KÖKLÜ BİR TARİH VE BİRİKİMİN ÖZGÜVENİYLE GELECEĞİ YARATMAK

Transkript

1 KÖKLÜ BİR TARİH VE BİRİKİMİN ÖZGÜVENİYLE GELECEĞİ YARATMAK Bugün Türkiye de tarım öğreniminin 168. yıldönümü. Bugün meslek bayramımız, tarımcıların bayramı, bizim bayramımız, kutlu olsun. Tarım öğrenimi gören insanlar, bu ülkenin her köşesine bilgileriyle, sevgileriyle ışık taşıdılar. Toprağın yüzünü güldürmeye, Anadolu insanın emeğini daha üretken kılmaya çalıştılar. Onlar şafakta uyandılar, Mevlana nın öğüdüne uyarak daima toprak gibi alçakgönüllü oldular. Türkiye tarımına hizmet eden meslektaşlarımı sevgiyle, saygıyla ve şükranla anıyorum. Aramızdan ayrılmış olanlara rahmet diliyorum. Bana 10 Ocak Bayramını bu yıl Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi nde kutlama ve sizlerle birlikte olma fırsatı veren Sayın Dekana ve çalışma arkadaşlarına teşekkür ederim. Mesleğimizin onur kaynağı olan bu değerli fakülteyi kuruluş döneminden bu yana yakından tanıyorum. Kendi fakültemin yerleşkesindeki Ankara Üniversitesi Adana Ziraat Fakültesi ofisinde de, Stadyum Caddesi ndeki Köşk Apartmanı nda da bulundum. Adana Tarım Meslek Okulu nda asistan arkadaşlarım teksir harmanlarken onlara el verdim. Kuruluş yıllarındaki büyük coşkunun, sınırsız emeğin ve o olağanüstü sahiplenmenin tanığı oldum. Sonraki yıllarda buradaki değerli hocalarım, yaşıt meslektaşlarım ve öğrencilerim aracılığıyla gelişimini, yükselişini izledim. Ziraat fakültelerimiz arasında öncülükler yapan, yol gösteren seçkin bir fakülte konumuna erişmesinden, bilimsel başarılarından övünç duydum. Bu mutlu bayram gününde, bu değerli Fakültenin akademik kadrosunu, çalışanlarını ve sevgili öğrencilerini sevgiyle ve saygıyla selamlıyorum. Tarım Devriminin Doğuşu Bilindiği gibi, insanoğlu yeryüzündeki varlığının çok uzun bir diliminde avcılık ve toplayıcılık ile yaşamını sürdürmüş, yani doğanın verdiği ile yetinmiştir. Tarıma geçiş, insanlık tarihi içinde göreli olarak günümüze yakın bir zamanda, bundan yaklaşık 10 bin yıl önce gerçekleşmiştir. Mezopotamya da ve Nil vadisinde insanlar ilk kez toprağı işlemeye başlamışlardır. Tarım, doğadan onun kendiliğinden verdiğinin daha fazlasını elde etmek isteyen insanoğlunun, bilgisini ve emeğini kullanarak doğayla işbirliği yapmasıdır. Tarım, insan ile doğa arasında tarihi bir sözleşmedir. Tarım, Kültür ve Uygarlık İlişkisi İngilizcede tarım sözcüğünün kültür sözcüğünden türetilmiş olması, kuşkusuz nedensiz değildir. BM UNESCO örgütünün ilan ettiği Kültürel Kalkınma Dünya 10 Yılı içinde 1995 yılının teması da Tarım ve Kültür olarak kabul edilmişti. Kültür, insanın insanla ilişkisinden ve işbirliğinden doğar. Tarım ise insanın doğa ile ilişkisinin ve işbirliğinin bir ürünüdür. Bozkurt Güvenç hocanın deyişiyle; Avcı-toplayıcı atalarımızın yerleşik tarıma geçiş süreci, kültür tarihinin gördüğü en büyük devrim ve uygarlığın başlangıcıdır. Tarım olduğu için kentler kurulmuştur, diğer meslekler doğmuştur. 1

2 Tarımsal Bilginin Gerçek Üretim Alanlarında Gelişmesi Bilgi daima tarımın bir parçası oldu ve çağlar boyunca tarımın içinde gelişti. Bitkileri ve hayvanları yetiştirenler aynı zamanda tarımsal bilgiyi üretenler ve paylaşanlardı. Bir anlamda Bitki ile Bilgi birlikte üretildi. Böylece, basit tarım araçlarının geliştirilmesi, insan emeğini ikame etmek üzere çeki hayvanlarının işe koşulması ve sulama sistemlerinin kurulması gibi esaslı dönüşümler mümkün oldu. Yine de bu gelişmelerin başarılması binlerce yılda gerçekleşti. Tarımsal Bilgide Yeni Aktörlerin Ortaya Çıkışı Avrupa da 14. yüzyılda başlayan ve 18. yüzyıla ulaşan süreçte Rönesans, Bilim Devrimi, Aydınlanma Çağı ve Sanayi Devrimi iç içe gerçekleşti. Bu süreç, yaşamın tüm alanlarını olduğu gibi tarımı da etkilemeye başladı. Artık, tarımsal bilgi sadece üreticilerin gözlem ve deneyimleri ile değil, laboratuarlarda ve deneme parsellerinde gerçekleştirilen araştırmalar ile de gelişmeye başlayacaktı. İşte, tarım okulları ve araştırma kuruluşları bu sürecin ürünü olarak doğdular. Avrupa da ilk tarım okulları 1700 lerin ikinci yarısında kurulmaya başladı. Türkiye de Tarım Eğitiminin Öncü Kurumları Türkiye de mesleki-teknik eğitimin hem başlangıcı hem de askeri konular dışına çıkışı göreli olarak geç olmuştur. İlk tarım okulu, ülkenin ilk sivil mesleki ve teknik okulu olarak 10 Ocak 1846 tarihinde İstanbul Yeşilköy de Ayamama Çiftliği nde açıldı. Aslında, İstanbul da açılacak bir tekstil fabrikasının hazırlıklarının 1846 yılında başladığı, bu fabrika girişimine koşut olarak ortaya çıkan pamuk yetiştiriciliği odaklı bir tarım okulu kurulması düşüncesinin 1847 yılında hayata geçirildiği belirtilmektedir. Öğrenime 1848 yılında başlanıldığı ve 1851 yılında da ilgisizlik yüzünden kapatıldığı anlaşılmaktadır. Burada bir-iki yıllık tarihsel ayrıntı çok önemli değildir. Tartışmasız olan, ülkenin ilk sivil meslek okulunun tarım alanında İstanbul Yeşilköy de kurulduğudur. Bu okulun açılması, tarımın bilgiye dayalı ve eğitim gerektiren bir ekonomik uğraş olduğu gerçeğinin kavranmasını simgelemektedir. Osmanlı döneminin ana tarım eğitim kurumu hiç kuşkusuz Halkalı Ziraat Mektebi Âlisi dir yılında İstanbul Halkalı da sivil bir veteriner okulu olarak kurulan okul, 1892 yılında önce Halkalı Ziraat ve Baytar Mektebi ne dönüştürülmüş, sonra da Halkalı Ziraat Mektebi Âlisi adını almıştır. Ülkenin öncü tarımcılarının birçoğu bu çatı altında yetişmiştir. Cumhuriyet dönemine kadar İstanbul dışında da uygulamalı tarım okulları kurulmuştur. Bu okulları II. Abdülhamid kurdurduğu için Hamidiye okulları olarak bilinirler ve bu tanımlama kimi okulların adında da yer alır. Bunların başlıcaları; Edirne (1881), Selanik (1887) ve Bursa (1891) Tarım Meslek Okullarıdır. 2

3 Cumhuriyet in İlk On Yılında Yaşanan Gelişmeler Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, çağdaş bir ulus devlet yaratmada akıl ve bilimi temel almıştır. Bu çerçevede, Cumhuriyetin daha ilk yıllarında bilim ve eğitim alanında önemli gelişmeler yaşanmış, yeni kurumlar oluşturulmuştur. Tarım alanında bu bağlamda ilk olarak Halkalı nın başarılı mezunlarından çok sayıda gencin, araştırıcı ve akademisyen olarak yetiştirilmek üzere Almanya ya gönderildiğini biliyoruz yılında ziraat ve baytar enstitüleriyle âli mektepleri tesisine ve ziraat tedrisatının ıslahına dair kanun adını taşıyan 1109 sayılı kanun çıkartılır yılında Dr. Oldenburg başkanlığında 11 kişilik bir Alman tarım uzmanları heyeti Türkiye ye davet edilir. Bu heyet 1 Nisan-30 Eylül tarihleri arasında çalışarak kapsamlı bir rapor hazırlar. Oldenburg Raporu olarak bilinen bu raporda tarım alanında modern bir yükseköğretim kurumunun açılması önerilir. Aynı yıl, Halkalı Ziraat Mektebi Âlisi kapatılır. İlk tarımsal araştırma kurumumuz olan Ankara Etlik Merkez Laboratuarları kurulur. Yine aynı yılı hazırlanan Jansen Ankara Kent Planında kurulması düşünülen tarımsal yükseköğretim kurumu için yeterli uygulama alanı sağlama amacıyla geniş bir alan tahsis edilir ve binaların temeli atılır, yapımına başlanır. Daha sonra projeler Cumhuriyetin önde gelen yabancı mimarlarından Ernst Egli tarafından yenilenir ve ülkemizin ilk yükseköğretim yerleşkesi ile erken modern mimarinin ilk örnekleri olan binaları ortaya çıkmaya başlar yılında yeni tarımsal yükseköğretim kurumu kuruluncaya kadar görev yapacak ve sonra ona devredilecek olan Ankara Yüksek Ziraat Mektebi açılır. Bu süreç bize, Cumhuriyetin erken yıllarında yükseköğretim kurumlarının, gerçekçi gerekçelere dayalı olarak ve uzun ve bilinçli bir hazırlık dönemi ardından kurulduğunu gösterir. Bu yaklaşım bize daima yol gösteren bir ders olarak kabul edilmelidir. Yüksek Ziraat Enstitüsü Açılıyor Oldenburg Raporu doğrultusunda hazırlanan 2291 sayılı Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü Kanunu 10 Haziran 1933 günü kabul edildi. Bu kanunda, Yüksek Ziraat Enstitüsü (YZE) adı enstitü olmakla birlikte 4 fakültesi (bir yıl sonra Orman Fakültesinin eklenmesiyle 5. fakülte kurulacaktır) ve yönetim biçimiyle gerçek bir üniversite olarak yapılandırılmıştı. Kadroda 17 Alman profesör, 5 Türk doçent (hepsi veteriner), üçü Alman dokuz okutman, 2 ilmi yardımcı, 43 asistan ve 30 laborant bulunmaktadır. YZE, tam anlamıyla Cumhuriyetin eseridir ve onun bir parçasıdır. Bu nedenle; Cumhuriyetin 10. Yılı Kutlamaları kapsamında 30 Ekim 1933 tarihinde Açılma Bayramı olarak adlandırılan görkemli bir törenle ve Başvekil İsmet İnönü nün konuşmasıyla açılır. 3

4 Açılış günü için çok zarif bir davetiye hazırlanmıştır. Bu davetiye, açılış programı yanında YZE nin kısa tanıtım bilgilerini içerir. Bu tanıtım cümlelerinin en can alıcısı şudur: YZE Cumhuriyetimizin büyük eserlerinden birisidir; memleketimize ve ilim âlemine kıymetli bir hediyesidir. Ülke yoksuldur, İnönü nün açış konuşmasında dediği gibi Cumhuriyet bu yükseköğretim kurumunu gerçekleştirmek için büyük fedakârlıklar yapılmıştır. Bu gerçeğe karşın, bu kurum uluslararası standartları gözetecek ve uluslararası iddialar peşinde olacaktır. Cumhuriyetin tüm eserleri gibi YZE de çağdaş uygarlık düzeyini aşma hedefiyle uyumlu olarak biçimlendirilmiştir. YZE Türkiye nin İlk Özerk Üniversitesidir YZE nin Türkiye nin yükseköğretim ve bilimsel araştırma yaşamında çığır açan bir kurum olduğu konusunda bilim tarihçilerimiz görüş birliği içindedir. O, ülkemizde akademik özerkliğe sahip olan ilk yükseköğretim kurumudur. Bir Kıta Avrupası üniversite geleneği olan meslektaşlar yönetiminin ilk ve özgün örnekleri YZE de yaşanmıştır. Rektör, tüm öğretim üyeleri yanında asistan temsilcilerinin de katıldığı bir seçimle belirlenmektedir. YZE de seçimler seçim gibi yaşanır. Atama makamının (Tarım Bakanı) önüne sadece tek isim gider. Tarım Bakanının yetkisi eğer Rektör olarak seçileni onaylamazsa seçme hakkı olanları yeni bir seçime çağırmaktan ibarettir. Dekanlar da seçimle belirlenir. Senato (Divan) kararları başta rektör olmak üzere tüm enstitü için bağlayıcıdır. Yönetişim, kurullara ve kurallara dayalıdır. Ders verme hakkı doçentlikle birlikte kazanılan bir haktır. YZE varlığını sürdürdüğü 15 yıl içinde çeşitli yönetmelik ve yönergeler çıkarmış, yeni akademik birimler açmış, birimlerin isimlerini değiştirmiştir. Bir başka anlatımla kendi kararlarıyla kendisini yönetebilmiş ve yenileyebilmiştir. YZE Türkiye nin Araştırmaya Dayalı İlk Yükseköğrenim Kurumudur YZE; ülkemizin Humboldt geleneğine bağlı, araştırmaya dayalı ilk yükseköğretim kurumudur. Dönemin en ileri bilimsel altyapısına sahiptir. Akademik yaşam daha çok laboratuarlar, deneme tarlaları ve tetkik gezileri ekseninde geçmektedir. Arif Akman hocamızın sözleriyle; Türkiye de ilk olarak YZE nde çağdaş anlam ve düzeyde araştırma yapılmasına başlanmış ve bu da YZE nin başta gelen görevi sayılmıştır. YZE de bilim insanı yetiştirmek en değerli görevdir. Bilim insanı yetiştirmeye önem ve öncelik vermek, mesleğin saygınlığının ve geleceğinin güvencesidir. Doktora Talimatnamesi 9 Ekim 1934 de çıkarılır. Çok ayrıntılı olarak düzenlenen bu yönetmeliğin uygulanmasına yönelik bir yönerge de yayınlanmıştır. Yönergenin eklerinde doktora sürecinin çeşitli aşamalarında doldurulacak formların standart örnekleri bulunmaktadır. YZE nin 1948 yılına kadar sürecek 15 yıllık varlığı süresince 76 doktora tamamlanmıştır. Ülkemizin ilk kimya, fizik ve jeoloji doktoraları da burada yapılmıştır. 4

5 Öğrenciye Değer ve Uygulamaya Önem Veren Eğitim Anlayışı YZE Rektörü Falke, ilk mezunların verildiği 1937 yılında, Talebe Cemiyeti tarafından çıkarılan Yıllığa yazdığı önsözde, eğitim anlayışı ile ilgili iki önemli ipucu vermektedir. Birincisinde sizler müstakil tefekküre ve kritik ruha malik olacak şekilde yetiştirildiniz sözüdür. Buna bugün özgür ve eleştirel düşünce diyoruz. Bu coğrafyada hâlâ varlığını sürdüren geleneksel bilgi nakline ve ezbere dayalı öğretme uygulaması nı aşmaya çalışan öncü bir kurum olarak YZE de soru sormak ve sorgulamak özendirilmektedir. Falke nin üzerinde durduğu ikinci husus ise uygulama ile ilgilidir. Bakın Rektör Falke neler yazmış; içlerinizden bazılarının pratik mesaiyi ikinci planda telakki ettiklerini ve bu sebepten bunu reddettiklerini biliyorum. Fakat her iş, pratik iş dâhil insanı asilleştirir. Ben bütün zirai işleri sıkı bir çalışma ile öğrendim ve bugün hâlâ yapabilirim. Anadolu köylüsü benim kendi işinden anladığımı hissettiği için ecnebi olmama rağmen onlarla kolayca anlaştım, itimat ve alaka buldum. Hakiki ziraatçı hadiselerin adamıdır ve tabiatın kudreti altında kendi eli ile bir şey yaratmak onun neşesidir. YZE de öğrenimin birinci yılı 11 aylık staja ayrılmıştır. Bu stajın önemi ve ciddiyetinin en açık kanıtı, eğitim öğretim yılında Fakülteye başlayan Şahabettin Elçi hocamızın aslı Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Kurum Müzesi nde bulunan ve 2011 yılında tıpkıbasım halinde kitaplaştırılan Staj Uygulama Defteri dir. Elçi hocanın bu defteri oluşturan notları ve çizimleri o dönemde stajın nasıl etkin ve aktif bir öğrenme ortamında gerçekleştirildiğini belgelemektedir. Eğitimin ilk yılını kapsayan bu staj dışında geri kalan üç yılda da öğrenciler en az derslikler kadar deneme parsellerinde ve laboratuarlarda eğitim görürler. Başvekil İnönü nün Enstitü açış nutkunda; bu müessesede talebe olarak çalışacaklara gıpta ediyorum ifadesi sanıyorum bu kurumda öğrenciye verilmesi istenilen büyük değerle bağlantılıdır. Bu değerin başlıca göstergesi, YZE nin en üst idari organı olan Enstitü Büyük Meclisinde her fakülteden öğrencilerin kendi aralarında seçtikleri üçer temsilci ile yer almaları ve böylece karar süreçlerine öğrenci katılımının sağlanmasıdır. YZE de güçlü bir Talebe Cemiyeti vardır. Anılan 1937 Yıllığında, Talebe Cemiyeti tarafından yazılan ve kendi görevlerini anlattıkları yazıda yukarıda söylenenleri teminden başka, aynı zamanda; talebe hukukunu(n korunmasını); yiyeceğinden giyeceğine kadar olan talebe işlerini(n) kontrol ve hatta idaresini bizzat talebeye yaptırmak denilmektedir. Anlaşıldığı kadarıyla YZE de öğrencinin katılımı doğrudan bazı işleri yüklenmeyi de kapsamaktadır. Öğrencilere yönelik kültür ve sanat etkinlikleri YZE yaşamının önemli bir parçasıdır. Sporun yeri ise çok özeldir. Her sabah yapılan beden eğitiminin ötesinde, özellikle kış sporlarına çok önem verilirdi Yıllığında yer alan YZE de buz pateni ve buz hokeyi yapan öğrencileri gösteren fotoğrafları, bugünün ziraat fakülteleri öğrencileri görmelidirler. 5

6 YZE de kış sporlarının en önde olanı kuşkusuz kayaktır. Öğrenciler kayak yapmak için hafta sonları Elmadağ a, yarıyıl tatilinde de Uludağ a götürülürlerdi yılında Almanya da yapılan 4. Kış Olimpiyatlarında Türk Milli Kayak Takımının bel kemiğini 5 sporcu ile YZE öğrencileri oluşturuyordu. Özetle YZE, öğrenciye değer ve sorumluluk veren, üretimi ve yaşamı gözeten, öğrenci odaklı bir eğitim anlayışına sahiptir. YZE, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesine Dönüşüyor Hasan Âli Yücel in Milli Eğitim Bakanlığı döneminde Ankara Üniversitesi nin kuruluşunu da içeren, Türkiye nin ilk üniversiteler yasası çıkar yılında çıkan 4936 sayılı bu yasaya YZE nin uyumunun nasıl sağlanacağı konusunda görüşmeler ve tartışmalar başlar. Bu süreçte YZE nin Ankara Tarım Üniversitesi ne dönüştürülmesi görüşü ağırlık kazanır ve bu konudaki Hükümet Tasarısı 22 Aralık 1947 de TBMM ye sevk edilir. Tasarı, Tarım Komisyonundan ve Milli Eğitim Komisyonundan bu şekilde geçer, ancak Bütçe Komisyonunda farklı bir biçim alır. YZE nin bir üniversiteye dönüştürülmesi yerine bütünlüğünün ayrıştırılarak fakülteler halinde Ankara ve İstanbul Üniversitelerine bağlanması uygun görülür. TBMM de, Bütçe Komisyonu görüşü doğrultusunda 30 Haziran 1948 günü 5234 sayılı kanun çıkarılarak YZE tarihe armağan edilir. YZE Ziraat Fakültesi ile Ziraat Sanatları Fakülteleri birleşerek Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi ni oluştururlar. YZE Veteriner Fakültesi de bu Üniversiteye bağlanır. YZE Orman Fakültesi ise tarihsel geçmişine uygun olarak İstanbul Üniversitesi bünyesine gönderilir. Tabii İlimler Fakültesi daha 1943 yılında Fen Fakültesi olarak YZE den ayrılmış ve 1946 da Ankara Üniversitesi nin kurucu fakülteleri arasında yer almıştır. Artık, aslında üniversite olan YZE parçalanarak kapanmıştır; ama onun ardılı olan Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi (AÜZF) geniş kapsamlı ve büyük olma geleneği korur. AÜZF bünyesinden yeni meslekler, yeni fakülteler ve hatta yeni üniversiteler yaratır. YÖK Öncesi: Yedi Bölgede Yedi Ziraat Fakültesi AÜZF, 1955 yılında Ege Üniversitesi kurulana kadar tek fakültemizdir. Daha sonra Atatürk Üniversitesi (1957) kurulur. Bugün sizlerle birlikte bulunma mutluluğunu yaşadığım bu değerli Fakültenin temeli Çukurova Üniversitesi nin kuruluşundan beş yıl önce (1967) Ankara da Ankara Üniversitesi Adana Ziraat Fakültesi nin kurulmasıyla atılır. Aslında AÜZF yi izleyen bu üç ziraat fakültesi de kendi üniversitelerinin öncü ve kurucu fakültelerdir. Arkasından 1976 yılında Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi ve 1978 yılında Dicle Üniversitesi Şanlıurfa Ziraat Fakültesi (bu fakülte sonradan Harran Üniversitesi ne bağlanır) kurulur. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi nin kuruluş başvurusu 12 Eylül 1980 den bir gün önce Milli Eğitim Bakanlığı tarafından onaylanır. Bizim 7. fakültemiz olan bu fakültenin kurulmasıyla birlikte artık 7 coğrafi bölgenin her birinde birer tane olmak üzere ziraat fakültelerimizin ülkemizde akılcı ve anlamlı bir dağılımı sağlanmıştır. 6

7 YÖK Dönemi: Plansız ve Sürdürülemez Büyüme YÖK ten sonraki dönemde ise çok sayıda ziraat fakültesi belli bir plan ve stratejiye dayanmadan, insan kaynağı ve eğitim-araştırma altyapısı tamamlanmadan açılmıştır. Bugün devlet üniversitelerinde öğrenci kabul eden 30 ziraat fakültemiz var. Bunlardan dördünün adı farklıdır. Bozok Üniversitesi ndeki fakültemiz tarım ve doğa bilimleri, Rize RTE ve Uşak Üniversitelerindeki fakültelerimiz ise ziraat ve doğa bilimleri adını taşımaktadır. Niğde Üniversitesi ndeki fakültemiz ise Doğuş Holding tarafından desteklenmektedir ve adı tümüyle farklıdır: Tarım Bilimleri ve Teknoloji Fakültesi. Vakıf üniversitelerinde sadece İzmir Ekonomi Üniversitesi nde Tarım Teknolojileri ve Gıda Mühendisliği Fakültesi vardır; ancak yalnızca Gıda Mühendisliği programı açılmaktadır. Ayrıca Konya da Gıda ve Tarım Üniversitesi adıyla bir vakıf üniversitesi kurulmuştur. Bu üniversite henüz öğrenci almamaktadır. Olağanüstü artan ziraat fakültesi sayılarına benzer biçimde, fakültelerdeki öğretim üyesi sayıları, her bir fakültede açılan programların sayıları ve öğrenciler için belirlenen kontenjanların sayısal değerleri hep sürdürülemez bir büyüme doğrultusunda olmuştur ve bu eğilim bugün de devam etmektedir. YZE den 15 yılda mezun olan toplam öğrenci sayısı, Ankara Ziraat Yüksek Mektebi nden devredilenler de dâhil olmak üzere 809 kişidir. Oysa son yıllarda her yıl 5000 e yakın mezun aramıza katılmaktadır. Meslektaşlarımız arasında çok sayıda ikinci eğitim mezunu olması da gerçek bir kara mizah oluşturmaktadır. Hızla Düşen Öğrenci Tercihi Ziraat fakültelerimizden 1970 lerin sonlarına kadar kamu kuruluşlarında çalışacak teknik elemanlar yetiştirmeleri beklenmiş ve bu amaçla hemen her öğrenciye burs olanağı sağlanmıştır. O yıllarda tarımın ulusal ekonomi içindeki değeri yüksek ve tarımla ilgili kamu kuruluşları ve iktisadi devlet işletmeleri güçlüdür. Bu nedenle ziraat fakülteleri uzun yıllar yükseköğretim sistemimizin gözde fakültelerinin en üst sıralarında yer almışlardır lerde başlayan özelleştirmeler ve devletin küçültülmesi furyasının en fazla etkilediği kesim o yıllara kadar devlet memuru olarak sorunsuz istihdam edilen ziraat mühendisliği kesimi olmuştur. Kamuda çalışma olanağının ve bursların giderek ortadan kalktığı ve tarımın sektör olarak gözden düştüğü 80 li yıllardan sonra yaşanan gelişmeye karşıt biçimde fakülte sayısı hızla artmıştır. Bu gelişmenin birbirini tamamlayan ve doğal iki sonucu olmuştur; (a) ziraat mühendisliği üniversiteli işsizlik açısından adeta bir simge haline gelmiştir, (b) bir zamanların en gözde yükseköğretim kurumları olan ziraat fakültelerine öğrenci talebi hızla azalmıştır. 7

8 Ziraat fakültelerine öğrenci talebinin hızla düşmesi olgusunu beş ana nedenle açıklamak olanaklıdır. Bu nedenleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz. 1. Devletin küçültülmesi ve özelleştirmeler nedeniyle kamusal istihdamın daralması 2. Tarımın canlı, dinamik ve para kazandıran bir ekonomik faaliyet haline gelememesi nedeniyle özel kesimde istihdam olanaklarının yavaş gelişmesi 3. Tarımın öneminin ve değerinin toplumsal algı olarak gözden düşmesi 4. Ziraat fakültelerinde eğitim kalitesiyle ilgili sorunların yükselişi 5. Yeni ziraat fakültelerinin ülkenin yükseköğrenim görme açısından tercih edilmeyen yörelerinde ve yerleşimlerinde açılması Ziraat fakültelerinin kendilerini yenileme ve tanıtma alanında gösterdikleri yetersiz performansı da talep düşüklüğü nedenleri arasında saymalıyız. Boş Kalan Kontenjanlar Her Yerde Talep düşüklüğü artarak devam etmekte olup, artık çok düşük taban puanlar ve boş kalan kontenjanlar sorunu basında haber değeri kazanacak kadar derinleşmiştir. Örneğin bu yıl Iğdır ve Bingöl deki ziraat fakültelerinin birer programına sadece birer öğrenci kayıt yaptırmıştır. Ülke geneline ilişkin bilgi vermek gerekirse; bir zamanların en popüler bölümlerinden olan tarım makineleri ve tarımsal yapılar ve sulama bölümlerinin kontenjanlarının doluluk oranları sırasıyla %32,18 ve %42,20 olmuştur. Bu yıl ilk dört ziraat fakültemiz olan Ankara, Ege, Erzurum ve Çukurova Üniversiteleri ziraat fakültelerinin hiç birinde kontenjanlar dolmamıştır. Batı Dünyasında Ziraat Fakülteleri Kendilerini Yeniliyor 1970 lerin sonlarından itibaren neo-liberal politikalar yükselirken tarımın gündemin en altlarına yerleşmesi ve tarım eğitiminin çekiciliğini yitirmesi Türkiye ye özgü bir durum olmayıp, büyük ölçüde evrensel bir hale gelmiştir. Batı ülkelerinde, 1990 ların ortalarında tarımsal yükseköğretimde bir yeniden yapılanma süreci başlamıştır. Bu süreçte niceliksel olarak küçülme gerçekleştirilmiş, tarımsal yükseköğrenimde kapanan akademik birimler ve daralan akademik kadrolar olağan bir görüntü olmuştur. Değişimin en belirgin boyutu ise, tarımsal yükseköğretim kurumlarının vizyonlarında, içeriklerinde ve programlarında yaşanmıştır. Bu değişimle birlikte özellikle programlarda esnek ve dinamik bir yapı da ortaya çıkmıştır. Sektörün ve toplumun talepleri doğrultusunda programlar hızla güncellenmekte, gerekli görüldüğünde kısa sürede kapatılabilmekte ve yepyeni programlar oluşturulabilmektedir. Çeşitlilik ve uzmanlaşma artmakta, akreditasyon ve her türlü kalite kontrol sisteminin değeri yükselmektedir. 8

9 Dünya da tarımsal yükseköğretim kurumlarının anılan dönemde yaşadıkları değişimler konusunda, YÖK Eğitim Komisyonu Ziraat Fakülteleri Çalışma Grubunun 2011 Ocak ayında yayınlanan raporu güzel bir çalışmadır. Ben burada bir örnek olarak Hollanda nın tanınmış yükseköğretim kurumlarından Wageningen Tarım Üniversitesi ni anlatmak istiyorum. Önce bir anımla başlayayım. Ankara Üniversitesi nin 1996 yılında gerçekleştirilen 50. Kuruluş Yılı Törenine katılmak üzere dönemin Avrupa Üniversiteler Birliği 2. Başkanı ( ) ve aynı zamanda Utrecht Üniversitesi Rektörü ( ) olan Prof. Dr. Hans J. A. van Ginkel Ankara ya geldi. Kendisini üniversitedeki görevim gereği ben karşıladım. Kısa bir hoş geldiniz konuşması sırasında hemen Wageningen Tarım Üniversitesi nin gittiğim ilk yurtdışı üniversite olduğunu söyledim ve bu üniversitenin Türk tarım akademisyenleri için çok önemli bir kurum olduğunu anlattım. Beni çok şaşırtan bir yanıt verdi. Wageningen Tarım Üniversitesi hâlâ duruyor, öğrenci talebi çok düşük, onu ne yapacağımızı bilemiyoruz! (van Ginkel 1997 de Tokyo Birleşmiş Milletler Üniversitesi Rektörü oldu ve bu görevi tam 10 yıl sürdürdü.) Bu görüşmeden bir yıl sonra anılan üniversitede büyük bir değişim gerçekleştirildi. Hollanda da kamuya ait başlıca tarımsal araştırma enstitüleri üniversite bünyesine alındı ve üniversitenin adı Wageningen University and Research Centers (WUR) olarak değiştirildi. Yaşam bilimleri ve sosyal bilimlere ağırlık verildi. Doğanın potansiyelini keşfedelim, yaşam kalitesini yükseltelim sloganı öne çıkarıldı. Lisans eğitimi programlarının sayısı azaltıldı, 24 anabilim dalı ve 280 öğretim elemanı pozisyonu kaldırdı. Uluslararası işbirliğine daha fazla önem verilmeye başlandı. Bu değişimlerden sonra bu üniversiteye talep yükseldi. Bugün ü lisansüstü olmak üzere öğrencisi var. Lisansüstü öğrencilerinin yarısından fazlası yabancı ve bunlar 100 civarında ülkeden geliyorlar. Leiden Rankings 2013 sıralamasına göre WUR dünyanın en iyi 78. üniversitesi ve önünde sadece 2 Hollanda üniversitesi var. Yani, 1996 nın kapatılması düşünülen üniversitesi, ülkesinin 3. en iyi üniversitesi konumuna erişmiştir. Türkiye den bu listedeki ilk üniversitenin 418. sıradaki ODTÜ olduğu düşünülürse WUR un yerinin değeri daha iyi anlaşılır. Uluslararasılaşma ve Ziraat Fakülteleri Dünyada özellikle yılları arasında WUR gibi başarıyla kendisini yenilemiş çok sayıda tarım üniversitesi ve ziraat fakültesi olmuştur. Bu süreçte içerik ve isim değişikliği yanında uluslararası etkileşimde de hızlı bir yükselme yaşanmıştır. Batı dünyasında ziraat fakültelerinin yükselen uluslararası ilişkileri ve işbirliğine en güzel örneklerden birisi Orta ve Kuzey Avrupa da bulunan tarım ve ilgili alanlarda kurulu tanınmış 7 yükseköğretim kurumunun oluşturduğu işbirliği kümesidir. Euroleague for Life Sciences (ELLS) adı altında toplanan bu yedi yükseköğretim kurumu ortak olarak; yüksek lisans 9

10 programları, yaz okulları ve kurslar, öğrenci ve öğretim üyesi değişim programları uygulamaktadırlar. Ortak ödül ve burs sistemleri vardır. Avrupa Ziraat Fakülteleri örgütü olan ve 1988 yılında kurulan Interfaculty Committee for Agraria (ICA) kısaltmasını sabit tutmakla birlikte adını iki kez değiştirmiştir. Önce 1996 da adını Interuniversity Conference for Agriculture and Related Sciences for Europe yapmıştır. Avrupa nın çeşitli ülkelerinde bulunan 70 kadar üniversitenin üye olduğu ICA 2006 yılından bu yana Association for European Life Science Universities adını taşımaktadır. Ziraat Fakülteleri arasında küresel düzeyde işbirliği örgütü olan GCHERA - Global Confederation of Higher Education Associations for Agriculture and Life Sciences 1998 yılında Kiev de gerçekleştirilen bir kongrede kararlaştırılıp, kurulmuştur yılında Bölgesel Birlikler Konfederasyonuna dönüşmüştür. GCHERA üyeleri artık bireysel eğitim kuruluşları değil, bu kuruluşların gerçekleştirdiği bölgesel örgütlenmelerdir. Bizim Yeniden Yapılanma Çabalarımız Türkiye ziraat fakültelerinin, dünyada 1990 ların ortasında başlayan eğilimi göz ardı ettiklerini, kendilerini yenilemek ve yeniden yapılanmak konusunda çaba göstermediklerini söylemek haksızlık olur. Ortada bir duyarsızlık yoktur, ancak ne yazık ki tüm çabalara karşın başarı da yoktur. Aslında kendimizi yenileme gayretlerimiz anılan tarihten çok önce de olmuştur. Örneğin, AÜZF de kurulduğundan bu yana sekiz farklı eğitim öğretim sistemi uygulanmıştır. Bunlardan son üç yapılanma ÜAK ve YÖK çatısı altında ve dolayısıyla tüm fakültelerimizle birlikte ve tüm fakültelerimiz için bir örnek olmak üzere gerçekleştirilmiştir yılında akademik yapı sabit tutularak ziraat mühendisliği programlarında lisans eğitimini üç programa düşürdü: Bitkisel Üretim Programı (BÜP), Hayvansal Üretim Programı (HÜP) ve Tarım Teknolojileri Programı (TTP). Bu yeni uygulama daha ilk mezunlarını vermeden terk edilmiş ve eğitim yılından başlayarak tek programa inilmiştir: Ziraat Mühendisliği Programı. Buna göre öğrenciler üç yıl birlikte okuyor, son sene ise alt programlara ayrılıyordu. Ancak, bu yeni uygulama da tarımcı öğretim üyelerini tatmin etmemiş ve olumsuz tepkiler giderek artmıştır. Bunun üzerine olmadı baştan denilerek yeniden yeniden yapılanma arayışlarına girişilmiş ve 2008 yılı yapılanması gerçekleştirilmiştir yapılanmasında, yani en son yapılanmamızda varılan yer aslında yola çıktığımız noktadır; her bölümün kendisine ait, girişte öğrenci kabul edilen bir programa sahip olmasına dayalı bir sistemdir. Bu anlamda bugünün çamaşırlarının kurutulmasını dünün güneşinden bekliyoruz denebilir. Kuşkusuz gerek üst üste gerçekleştirip bir türlü istenilen sonucu alamadığımız yeniden yapılanma çabalarımızdan gerekse dünyada bu konuda yaşananlardan öğrenilecek çok dersler bulunmaktadır. İzninizle bu noktadan sonra kişisel olarak kendi öğrenmelerimi sizlerle paylaşmak istiyorum. 10

11 Birörnekliği ve Tek Boyutluluğu Aşmak Türkiye gibi geniş ve zengin bir coğrafyaya dağılmış olan ve sayıları 30 u bulan, birbirinden farklı tarihlere, geleneklere, ölçeklere ve yerel fırsatlara sahip ziraat fakültelerini aynı akademik birim ve program yapısına sokmak doğru değildir. Merkeziyetçiliği bırakmalı, çeşitliliğin bizim için zorunlu olduğunu görmeliyiz. Benzer bir biçimde tarihimizden gelen bölümler ve programlar arasındaki eşitlik temelindeki kurguyu ortadan kaldırmalıyız. Tek bir fakülte içinde ziraat mühendisliği alanında büyük, orta boy ve küçük akademik birimler ve buna uygun büyük, orta boy ve küçük kontenjanlı programlar olmalıdır. Unutulmamalıdır ki, akademik dünyada büyük ya da küçük olmak sayısal değere değil, kaliteye bağlıdır. Öte yandan programları olmayan bölümler de bulunabilmelidir. YZE de bu nitelikte (öğrencisiz) çok saygın bir fakülte bile vardı: Tabii İlimler Fakültesi. Belki de en önemli öğrenme, programa dayalı yeni bir yeniden yapılanma modeli aramaktan vazgeçmek olacaktır. En sonunda belki de bulacağımız program yapısı tüm seçeneklerin en iyisi olsa bile sorunumuza çözüm getiremez, ihtiyacımıza cevap veremez. Çünkü sorunumuz sadece programlarımızdan kaynaklanmamaktadır, çok boyutludur. Paydaşların Sesini Dinlemek Yeniden yapılanma girişimlerimizin hiç birinde paydaşlarımızın görüşlerini yeterince alamadık, onlarla konuyu ayrıntılı tartışamadık. Onların isteklerini ve beklentilerini anlamaya ve yanıtlamaya yeterince değer vermedik. Bu eksikliği hızla gidermek durumundayız. Fakültelerimizin sorunları sadece öğretim üyelerinin sorunu ve derdi olarak görülmemelidir. Her türlü yenilik ve güncelleme kararı üniversite paydaşlarının görüş ve önerileri değerlendirilerek, geniş tabanda tartışılarak alınmalıdır. Öğrencilerimiz, mezunlarımız ve onların anayasal meslek örgütü olan TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası mutlaka sürece katılmalıdır. Çiftçiler ve onların örgütleri ile sektör firmalarının görüş ve önerileri önemle değerlendirilmelidir. Nicel Küçülme Nitel Büyüme Türkiye de yükseköğretim arzı talebe yaklaştıkça kontenjan açıklarımız artacaktır. Öğrencisi azalan ve giderek boşalan ziraat fakülteleri süreç içinde kapanmak durumunda kalacaklardır. Vakit daralmıştır. Fakültelerimiz bütünüyle bu konuma gelmeden harekete geçmek durumundayız. 11

12 Bugün için niceliksel küçülmeye olan ihtiyacımız açıktır. Fakülte sayımız çok, öğretim üyesi sayısı ve dağılımı dengesiz, öğrenci sayımız olağanüstü fazladır. Arz-talep ilişkisi bütünüyle kopuktur. Nicel küçülmeden hiç korkmayalım, biz hep kaliteyi yükseltmeye bakalım. Bizim için en güzel günler vakıf üniversiteleri içinde ziraat fakülteleri de görülmeye başladığında doğacaktır. Tarımsal yükseköğrenim sistemini sürekli olarak gözetecek çağdaş ve geçerli bir kalite denetim ve akreditasyon sistemi kuramadan, sadece merkeziyetçi kararlarla kaliteyi yükseltmek olanaklı değildir. Uluslararası standartlara sahip bir ZİDEK için uzun süredir yürütülen hazırlık çalışmaları artık tamamlanmalı ve bir an önce etkin olarak hayata geçirilmelidir. Eğitim Anlayışını Güncellemek Yaklaşık yirmi yıldır üniversitenin temel işlevleri arasında en fazla erozyona uğrayan eğitim işlevi olmuştur. Bu süreçte öğretim üyeleri sadece indeksli dergilerde yayınlanan makaleleri ve üniversiteye kazandırdıkları paralarla değerlendirilmişlerdir. Eğitim kalitesine verilen emek ve öğrenciye ders dışında ayrılan zaman öğretim üyesi performans değerlendirmelerinde ödüllendirilmemektedir. Bugün her türlü ödül; akademik yükselme, para, şöhret hep araştırma, danışmanlık ve patent ile ilgilidir. Ayçiçeğinin güneşe bakması boşuna değildir. Tüm canlılar gibi öğretim üyeleri de ödüle eğilimlidir. Bu nedenle, öğrenciye harcanan enerji ve zaman mümkün olan en aza inmiş bulunmaktadır. Bilgi üretiminde ve bilgiye erişimdeki çağdaş gelişmeler eğitim anlayışlarını değiştirmektedir. Günümüzde, mevcut bilgileri öğretmek değil, öğrenen insanlara uygun öğrenme ortamları hazırlamak ve öğrenmeyi öğretmek, sevdirmek ve cesaretlendirmek esastır. Artık bilen ve öğreten insan rolünden, öğrenme sürecinin tasarımcısı ve öğrenen insanın yol arkadaşı rolüne geçebilmeliyiz. Sürekli artan öğrenci kontenjanları, giderek kısıtlanan bütçe ve özellikle devlet üniversitelerinde çok yönlü bir zaaf kaynağı olan ders saati ücreti tarım eğitiminin ana damarı olan uygulamaları müfredattan kovalamıştır. Uygulamalar geliştirilmeli, uygulama dersle bütünleştirilmeli, staj anlayışı değiştirilmelidir. Temel derslerin önemini yeniden görmeliyiz. Biz öğrencilik dönemimizde, AÜZF de FKB eğitimini Fen Fakültesi nde tıp, eczacılık, diş hekimliği öğrencileriyle birlikte en yetkin hocalardan, en donanımlı laboratuarlarda aldık. Oysa şimdi kendi fakültemizde sınırlı olanaklarla sunuyoruz bu dersleri. Yeniden Öncü ve Özgün Araştırmalar Türkiye de bilimsel araştırmaların öncüsü tarımsal yükseköğrenim olmuştur. Eski ışıltısında olmasa bile, diğer alanlarla karşılaştırıldığında tarımsal yükseköğretimde gerçekleştirilen 12

13 araştırmalar hâlâ göreli olarak iyi bir konumda sayılabilir. Ancak bu alanda da kendimizi yenilemeli ve ufkumuzu genişletmeliyiz. Araştırma çabalarının daha çok akademik yükselme amaçlı olması ana eksene bağlı kalmaya ve kendini tekrara neden olmaktadır. Araştırmanın özgünlüğüne performans değerlendirmelerinde daha fazla yer verilmelidir. Performans değerlendirmesi ölçütleri her alana özel olarak belirlenmelidir. Araştırma konularının seçimi toplumun ve sektörün sorunlarına ve beklentilerine dayalı olmalıdır. Çok disiplinli takım araştırmaları, bireysel araştırmaların çok önüne geçmelidir. Uluslararası işbirliğine önem verilmeli, uluslararası standartlardan ödün verilmemelidir. YZE geleneğinin devamı olarak AÜZF de de lisansüstü eğitime önem verilmiş ve 1971 yılında ülkemizin ilk Diploma Sonrası Yüksek Okulu kurulmuştur. O yıllarda doktora yöneticisi ya da danışmanı değil, doktora babası vardır. Daha sonraları ise, özellikle yükseköğretim kurumlarının fidanlığı işlevini gören asistanlığın araştırma görevliliğine dönüştürüldüğü YÖK düzeninde, bu geleneğimizi ve bu alandaki öncülüklerimizi yitirmiş durumdayız. Bugün artık araştırma görevlileri, lisansüstü öğrencilerle birlikte ucuz emek deposu olarak algılanmaktadır. Bu durumu değiştirmeli, geleceği yeniden yeşertmeliyiz. Mesleğimizin saygınlığının ve geleceğinin güvencesinin kaliteli lisansüstü eğitimden ve nitelikli bilim insanları yetiştirmekten geçtiğini hiç unutmamalı ve gereğini yapmalıyız Topluma Hizmet ve Toplumla Buluşma Fakültenizin öncülü Ankara Üniversitesi Adana Ziraat Fakültesi nin ilk halk konferansının sevgili hocam Prof. Dr. Ziya Gökalp Mülayim tarafından Adana Belediyesi Şehir Tiyatrosu Salonu nda 2 Nisan 1970 tarihinde verildiğini biliyorum. O tarihte fakülte daha ilk öğrencilerini alamamıştır, ama halkla buluşmayı ihmal etmemiştir. Üniversitenin eğitim ve araştırma yanında üçüncü işlevi olan topluma hizmet ve toplumla buluşma alanında kendimizi aşmaya çalışmalıyız. Kırlara çok çıkmalıyız. Fakültelerimizde üreticileri konuk etmeliyiz. Kent insanını da hiç ihmal etmemeliyiz. Onlar hem tüketici olarak hem de yurttaş olarak tarımla ve doğal kaynaklarla ilişkilidirler. Tarımın yükseldiği ve yeniden şekillendiği günümüzde ziraat fakülteleri; agrokentler kurmalı, sektörle ortak laboratuarlar oluşturmalı, birlikte araştırma yapmalı, çiftçi örgütlerini her anlamda desteklemeli, yerel kırsal kalkınma projeleri yürütmeli, üreticilerin yaşam boyu öğrenme ihtiyaçlarını uzaktan eğitim dâhil çeşitli şekillerde karşılamalı ve çocuklara, gençlere ve kadınlara özel eğitsel programlar sunmalıdır. Tarım tüm yurttaşların ilgi alanı olduğundan okul dışı yaygın eğitime geniş bir çerçeveden bakmak gereklidir; örneğin tüketici okulları kurulabilir, çevre koruma ve biyoçeşitlilik programları uygulanabilir. Ziraat Fakülteleri toplumla buluşan, sektörle iç içe çalışan, bir ayağı kırsal alanda ve üretimin içinde bulunan yükseköğretim kurumları olmalıdırlar. 13

14 Uluslararası İlişki ve İşbirliğini Yükseltmek Bugün, yabancı öğrenci oranımız çok az, akademisyen hareketliliğimiz çok yetersizdir. Ortak araştırma projelerimiz çok sınırlıdır. Yabancı akademisyenler ve uzmanlar için düzenli yaz okulları ve kurslar açabilmek için çok geniş olan kapasitemizi hemen hemen hiç değerlendiremiyoruz. Uluslararası istihdam edilebilir öğrenci yetiştirmeyi bırakın gerçekleştirebilmeyi, bir hedef olarak bile ortaya koyabilmiş değiliz. Tarım alanında yabancı üniversitelerle gerçekleştirdiğimiz hiçbir çift diploma programı bilmiyorum. Kendi müfredatımızda Dünya Tarımını yakından izlemediğimizi ve işlemediğimizi düşünüyorum. Uluslararası işbirliği ağlarına çok az katılıyoruz. Uluslararası tarım öğrencileri örgütlerinde yok gibiyiz. Bu noktada unutulmaz bir anımı aktarmak isterim yılları arasında Pakistan ın Quetta şehrinde AridZoneResearch projesinde ICARDA elemanı olarak çalıştım. Bölgede kuru tarım araştırmaları yapan bir enstitü oluşturmak, enstitünün kısa ve orta vadeli araştırma programını hazırlamak ve bilimsel alt yapısını gerçekleştirmek üzere beş kişilik bir yabancı uzmanlar ekibi yanında, yirmi kadar Pakistanlı genç ziraat mühendisiyle göreve başladık. Yabancı uzmanlar ekibinin benim dışımdaki dört elemanı bilimsel yetkinlikleri tartışmasız olan iki İngiliz, bir Kanadalı ve bir Amerikalı meslektaşımdı. Daha ilk aylar içinde bir gün Amir Muhammed in Quetta ya geleceğini ve beş kişilik ekibimizle toplantı yapacağını öğrendik. Amir Muhammed in Pakistan Ulusal Araştırma Kurumu başkanlığı yanında Dünya Bankası Technical Advisory Comittee (TAC) başkanlığını da yürüten, o günlerin dünyada en tanınmış tarımsal araştırma yöneticisi olduğunu biliyordum, ama kendisiyle hiç karşılaşmamıştım. Bütün ekip Amir Muhammed için yoğun hazırlıklar yaptık, beklenen gün geldi, Amir Muhammed karşılandı, toplantıya geçildi ve ekip lideri Dyno Keatinge bir sunuş yaptı. Amir Muhammed bir iki soru sorduktan sonra bakın beyler, yabancı uzman olmak kolay değil, bizim beklentilerimiz çok yüksek. Ben yüzlercesiyle çalıştım, yüzlerce çalıştırdım. Bunlar içinde yüzümü güldüren çok az. Şimdi İslamabad ta birisi var, en iyisi o. Adam cebinde budama makası sabah akşam hem durmadan çalışıyor, hem anlatıyor, hem gösteriyor. Yanına verdiğimiz ziraatçılara göz açtırmıyor, müthiş disiplinli, o herkesten önce geliyor, sabah sekizi beş gece gelene good afternoon diyor, Ama o kadar da sevecen, herkes ağzının içine bakıyor, onun gözüne girmek için deli gibi çalışıyor dedi. Kimdi bu expatriate, onu da söyledi sonra; o bir Türk, Dr. Kaşka. O günden itibaren ben de hocanın büyük saygınlığından yararlandım. Çok rahat çalıştım. Huzurunuzda değerli hocama bir kez daha şükranlarımı sunarım. Üniversite Kültürünü Yeniden Sahiplenmek Ziraat fakültelerini içinde bulundukları üniversitelerden ve ülkenin yükseköğretim sisteminden bağımsız düşünmek olanaklı değildir. Ziraat fakülteleri tüzel kişilikleri bile olmayan kurumlar olarak, üniversiteleri ve genel olarak ülkenin yükseköğretim sistemi ne kadar sağlıklı ve çağdaş bir çalışma ortamı sunuyorsa o kadar güçlü atılımlar yapabilir ve 14

15 gelişme gösterebilirler. Bu nedenle son söze geçmeden önce kısaca ziraat fakültelerine özgü olmayan ve farklı düzeylerde de olsa devlet üniversitelerinin ortaklaşa yaşadıkları duruma ilişkin bir saptamayla bitirmek isterim. Bugün hâlâ yükseköğretim sistemi içinde büyük ağırlığa sahip olan ve sistemin yükünü taşımaya devam eden devlet üniversiteleri YÖK sürecinde giderek ticarileştirilmişler ve piyasalaştırılmışlardır. Üniversitenin yönetişimde aslında YZE ile başlayan, kurullara ve kurallara dayalı meslektaşlar yönetimi anlayışı kaldırılmış ve bir patron şirketi gibi yönetilmeleri beklenmiştir. Buna koşut olarak yoğun bir siyasi / ideolojik kadrolaşma da hayata geçirilmiştir. Bu süreç, üniversitenin iç dayanışmasının çözülmesini, akademik dünyada saygınlık ölçütlerinin değişmesini ve üniversitenin değerleri ile kültürünün erozyona uğramasını beraberinde getirmektedir. Akademisyenlerin yabancılaşması, isteksizliği ve içe kapanması sık rastlanan olgular haline gelmektedir. Özerklik ve bilimsel özgürlük üniversitenin olmazsa olmazlarıdır. Akademisyenlik; özgür ve eleştirel düşünceye, topluma karşı sorumluluğa, etik değerlere dayalı bir yaşam biçimidir. Ziraat fakültelerinin durumunu kendine dert edinenler, hepimizin gurur duyacağı bir düzeye gelmesi için emek verenler ya da vermek isteyenler, ülkenin yükseköğretim sistemindeki çürümeyi gidermeden bunu başarabilme şanslarının sınırlı olduğunu bilmeli ve üniversitelerimizi aydınlığa taşıma mücadelesine de eş zamanlı olarak omuz vermelidirler. Son Söz Dünyada doğaya saygılı, bilgi yoğun ve akıllı bir yeni tarım anlayışı doğmakta ve giderek gelişmektedir. Türkiye nin bu yeni tarım arayışına katkıda bulunabilmesi, gelişmeleri yakalayabilmesi ve yaşama geçirebilmesi için nitelikli tarım bilimcilerine ve profesyonellerine ihtiyacı vardır. Bizler, 168 yıl önce bu ülkenin ilk sivil meslek okulunu kurduk, ilk özerk yükseköğretim kurumunu yarattık, kendi alanımız dışında ilk temel bilim doktoraları bizim kurumumuzda gerçekleşti. Bugün içinde bulunduğumuz durum bize hiç yakışmıyor. Tarih gösteriyor ki ancak büyük kurumlar kendi küllerinden yeniden doğabilirler. Bunu gerçekleştirmek için gerekli cesaret ve özgüveni bize sağlayacak köklü bir tarihe ve birikime sahibiz. Tarım dünyada yeniden yükselir ve şekillenirken ziraat fakültelerimizi yeniden yapılandırmak ve canlandırmak hepimizin sorumluluğudur. Saygılarımla, Prof. Dr. Cemal TALUĞ Adana, 10 Ocak