HIZLI RUSÇA Birinci Basamak

Transkript

1 S HIZLI RUSÇA Birinci Basamak HIZLI RUSÇA «s FONO Açıköğretim Kurumu Ambarlı Beysan Sanayi Sitesi Birlik Cad. Emek Sok. No:32 Avcılar-İSTANBUL Çatalçeşme Sok. No:54 D:1 Cağaloğlu - İSTANBUL Tel: (0212) Faks : (0212) Mail: acikogretim@fono.com.tr Beraber olacağımız bir yıllık kurs süresinde size Rusçanın ana hatlarını belli bir sözcük çerçevesi içinde, pratikte yararlı olmayan geniş gramer bilgilerine fazla girmeden, rahat ve zevkli bir şekilde vermeye çalışacağız. Açık öğretim metotlarıyla yabancı dil öğretiminde büyük tecrübe sahibi olan FONO'ya güvenmek size yeni ufuklar açacak ve parlak başarılar kazandıracaktır. Önce Rusça için birkaç söz söyleyelim: OZAL MATBAASİ (pbx) İSTANBUL Rusça, yeryüzünde 200 milyondan fazla insanın konuştuğu ve eğitim gördüğü önemli bir dildir. Hint-Avrupa Dil Ailesi'nin Slav Dilleri Kolu'na dahil olan Rusçanın öğreniminde hem bazı kolaylıklar hem de bazı zorluklar vardır. Yazmada ve okumada genel olarak harfler yazıldığı gibi okunur. Sondan ekli bir dil olması bakımından Türkçeye benzemektedir. Aynı zamanda sözcükler önden de ek almaktadırlar.

2 Sözcük zenginliğinin büyük bir kısmı Batı Dilleri'nden alınmıştır. İngilizce ya da diğer Batı Dilleri'nden birini bilen kişi Rusça sözcüklerin de büyük bir kısmını çok kolay öğrenebilir. ( Eklerle türetilen çekimli bir dil olduğu gibi canlı ve cansız nesnelerin isimleri, erkek, dişi ve orta cins olarak üçe ayrılır. İsimlerin cinsiyeti, sözcüklerin son harflerinden kolayca anlaşılmaktadır. Canlı varlıkların ad ve unvanlarının cinsiyeti onların fiziki cinsiyetlerine bağlıdır. Rusçada her sözcüğün vurgulu hecesinin değişik olması nedeniyle, vurgulu heceden önceki ve sonraki hecelerde bulunan sesli harflerin değişik okunması söz konusudur. Her derste yeni olarak verilen sözcüğün okunuşu, transkript kuralına uygun olarak altlarında köşeli parantez içinde verilecektir. Sözcükleri öğrenirken, vurgulu hecenin fonksiyonlarını göz önünde bulundurmak daha etkili ve kalıcı öğrenim sağlayacaktır. Sözcükleri öğrenirken okunuşlarını da birlikte ezberlemek gereklidir. Rusçanın okunuşu konusunda daha fazla bilgi almanız için Ders Kitabı'yla birlikte "Rusçada Okunuş Söyleniş Kuralları" kitabımız da gönderilecektir. Bu kitabı, önsözünde açıklandığı şekilde çalışınız. DERSLERİN ÖZELLİĞİ Derslerin hazırlanmasında uygulanan yöntem hakkında kısaca bilgi vermek uygun olacaktır. LYeni bir dil öğrenirken en çok dikkat edilecek konulardan biri de sözcük öğrenimidir. Derslerimizde sözcükler, ilk kez geçtikleri dersin başında resimli, okunuşlu ve örnek cümle içinde verilmiştir. Böylece resimle birlikte görülen sözcük, okunuşu ve cümle içinde alacağı yer bilinerek öğrenilmiş olmaktadır. Okunuşlar kolay ve emin bir metodla verilmiştir. 2. Gramer bilgileri çok açık bir dille anlatılmış, derslerimizde verilen bilgilerin dışına taşacak pek yararı olmayan gramer kurallarından mümkün olduğu kadar kaçınılmıştır. Her kural açıklandıktan sonra bol örnek cümle verilmiş, bunun arkasından da hemen uygulaması için sorular sorulmuştur. Aynı sayfanın altında cevapları bulunan bu uygulama soruları FONO metodunun çok yararlı ve sadece ona özgü bir yanıdır. 3. "Öğrenilecek Yeni Sözcükler" resimlendirildiği gibi, diğer bölümlerde de birçok cümleler resimlendirilmiş, gramer kuralları için şekil, şema ve kalıplar verilmiştir. Bu şekilde öğretim, yazı yoluyla olduğu gibi şekil yardımıyla da daha ilgi çekici ve daha kolay anlaşılır hale sokulmuştur. 4. Günlük konuşmalarda sık sık tekrarlanan sözler, deyimler, derslerde "Karşılıklı Konuşmalar" bölümünde çeşitli kişiler arasında yapılan konuşmalar veya kısa okuma parçaları halinde verilmiştir. Bunlarda, günlük konuşulan Rusçada çok sık kullanılan selamlaşmalar, hal hatır sormalar, çeşitli konularda sorular ve cevaplar yer almaktadır. 5. Ondördüncü dersten başlayarak her çift numaralı derste bir metin verilmiştir. Bunlar, öğretilen bilgilerin uygulandığı, size bilginizi ölçme ve Rusça bir metin okuma parçalarıdır. Bunların hemen arkasında okuduğunuz metinle ilgili sorular bulunacaktır. 6. Onikinci dersten başlayarak her on derste bir özet dersi hazırlanmıştır. Bunlarda, önceki derslerde öğretilenler kısaca tekrarlanmakta, öğretilen sözcükler bir liste halinde verilmektedir. Yine bu derslerde genel sınavlar yer almaktadır. 7. Her dersteki gramer konuları arasındaki uygulama soruları ve her on derste bir yapılan genel sınavlardan başka her çift numaralı dersin sonunda o hafta gönderilen derslerde öğretilenlerle ilgili sorular "Ödev" olarak verilmektedir. 8. Derslerde öğretilen konulara ve sözcüklere paralel olarak hazırlanmış dizi halinde hikaye ve deyim kitaplarıyla, öğrendiklerinizi uygulama ve tekrarlama konusunda geniş olarak sağlanmıştır. 9. Rusçayı kendi kendinize öğrenirken, telaffunuzu de geliştirmek için kaset takımları da hazırlanmıştır. Bu kaset takımı derslerle beraber size gönderilmektedir. Böylelikle öğrenim olanakları daha da artılmış olmaktadır. Bu sıraladıklarımız dışında; sözcükler, anket soruları ve özel sorulara cevaplar gibi çeşitli ilgi çekici ve öğretime yardımcı unsurlar kursun özellikleri arasındadır. DERSLERE NASIL ÇALIŞMALI Derslerimizden tam olarak yararlanabilmeniz için aşağıdaki önerilere dikkat ediniz: 1. Derslere baştan başlayarak sırayla çalışınız. Bazı konuları önceden biliyor olsanız bile yine de konu atlamadan gözden geçiriniz. 2. Bir dersi tamamen öğrenmeden diğerine geçmeyiniz. Her dersi ağır ağır ve sindirerek öğreniniz. Elinizde çalışılmamış derslerin birikmesi sizi korkutmasın. İmkan dahili olanaklar ölçüsünde çalışınız. 96 ders tamamlandığı zaman kurumumuzla ilişkiniz kesilmiş olmayacaktır. Çalışmalarınıza bundan sonra da devam edebilir, sınav sorularını cevaplandırıp tetkik ettirebilirsiniz. Kurumumuz her zaman yanınızda ve yardımcınız olacaktır. 3. Çift numaralı derslerin sonundaki Ödevleri de mutlaka yapınız. Bunları doğru olarak yapıp yapmadığınızı anlamak için bir ders sonraki ödevin sonunda verilen cevaplarıyla karşılaştırınız. Uygulama ve ödev cevaplarını ders üzerine değil, ayrı bir kağıda yazınız. Ders üzerine herhangi bir şey yazmayınız.

3 4. Her cilt için ayrı ayrı hazırlanan 6 adet genel sınav sorularını mutlaka cevaplandırınız ve tetkik edilmesi için FONO'ya gönderiniz. Bunların cevaplandırılıp bize gönderilmesi şarttır. Aksi halde, genel sınavların yarısından fazlasını yapmayanlar, kurs bitiminde yapılan "Milli Eğitim Tasdikli Diploma" sınavına giremezler. 5. Derslere çalışırken her fırsatta sözcükleri ve cümleleri yüksek sesle okuyunuz. Kasetlerimiz bu konuda size çok yardımcı olacaktır. 6. Arada bir eski dersleri ele alarak sözcük ve gramer bilgilerinizi tazeleyiniz. Bu çalışmayı ayda bir iki defa yapınız. RUSÇA Birinci Basamak 7. Derslerde verilen sözcükler Rusçada en çok kullanılan sözcüklerdir. Bunlar, Birinci Kurs öğrencileri için bir kurul tarafından seçilmiştir. 8. Her dersin başında, o derste geçecek yeni sözcükler, altlarında köşeli parantez içinde okunuşlarıyla birlikte verilmektedir. Bu sözcüklerin her birini 4 x 6 cm büyüklüğünde keseceğiniz kağıt veya karton parçalarının bir yüzüne okunuşlarıyla birlikte yazınız. Kağıdın diğer yüzüne de, kolayca resmi yapılabilen bir eşya ismi ise, Türkçe karşılığı yerine basit çizgilerle resmini yapınız. Aksi durumda Türkçe karşılığını yazınız. Bu kağıt veya kartonların Rusça kısmında bulunan sözcüklerin altına o sözcüğün kullanıldığı cümleyi yazarsınız çok yararlı olur. Bunları cebinizde taşıyarak fırsat buldukça çıkarıp Rusça kısmına bakarak Türkçesini, Türkçe kısmına bakarak Rusçasını söyleyiniz. Yukarıda tarif ettiğimiz şekilde sözcük öğrenmenin iki yönden yararı vardır. Birincisi, sözcükleri cümle içinde daha kalıcı öğrenmek mümkün olmaktadır. İkincisi, günün her saatinde ve her yerde akla geldikçe sözcükleri tekrarlamak suretiyle sürekli bir Rusça öğrenme ortamı hazırlamak pek çok yararlar sağlar. 9. Kurumumuz tarafından tetkik edilip iade olunan sınav kağıtlarınızdaki hatalar üzerinde çalışınız ve ilgili konuları açarak doğrularını öğreniniz. Ayrıca bu sınav kağıtlarını bir dosya içinde biriktiriniz. Rus Dili Alfabesi (Kiril); 21 adedi sessiz, 10 adedi sesli ve iki adedi işaret (sert ve yumuşak) olmak üzere toplam 33 karakterden oluşmaktadır. Büyük çoğunluğunuz için yeni ve tamamen farklı olan Rus Dili Alfabesi harfleri, Türk Alfabesi harflerine göre oldukça farklıdır. İlk bakışta çok farklı gözükse de, harflerin büyük çoğunluğu hem yazı hem de ses olarak Türk Alfabesi harflerine çok yakındır. Öte yandan Rus harflerinden bir kısmının baskı ile elyazısı şekilleri tamamen farklıdır. Bundan dolayı öncelikle harflerin el yazısı karakterlerini öğrenmek gerekmektedir. Biz de bu derste harflerin Rusça baskı ve elyazısı şekillerini okunuşlarıyla öğreneceğiz. Önce çizelge şeklinde daha sonra da her bir harfi ayrı ayrı ele alarak, hem büyük ve küçük karakter olarak yazılışlarını ve birbiriyle birleşme şekillerini örnek sözcükler içinde göreceğiz. 10. Derslerimizde bir hayli ilerlemeden, örneğin 60.dersi geçmeden Türkçeden Rusçaya, öğretilenlerin dışında çeviriler yapmaya fazla gayret etmeyiniz. 11. Cevaplandırarak gönderdiğiniz Genel Sınavlar, kurumumuzda tetkik edildikten sonra, gerekirse, öğretmen tarafından size bazı tavsiyelerde bulunulacaktır. Bunları dikkatle ve titizlikle yerine getiriniz. 12. Öğrendiklerinizi mümkün olduğu kadar çok tekrarlayınız. Çünkü, özellikle yabancı dil* çok tekrar ister ve uzun süre bırakıldığı takdirde kolayca unutulur. 13. Karşılaşılacak güçlüklerden yılmama ve aralıksız çalışma her yabancı dil öğrencisinin başarı anahtarıdır. Bunu hiçbir zaman hatırınızdan çıkarmayınız.

4 OKUMA ALIŞTIRMALARI RUSÇA HARFLERİ BASKI HARFİ ELYAZISI HARFİ Aa Б6 BB Гг РА Ее Её Жж Зз Ии Ий Кк Лл Мм Нн Оо Пп Рр Сс Тт Уу Фф Хх Цц Чч Шш Щщ Ъъ Ыы Ьь Ээ Юю Яя Аа Бб Вв Гг Дд Ее Её Жж Зз Ии Ий Кк Лл Мм Нн Оо Пп РР Сс Тт Уу Фф Хх Щ Чч Шш Шш Ъъ Ыы Ьь Ээ Юю Яя HARFİN ADI а fi** вэ гэ дэ e ё жэ зэ и и краткое ка эл эм эн о пэ эр эс тэ У эф ха ЦЭ чэ шэ та твёрдый знак ы мягкий знак э оборотное ю я TÜRKÇE KARŞILIKLARI TÜRKÇE ADI TÜRKÇE SÖZCÜK İÇİNDE а AY, BEY, AT BAL ve VE, EVET ge de e/ye o/yo GEL, DE, YE, YOL, GUL DEM TEL BOL je ze 1 iy/y (kısa ı) ka el em en 0 pe er es te u ef ha tse çe şe şça sert işaret 1 yumuşak işaret ters e u/yu a/ya JİLET, JET ZİL, ZOR İLE, İNCE İP, İS KALEM, GAMA EL, ELİŞİ EMEL, MİL NE, ON OY, TOY PAY, PERDE ER, RENK ESKİ, ESEN TEN, TON UN, UYKU EFE, FİL MIH, HAM GİTSE, YATSA ÇİL, ÇENE ŞEN, ŞAN AŞÇI, HOŞÇA - ILIK, IŞIK - EMİN, ETİL YURT, YUMRU YAS, YASA Aşağıda her harf için alıştırmalar verilmiştir. Bu sözcüklerdeki harfleri okuyunuz. Aynı harflerin nasıl okunduğunu kasetten de dinleyerek iyice öğreniniz. A 3 : [а] ад ат ал аб са ад на нам наш мат адрес нами наша мать аванс азбука сарай Б б : [Ье] ба ба бо би бу бы аб об иб уб баба бак оба табак базар В В : [ve] ва ва ви ву ав ов ев ив вот век вата ваза вагон свой айва новый Г Г : [ge] га га ге ги уг иг ог ег Гога год гамма книга Д Д : [de] да да де ди ду ад од уд

5 m дуб вода дед сад дата e : [ y e ] (sözcük başında) ['e] (sessizlerden sonra) ей ем ел ешь Й Й : [İy] (sözcük başında) [у] (seslilerden sonra) ие ои ей аи ай йод май E ё : [ y o ] (sözcük başında) лес если езда [Ö] (sessizlerden sonra) К к : [ke] к а ак и к ко ок ку к и как какой кто такой ёр ёж сё ёлка те её Л л : [1е] ал ла ло ли л e ул л у лы Ж Ж I [ je] жа аж ож жо жи же уж Лйза лампа лев канал лимон жена ёж жилет вижу желе M м : [те] ма ум мо ме ми мы ом 3 3 I [Ze] за за оз зо мама мат там мимо мел зе зи зу уз зима газ роза здание завод Н н : [ne] ну на ан но ун ни не Нина нос нога И И ' [İ] ив ит би ви не нет он ди из иг Иван вид гид О о : [о] ол он од ос ои ор от

6 она они поле X х: [ha] ох ах хо хи окно молоко ох ха ух хор хорошо хохот хата П П '. [ р е ] па пи по уп пе пы папа пока лапа пепел Ц Ц: [ts] ца цу це цо ци ец цеп лицо конец цирк Р р I [Ге] ра ур ре ир ар ро ри ру Ч ч : [се] ча ач оч чо Россия рама дар три рука чи чу уч чай часто чисто чайка С С : [Se] са ас су ос си ус се Ш ш : [şe] ша шо шу иш уш ше сосна соска сила лес шапка шуба кошка школа T T! [te] та ат ут от ти те ты Щ Щ I [ŞÇ3] ща ощ ещ щи щу ащ щука вещь роща борщ У У ' [U] Том там кот тема три ум ус м у ду Ъ Ъ : sert işaret ъя ъе ъё ъю подъезд съел ку УР ту урок утро лук куку ухо Ф ф : [fe] аф фо фи фе оф фа фу Фйма софа фосфор фирма Ы ы : [i] мы вы ды сы ты сын сыр мыло дым тыл Ь Ь : yumuşak нь чь ль сь ть мь işaret день ночь нуль письмо

7 Э э : [e] эм эс эт лэ аэ это этаж экспресс эпоха Ю Ю : [yu] (sözcük başında) [Ü] (sessizlerden sonra) юг юб лю ню рю Юра юла Нюра юбка юс HIZLI RUSÇA Birinci Basamak Я Я : [ya] (sözcük başında) fa] (sessizlerden sonra) 'E SESİ ям тя мя ял яр ся Bundan önceki dersinizde öğrendiğiniz gibi Rusçada 10 adet sesli harf bulunmaktadır. яма мяч яд янаврь явь язык SERT SESLİLER YUMUŞAK SESLİLER A Я Э E O Ё У Ю Ы И Sesli harfleri bu şekilde sıralayabiliriz. iki gruba ayırmanın üç önemli nedenini şöyle adet sessiz harfin bu iki gruba ait seslilerden önce geldiğinde sert veya yumuşak okunması (21 adet sessiz harften 3 adedi sürekli sert, diğer üç adedi de sürekli yumuşak okunur) gerekmektedir. 2. Yumuşak sesliler grubunun ilk 4 harfi (я, e, ё, ю); sözcük başında, diğer seslilerden herhangi birinden hemen sonra geldiğinde ve işaretlerden (ь, ъ) sonra bulunduklarında çift sesli yani önlerine ilave bir Й (у) sesiyle (я-»йа, е->йэ, ё->йо, ю->йу) okunurlar. 3. Gırtlak (г, к, х), fışıltıcı (ж, ч, ш, щ) harfler olarak bilinen bu 7 harften sonra bu 'ki gruptan bazı harfler birbirinin yerine kullanılır. Bu 7 harften sonra ы->и, я->а, ю->у, ё ^ о sesleri kullanılır. а) г, к, х, ж, ч, ш, щ harflerinden sonra ы harfi kullanılmaz. Onun yerine и harfi kullanılır.

8 16 b) г, к, х, ж, ч, ш, щ ve ц harflerinden sonra я ve ю harfleri kullanılmaz. Onun yerine a ve у harferi kullanılır. SESLİ HARFLERİN DEĞİŞİK HECELERDE OKUNMA ÖZELLİKLERİ c) г, к, x ve ц kullanılır. harflerinden sonra ё harfi kullanılmaz. Onun yerine o harfi Genel olarak, Rusçadaki seslilerin okunuşu bulunduğu hecenin özelliğine göre değişmektedir. A a [a] RUSÇADA VURGU VE SESLİ HARFLERİN VURGUDAN ETKİLENMESİ Sesli harflerin sözcük içinde kazandığı ses değişim ve özelliklerini kavramada vurgu önemli bir role sahiptir. Her dilin kendine has bir vurgu yapısı bulunmaktadır. Türkçede her zaman sözcüklerin son hecesi vurguludur. Rus dilinde vurgu sözcükten sözcüğe değişmektedir. Bazı sözcüklerde ilk hecede, bazılarında son hecede ve diğerlerinde de farklı hecelerde bulunmaktadır. Tek heceli sözcüklerde ise vurgu bulunmamaktadır. Kitabımızda vurgu, «'» şeklinde bir yatay çizginin vurgulu hecenin sesli harfinin üzerine konması şeklinde karşınıza çıkacaktır. Vurguyu ya sözcüğün ya da transkriptinin üzerinde göreceksiniz. Örneğin: или [ili], учу [uçü]. Genel kural olarak vurgu; üzerine düştüğü sesli harfi, sözcüğün diğer hecelerindeki sesli harflere göre bir kat daha yüksek ve uzun okutur. Örneğin: кино [kinoo] или [iiii] сыны [sınıı] учу [uçuu] Bu sözcüklerin transkriptinde, üzerine vurgu düşen sesli harfler ikişer kez yazılarak okunuşlarının diğer hecelerdeki sesli harflere göre bir misli daha uzun ve yüksek olması gerektiği vurgulanmaktadır. Tek heceli sözcüklerde bulunan sesli harfler normal ve kendi sesleriyle okunurlar. 1. Tek heceli sözcüklerde normal ve kendi sesiyle okunur. 2. там [tam] так [tak] как [kak] танк [tank] Üzerine vurgu düşen çok heceli sözcüklerde diğer seslilere göre bir kat daha yüksek ve uzun okunur. маму [mamû] папу [papû] август [âvgust] туда [tudâ] 3. Vurgulu hecenin bir öncesindeki hecede bulunan «a» seslisi, kendi sesiyle normal yükseklikte okunur. Örneğin: балкон [balkon] автобус [aftöbus] баран [baran] расти [rastî] 4. Yukarıdaki örneklerin dışında, yani sözcüklerin diğer hecelerinde bulunan «a» seslileri «a» ile «u» arasında bir sesle okunur ve transkriptte kalın ı (ı) ile gösterilir. Örneğin: карандаш [kırandâş] книга [knigı] газета [gazetı] комната [kömnıtı] балалайка [bılalâykı] Örneğin: там [tam] кот [kot] сын [sın] ум [um] эй [ey] яд [yad] ёж [yoş] ель [ег] юг [yug]" ли [li] O o [o] 1- Tek heceli sözcüklerde norma! ve kendi sesiyle okunur. Örneğin: он [on] дом [dom] нос [nos] рот [rot] пол [pol] 2. Çok heceli sözcüklerde, üzerine vurgu düşen «o» seslisi kendi sesiyle ancak diğer hecelerdeki seslilere göre bir kat daha yüksek ve uzun okunur.

9 Örneğin: полка [pölkı] оно [anö] окно [aknö] 3. Vurgulu hecenin bir öncesindeki hecede bulunan «o» seslisi tam bir «a» sesiyle okunur. Örneğin: они [ani] молоко [mılakö] окно [aknö] Ayrıca çok heceli sözcüklerde ilk hecede yer alan «o» seslisi de tam sesiyle okunur. Örneğin: огурец [agurets] облака [ablakâ] bir «a» 4. Yukarıdaki durumların dışında "o" seslisi «a» ile «ı» seslileri arasında bir sesle okunur ve kaim ı (i) ile gösterilir. Ее [e] Örneğin: рано [ram] мало [mâlı] слово [slövı] лето [letı] много [mnögı] 1. Tek heceli sözcüklerde kendi sesiyle ve normal ses tonuyla okunur. 4. Vurgulu heceden önceki hecelerde bulunan «e» seslisi tam bir «i» sesiyle okunur. Örneğin: река [rikâ] сестра [sistrâ] стена [stinâ] сейчас [siçâs] Aynı şekilde vurgulu heceden sonraki hecelerde bulunan olarak «i» sesiyle okunur. Örneğin: пишет [pişit] учитель [uçitil 1 ] дерево [derivı] «e» seslisi de genel Öte yandan vurgusuz hecelerdeki yumuşak sessizlerden sonra gelen а, я, e seslileri de tam bir "i" sesiyle okunurlar. Örneğin: часы [çişi] дерево [derivı] тяжело [tijılö] Rusça sözcüklerde bu seslinin okunuşunda büyük bir değişiklik görülmemektedir. 1. Tek heceli sözcüklerde ve vurgusuz hecelerde normal ve kendi sesiyle okunur. Örneğin: лес [les] лев [lev] день [den'] Örneğin: ум [um] нуль [пиг] дуть [d uf] туда [tudâ] бумага [bumâgı] 2. Üzerine vurgu düşen hecelerde bulunan «e» seslisi kendi sesiyle ancak sözcükteki diğer hecelerdeki seslilere göre bir kat daha yüksek ve uzun okunur. Örneğin: левый [levıy] слева [slevı] лето [letı] 3. Vurgusuz hecelerde sert sessizlerden sonra gelmesi halinde «ı» sesiyle okunur. Örneğin: жена [jınâ] скажет [skâjıt] 2. Üzerine vurgu düşen hecelerdeki «y» seslisi kendi sesiyle ancak diğer hecelerdeki seslilere göre bir kat daha uzun ve yüksek okunur. Ээ [e] Örneğin: умный [ûmnıy] утро [ûtrı] душа [duşa] Çoğunlukla yabancı dillerden alınmış sözcüklerin başında görülen bu harf de "y" sesinin benzeri şekilde okunur. 1. Tek heceli ve vurgusuz hecelerde normal kendi sesiyle okunur.

10 21 Örneğin: эй [ey] эшелон [eşilön] эскорт [eskört] этаж [etâj] м ы - ми пы - пи бы - би вы - ви сыты - сито дым - Дима возы - вози мыть - Мила быть - бить выть - вить 2. Üzerine vurgu düşen sözcüklerde kendi sesiyle ancak diğer hecelerdeki seslilere göre bir kat daha uzun ve yüksek okunur. ÇİFT SESLİ OKUNAN SESLİ HARFLER Örneğin: И [i] ve Ы [ı] это [eti] этаж [etâj] поэт [paet] поэтому [paetımu] Daha önce belirtildiği gibi; я, e, ё, ю harfleri hem я->а, е->э, ё->о, ю->у tek seslileri hem de я->йа, е->йэ, ё-»йо, ю->йу şeklinde önlerine bir "у" sesi almış ikili seslerle okunurlar. Bu dört harf ile "й" harfi kendilerinden önce gelen 15 adet sessizi yumuşak okuturlar. Bu dört harfin çıkarılışında dilin orta kısmı yükseltilir. Bu dört harf aşağıdaki durumlarda çift sesli olarak okunurlar: Tek heceli sözcükler ile çok heceli sözcüklerin vurgusuz hecelerinde değişikliğe uğramadan kendi sesleriyle okunan bu iki sesli harf; bazı sözcüklerde değişik sesle de okunabilmektedir. Örneğin: или [ili] сын [sın] инжир [injır] с ы р [sır] ли [li] был [bil] из [iz] т ы л [tıl] Vurgulu hecelerde kendi sesleriyle ancak diğer hecelerdeki sesli harflere göre bir kat daha fazla yüksek ve uzun okunur. Örneğin: или [ili] импорт [impırt] ими [imi] иней [iniy] «i» sesini çıkarmak için; dilin ucu alt dişlere dokunurken orta kısmı yükseltilerek öne doğru yığılmaktadır. «ı» sesini çıkarılışında ise, dilin uç kısmı üst damağa doğru dokundurulurken dilin arka orta kısmı da toplanarak yukarı doğru kaldırılır. Aşağıdaki harf gruplarını sırayla arka arkaya okuyunuz. и-у-ы-и и - ы - у - ы и-у-ы и -ы - у и - и - и - ы - ы - ы ты - д ы - ны - сы - зы - мы - пы - бы - вы т ы - ти д ы - д и н ы - ни с ы - СИ з ы - зи 1. Sözcüklerin başında bulunduklarında. Örneğin: моя [maya] моё [mayo] мою [mayu] какое [kaköyı] паять [payâf] союз [sayus] поездка [payestkı] даём [dayöm] 2. Yumuşak işaret (ь) ve sert işaret (b)'den sonra geldiğinde bu 4 harf çift sesli okunurlar. örneğin: съезд [syest] подъём [padyöm] вьюга [vyugı] сыновья [sınavyâ] Bu dört harften «e»'nün içinde bulunduğu sözcüklerde bu harfin bulunduğu hece vurguludur. Ayrıca "я" harfi de bazı sözcüklerde; kısa "i" veya "a" sesiyle okunur. Örneğin: месяц [mesits] деревня [direvn'ı] январь [yinvâr'] пятнадцать [pitnâtsıf]

11 ?? 9Я USÇA SESLİ HARFLERİNİM OKUNUŞ TABLOSU 1. SERT SESLİLERİN OKUNUŞLARI: Derslerde «UYGULAMA» başlığı altında verilen sorular, öğrendiğiniz konuyu kiştirmek j ç j n n e m e n uygulamasını yapmanız amacıyla verilmektedir. Dersler arasında bulunan bu uygulamaları mutlaka yapınız ve cevaplarınızın doğru olup olmadığını sayfa altında verilen «UYGULAMA CEVAPLARI» ile karşılaştırarak Kontrol ediniz. a. o Ы Э У Aşağıdaki sözcükleri okuyunuz. 1. Vurgulu Hecede: 2. Vurgulu Hece Öncesi: 3. Diğer Vurgusuz Hecelerde: [a] [a] ['] [o] [a] ] [ı] [ı] [ı] [e] [e] [e] [u] [u] [u] облако яблоко река баран коза жена ручка 2. YUMUŞAK SESLİLERİN OKUNUŞLARI: 1. uygulamadaki sözcüklerin okunuşunu yazınız. 1. Vurgulu Hecede: 2. Vurgulu Hece Öncesi: 3. Diğer Vurgusuz Hecelerde: Я ['a] [i] [i] ё [ö] «* - и [i] [i] [i] e ['e] [i] [i] Ю [ü] [ü] [ü] 1. облако 2. яблоко 3. река 4. баран 5. коза 8. жена 7. ручка 3. SÖZCÜK BAŞINDA BULUNDUĞUNDA OKUNUŞLARI: a o ы Э У я ё и e ю 1. Vurgulu Hecede: [a] [a] ~ [e] [u] [ya] [yo] <] [ye] [yu] 2. Vurgusuz Hecede: [a] [a] ~ [e] [u] [yi] ~ [i] [yi] [yu] Uygulama cevapları: [öblıkı] 2. [yâblıkı] 3. [rikâ] 4. [baran] 5. [kaza] 6. [jınâ] 7. [rûçkt]

12 HIZLI RUSÇA Birinci Basamak YUMUŞAK SESSİZLER- Sürekli yumuşak olarak okunan; ч, щ, й'шп dışındaki diğer 15 harfin yumuşak okunabilmesi için bunlardan hemen sofira e, ё, ю, я harflerinden birinin ya da «ь» (уитиээак işaret)'in gelmesi şarttır. Sözcüklerin transkriptinde, sessiz harfin yumuşaklığı sağ üst köşesine konulan «'» işareti ile sembolize edilir. Örneğin:. мать [mat'] пять [p'af] мебель [тёыг] десять [desit'] «и» seslisinden önce gelen sessiz harfler de yumuşak okunduğu halde «'» transkriptte kullanılmaz. Bunun bir istisnası, her zaman sert sessiz kullanılan «'» işaretinin önündeki harflerdir (ж, ш, ц). işareti olarak Rusçada 21 adet sessiz harf bulunmaktadır. Bunlardan 15 adedi sözcük içinde hem yumuşak hem de sert sesle okunabilmektedir. Geriye kalan 6 sessiz harfin de 3 adedi sürekli yumuşak diğer 3 adedi sürekli sert okunmaktadır. Örneğin: ИЛИ [ili] синий [siniy] ничего [niçivo] нищий [nisşiy] цирк [tsırk] шире [şiri] живот [jıvöt] Bu dersimizde sessiz harflerin hangi durumlarda sert ve hangi durumlarda yumuşak okunduğunu öğreneceksiniz. SERT SESSİZ HARFLER SESSİZ HARFLER SERT OKUNABİLEN SESSİZLER м б п в ф д т з с н л р. Г К X YUMUŞAK OKUNABİLEN SESSİZLER м' б' п' в' ф' д' т' З' с' н' л' р' г' к' х' SÜREKLİ SERT OKUNANLAR ж ш ц SÜREKLİ YUMUŞAK OKUNANLAR ч щ й Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi, 3 harf sürekli olarak diğer 15 harf de; kendilerinden sonra; а, у, о, ы harfleri ya da ъ (sert işaret)'in gelmesi durumunda sert okunmaktadır. Örneğin: март [mart] тот [tot] рука [rukâ] в ы [vı] подъём [padyöm] шапки [şâpki] Sert sessiz harfler hemen hemen Türkçe karşılıklarıyla eşdeğerde telaffuz edilirler. Yumuşak sessizlerin çıkarılışında ise dilin arka kısmı damağa doğru kaldırılarak bu sesler çıkarılır. Rusçada sessizlerin sert ve yumuşak okunma şartlarına uyulması çok önemlidir. birbiriyle benzer birçok sözcük bu işaret ile birbirinden ayrılabilmektedir. ö rr»eğin: мат [mat] mat мать [mat'] anne мять [m'af] yoğurmak görüldüğü gibi bu üç sözcüğün yazılışları farklı olduğu halde okunuşları aynı harfler ile yazılmaktadır. Aralarındaki fark, sessizlerin yumuşak okunduğunu Gösteren «'» işaretidir.

13 SESSİZ HARFLERLE İLGİLİ ALIŞTIRMALAR 1. Kendinden sonra gelen sesli harflere bağlı olarak sert ya da yumuşak okunan sessiz harflerle ilgili aşağıdaki hece çiftlerini dikkatle okuyunuz. ма - мя ба -бя ва - вя да-дя та -тя са - ся на - ня ла -ля ра - ря бэ -бе бэ -бе вэ - ве дэ-де тэ -те сэ -се нэ -не лэ -ле рэ -ре мо -мё бо -бё во - вё до-дё то -те со -сё но -не ло -лё ро - рё му-мю бу -бю ву - вю ду-дю ту -тю су-сю ну - ню лу -лю ру-рю мы - ми бы - би вы - ви ды-д и ты - ти сы - СИ ны - ни лы -ли ры - ри 2. Aşağıdaki sözcük çiftlerinde, aynı sessiz harfin, birinde yumuşak diğerinde sert okunacağını dikkate alarak okuyunuz. брат [brat] брать [brat'] рысь [rıs'j рис [ris] мат [mat] мать [mat'] лук [luk] люк [lük] д ы м [dım] Дима [dimi] выдра [vidrı] вид [vit] папа [pâpı] пять [p'af] сумка [sûmkı] семь [sem'] İsimler ve sıfatların hallere göre çekimi sıfat ve zarfların üstünlük derecelerinin ile vapımı f i ' erin zamanlara göre çekiminde bu kuralın sıkça uygulandığını göreceğiz. Bu nedenle 7 harf kuralını sürekli hatırda tutmak gerekmektedir. GIRTLAK SESSİZLERİ: г, к, x: Bu harfler, Türkçedeki karşılığı olan seslerden farklı olarak gırtlaktan çıkarılır. Her üç harfin verdiği seslerin benzeri Arapçada bulunmaktadır. x' [ha] sesini Türkçede "ham" ve "mıh" sözcüklerinde duymak mümkündür. Aşağıdaki hece ve sözcükleri dikkatle okuyarak г, x ve к harflerinin sesini gırtlaktan çıkarınız. ка - ха и - ки ухо хлеб ко - хо ку - xy и - ги и - хи хор холод вход химик стихи год книга [knigı] хлеб [Мер] хорошо [hıraşö] халат город Ж VE Ш FIŞILTILI HARFLERİNİN OKUNUŞU хуже Aşağıdaki hece ve sözcükleri dikkatle okuyarak bu seslerin çıkarılışını kavrayınız. RUSÇADA YEDİ HARF KURALI GIRTLAK HARFLERİ: г, к, x У - жу - жу у - жо - жо жар жаль жук У - шу - шу у- шо - шо шапка шарф наш - наша шум шутка хорошо жа жа - жо - жу журнал кружок ша - шо - шу ваш - ваша школа кошка дружба одежда FIŞILTILI HARFLER: ж, ш, щ, ч Bu 7 adet sessiz harften sonra я, ю ve ы seslileri gelmez. Bunlara karşılık olarak а, у, и seslileri gelir. Örneğin: книга - книги нож - ножи вещь - вещи учить - учу дух - духи ученик - ученики B u iki harfin birlikte bulunduğu bazı sesliler, alternatifleri olan diğer sesliler ile okunurlar. же->[жэ] жи->[жы] ve m'den sonra е->[э] ve ve uj'den sonra и->[ы] sesiyle okunur. уже [ужэ] шесть [шэст'] ше->[шэ] ши->[шы] [uje] [şesf] I

14 жить [жыт'] ножи [нажы] жена [жына] шить [шыт'] машина [машын ] [jıf] [najî] [jınâ] [şif] [maşını] Сч->Щ şeklinde okunur. счастье [ş'âst'yı] считать [ş'itâf] Ц [ts] HARFİNİN OKUNUŞU RUSÇADA TONLU VE BOĞUK SESSİZLER Rusçadaki bu harf, Türkçedeki T ve "s" seslerinin ikisini birden karşılamaktadır. це->[цэ] ve ци-»[цы] olarak okunur. центр [tsentr] цирк [t s ırk] цвет [tsvet] отец [atets] месяц [mesits] Sessiz harfler; sert ve.yumuşak şeklinde iki ses grubunda okundukları gibi, ikinci bir önemli kural olarak tonlu ve boğuk ses ile okunan harfler olarak ayrılırlar. Bu kuralı basit olarak; bazı sözcüklerde yazılan sessiz harflerin, okunurken başka bir sessiz okunması olarak söyleyebiliriz. Rusçada bazı harfler okunurken doğrudan başka bir sessiz harfin sesiyle okunurlar. TONLU SESSİZ BOĞUK SESSİZ Ayrıca aşağıdaki harf grupları da ц olarak okunurlar. тс-*ц : советский [savetski] дц->ц: тридцать [tritsıf] 6 в г Д ж 3 -> -> -» -> -> > п Ф к T ш с Ч ч [ç] HARFİNİN OKUNUŞU Sürekli yumuşak okunan bir harftir. чей [çey] часто [çâstı] врач [vraç] Щ щ [ş'] HARFİNİN OKUNUŞU ночь [noç] дочь [doç] Diğer sessizlerin benzer şekilde eşlenmesi söz konusu değildir. Ancak onların da bazıları sürekli tonlu, diğer bazıları da boğuk seslidir. Her zaman tonlu sessizler: ж, л, м, н, р, й Her zaman boğuk sessizler: ш, ч, ц, х Boğuk ve tonlu sessizlerin çıkarılışında dil ile dudakların pozisyonu aynıdır. Tek f ark, tonlu sessizlerin telaffuzunda ses iştirak etmektedir. Baş parmak ile işaret Parmağınızın arasını boğazınıza, yaslayarak [б, в, г] seslerini çıkaracak olursanız, bir titreşim hissedeceksiniz. Bu sefer de [п, ф, к] seslerini çıkaracak olursanız, titreşim olmadığını göreceksiniz. Bu harf de sürekli yumuşak okunur. щи [ş'i] вещь [veş'] борщ [borş'l товарищ [tavâriş'] Tonlu ve boğuk okunan sessiz harfleri şu şekilde belirleyebiliriz. 1- Bir sözcüğün sonunda ya da boğuk bir sessizden önceki tonlu sessiz onun karşısına denk gelen boğuk sessizin sesiyle okunur.

15 сад [sat] зуб [zup] глаз [glas] нож [noş] луг [luk] ложка [löşkı] Ancak bu sözcükler herhangi bir takı aldığında tonlu sessizler kendi sesiyle okunur. (yumuşak işaret) : Kendinden önceki sessiz harfleri yumuşak, kendinden sonra b elen я, e, e, ю seslerini [ya], [ye], [yo], [yu] şeklinde çift sesli okutur. örneğin: вьюга [vyûgı] Yumuşak harfle biten bazı sözcüklerin cinsiyetini belirlemektedir. сады [sadi] зубы [zûbı] ножи [nojî] луга [lugâ] глаза [glazâ] 2. Tonlu bir sessizden önceki boğuk sessiz harf kendisine karşılık gelen tonlu sessizin sesiyle telaffuz edilir. örneğin: ночь [noç] вещь [veş'j вокзал [vagzâl] сдача [zdâçı] отдать [addâf] футбол [fudböl] 3. Rusçada önüne geldikleri isimlerle bitişikmiş gibi okunan edatların tonlu sessiz harfleri, önüne geldikleri ismin boğuk sessizine uygun olarak karşısına denk gelen boğuk sessiz olarak okunur. в сад [f sat] в клуб [f klüp] из клуба [is klûba] Şayet edatın son sessiz harfi boğuk bir sessiz ise sözcüğün başındaki tonlu sessize uygun olarak o da tonlu karşılığının sesiyle okunur. с доклада [z daklâdı] от брата [ad brâtı] с братом [z brâtım] YUMUŞAK [ь] VE SERT [ъ] İŞARETLER Bu iki işaret, ya sözcüklerin yalın şekillerinde ya da sözcüklerin çekimleri sırasında onların bünyesine dahil olmaktadırlar. ъ (sert işaret) : Kendinden önceki sessiz harfleri sert, kendinden sonraki я, e, ё, ю sesli harflerini çift sesli [ya], [ye], [yo], [yu] okutur. Örneğin: съезд [syest] * подъём [padyöm] Aynı zamanda kısa bir durak yaptırır.

16 ххтут T RUSÇA Birinci Basamak дом [dom]»m, ШШШ ev карандаш [kırandâş] kurşunkalem Her dersin başında "ÖĞRENİLECEK YENİ SÖZCÜKLER" başlığı altında verilecek sözcükler, o derste ilk defa geçecek yeni sözcüklerdir. Bunları, köşeli parantez içinde verilen okunuşları ve karşılarında yazılı Türkçe anlamlarıyla birlikte öğreniniz. Sözcüklerin hemen altında, içinde ilgili sözcüğün geçtiği bir cümle verilmiş ve karşılarına Türkçe çevirileri yazılmıştır. это [eti] Это стол. [eti stol] bu (dur), şu (dur) Bu masadır. Derslerin hemen başında verilen yeni sözcükler ile örnek cümleleri çokça okuyarak doğru okunuşlarını iyi kavramak önemlidir. урок [urök] ders школа [şkölı] Это школа. [eti şkölı] okul Bu okuldur. книга [knigı] kitap комната [kömnıtı] Это комната. [eti kömnıtı] oda Bu odadır. ~-;-!!. ""-. '." СТОЛ [stol] İr* masa окно [aknö] Это окно. [eti aknö] pencere Bu penceredir.

17 четыре [çitiri] m dört студент [student] Я студент. [ya student] öğrenci Ben öğrenciyim. пять [p'afl beş я [ya] Я учитель. [ya uçitil'] ben Ben öğretmenim. Dersimizde öğrendiğiniz sözcükleri, yazılış ve okunuşlarına dikkat ederek bir kez daha okuyun. Sözcük Okunuşu Anlamı не [ne] Это не стол. [eti ni stol] 377:gfi--srr,\ И [i] Это стол и стул. [eti stol i stul] врач [vraç] Это врач. [eti vraç] :,.:'.KZ*Z~"ZI" UxSM "У değil Bu masa değildir. ve Bunlar masa ve sandalyedir. doktor Bu bir doktordur. урок книга стол стул дом карандаш это школа комната окно один студент врач я не и два три четыре пять [urök] [knigı] [stol] [stul] [dom] [kırandâş] [eti] [şköh] [kömnıtı] [aknö] [adin] [student] [vraç] [ya] [ne] ['] [dva] [tri] [Çitiri] [p'af] ders kitap masa sandalye ev kurşunkalem bu (dur) okul oda pencere bir (yüksek okul) öğrencisi doktor ben değil ve iki üç dört beş два [ava] 2 iki OKUNUŞ KURALLARINI HATIRLATMA три [tri] üç T ek heceli sözcüklerin vurgusuz olduğu дом [dom] ev я [ya] ben

18 2. Vurgulu hecelerdeki seslilerin daha uzun ve yüksek okunduğunu Это дом. Bu evdir, [eti dom] урок [urook] ders Это стул. Bu sandalyedir, 3. Vurgulu heceden önceki "o"'ların "a" okunduğunu [eti stul] окно [aknö] один [adin] Это комната. [eti kömnıtı] Bu (bir) odadır. 4. Vurgulu heceden sonraki hecelerde bulunan "o" ve "a"'nın [ı] sesi ile okunduğunu книга [knîgı] kitap это [eti] bu(dur) 5. И ve не gibi gramatik sözcüklerin tek heceli ve vurgusuz olduklarını ve ayrıca kendilerinden sonra gelen sözcüğe bağlanarak okunduklarını hatırlayınız. Это не стол, [eti ni stol] Bu masa değildir. Yukarıda gördüğünüz basit Rusça cümlelerde dikkatinizi çekeceğimiz önemli hususlar şunlardır: 1. Rusça cümlede öğelerin sıralanışı Türkçeden farklıdır. Düzenli cümlede üç temel öğeden özne her iki dilde başa gelmekte, diğer iki öğe yer değiştirmektedir. Türkçede: Özne + Tümleç + Yüklem Ö + T + Y Rusçada: Özne + Yüklem + Tümleç Ö + Y + T RUSÇA CÜMLE KURULUŞU Rusçada cümle kuruluşunu, en basit bir cümle tipini ele alarak öğrenmeye başlayalım. Önce böyle bir cümlede kullanacağımız sözcükleri Türkçe anlamlarıyla sıralayalım. Это книга. [eti knigı] Bu kitaptır, Bu cümlenin öznesi ile yüklemi aynı bir sözcük, "Bu" işaret zamiri tarafından karşılanmaktadır. это книга Это книга. Это урок. Это стол я студент Я студент bu, bu(dur) kitap Bu kitaptır. Bu derstir. Bu masadır. ben öğrenci Ben öğrenciyim. это книга Это книга. bu + dur kitap Bu kitaptır. Rusçada basit geniş zamanlı cümlelerde, Türkçedeki «Imek» fiilini karşılayan herangı bir yardımcı fiil bulunmadığından -DIR anlamı «Bu» işaret zamirinin Rusça Kar Ş'lıgında gizli olarak vardır. J u c k 0Ç. e,! İmek>> fiilinin a n ı s l a r a bağlı olarak isimlerin sonuna eklenen çekim ekleri v Şekildedir: Bu sözcüklerin cümle içindeki yerlerini aşağıdaki örneklerde tetkik ediniz. Rusça cümlede koyu harfle yazılmış sözcüğün Türkçe karşılığı, Türkçe cümlede de koyu harfle yazılmıştır. Это книга. [eti knigı] Bu kitaptır, B en Se O Biz Siz Onlar n -jm. -sin. -d.r. -iz. -siniz. -lardır.

19 38 Bu dersimizdeki cümlelerde daha çok 3. Tekil Şahıs Zamiri olan «o»'nun «Imek» fiilinin çekimindeki karşılığı olan -dır"ı kullanacağız. Sonuna eklediğimiz ismin ses yapısına bağlı olarak «-dıradir, -tır/-tir, -dur/-dür, -turmür» şeklinde karşınıza çıkacaktır. Это книга. [eti knlgı] Bu kitaptır, Я учитель. [ya uçltil'] Я врач. [ya vraç] Ben öğretmenim. Ben doktorum. Это стол. [eti stol] Это школа. [eti şkölı] Это урок. [eti urök] Bu masadır, Bu okuldur, Bu derstir, Rusça basit cümlelerde dikkatinizi çeken diğer bir husus da, işaret edilen nesnenin Özellikle bilinen ve bir tane olduğunu belirleyen herhangi bir belirtme edatı (Artikel) yoktur. «Это книга, [eti knigı] Bu kitaptır.» cümlesindeki «kitap»'ın bilinen mi yoksa herhangi bir kitap olduğunu sözlü ya da yazılı anlatımdaki ifade şeklinden anlayacaksınız. Basit Rusça cümleleri Türkçeye çevirirken gerekli görülen durumlarda «bir» sözcüğünü doğrudan ekleyebilirsiniz. İleride bu anlamı karşılamak için isimlerin cinslerine göre, «bir»: один [adin] miktar sayısının kullanıldığını göreceksiniz. один стол один стул bir masa bir sandalye ЭТО Bu işaret zamiri, Türkçedeki "Bu" ve "Şu" sözcüklerinin ikisine karşılık da kullanılır. Это стол. [eti stol] Это окно. [eti aknö] Это комната. [eti kömnıtı] Это дом. [eti dom] Это учитель. [eti uçftill Это врач. [eti vraç] Bu masadır. Şu penceredir. Bu odadır. Şu evdir. Bu öğretmendir. Şu doktordur. «BEN -İM» CÜMLE KALIBI Это студент. [eti student] Bu öğrencidir. Rus alfabesinin son harfi olan "я" aynı zamanda "ben" anlamındaki 1.Tekil Şahıs Zamiri'dir. Bunu bir meslek ya da sıfat adıyla birleştirdiğinizde ikinci basit cümle kalıbını elde etmiş olursunuz. Я [ya] студент [student] Я студент. [ya student] Ben öğrenci -im. Ben öğrenciyim, u cümlelerdeki boşlukları, parantez içinde verilen sözcüklerin Rusçası ile tamamlayınız. 1 книга. (Bu) 2 окно. (Şu) 3 карандаш. (Bu) 4 дом. (Şu) 5 стол. (Bu) 6 школа. (Şu)

20 41 CÜMLE KALIPLARI 7 студент. (Bu) 8 врач. (Şu) 9 учитель. (Bu) Derslerimizde öğrendiğiniz cümle kalıplarını şematik olarak tekrarlamanız için bunları aşağıda göreceğiniz gibi çerçeve içinde veriyoruz. Bu kalıpları incelemek suretiyle, bu cümlelerde hangi cins sözcüğün nerede görev aldığını bi kere daha görmüş olacaksınız. HIZLI RUSÇA Birinci Basamak İşaret Zamiri Nesnelerin İsmi Это Это Это Это Это Это Это Это книга. комната. карандаш, стол. школа. окно. студент, врач. кто [Мо] Кто это? [kto eti] kim Bu kimdir? -.-.,:';-.- : ı,.',a'-=3 Şahıs Zamiri Я Ты Я Ты Şahıs veya Meslek Adları студент. студент. врач. врач. студентка [studentkı],ljw:,u*-,mss (bayan) yüksek okul öğrencisi Это студентка. [eti studentkı] Bu bayan öğrencidir. инженер Bnjıner] Эт о инженер. mühendis Bu mühendistir. Uygulama cevapları: 1. Это 2 Это 3. Это 4. Это 5. Это 6. Это 7. Это 8. Это 9. Это

21 русский [rûskiy] Он русский. Rus (erkeği) О (bay) Rus'tur. тетрадь [titrâf] Это тетрадь. defter Bu defterdir. русская [rüskıyı] Она русская Rus (kadını) O (bayan) Rus'tur. слово [slövı] Это слово. слово sözcük Bu sözcüktür. он [on] O (eril cins) да [da] Да, я учитель. evet Evet, ben öğretmenim. она [anâ] идя ид оно [anö] O (dişi cins) O (orta cins) нет [net] Нет, я не врач. hayır Hayır, ben doktor değilim. герой [giröy] Он герой. kahraman O kahramandır. музей [muzey] Это музей. 'л Щ müze Bu müzedir. ц - " ' " ' i,1 та-, : что [ştol Что это? шесть [Şest'J altı словарь [slavâr'j Это словарь. sözlük Bu sözlüktür. здание [zdâniyı] Эт <> здание. >ı-<4=vı*: ям;и I? bina Bu binadır.

22 КТО VE ЧТО SORU SÖZCÜKLERİ Rusçada öğreneceğiniz ilk soru sözcükleri bunlardır. кто Кто это? Это учитель. что Что это? Это словарь. kim Bu kimdir? Bu öğretmendir. ne Bu nedir? Bu sözlüktür. Кто soru sözcüğü canlı varlık isimlerini sormada, Что ise cansız isimlerini sorma da kullanılır. Что это? [şto eti] Bu nedir?" Кто это? Это русский. Кто это? Это я. Что это? Это слово. Что это? Это тетрадь. Это словарь. [eti slavâr'] Bu sözlüktür. Bu kimdir? Bu Rus'tur. Bu kimdir? Bu benim. Bu nedir? Bu sözcüktür. Bu nedir? Bu defterdir. Кто это? Bu kimdir? Это Иван. Это русский. Это врач. Что это? Bu nedir? Это книга. Это словарь. Это тетрадь. Что это? Это карандаш. RUSÇA İSİMLERİN CİNSİYETİ Bu nedir? Bu kurşunkalemdir. Кто это? [kto eti] Bu kimdir? Кто это? [kto eti] Bu kimdir? Кто это? [kto eti] Bu kimdir? Что это? [şto eti] Bu nedir? Что это? [şto eti] Bu nedir? Что это? [şto eti] Bu nedir? Это студент. [eti student] Bu öğrencidir. Это учитель. [eti uçitil'] Bu öğretmendir. Это инженер. [eti injıner] Bu mühendistir. Это дом. [eti dom] Bu evdir. Это школа. [eti şkölı] Bu okuldur. Это комната. [eti kömnıtı] Bu odadır. İsimlerin cinsiyeti bildirilirken «род» sözcüğünü sıkça duyacaksınız. Rusçada bu sözcüğün anlamı "cins" demektir. Daha çok isimlerin cinsiyeti için kullanılır. Canlı ve cansız varlıkların isimleri; erkek, dişi ve orta cins gruplarından birine aittir. I- simlerin cinsiyetleri genel olarak son takılarından anlaşılır. Şahısları ve hayvanları gösteren isimlerin cinsiyeti bu canlı varlıkların fiziki cinsiyetine bağlıdır. Erkek cins (M.p.) Dişi cins PK.p.) Orta cins (Cp.p.) Sonu sessiz harfle biten isimler стол Sonu -a ile biten isimler книга Sonu o ile biten isimler окно Sonu -й ile biten isimler герой Sonu -я ile biten isimler земля Sonu -e ile biten isimler здание Sonu -ь ile biten bir grup isim словарь Sonu -ь ile biten bir grup isim тетрадь Sonu -мя ile biten isimler имя u tabloda gördüğünüz gibi; üç cinsin her birine de sonu farklı biten üçer adet isim P 1 dahildir. Artık bu tabloya göre isimlerin son harfine bakarak rahatlıkla cinsiyetiı teşhis edebilirsiniz.

23 М.р. Ж.р. Ср.р. (Мужской род): Erkek cins (Женский род): Dişi cins (Средний род): Orta cins Son iki derste öğrendiğiniz isimleri bu üç cinse göre sıralayarak görelim. İsimlerin cinsiyetine göre 3. Tekil Şahıs Zamirleri de şunlardır: TEKİL ŞAHIS ZAMİRLERİ TABLOSU 3. M.p. OH Ж.р. она Ср.р. оно он она оно [on] [ana] [anö] Erkek cins Dişi cins Orta cins ERKEK CİNS İSİMLER (M.p. урок стол стул ДОМ карандаш студент врач инженер учитель словарь герои русский [urök] [stol] [stul] [dom] [kırandâş] [student] [vraç] [injıner] [uçi'til'j [slavâr'] [giröy] [rûskiy] (M.p.) (Ж.р.) (Ср.р.) ders masa sandalye ev kurşunkalem öğrenci doktor mühendis öğretmen sözlük kahraman Rus Он ve Она şahıs zamirleri hem canlı hem de cansızlar için kullanılır. Кто он? O kimdir? Он русский. 0 (bay) Rus. Он студент. 0 (bay) öğrencidir. Он врач. 0 (bay) doktordur. Кто она? O kimdir? Она русская. О (bayan) Rus. Она студентка. О (bayan) öğrencidir. Она врач. О (bayan) doktordur. Bazı meslek mensuplarının erkek ve dişisi için ayrı sözcükler olduğu halde, bazı mesleklerde her iki cins için tek sözcük vardır. Tablomuzun son cümleleri dikkatinizi çekmiştir. Он врач. Она врач. O (bay) doktordur. O (bayan) doktordur. Birçok meslek ve unvan isimlerinde erkek ve dişi cins sözcük farklıdır. DİŞİ CİNS İSİMLER (Ж.р.)-*ОНА книга комната студентка школа тетрадь земля русская [knigı] [kömnıtı] [studentkı] [şkölı] [titrâf] [ziml'â] [rüskıyı] ORTA CİNS İSİMLER >. -» Ш окно слово здание имя [aknö] [slövı] [zdâniyı] [im'ı] kitap oda (bayan) yüksek okul öğrencisi okul defter kara, toprak (bayan) Rus pencere sözcük bina ısım Он студент. Она студентка. O (bay) öğrencidir. O (bayan) öğrencidir. Bu cümlelerde boş bırakılan yerleri; cevap cümlelerinden hareketle tamamlayınız. 1 это? - Это стол. 2 это? - Это врач. 3. Кто? - Это студент. 4. Что...? - Это окно. 5 это? - Это словарь. 6 это? - Это тетрадь.

24 2. İsimlerin yerine 3. Tekil Şahıs Zamiri koyunuz. OLUMSUZ CÜMLE KALIBI 1. Это студент. 2. Это студентка. 3. Это земля. 4. Э т о здание. 5. Это урок. 6. Это окно. 7. Это дом. Это Это Это Это Это Это Это Это не не не не не не не не İsimler книга. тетрадь. окно. комната. дом. студент. врач. OLUMSUZLUK SÖZCÜĞÜ Это стол. Это школа. Это дом. gibi basit olumlu cümleleri olumsuz yapmak için isimlerin önüne "değil" anlamını veren "не" sözcüğünü getirmek yeterlidir. Это стол. Это не стол. [eti ni stol] Это школа. Это не школа. [eti ni şkölı] Bu masadır. Bu masa değildir. Bu okuldur. Bu okul değildir. Örnek cümlelerde gördüğünüz gibi, olumsuzluk sözcüğü, basit cümlenin diğer ö ğelerinin yer ve yazılışlarında herhangi bir değişiklik gerektirmiyor. Sadece cümlenin anlamını olumsuz yapıyor. 6. dersten başlamak üzere çift numaralı derslerin sonunda "Ödev" başlığı altında çeşitli alıştırmalar göreceksiniz. Bu ödevleri mutlaka yapınız. Bunu izleyen çift numaralı dersin son sayfasında önceki ödevlerin yapılmış şekilleri verilecektir. Vermiş olduğunuz ödev cevaplarının doğru olup olmadığını bu doğru cevaplarla karşılaştırıp yanlışlarınızı görünüz ve bu konuları tekrar çalışınız. Ödevleri, kontrol için kurumumuza göndermeyiniz. -A- Aşağıdaki her bir resim için örneğe uygun cümle kurunuz. OLUMLU CÜMLE OLUMSUZ CÜMLE Это дом. [eti dom] Bu evdir. Это земля. [eti ziml'â] Bu topraktır. Это учитель. [eti u çit i Г ] Bu öğretmendir. Это не дом. [eti ni dom] Bu ev değildir. Это не земля. [eti ni ziml'â] Bu toprak değildir. Это не учитель. [eti ni uçitil'] Bu öğretmen değildir. Uygulama cevapları: что 2. кто 3. это 4. это 5. что 6. что он 2. она 3. она 4. оно 5. он 6. оно 7. он

25 ЯП 4. -Dcümleleri кто ve что soru sözcükleri ile soru şekline koyunuz, örnek: Это инженер. Кто это? Это стол. 2. Это Иван. 3. Это школа. 4. Это студент. 5. Это дом. 6. Это учитель. Bu cümleleri soru cümlesi yapınız. Bu cümlelerin okunuşlarını yazınız. Örnek: Он инженер. Кто он? Örnek: Это окно, [eti aknö] 1. Это студент. 2. Это врач. 3. Это учитель. 4. Это студентка. 5. Это зданье. 6. Это имя. 7. Это дом. 8. Это школа. Bu sözcüklerin eksik harflerini tamamlayınız ve her sözcüğü üç kez yazınız Örnek:...тол 1. О...но 2. Кн...га З.До кола 5. Ст...дент 6. Учител Земл Кт... с - стол 1. Она студентка. 2. Он врач. 3. Она русская. 4. Он русский. 5. Он учитель. 6. Она врач. -В- -С- -E- -F- Bu cümleleri Türkçeye çevirini z. 1. Кто это? 2. Это я. 3. Кто он? 4. Он русский. 5. Что это? 6. Это стол и стул. 7. Это карандаш и тетрадь. 8. Это не школа. 9. Она студентка. 10. Он врач.

26 Bu cümleleri Rusçaya çeviriniz. 1. Bu kitaptır. 2. Bu kitap değildir. 3. O (bay) kimdir? 4. O doktordur. 5. Bu nedir? 6. Bu penceredir. 7. Şu nedir. 8. Şu evdir. 9. O (bayan) Rus'tur. 10. O (bay) Rus'tur. 11. Ben kimim? 12. Ben öğretmenim. 13. Bu sözlüktür. 14. Bu defter değildir. 15. Bu kimdir? -G- -H- Olumlu cümleleri olumsuz, olumsuzları da olumlu yapınız. мама [mâmı] Это мама. HIZLI RUSÇA Birinci Basamak anne Bu annedir. 1. Это не словарь. 2. Это тетрадь. 3. Это студент. 4. Это не окно. 5. Это не карандаш. 6. Это не стол. папа [pâpı] Это папа. брат [brat] Вот мой брат. il Ш7 ч\-?м baba Bu babadır. kardeş İşte benim kardeşim..'..; г -» - Р мой [тоу] Это МОЙ брат. benim Bu benim kardeşim. Друг [d гик] в т мой друг. 9*?& arkadaş İşte benim arkadaşım. fctössr

27 сестра [sistrâ] Вон моя сестра. kız kardeş İşte benim kız kardeşim. ты Ты врач. sen Sen doktorsun. 1-Г:.Г---У- :17 "--" ' n'rv, -ед-ttc.tm турок [tûrık] Я турок. Türk (erkeği) Ben Türküm. мы [mı] Мы дома. biz Biz evdeyiz. турчанка [turçânkı] Она турчанка. ММ Türk (kadını) O Türk kadınıdır. дома [doma] Кто дома? 1."'.İTtili/vseS evde Kim evdedii"? - m. 'ıtz'z мой (M.p.) [rnoy] моя (Ж.р.) [maya] моё (Ср.р.) [mayo] вот [vot] Вот книга. s.'.;tsrv -n';tr-vitefll-:.тт"- т'.т'вя"вы".-ьдгял.т benim (Erkek cins) benim (Dişi cins) benim (Orta cins) işte (burada, yakında) İşte kitap (yakında). вы [VI] Вы дома? с - г : > ı: - ; J~rK.~,..~.~-ZTZ-T7, :~~S.:.'- ::,".:.:;_",=v" [ani] Они тоже дома. -«ЙД, sız Siz evde misiniz? onlar Onlarda evdedirler. >,,';, У ПЙЯЩИТ1Г.?ЙТ.-.'.«ГУД, w.7ff;-ı PIHHTıH" 1 '".. -'УП'.Г'Т.- RUSÇA ŞAHIS ZAMİRLER! вон [von] Вон стол. семь [sem'] % /{! işte (orada, uzakta) İşte masa (uzakta). rr'.:'ü.-p. i "- itt---m--.-', " ГГуТТ-иПГДГга 7 yedi ;.-1-и'.-?ГЯ>3 EN, SEN, O... şahıs zamirlerinin karşılıkları aşağıdaki gibidir. я ты он она оно мы вы они [уа] [ti] [on] [ana] [anö] [mı] [vı] [ani] ben sen o (erkek cins) o (dişi cins) o (orta cins) biz siz onlar

28 Önceki dersinizde üçüncü tekil şahısları için: s S TONUYLA SORU YAPMA Кто он? [kto on] O (bay) kimdir? Он русский. [on rûskiy] O Rus'tur. U rada кто ve что soru sözcükleri ile soru cümlesi yapıldığı gibi, basit olumlu lenin okunuşu sırasında ses tonu ile de soru cümlesi sıkça kullanılmaktadır. Кто она? [kto ana] O (bayan) kimdir? şeklinde öğrenmiştiniz. mümkündür. Кто ты? [kto ti] Sen kimsin? Кто я? [kto ya] Ben kimim? "Sen kimsin?" sorusuna "Ben "Ben kimim?" sorusuna da "Sen Она русская. [ana rüskıyı] O.Rustur. Aynı şekilde diğer şahıslar için de benzer sorular yapmak Я турок. [ya tûrık] Ben Türküm. Ты учитель. [ti uçitil'] Sen öğretmensin. şeklinde bir cevap verildiğine, aynı şekilde şeklinde cevap verildiğine dikkat ediniz. Кто он? Он студент. Чт о это? Это книга. kimdir? O öğrencidir. nedir? Bu kitaptır. Rusça basit olumlu cümleyi ses tonu ile soru yaparken herhangi bir sözcük ilavesi olmadığı gibi, cümledeki sözcüklerin yerleri de değişmez. Ses tonu ile soru yaparken şu yol takip edilir. Cümlenin ilk sözcüğü orta seviyede okunurken, son sözcük, özellikle vurgulu hecesinde yüksek ses tonu ile okunur ve bundan sonra gelen vurgusuz heceler alçak ses tonu ile okunarak tamamlanır. Это книга? [eti knig'ı] Bu kitap mıdır? Bu Это школа? [eti şkölı] Bu okul mudur? Aşağıdaki cümleleri şahıs zamirleri ile soru yapınız. Örnek: Я студент. 1. Это Иван. 2. Это студент. 3. Я инженер. 4. Она врач. 5. Ты учитель. 6. Он врач. Кто ты? Uygulama cevapları: 1. Кто он? 2. Кто он? 3. Кто ты? 4. Кто она? 5. Кто я? 6. Кто он? Daha önce basit olumlu cümlelerin okunuşlarının benzer şekilde gösterilmesini vurgu yapısı-1 (VY-1); soru sözcüğü ile yapılan soru cümlelerini vurgu yapısı-2 (VY-2) ile görmüştünüz. Basit cümlelerin ses tonu ile soru yapılmasını da vurgu yapısı-3 (VY-3) olarak öğreneceksiniz. BASİT OLUMLU CÜMLE?. T0 A M - l D etl d o m l Bu evdi? окно - R e *, ı a a k M n, öj] du Penceredir. f комната. Это BuctT 1 SES TONU İLE SORU CÜMLESİ Это дом? [et. dom] Bu ev midir? Это окно? [eti aknö] R Bu П p Р e П n Г c.р ere midir? это комната? [eti kömnıtı] Bu oda mıdır?

29 Это стол. [eti stol] Bu masadır. Это инженер. [et! iinjıner] Bu mühendistir. Это студентка. [eti studentkı] Bu, bayan öğrencidir. Он врач. Она врач. Ты русский. Вы студент. Это здание. Это карандаш. Это словарь. Это тетрадь. Это книга. Она русская. Она турчанка. Он врач? Она врач? Ты русский? Вы студент? Это здание? Это карандаш? Это словарь? Это тетрадь? Это книга? Она русская? Она турчанка? Bu cümleleri ses tonlu ile soru yapınız. Örnek: Я врач. Я врач? 1. Он турок. 2. Вы учитель. 3. Ты мама. 4. Он папа. 5. Это друг. 6. Это сестра. Это стол? [eti stol] Bu masa mıdır? Это инженер? [eti injıner] Bu mühendis midir? Это студентка? [âtı studentkı] Bu, bayan öğrenci midir? TONU İLE YAPILAN CÜMLEYE CEVAP VERME * ^ümlplere hem olumlu hem olumsuz kısa ve tam cevaplar vermeyi öğrene- Bu tıp c * u ı ıile - ceksiniz. A OLUMLU KISA VE TAM CEVAP VERME 1 Вы учитель? -Да. -Да, учитель. - Да, я учитель. 2. Он студент? -Да. - Да, студент. - Да, он студент. 3. Вы русский? -Да. - Да, русский. - Да, я русский. 4. Это словарь? -Да. -Да, словарь. - Да, это словарь. 5. Это тетрадь? -Да. - Да, тетрадь. - Да, это тетрадь. u cümlelere kısa ve tam olumlu cevaplar veriniz. Siz öğretmen misiniz? - Evet. - Evet, öğretmenim. - Evet, ben öğretmenim. O öğrenci midir?. - Evet. - Evet, öğrenci. - Evet, o öğrencidir. Siz Rus musunuz? - Evet. - Evet, Rus. - Evet, ben Rüsum. Bu sözlük müdür? - Evet. - Evet, sözlük. - Evet, bu sözlüktür. Bu defter midir? - Evet. - Evet, defter. - Evet, bu defterdir. Örne k: Это брат?-да. - Да, брат. - Да, это брат. Ugulama cevapları. 1. Он турок? 2. Вы учитель? 3. Ты мама? сестра? 4. Он папа? 5. Это друг? 6. Это 1. Вы турок? 2. Он инженер? 3. Это Иван?

30 4. Это здание? 5. Это Филйз? ümlelere kısa ve tam olumsuz cevaplar veriniz, В. OLUMSUZ KISA VE ТАМ CEVAP VERME örnek: Это школа? Нет. (Нет, это не школа). Нет, не школа. Ses tonu ile yapılan soruya olumsuz cevap verme şekli de olumlu cevabın benzeridir. Ancak "Evet" anlamını karşılayan "Да'"пш yerine aşağıdaki sözcükler kullanılır. Нет не [net] [ni] Hayır değil 1. Она турчанка? 2. Он врач? 3. Это папа? 4. Это сестра? 5. Это стол? 1. Ты учитель? -Нет. - Нет, не учитель. - Нет, я не учитель. 2. Она русская? -Нет. - Нет, не русская. - Нет, она не русская. 3. Это книга? -Нет. - Нет, не книга. - Нет, это не к н и г а. Sen öğretmen misin? - Hayır. - Hayır, öğretmen değil. - Hayır, ben öğretmen değilim. O Rus mudur? - Hayır. - Hayır, Rus değil. - Hayır, o Rus değildir. Bu kitap mıdır? - Hayır. - Hayır, kitap değil. - Hayır, bu kitap değildir. МОЙ SAHİPLİK ZAMİRİ Rusçada isimleri niteleyen sıfat, sahiplik sıfatı ismin cinsine göre takı alırlar. Bu dersimizde «benim»'in Rusçasını öğreneceksiniz. мой [шоу] мой друг Erkek cins (M.p.) OH мой Dişi cins (Ж.р.) она моя ve sıra sayıları önünde geldikleri 1. tekil şahıs sahiplik zamiri olan benim benim arkadaşım Orta cins (Ср.р.) оно моё 4. Это карандаш? - Нет. - Нет, не карандаш. - Нет, это не карандаш. Bu kurşunkalem midir? - Hayır. - Hayır, kurşunkalem değil. - Hayır, bu kurşunkalem değildir. Это мой друг. Это мой карандаш. Это мой дом. Это мой врач. Bu benim arkadaşımdır. Bu benim kurşunkalemimdir. Bu benim evimdir. Bu benim doktorumdur. м я [maya] м я мама benim benim annem Эт о моя мама. Это моя книга. ^То моя комната. Это моя школа. Bu benim annemdir. Bu benim kitabımdır. Bu benim odamdır. Bu benim okulumdur. Uygulama cevapları: 1. - Д а. (Да, я т у р о к ). - Да, турок. 2 - Д а. (Да, он инженер). - Д а, инженер. ' * Да. (Да, это Иван). - Д а, Иван Да. (Да, это здание). - Д а, здание Д а. (Да, это Филйз). Да, Филйз. Нет ma Cevapları 1 " HeT - < H e T - о н а не турчанка). - Нет, не турчанка. 2 - Нет. (Нет, он не врач). с ес ' " е 8 Р ач Нет. (Нет, это не папа). - Нет, не папа Нет. (Нет, это не сестра). - Нет, не Р а Нет. (Нет, это не стол). - Нет, не стол.