitim öğretim yılında uygulanmaya başlayan fen ve teknoloji öğretim programı FTT ilişkisine dayandırılmıştır. Bu öğretim programının amacı ise herkesin fen okuryazarı olmasıdır. Bu amacın gerçekleşebilmesi için fen ve teknoloji öğretmenlerinin sınıflarında, FTT öğretim stratejilerini uygulamalarına bağlıdır. Bunları uygularken öğretmenlerin FTT hakkındaki düşünceleri çok önemlidir. Bu çalışma fen ve teknoloji öğretmen adaylarının FTT hakkındaki düşüncelerinin belirlemek amacı ile yapılmıştır Araştırma Grubu: Araştırmaya Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesinin üçüncü sınıfında ve son sınıfında okuyan fen bilgisi öğretmeni adayları katılmıştır. Araştırma 78 i erkek ve 52 si bayan olmak üzere toplam 130 fen bilgisi öğretmen adayı ile yapılmıştır (Tablo-1). Araştırma eğitim öğretim yılının bahar döneminde gerçekleştirilmiştir. Tablo-1: Araştırmaya Katılan Öğretmen Adaylarının Demografik Özellikleri Cinsiyet N % Erkek 62 39,74 Bayan 94 60, Veri Toplama Aracı: Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen-teknoloji-toplum (FTT) hakkındaki görüşlerini belirlemek için, Aikenhead, Fleming ve Ryan tarafından geliştirilen 114 çoktan seçmeli sorudan oluşan VOSTS (view on science-technology-society survey) anketinden sorular seçilerek Fen-Teknoloji-Toplum anketi oluşturulmuştur. Bu anket toplam 11 sorudan oluşmaktadır.

3 1.3. Verileri Analizi Çalışmada, uygulanan FTT anketinin her bir maddesine verilen cevapların analizi için betimlemeli analiz uygulanmıştır. Anketteki her bir maddenin alternatif seçeneklerinin sıklığı ve frekans dağılımı hesaplanmıştır. 2. BULGULAR Fen ve teknoloji öğretmen adaylarına uygulanan FTT anketinden elde edilen bulgular 3 alt başlık altında toplanmıştır. Alt başlık altındaki her madde öğretmen adaylarının FTT hakkındaki görüşlerini belirlemeyi amaçlamıştır. Fen ve Teknoloji, alt başlığında öğretmen adaylarına 7 madde yöneltilmiştir. Bu maddelerden birincisi, fennin tanımı ile ilgilidir. Öğrencilerin büyük bir çoğunluğu (%75) feni bilinmeyeni keşfetmek olarak tanımlamaktadır. İkinci madde teknolojinin tanımı ile ilgilidir. Bir işi yapmak için teknikler veya problemlerin pratik çözümünü geliştirmek seçeneği öğretmen adaylarının %45 i tarafından, İşleri düzenleyerek test etmek, bazı araçlar icat etmektir seçeneğini %28, toplumun ilerlemesi için fikirler ve teknikler üretmektir seçeneğini ise öğretmen adaylarının %21 i tarafından işaretlenmiştir. Öğretmen adaylarına yöneltilen 3. madde ise fen ve teknoloji arasındaki ilişkinin tespit edilmesi amacıyla yöneltilmiş olup, öğretmen adaylarının % 52 si fen alanındaki araştırmalar, teknolojik alanda uygulamaların yapılmasını sağlar ve teknolojik gelişmeler, fen alanındaki araştırmaların artışı ile doğru orantılıdır seçeneğini, %36 sı ise bilim ve teknoloji farklı olmasına rağmen birbirleri ile bağlantılıdır. Bu nedenle fen ve teknolojiyi birbirinden ayırmak güçtür seçeneğini işaretlemiştir. Ankette fen ve teknolojiye neden yatırım yapılması gerektiği ile ilgili olan 4. maddeye öğretmen adaylarının %53 ü, fen ve teknolojinin birbirleriyle ilgili olduğu ve birbirlerine katkı sağladığı bu nedenle her ikisine de yatırım yapılması gerektiği görüşünü belirtmişlerdir. Fen ve teknoloji öğretmen adaylarına FTT hakkındaki düşüncelerini belirlemek amacıyla fen ve teknoloji alt başlığında yönlendirilen beşinci madde ise, yüksek teknoloji endüstrisinin gelecekte toplumda yeni iş sahaları yaratacağı konusu ile ilgilidir. Katılımcıların % 48 i bunun doğru olduğunu yeni bilgi iletişim teknolojisinin ve hızlı gelişimin toplumun geleceğini etkileyeceğini düşünmektedir. % 33 lük kısmı ise bir kaç iş sahası ortaya çıkarmasına karşın çok sayıda iş sahasının makineleşme ve bilgisayardan dolayı kaybolacağını ifade etmektedir. Altıncı maddedeki, bilim insanlarının gelecekle ilgili ülkemizde ne tip enerji kaynaklarının kullanılacağına karar verecek kişiler olduğunu çünkü bilim adamlarının ve mühendislerin bu konuyu en iyi bilen insanlardır sorusuna öğretmen adaylarının, %38 i Onların bu konuları daha iyi anlamalarını sağlayan eğitimleri ve doğru bilgi birikimleri vardır. Fakat toplumda bu bilgilendirmeye dahil edilmeli ve aynı zamanda toplumun fikri alınmalıdır. seçeneğini seçmiştir. Farklı alanlardaki bilim insanlarının bir konuyla alakalı farklı görüşlerinin olacağı ve bu farklılığında çalışmaları olumsuz yönde etkileyeceğini belirten yedinci maddeye öğretmen adaylarının %34,8 farklı alanlardaki bilim insanlarının birbirlerini anlamalarının zor olduğunu çünkü bilimsel düşüncelerin, bilim insanlarının bakış açısına ve alışkanlıklarına bağlı olduğunu söyleyen seçeneği seçmişlerdir. %16 ise bilim insanları kendi alanları ile kesişen alanların dilini anlamak için çaba sarf etmelidirler seçeneği işaretlenmiştir. Toplum, alt başlığında ise fen ve teknoloji öğretmen adaylarına toplam 4 soru yöneltilmiştir. Araştırma ve geliştirmenin ne olduğu sorulan birinci maddeye; öğretmen adaylarının büyük bir kısmı (%49,6), araştırma ve geliştirme fen ve teknolojinin bütünleşmesidir. Araştırma geliştirmenin, geliştirme de araştırmanın iyileşmesine öncülük eder şeklinde tanımlamışlardır. Bir kısım öğretmen adayı (%26,2) ise araştırma ve geliştirme çalışmalarını yaşamı kolaylaştırmakta ve yaşam kalitesini artırmak şeklinde belirtilen seçeneği işaretlemişlerdir. İkinci maddede ise öğretmen adayları, ülkelerin bilim ve teknoloji alanında gelişmiş olması o ülkeyi diğer ülkelere az bağımlı kılacağından dolayı kendi ürünlerini kendileri üretecek olmaları (%47,6) ve bilim ve teknolojinin verimlilik, üretkenlik ve ilerleme getirmesi (%20,8) ülkenin ekonomik gücünü arttıracağını belirtmişlerdir. Üçüncü madde bilim adamlarının günlük hayatta karşılaştıkları problemlere karşı yaklaşımlarıyla ilgilidir. Öğretmen adaylarının büyük bir çoğunluğu (%56,8) bilim insanlarının günlük hayatta karşılaştıkları problemlere karşı diğer insanlardan farklı olmadıklarını çünkü bu karşılaştıkları problemlerde deneyim ve hislerin önemli olduğu belirtmişlerdir. Toplum alt başlığındaki son madde ise Fen derslerinde sorunların

4 sistematik bir şekilde çözülmesinin hayatta ki diğer karşılaşacakları problemlerin çözümüne etkisi olup olmaması ile alakalıdır. Öğretmen adayları fen derslerinde problemlerin sistematik çözülmesi; günlük hayat problemlerinin daha iyi anlaşılmasına ve daha fazla bilgi akışını sağlamasına olanak sağlamaktadır seçeneğini seçmiştir. Ancak bu öğrenilen problem çözme tekniklerinin günlük hayatta doğrudan kullanılmayacağı yönünde görüş belirtmişlerdir. 3. SONUÇLAR Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının FTT hakkındaki düşüncelerini belirlemek amacı ile yapılmıştır. Öğretmen adaylarının büyük çoğunluğu fen kelimesini bilinmeyeni keşfetme olarak tanımlarken, teknolojiyi ise bir işi yapmak için teknikler veya problemlerin pratik çözümünü geliştirmek şeklinde tanımlamıştır. Fen ve teknoloji arasındaki ilişkiyi ise, fen alanındaki araştırmalar, teknolojik alanda uygulamaların yapılmasına, teknolojik gelişmeler de fen alanındaki araştırmaların artışı ile doğru orantılıdır şeklinde belirtmiştir. Teknolojinin gelişmesi ileride daha geniş iş alanı sağlayacağı ile ilgili olarak öğretmen adaylarının farklı düşüncelere sahip oldukları tespit edilmiştir. Bir kısım öğretmen adayı teknolojik gelişmelerin yeni iş alanları oluşturacağını belirtirken bir kısım öğretmen adayı ise gelecekte birçok iş sahasında makineleşme ve bilgisayar hâkim olacağından dolayı iş sahalarının kaybolacağı görüşünü savunmuşlardır. Fen ve teknoloji öğretmen adaylarına toplum alt başlığı ile alakalı olarak sorular yöneltilmiştir. Öğretmen adayları araştırma ve geliştirmeyi; araştırma geliştirmenin, geliştirme de araştırmanın iyileşmesine öncülük eder şeklinde tanımlamışlardır. Ülkelerde bilim ve teknolojinin artmasının ülkelerin gelişmesine, diğer ülkelere bağımlı olunmamasına olanak sağlayacakları görüşlerini savunmuşlardır. Ayrıca bilim insanlarının günlük hayatta karşılaştıkları problemler karşısında bilimsel problemlerdeki gibi başarılı olamayacaklarını çünkü günlük sorunların çözümü için deneyim ve duyguya ihtiyaç duyulacağı belirtilmiştir. 4. ÖNERİLER Öğretmen adaylarına lisans eğitimleri kapsamında uygulanan öğretim faaliyetleri MEB de uygulanan öğretim programları dikkate alınarak düzenlenmesi gerekmektedir. MEB Öğretim programının ana temalarından olan FTT yaklaşımı göz önünde alınarak lisansta ki öğretim faaliyetleri gerçekleştirilmelidir. Bu şekilde yetişen öğretmen adaylarının göreve atandıktan sonra bu tarzda eğitim faaliyetlerini gerçekleştirmeli aynı zamanda öğretim yaparken konu ile ilgili farklı alanlarla bağlantılar kurabilmeleri için endüstri, tarım, sanayi ve inşaat gibi alanlardaki gelişmeleri takip etmesi gerekmektedir. Teknoloji ile iç içe yaşanan günümüzde teknolojinin hayatımıza sağladığı kolaylıklara yönelik çalışmalar yapılmalı, teknolojik gelişmelerin toplumumuza etkileri araştırılmalıdır.

5 5. KAYNAKLAR: 1) Aikenhead, G. S. (1987). High school graduates beliefs about science technology society III.Characteristics and limitations of scientific knowledge. Science Education, 71, ) Aikenhead, G. S. (1994). What is STS science teaching? In J. Solomon & G. Aikenhead (Eds.), STSeducation: International perspectives on reform (pp ). New York: Teachers College Press. 3) Aikenhead, G. S., & Ryan, A. G. (1992). The development of a new instrument: Views onscience technology society (VOSTS). Science Education, 76, ) Botton, C., & Brown, C. (1998). The reliability of some VOSTS items when used with preservice secondary science teachers in England. Journal of Research in Science Teaching, 35, ) Yalvac, B., Tekkaya, C., Çakıroğlu, J., ve Kahyaoğlu, E.(2007).Turkish Pre-Service Science Teachers Views on Science Technology Society Issues. International Journal of Science Education, 29, ) Yager, R. E. (1984). Defining the discipline of science. Science Education, 68, ) Yager, R. E., Mackinnu, and Blunck, S. M. (1992), Science/technology/society as reform of science in the elementary school. Journal of Elementary Science education, 4 (1), ) Yager, R. E., 1990, The science/technology/society movement in the United states: Its origin, evolution, and rationale. Social education, 54 (4), ) Rubba, P. A., & Harkness, W. L. (1993). Examination of preservice and in-service secondaryscience teachers beliefs about science-technology-society interactions. Science Education, 77,