T.C. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 2485 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 1456 ENERJ TASARRUFU

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "T.C. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 2485 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 1456 ENERJ TASARRUFU"

Transkript

1 T.C. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 2485 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 1456 ENERJ TASARRUFU Yazarlar Prof.Dr. Hikmet KARAKOÇ (Ünite 1, 5) Prof.Dr. Mustafa fienyel (Ünite 2) Prof.Dr. Engin TIRAfi (Ünite 3) Doç.Dr. Bülent ASLAN (Ünite 4) Doç.Dr. U ur SER NCAN (Ünite 6) Prof.Dr. Kudret ÖZDAfi (Ünite 7) Prof.Dr. Ertu rul YÖRÜKO ULLARI (Ünite 8) Editör Prof.Dr. Kudret ÖZDAfi ANADOLU ÜN VERS TES

2 Bu kitab n bas m, yay m ve sat fl haklar Anadolu Üniversitesine aittir. Uzaktan Ö retim tekni ine uygun olarak haz rlanan bu kitab n bütün haklar sakl d r. lgili kurulufltan izin almadan kitab n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kay t veya baflka flekillerde ço alt lamaz, bas lamaz ve da t lamaz. Copyright 2012 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without permission in writing from the University. UZAKTAN Ö RET M TASARIM B R M Genel Koordinatör Prof.Dr. Levend K l ç Genel Koordinatör Yard mc s Doç.Dr. Müjgan Bozkaya Ö retim Tasar mc s Dr. Kadriye Uzun Grafik Tasar m Yönetmenleri Prof. Tevfik Fikret Uçar Ö r.gör. Cemalettin Y ld z Ö r.gör. Nilgün Salur Ölçme De erlendirme Sorumlusu Ö r.gör. Özlem Doruk Dil Yaz m Dan flman Demet Yayla Grafikerler Nihal Sürücü Ayflegül Dibek Kitap Koordinasyon Birimi Doç.Dr. Feyyaz Bodur Uzm. Nermin Özgür Kapak Düzeni Prof. Tevfik Fikret Uçar Ö r.gör. Cemalettin Y ld z Dizgi Aç kö retim Fakültesi Dizgi Ekibi Enerji Tasarrufu ISBN Bask Bu kitap ANADOLU ÜN VERS TES Web-Ofset Tesislerinde adet bas lm flt r. ESK fieh R, Temmuz 2013

3 çindekiler iii çindekiler Önsöz... viii Avrupa Birli i ve Türkiye de Çevre ve Enerji Politikalar... 2 AVRUPA B RL NDE ÇEVRE POL T KALARI... 3 Avrupa Birli i nde Çevre Politikas Gelifltirilmesinin Gerekçeleri... 3 Avrupa Birli i Çevre Politikas n n Hedefleri... 4 Avrupa Birli i Çevre Politikas n n Temel lkeleri... 4 Avrupa Birli i Çevre Politikas n n Temel Uygulama Alanlar... 4 Avrupa Birli i Çevre Politikalar ve Finansman Deste i... 6 Çevre ile lgili Avrupa Birli i Kurumlar... 6 Avrupa Birli i Çevre Mevzuat nda Kiflilere Sa lanan Haklar... 6 TÜRK YE DEK ÇEVRE POL T KALARI VE AVRUPA B RL MEVZUATINA UYUM... 7 Türkiye de Çevre Politikalar n n Oluflturulma Süreci... 7 Türkiye de Çevre Mevzuat n n Avrupa Birli i Mevzuat ile Uyumu... 8 KYOTO PROTOKOLÜ VE ETK LER... 9 Avrupa Birli i nin klim De iflikli i Hedefleri Kyoto Protokolü ndeki Ortak Yürütme Mekanizmas Kyoto Protokolü ndeki Temiz Kalk nma Mekanizmas Kyoto Protokolü ndeki Emisyon Ticareti AVRUPA B RL NDEK ENERJ POL T KALARI Avrupa Birli i Enerji Politikas n n Hedefleri Enerji Sektöründe ç Pazar n Oluflturulmas na Yönelik Çal flmalar Avrupa Birli i nde Alternatif Enerji Çal flmalar Avrupa Birli i nde Enerji Talep Yönetimi ve Enerjinin Rasyonel Kullan m TÜRK YE DEK ENERJ POL T KALARI Enerjide Türkiye nin Bölgesel Rolü Türkiye de Enerji Mevzuat n n Avrupa Birli i Mevzuat ile Uyumu Türkiye de Enerji Verimlili ine Yönelik Çal flmalar Özet Kendimizi S nayal m Okuma Parças Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Is l Konfor ISIL KONFOR Ç N ÇEVRE FAKTÖRLER Ortam S cakl Ortalama Ifl ma S cakl Havan n Ba l H z Ba l Nem ISIL KONFOR Ç N NSAN FAKTÖRLER Giysi Türü Aktivite Düzeyi ISIL KONFORUN ÖLÇÜLMES ÜN TE 2. ÜN TE

4 iv çindekiler Is l Konforun Hesaplanmas ISIL KONFORUN KONTROLÜ Kapsaml Kontrol Yöntemleri ISIL KONFOR Ç N fiveren N YAPMASI GEREKENLER ISIL KONFOR Ç N ÇALIfiANLARIN YAPMASI GEREKENLER Özet Kendimizi S nayal m Okuma Parças Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ÜN TE 4. ÜN TE Binalarda Enerji Tasarrufu ve Yal t m TERMAL ENERJ, ISI VE SICAKLIK ISIL TRANSFER YÖNTEMLER Temas ile Is Transferi Tafl n m ile Is l Transfer Radyasyon ile Is Transferi Tafl n m-radyasyon çin R-De eri B NALARDA ISI KAYBININ AZALTILMASINDA YALITIM Pencereler Çat Duvar YALITIM LE LG L YÜRÜRLÜKTEK MEVZUATLAR Özet Kendimizi S nayal m Okuma Parças Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Çevreye Duyarl Enerji Etkin Bina ve Tesisat SÜRDÜRÜLEB L R B R GELECEK Ç N ENERJ N N TEMELLER ENERJ KAYNAKLARI Fosil Tabanl (Yenilenemeyen) Enerji Yenilenebilir Enerji Kaynaklar Nükleer Enerji ENERJ ETK N B NA TASARIMI PAS F VE AKT F ENERJ S STEMLER UYGULAMALAR AKILLI B NA VE B NA OTOMASYONU Özet Kendimizi S nayal m Okuma Parças Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar... 85

5 çindekiler v Sanayide Enerji Tasarrufu ve Çevre Üzerine Etkisi SANAY DE ENERJ YO UNLU U SANAY DE ENERJ VER ML L N ARTIRMA YÖNTEMLER ENERJ TASARRUFU PLANLAMASI Elektrik Enerjisi Tasarrufu Çal flmalar Is Enerjisi Tasarrufu Çal flmalar Mekanik Enerji Tasarrufu Çal flmalar Proses Enerjisi Tasarrufu Çal flmalar Madde Geri Kazan m Tasarrufu Çal flmalar ÇEfi TL SANAY SEKTÖRLER NDEK ENERJ TASARRUFUNA YÖNEL K ÖRNEK ÇALIfiMALAR Çimento Sanayinde Enerji Tasarrufu Çal flmalar Demir-Çelik Sanayinde Enerji Tasarrufu Çal flmalar Cam Sanayinde Enerji Tasarrufu Çal flmalar Tekstil Sanayinde Enerji Tasarrufu Çal flmalar Çeflitli Sanayi Sektörlerinde Enerji Tasarrufu Örnekleri SANAY DEK ENERJ TASARRUFUNUN ÇEVRE ÜZER NDEK ETK LER Do al Ortamda Çevrimler ve Do al Emisyonlar Sanayide Karbondioksit Emisyonu Çevreyi Koruyan Çözümler Sanayiden Kaynaklanan Hava Kirlili inin Önlenmesinde Dikkate Al nacak Baz Noktalar Özet Kendimizi S nayal m Okuma Parças Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Ev Aletleri ve Ayd nlatma Sistemlerinde Enerji Tasarrufu EV ALETLER NDE STANDARTLAR EV ALETLER NDE ENERJ TASARRUFU Buzdolab Yeni Buzdolab Seçiminde Dikkat Edilecek Noktalar Enerji Tasarrufu çin puçlar Klimalar Enerji Tasarrufu çin puçlar Ocak ve F r nlar Çamafl r Makineleri Enerji Tasarrufu çin puçlar Bulafl k Makineleri Enerji Tasarrufu çin puçlar Elektrikli Süpürgeler Enerji Tasarrufu çin puçlar Televizyonlar Enerji Tasarrufu çin puçlar ÜN TE 6. ÜN TE

6 vi çindekiler AYDINLATMA HESAPLARI VE VER ML AYDINLATMA AYDINLATMA S STEMLER LED Ayd nlatma Sistemleri Tek Çipli LED ler Çok Çipli LED ler LED Lamba Özet Kendimizi S nayal m Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Okuma Parças Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ÜN TE Ulafl mda Enerji Tasarrufu ULAfiIM ULAfiIM (TAfiIT) ARAÇLARI Karayolu Tafl tlar Rayl Tafl tlar Su Tafl tlar Hava Tafl tlar ULAfiIM ÇEfi TLER Karayolu Ulafl m Demiryolu Ulafl m Havayolu Ulafl m Deniz Ulafl m çsu Ulafl m Boru Hatt Ulafl m ULAfiIMDA ENERJ TÜKET M ULAfiIMDA ENERJ MAL YET ÜLKEM ZDEK KARAYOLU TAfiITLARI OTOMOB LLERDE YAKIT EKONOM S OTOMOB LLERDE YAKIT EKONOM S Ç N NE YAPILMALI ULAfiIMDA ENERJ VER ML L Blok Tren Uygulamas Elektrikli flletmecilik Uygulamas Yön Levhalar, Elektronik Yol Yönlendirme Sistemi, Seyahat Talep Yönetimi, Trafik Yönetimi, Modlararas Tafl mac l k Kent Merkezlerinde Araç Kullan m n Azalt c Uygulamalar Taksi Uygulamalar Kentsel Ulafl m Planlar Trafik Sinyalizasyon Sistemleri Tüketicinin Bilgilendirilmesi Otoparklar n Oluflturulmas Sürücülerin Bilgilendirilmesi Tüzel Kiflilerce Verilecek Ekonomik Sürüfl Teknikleri le lgili E itim Toplu Tafl ma Akaryak t Tüketiminin zlenmesi Özet Kendimizi S nayal m Yaflam n çinden

7 çindekiler vii Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar Enerji Depolama ENERJ DEPOLAMA, ÖNEM VE YÖNTEMLER Enerji Depolama Yöntemleri Enerji Depolama ve Da t m Enerji Depolaman n K sa Tarihçesi B YOLOJ K ENERJ DEPOLAMA Fotosentez Fotosentezin Enerji Depolamadaki Önemi ELEKTR K-ELEKTROK MYASAL ENERJ DEPOLAMA Kimyasal Enerji Depolama Elektrik Enerjisini Depolama Manyetik Enerji Depolama Elektrokimyasal Enerji Depolama MEKAN K ENERJ DEPOLAMA Yay Pompa Bas nçl (S k flt r lm fl) Hava Volan ISI ENERJ S N DEPOLAMA Duyulur Is Gizli Is Depolama Faz De ifltiren Maddelerin S n fland r lmas Özet Kendimizi S nayal m Okuma Parças Kendimizi S nayal m Yan t Anahtar S ra Sizde Yan t Anahtar Yararlan lan ve Baflvurulabilecek Kaynaklar ÜN TE Sözlük Dizin

8 viii Önsöz Önsöz Dünya m zda ve ülkemizde h zla geliflen sanayi ve h zla artan nüfus enerjiye olan gereksinimi her geçen gün art rmaktad r. Enerji kaynaklar n n k s tl olmas, enerjinin tasarruflu kullan lmas n ve enerji üretiminin ve tüketiminin beraberinde çevre sorunlar n getirmesi de hem enerji üretirken, hem de enerji tüketirken duyarl olunmas n gerektirmektedir. Bu nedenle üretiminden tüketimine kadar geçen süreçte çevreye mümkün oldu unca zarar verilmemesine dikkat edilmelidir. Bu durum enerji üretiminde görev alacak personelin iyi yetiflmifl elemanlardan oluflmas ve enerjiyi kullanacak 7 den 70 e herkesin tasarruf ve çevre bilincine sahip olmas yla mümkün olur. Avrupa birli i; enerjinin tasarruflu kullan lmas, ormanlar n korunmas, endüstriyel kirlili in kontrolü ile at klar, kimyasal ürünler, radyasyondan korunma, iklim de iflikli i, gürültü konular nda bir tak m temel ilkeler belirlemifltir. Ülkelerden bunlara uymalar beklenmektedir. Türkiye de çevre ile ilgili mevzuat n geliflmesi AB uyum sürecine paralel olarak devam etmifl ve son y llarda uyum sürecini tamamlama gayretleriyle çeflitli düzenlemeler yap lm flt r. Türkiye de çevre alan ndaki mevzuat; Sa l k Bakanl, Sanayi ve Ticaret Bakanl, Devlet Su flleri Genel Müdürlü ü gibi farkl bakanl k ve genel müdürlükler taraf ndan yürütülmektedir. Çevrenin korunmas na di er Dünya ülkeleri de kay ts z de ildir. Birleflmifl Milletler Japonya n n Kyoto flehrinde küresel iklim de iflikli i ile mücadele etmek için bir konferans düzenlemifl ve sonunda kat l mc ülkeler taraf ndan imzalanan ve Kyoto protokolü olarak bilinen anlaflma ortaya ç km flt r. Kyoto protokolü nün temel amac, atmosferdeki sera gaz yo unlu unun iklimi tehdit etmeyecek seviyelerde tutulmas n sa lamakt r. Bu protokole imza koyan ülke say s, Türkiye dahil, 178 e ulaflm flt r. Anadolu Üniversitesi Aç kö retim Fakültesi Elektrik ve Enerji Bölümü nün Elektrik enerjisi Üretim, letim ve Da t m Program, enerji sektöründe görev yapacak ara insan gücünü yetifltirmeyi hedeflemektedir. Elinizdeki Enerji Tasarrufu kitab temel olarak çevreye duyarl olarak çevreye duyarl enerji üretimi ve tüketimini konu almaktad r. Editör Prof.Dr. Kudret ÖZDAfi

9

10 1ENERJ TASARRUFU Amaçlar m z Bu üniteyi tamamlad ktan sonra; Avrupa Birli indeki çevre politikalar n ifade edebilecek, Türkiye deki çevre politikalar n ifade edebilecek, Kyoto Protokolü nün yans malar n ifade edebilecek, Avrupa Birli i ndeki enerji politikalar n ifade edebilecek, Türkiye deki enerji politikalar n ifade edebilecek bilgi ve becerilere sahip olacaks n z. Anahtar Kavramlar Türkiye de çevre Türkiye de enerji Kyoto Protokolü AB de çevre AB de enerji çerik Haritas Enerji Tasarrufu Avrupa Birli i ve Türkiye de Çevre ve Enerji Politikalar AVRUPA B RL NDEK ÇEVRE POL T KALARI TÜRK YE DEK ÇEVRE POL T KALARI VE AVRUPA B RL MEVZUATINA UYUM KYOTO PROTOKOLÜ VE YETK LER AVRUPA B RL NDEK ENERJ POL T KALARI TÜRK YE DEK ENERJ POL T KALARI

11 Avrupa Birli i ve Türkiye de Çevre ve Enerji Politikalar Türkiye, Avrupa Birli i ne tam üye olma amac nda olan bir ülkedir. Bu nedenle de çevre ve enerji politikalar n belirlerken Avrupa Birli i ndeki politikalar, kanun ve yönetmelikleri dikkate almak durumundad r. Bu bölümde Avrupa Birli i ndeki çevre ve enerji politikalar ortaya konulmufl, Türkiye deki mevcut durum de erlendirilmifltir. Avrupa Birli i üyelik hedefi do rultusunda çal flmalar n sürdüren Türkiye, ekonomik ve sosyal yaflam n pek çok alan nda oldu u gibi çevre ve enerji konusunda da AB ye uyum sa lamak amac yla köklü reform ve düzenlemeleri uygulamaya geçirmek durumundad r. Avrupa Birli i nin kurucu üyesi olan ülkeler hangileridir? Araflt r n z. AVRUPA B RL NDE ÇEVRE POL T KALARI Avrupa Birli i politikalar içerisinde çevre sorunlar ve bunlara getirilen çözümler önemli bir yer tutmaktad r. Çevre konusunda AB politikalar n n öncü rol oynamas, Avrupa ülkelerinde çevre bilincinin yerleflmifl olmas ndand r. Avrupa Birli i nde Çevre Politikas Gelifltirilmesinin Gerekçeleri Kalite standartlar : Baz üye ülkelerdeki kalite standartlar, di er üye ülkelerde üretilen ürünlerin o ülkelere girmesine engel teflkil etmektedir. Avrupa bütünleflmesinin temel unsurlar ndan biri de ürünlerin serbest dolafl m - n n sa lanmas d r. Üye ülkelerde farkl çevre politikalar uygulanmas ürünlerin kalite standartlar üzerinde de farkl l klar yaratmaktad r. Maliyetler: Avrupa bütünleflmesinin temel unsurlar ndan biri de serbest rekabetin sa lanmas d r. AB ye üye ülkelerin baz lar nda hava ve su kirlili ini önlemek amac yla yap lmas zorunlu tutulan yat r mlar, ürünlerin maliyeti üzerinde önemli ölçüde etki yaratmakta ve art rmaktad r. Bu önlemleri almam fl ülkelerdeki ayn ürünler, daha düflük maliyetle pazara sunulabildi inden serbest rekabetin tam olarak sa lanmas nda sorun olarak ortaya ç kmaktad r. Bu nedenle AB de ortak bir çevre politikas oluflturulmas gere i ortaya ç km flt r. Yaflam kalitesi: Avrupa Birli i üye ülkelerinde yaflam kalitesinin yükseltilebilmesi için çevreye duyarl do al yaflam koflullar n n sa l kl bir biçimde oluflturulmas ve sürdürülmesi gerekmektedir. 1 SIRA S ZDE Avrupa Birli i ya da k saca AB, yirmi yedi üye ülkeden oluflan ve topraklar büyük ölçüde Avrupa k tas nda bulunan siyasi ve ekonomik bir örgütlenmedir y l nda, Maastricht Antlaflmas olarak da bilinen Avrupa Birli i Antlaflmas n n imzalanmas sonucu, var olan Avrupa Ekonomik Toplulu u na yeni görev ve sorumluluk alanlar yüklenmesiyle kurulmufltur. Avrupa Birli i yirmi yedi ba ms z devletten oluflur. Bunlar üye devletler olarak bilinen Almanya, Avusturya, Birleflik Krall k, Belçika, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, K br s, Hollanda, rlanda, spanya, sveç, talya, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan d r.

12 4 Enerji Tasarrufu Serbest rekabet: Tekelci iflletmelerin devlet müdahalesinin olmad bir piyasadaki rekabetidir. Kyoto Protokolü: Küresel s nma ve iklim de iflikli i konusunda mücadeleyi sa lamaya yönelik imzalanm fl uluslararas anlaflmad r. Siyasal bak fl: Ayn birli in parças olan tüm ülkelerde yaflam koflullar n n ayn düzeyde olmas arzu edilmektedir. Uygulanan çevre politikalar nedeniyle yaflam koflullar ndaki farkl l klar, siyasal bak fl olarak arzu edilmemektedir. Çevre kirlili i: Çevredeki kirlenme siyasal s n rlar tan mamaktad r. Bir ülkedeki çevre kirlili i kolayl kla di er ülkeleri de etkileyebilmektedir. AB ye üye ülkeler olanaklar n bu konuya yönelik dayan flma içinde kullanma gereklili i ortaya ç karm flt r. Bu amaçla yap lacak çaba ve harcamalarda paylaflma ve ifl birli ine gitme gere i ortaya ç km flt r. Çevre kirlili i, tüm dünyay tehdit eden bir sorun olmas nedeniyle AB çat s d fl nda da dünya için ortak politika aray fllar vard r. Bu amaçla da Kyoto Protokolü ortaya konulmufltur. Avrupa Birli i Çevre Politikas n n Hedefleri Avrupa Birli i nin çevre politikas için afla daki hedefler ortaya konulmufltur: Çevrenin korunmas ve çevre kalitesinin yükseltilmesi, Do an n ve do al kaynaklar n, ekolojik dengeye zarar vermeyecek flekilde iflletilmesi, nsan sa l n n korunmas, Kalk nman n kalite kurallar yla paralellik içinde özellikle de yaflam çevresinin ve çal flma flartlar n n gelifltirilmesine yön verilmesi, Kent planlamas ve toprak kullan m nda çevresel etkilerin dikkate al nmas. Avrupa Birli i Çevre Politikas n n Temel lkeleri Avrupa Birli i ndeki çevre politikas n n temel ilkeleri afla daki flekilde belirlenmifltir: Bütünleyicilik ilkesi: Birlik in en önemli ilkelerinden birisi de mallar n serbest dolafl m ve rekabet politikas d r. Çevre için al nan önlemlerin farkl l maliyetlere de yans maktad r. Bu durum rekabet ve serbest dolafl m ilkesini zedelemektedir. Bu anlamda çevre koruma önlemleri de birli in bütün politikalar yla uyumlu olmal d r. Önleyicilik ilkesi: Bu ilke, bir zarar tam olarak ortaya ç kmadan önce önlem al nmas temeline dayanmaktad r. Bu anlamda birli in çevre politikalar da, zarar giderici de il; zarar ortaya ç kmadan önleyici olma politikas na dayanmal d r. Bu amaçla birlik taraf ndan kabul edilmifl önlemlerin üye ülkelerin iç hukukuna da yans t l p yans t lmad denetlenmelidir. Kirleten öder ilkesi: Birlik in çevre politikas nda çevre ile ilgili zararlar n yerinde önlenmesi ilkesi vard r. Bu ilke, özellikle emisyon standartlar için belirlenen s n rlar n su ve baca gaz at klar nda artt sektörlerde uygulanmaktad r. Birlik in çevre ile ilgili politikalar nda kirlili i yaratan kifli ve kurumlar n buna iliflkin giderleri de karfl lamas esas bulunmaktad r. Yüksek seviyede koruma ilkesi: Birlik in çeflitli bölgelerindeki farkl koflullar da dikkate al narak, yüksek seviyede bir çevre korumas ilkesidir. Bu ilke, yasama yetkileri ile donat lm fl, Avrupa komisyonu, Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi baflta olmak üzere birlikin tüm kurumlar n ba lamaktad r. Avrupa Birli i Çevre Politikas n n Temel Uygulama Alanlar Avrupa Birli i nin çevre politikas nda baz temel uygulama alanlar belirlenmifltir. Bunlar; yaflam n korunmas, suyun korunmas, havan n korunmas, ormanlar n korunmas, endüstriyel kirlilik kontrolü ve at klar, kimyasal ürünler, radyasyondan korunma, iklim de iflikli i ve gürültüdür.

13 1. Ünite - Avrupa Birli i ve Türkiye de Çevre ve Enerji Politikalar Yaflam n korunmas : Do al yaflam, flehirleflme ve endüstriyel geliflme taraf ndan tehdit edilmektedir y l nda oluflturulan biyoçeflitlilik hakk ndaki sözleflme, AB nin s n rlar içerisindeki ve ötesindeki habitatlar n ve türlerin çerçevesini çizmektedir. Birli in bu konudaki stratejisi Avrupa habitatlar n n korunmas ve önemli habitatlar n çevresinde sürdürülebilir toprak yönetim uygulamalar n n teflvik edilip birlefltirilmesidir. Birlik ayr ca nesli tükenmekte olan türlerin korunmas ve milli parklar n yönetimi de dâhil, do ay koruma projelerini desteklemektedir. Suyun korunmas : Buna yönelik birlik içinde yer üstü ve yer alt sular n n korunmas ile ilgili çok say da yönerge ç kart lm flt r. Buna göre, 2010 y l n n sonuna kadar tüm yer üstü ve k y sular n n organik kirlilikten ar nd r lmas hedeflenmektedir. Bu amaçla, yerel yönetim ve sanayi taraf ndan at k su ar tma alan nda önemli yat r mlar yap lmas meselesi ortaya ç km flt r. çme ve kullanma suyu, bal kç l k ve kabuklu deniz hayvan yetifltiricili inde kullan lan su için kalite standartlar gelifltirilmifltir. Avrupa Birli i uluslararas sularda kirlili in azalt lmas na yönelik sözleflmelere de kat lm flt r. Havan n korunmas : Bu amaçla, birlik düzeyinde, ulusal ve yerel düzeylerde uygulanan politikalarda önemli de ifliklikler ortaya konulmufltur. Küresel s nma ve ozon tabakas na zarar veren hidrokloroflorokarbon (HCFC) gazlar n n emisyonlar na yönelik hedefler konulmufltur. Buna göre, bu gazlar n 2004 y l - na kadar % 35 oran nda azalt lmas hedeflenmifl, 2030 y l nda ise tamamen yasaklanmas öngörülmüfltür. Motorlu araçlar ve di er kirletici üretim noktalar ndan kaynaklanan kirlili in kontrol edilmesi için de yönergeler haz rlanm flt r. Karbondioksit (CO 2 ), metan ve azotoksit (NO x ) emisyonlar nda 2005 y l na kadar % 7,5; 2010 y l na kadar da % 10 azaltma yap lmas öngörülmektedir. Ormanlar n korunmas : Ormanlar, nesli tükenme durumunda olan pek çok türe yaflam alan sa layan, birçok ülke için önemli bir ham madde ve uluslararas ticaret kayna olmas n n yan s ra, sera gaz CO 2 için önemli bir küresel temizlik alan d r. Bu anlamda ormanlar n korunmas, çevrenin korunmas nda önemli bir paya sahiptir. Endüstriyel kirlilik kontrolü ve at klar: Endüstriyel üretim sonucu ortaya ç - kan at k ve kirlilik, sürdürülebilir çevre koflullar n ciddi olarak tehdit etmektedir. Birlik, bu bafll k alt nda pek çok direktif ve tüzük oluflturmufltur. Birlik s n rlar içerisinde her y l 2 milyar ton civar nda bir at k ortaya ç kmaktad r. Bu at n 40 milyon tondan fazlas zararl at k olarak s n fland r lmaktad r. Bu at klar hem çevreyi hem de insan sa l n tehdit etmektedir. AB mevzuat ile at k yönetimine iliflkin 5 temel prensip ortaya konmufltur: 1. At k yönetimi hiyerarflisi 2. Topluluk ve üye ülke düzeyinde kendine yeterlilik 3. Askeri gidere sebep olan en uygun teknoloji 4. Yak nl k 5. Üretim sorumlulu u Kimyasal ürünler: Birlik, tehlikeli maddelerin etiketlenmesi, paketlenmesi ve s n fland r lmas konusunda çeflitli yönergeler yay mlam flt r. Birlik in bu konudaki amac, kimyasal ürünlerin serbest dolafl m n sa larken insan ve hayvan sa l ile çevre güvenli ini de korumakt r. Radyasyondan korunma: Birlik in politikas nda, radyasyon veya radyoaktif maddelerin kullan ld ifllemlere maruz kalm fl çal flanlar n ve halk n korunmas amaçlanmaktad r. Habitat: Bir bölge, yeryüzünün özel bir parças, toprak, hava ya da su olabilen organizman n yaflad ve geliflti i, her zaman tan mlanabilen ve fiziksel olarak s n rl bir yerdir. 5 Milli parklar: 2873 Say l Millî Parklar Kanunu nun 2. Madde sine göre Bilimsel ve estetik bak mdan, millî ve milletleraras ender bulunan tabii ve kültürel kaynak de erleri ile koruma, dinlenme ve turizm alanlar na sahip tabiat parçalar d r. olarak tan mlanan özel alanlard r.

14 6 Enerji Tasarrufu klim de iflikli i: AB iklim de iflikli i ile mücadeleyi çok önemsemektedir. Birlik iklim de iflikli i ile mücadele konusundaki stratejisini 1990 l y llar n bafl nda çizmifl ve 1992 y l nda Rio zirvesinde kabul edilen BM iklim de iflikli i çerçeve sözleflmesine katk da bulunmufltur y l nda iklim de iflikli i ile ilgili olarak BM ye üye ülkeler taraf ndan kabul edilen Kyoto Protokolü, Birlik taraf ndan da imzalanm flt r. Gürültü: Büyük yerleflim merkezlerinde görülen önemli çevre problemlerinden birisi de gürültüdür. Özellikle araba, kamyon, motosiklet, traktör, uçak, çim biçme makinesi ve inflaat araçlar ndan kaynaklanan gürültü sürekli olarak art fl göstermektedir. Birlik, bu gürültü düzeyinin s n rlar n belirleyen yönergeler kabul etmifltir. Avrupa Birli i Çevre Politikalar ve Finansman Deste i Birlik üyesi ülkeler, çevrenin korunmas n n ekonomik boyutunu karfl lamak üzere, baz ekonomik araçlar gelifltirmifllerdir. Bunlardan birisi çevre vergileridir. Çevre vergileri: Çevrenin korunmas amac yla en yayg n kullan lan araç çevre vergileri ve harçlar olarak ortaya ç km flt r. Bunun amac, konulan vergi ve harçlar n ortaya ç kard mali bask nedeniyle tüketim al flkanl klar n kirlili e yol açmayacak flekilde de ifltirmektir. Bu amaca yönelik uygulanan çevre vergileri dörde ayr l r: 1. Emisyon-at k vergileri: Hava, su ile topra a b rak lan at k maddeler ile gürültü emisyonunun miktar ve içeri ine ba l olarak hesaplan r. Amac çevreyi kirleten emisyon oranlar n azaltmakt r. 2. Ürün temelinde belirlenen vergiler: Naylon poflet gibi çevreye b rak ld nda zarar veren ürünlerden al nan vergilerdir. 3. Kullan m temelinde belirlenen vergiler: Kullan lan at k su miktar kadar belediyelere ödenen vergi buna örnek gösterilebilir. 4. Vergilendirme farkl l klar : Çevreyi kirleten ürünlerden yüksek, çevreyi kirletmeyen ürünlerden düflük vergi al nmas buna örnek gösterilebilir. Çevre ile lgili Avrupa Birli i Kurumlar Birlik in çevre politikalar n n belirlenip uygulamaya konulmas nda görevli olan baz kurumlar oluflturulmufltur. Birlik düzeyinde yasama ile ilgili kurumlar n yan nda çevre yönetimi sürecinde aktif rol oynayan baz kurumlar flunlard r: Çevre Genel Müdürlü ü (The Environment Directorate-General), Avrupa Çevre Ajans (European Environment Agency), Avrupa Yat r m Bankas (European Investment Bank), Avrupa Çevre lkeleri (European Principles for the Environment -EPE). SIRA S ZDE 2 Avrupa Yat r m Bankas n n AB nin çevre politikalar ndaki rolü nedir? Avrupa Birli i Çevre Mevzuat nda Kiflilere Sa lanan Haklar Avrupa Birli i nin çevre mevzuat nda kiflilere yönelik baz haklar bulunmaktad r. Bunlar; bilgilendirme hakk, fikir sorulma hakk, hükümetlerin karar n irdeleme hakk, AB yasalar ndan yararlanma hakk d r. Bilgilendirme hakk : Birlik e ba l ülkelerde yaflayan vatandafllar n kendi haklar hakk nda do ru kararlar verebilmeleri için devlet politikalar ile ilgili bilgilere, dolay s yla çevre ile ilgili bilgilere kolayl kla ulaflabilmeleridir.

15 1. Ünite - Avrupa Birli i ve Türkiye de Çevre ve Enerji Politikalar AB deki çevre mevzuat ile ilgili bilgileri içeren 90/313/EEC Say l direktif,üye ülkelerdeki kamuoyuna aç lm flt r. Böylece bu ülkelerdeki endüstriyel faaliyetler ile hükümet kararlar n n çevresel etkileri vatandafl taraf ndan görülebilmektedir. Yukar da ad geçen direktif, AB ye üye ülkelerde çevrenin genel durumu hakk ndaki bilgileri yay nlama zorunlulu u getirmifltir. Fikri sorulma hakk : Bu hak kapsam nda, 1994 y l nda 5. Çevre Eylem Program içerisinde AB nin çevre politikalar ve yasalar n n halka yak nlaflt r lmas için çeflitli kesimleri temsilen 32 kiflilik bir diyalog grubu oluflturulmufltur. Bu diyalog grubu; iflletmeleri, tüketicileri, sendikalar, meslek kurulufllar n, çevre gruplar n, yerel ve bölgesel organlar temsil eden kiflilerden oluflmufltur. Hükümetlerin karar n irdeleme hakk : Bu hak sayesinde, çevre konular nda faaliyet gösteren sivil toplum örgütlerine ve bireylere, çevre kanununun uygulanmas ve yapt r m ile ilgili birlik hukukunun uygulat lmas nda mahkemelere baflvuru hakk verilmifltir. AB yasalar ndan yararlanma hakk : Bu genel bir hak olup, Birlik teki herhangi bir direktifin do ru biçimde uygulanmamas durumunda Avrupa Birli i Adalet Divan (European Court of Justice) bu kiflinin AB hukuku çerçevesindeki hakk n korumaktad r. AB üyesi ülkelerin vatandafllar birlik bünyesinde kurulan Avrupa Çevre Ajans arac l yla çevre konusundaki geliflmeleri takip edebiliyorlar. Bu, bilgilendirme hakk için en güzel örnektir. Avrupa Birli i Adalet Divan : Avrupa Birli i ndeki en yüksek yarg makam d r. Avrupa Birli i ne üye ülkeler aras nda, AB hukukunu ilgilendiren konularda son sözü söyleyen kurumdur. 7 TÜRK YE DEK ÇEVRE POL T KALARI VE AVRUPA B RL MEVZUATINA UYUM Türkiye de çevre politikalar na ilk ad m, üçüncü befl y ll k kalk nma plan ile birlikte ( ) at lm flt r. Bu planda çevre sorunlar na yönelik politika belirleme yönünde aç klamalar yer al rken ilk kez çevre yönetimi kavram gündeme gelmifl, bu amaçla kamu ve özel sektör aras nda etkileflim kuracak, do al varl klar n korunmas n sa layacak, sorunlara merkez ve yerel düzeyde çözümler getirmeyi amaçlayan bir sistem kurulmas tart flmalar bafllam flt r. Bu dönemde çevre örgütlenmesinde sorunlar yaflanm fl, yasa, yönetmelik ve uygulamalar n tam oturmamas nedeniyle görev ve yetki kar fl kl ortaya ç km flt r. Türkiye de Çevre Politikalar n n Oluflturulma Süreci Türkiye de ilk kez çevre politikalar n n oluflturulmas amac yla Baflbakanl k a ba l bir Çevre Müsteflarl n n kurulmas 1978 y l nda gerçeklefltirilmifltir. Çevre Bakanl n n kurulmas 1991 y l nda gerçeklefltirilmifltir. Çevre Bakanl kapsam nda Yüksek Çevre Kurulu, Özel Çevre Koruma Kurumu, Çevre l Müdürlü ü, Mahalli Çevre Kurulu gibi Bakanl a ba l kurulufllar tan mlanm flt r y l nda yap lan yeni bir düzenleme ile Çevre ve Orman Bakanl kurulmufltur. Türkiye de çevre ile ilgili mevzuat n geliflmesi AB uyum sürecine paralel olarak devam etmifl ve son y llarda uyum sürecini tamamlama gayretleriyle çeflitli düzenlemeler yap lm flt r. Türkiye de çevre alan ndaki mevzuat, AB ye uyum sürecinde, Çevre ve Orman Bakanl, Sa l k Bakanl, Sanayi ve Ticaret Bakanl, Devlet Su flleri Genel Müdürlü ü gibi farkl bakanl k ve genel müdürlükler taraf ndan yürütülmektedir. Çevre mevzuat uygulamalar n n büyük ölçüde yat r m gerektirmesi nedeniyle mevzuata uyum çal flmalar etkilenmektedir. Bu nedenle Türkiye de çevre alan nda mevzuat uyumu ve uygulamas çal flmalar daha çok projeler kapsam nda yürütülmektedir. AB Genel Sekreterli i mevzuata uyumu ve uygulama takvimini düzenli olarak izlemektedir. Uygulama takvimini de içeren ulusal programda çevre için verilen taahhütler 2005 ve 2006 y llar nda yo unlaflmaktad r. Bu kapsamda AB

16 8 Enerji Tasarrufu ÇED: Belirli bir proje veya geliflmenin, çevre üzerindeki önemli etkilerinin belirlendi i bir süreçtir. Bu süreç, kendi bafl na bir karar verme süreci de ildir; karar verme süreci ile birlikte geliflen ve onu destekleyen bir süreçtir. Yeni proje ve geliflmelerin çevreye olabilecek sürekli veya geçici potansiyel etkilerinin sosyal sonuçlar n ve alternatif çözümlerini de içine alacak flekilde analizi ve de erlendirilmesidir. SIRA S ZDE 3 lerleme raporu: Avrupa Birli i taraf ndan, her y l birlik üyeli ine aday ülkelerin adayl k sürecindeki geliflmelerine yönelik haz rlanan de erlendirme raporudur. Kat l m Ortakl Belgesi (KOB): Avrupa Birli i ne aday ülkelerin üye ülke olabilmeleri için yerine getirmeleri gereken flartlar içeren belgedir. fonlar ndan desteklenen projelerin hayata geçmesi uyum çal flmalar n olumlu yönde etkileyecektir. AB çevre mevzuat n n ulusal mevzuata aktar lmas ve uygulanmas aday ülkelerin en temel yükümlülü ü olarak ortaya ç kmaktad r. Buradaki öncelikli konular afla da s ralanm flt r: Çerçeve mevzuat (ÇED ve çevresel bilgiye eriflim de dâhil) Birli in taraf oldu u uluslararas sözleflmelere iliflkin tedbirler Küresel kirlili in azalt lmas Biyolojik çeflitlili in korunmas amac yla do a koruma mevzuat ç pazar n iflleyiflini sa layan, ürün standartlar türü önlemler Avrupa Birli i çevre mevzuat n n etkili bir biçimde uygulanmas için çok güçlü ve donan ml bir idari yap gerekmektedir. ÇED in faydalar nelerdir? Türkiye de Çevre Mevzuat n n Avrupa Birli i Mevzuat ile Uyumu Çevre bafll, Türkiye nin AB ye uyumu konusunda en çok güçlük çekece i alanlardan biri olarak kaydedilmektedir. Günlük yaflamda kolayl kla karfl laflt m z pek çok konu bu bafll k alt na girmektedir. çme suyunun sa lanmas, kat at klar n denetimi, araç egsozlar ndan kaynaklanan kirlilik, gürültü bunlar aras nda say - labilir. Çevre mevzuat na uyumla ilgili sorunlar aras nda mali kaynak baflta gelirken, teknik olanaklar n yetersizli i, nitelikli personel eksikli i ve halk üzerinde çevre bilincinin de yeterince geliflmemifl olmas da eklenebilir. Temiz su temini, kat at klar n yönetimi, pis su at klar ile ilgili altyap, gürültü ve hava kirlili i kontrolü ve bunlarla ilgili yat r m ve yasal düzenlemeler konular belediyelerin ilgi alan na girmektedir. Bu nedenler çevreyle ilgili mevzuata uyum konusunda önemli orandaki yat r m ve görevin belediyelere düfltü ü görülmektedir. Türkiye de çevre ile ilgili düzenlemelerin AB mevzuat na uyumunu de erlendirebilmek için her y l yay mlanan ilerleme raporlar na bakmak yeterli olacakt r. Bu bölümün sonunda Avrupa Komisyonu taraf ndan haz rlanan Türkiye ye yönelik 2008 y l ilerleme raporunun çevre bafll ndaki baz noktalara yer verilmifltir. Türkiye nin AB çevre mevzuat na uyum konusundaki yükümlülükleri ile ilgili geliflmeler, Kat l m Ortakl Belgesi (KOB) raporlar nda yer almaktad r. Nisan 2003 te aç klanan gözden geçirilmifl KOB a göre çevre alan nda Türkiye nin AB ortak çevre politikas na uyum konusundaki yükümlülükleri k sa ve orta vadede olmak üzere afla da s ralanm flt r: K sa vadedeki yükümlülükler: Müktesebat aktar m için bir program kabul edilmesi Çevresel etki de erlendirme direktifinin yürürlü e konulmas ve uygulanmas Çerçeve mevzuat n n aktar lmas ve uygulamaya bafllanmas Do an n korunmas na iliflkin mevzuat n aktar lmas ve uygulamaya bafllanmas Su kalitesine iliflkin mevzuat n aktar lmas ve uygulamaya bafllanmas Orta vadedeki yükümlülükler: Çevre korunmas n n sa lanmas için müktesebat n iç hukuka aktar lmas n n tamamlanmas

17 1. Ünite - Avrupa Birli i ve Türkiye de Çevre ve Enerji Politikalar 9 Veri toplanmas dâhil olmak üzere kurumsal, idari ve izleme kapasitesinin güçlendirilmesi Sürdürülebilir kalk nma ilkelerinin di er tüm sektörel politikalar ve bu politikalar n uygulama yöntemleri ile bütünlefltirilmesi Türkiye nin AB çevre mevzuat na uyum konusunda, 2008 de aç klanan ilerleme raporunda yer alan noktalar ise afla daki gibidir: Müktesebat n kademeli olarak iç hukuka aktar lmas, uygulanmas ve yürürlü e girmesi için, kilometre tafllar n n ve takvimin belirlendi i ve ulusal, bölgesel ve yerel düzeylerde gerekli kurumsal kapasitenin ve mali kaynaklar n oluflturulmas na yönelik planlar da içeren kapsaml bir stratejinin kabul edilmesi dari kapasitenin güçlendirilmesinin yan s ra, özellikle, s n r aflan durumlar da içeren çevresel etki de erlendirmesi gibi, yatay ve çerçeve mevzuat n iç hukuka aktar lmas, uygulanmas ve yürürlü e konmas na devam edilmesi, Ulusal At k Yönetimi Plan n n kabul edilmesi 25 Temmuz 2003 tarihli Resmî Gazete de yay mlanarak yürürlü e giren Türkiye nin AB müktesebat n n üstlenilmesine iliflkin gözden geçirilmifl ulusal program n n bundan sonra öncelik verileceklere iliflkin listesi afla daki flekilde oluflturulmufltur: Su kalitesinin iyilefltirilmesi: Tehlikeli maddelerin su ortam na deflarj, tar msal faaliyetlerden kaynaklanan suda nitrat kirlili i, su çerçeve direktifi, ar tma çamurlar, kentsel at k su ar t m, içme ve kullanma suyu kalitesi, yüzeysel ve yer alt suyu kalitesi At k yönetiminin etkinlefltirilmesi: Entegre at k yönetimi, tehlikeli at k yönetimi, özel at k yönetimi Hava kalitesinin iyilefltirilmesi, do an n korunmas : Endüstriyel kirlilik ve risk yönetimi Çevresel etki de erlendirme (ÇED) güçlendirilerek etkinlefltirilmesi ve stratejik çevresel de erlendirme (SÇD) direktifine uyum sa lanmas Çevresel gürültü yönetimi Kimyasallar yönetimi Genetik olarak yap s de ifltirilmifl organizmalar Nükleer güvenlik KYOTO PROTOKOLÜ VE ETK LER Kyoto Protokolü, küresel iklim de iflikli i ile mücadele etmek için BM nin 1997 de Japonya n n Kyoto flehrinde düzenledi i çevre toplant s nda kat l mc hükümetler taraf ndan kabul edilen bir anlaflmad r. Kyoto Protokolü, geliflmifl ülkelerin sera etkisi yaratan gazlar n sal n m n y llar aras nda % 5,2 ye düflürmelerini öngörmektedir. Kyoto Protokolü nün yürürlü e girebilmesi için protokole imza atan ülkelerin 1990 y l nda atmosfere vermifl olduklar karbon emisyonlar n n tüm dünyadaki toplam karbon emisyonunun % 55 ine karfl l k gelmesi gerekiyordu. BM verilerine göre, protokolü 2001 y l ndan itibaren 84 ülke imzalad ve 34 ülke onaylad. Rusya n n Kas m 2004 te kat lmas yla 90 gün sonra 16 fiubat 2005 tarihinde protokol yürürlü e girdi. Türkiye nin de 2009 y l bafl nda imzalamas ile Kyoto Protokolü 178 ülkeyi kapsam fl olup, protokole dâhil ülkelerin sera gaz sal n mlar da tüm dünyadaki sal n mlar n % 55 inden fazlas na karfl l k gelmifltir. ABD, yerkürede en çok karbon emisyonunun oldu u ülke olmas na karfl n Kyoto Protokolü nü hâlâ imzalamam flt r. Sera etkisi yaratan gazlar:karbondioksit, metan, azotoksit, hidroflorokarbon, perflorokarbon, kükürthekzafloritdir.

18 10 Enerji Tasarrufu Alternatif enerji kaynaklar : Günefl enerjisi, rüzgar enerjisi, jeotermal enerji, hidroelektrik enerjisi, dalga enerjisi, hidrojen enerjsi, nükleer enerji gibi yenilenebilir ve temiz enerji kaynaklar d r. SIRA S ZDE 4 Kyoto Protokolü nün temel hedefi, atmosferdeki sera gaz yo unlu unun iklimi tehdit etmeyecek seviyelerde tutulmas n sa lamakt r. Kyoto Protokolü nün devreye girmesiyle ortaya ç kabilecek de ifliklikler ve taahhütler afla da s ralanm flt r: Sanayileflmifl ülkeler, 1990 daki sal n m oranlar n y llar aras nda % 5 oran nda azaltacaklar n taahhüt etmifllerdir. Endüstri, motorlu tafl tlar ve s tmadan kaynaklanan sera gaz miktar n azaltmaya yönelik mevzuat yeniden düzenlenecektir. Protokole imza atan her ülke, kendi özgün hedeflerini gerçeklefltireceklerini taahhüt etmifllerdir. AB ülkelerinden mevcut sal n m oranlar n % 8, Japonya dan ise % 5 oran nda azaltmas beklenmektedir. Düflük sal n m oran na sahip baz ülkelerden bu oranlar yükseltmelerine izin verilmifltir. Atmosfere at lan metan ve karbondioksit oran n n düflürülmesi için alternatif enerji kaynaklar na yönelinecektir. Termik santralde daha az karbon ç karan sistemler ve teknolojiler devreye girecektir. Fazla yak t tüketen ve karbon üretenden daha fazla vergi al nacakt r. Karbon emisyonu olmayan, nükleer enerji santrallerinin kullan m artacakt r. Fosil yak tlar n kullan m azalt lacakt r. Biyodizel ve biyoetanol gibi biyoyak tlar n kullan m artt r lacakt r. Demir-çelik, çimento, kireç, cam gibi enerji yo un sektörlerde enerji verimlili i çal flmalar art r lacak, at k s dan yararlanma yoluna gidilecektir. Neden AB alternatif enerji kaynaklar na yönelme gere i hissetmifltir? SIRA S ZDE 5 AB, niçin daha fazla yak t tüketenlerden ve karbon üretenlerden daha fazla vergi alma yo luna gitmifltir? SIRA S ZDE 6 Sanayide at k s dan yararlanma nas l gerçeklefltirilir? Avrupa Birli i nin klim De iflikli i Hedefleri AB, Birleflmifl Milletler iklim de iflikli i çerçeve sözleflmesinde Kyoto Protokolü sürecinde yönlendirici ve öncü bir rol oynam flt r. Dünya sera gaz sal n mlar n n % 15 i AB taraf ndan üretilmektedir. Avrupa Birli i 1990 y l na göre emisyon de erlerini % 8 azaltmay hedeflemifltir. Avrupa Birli i, 9 Mart 2007 tarihinde hedeflerinde yapt yeni düzenlemelerle; Yenilenebilir enerji pay n 2010 y l nda % 20 ye ç karmay, Enerji verimlili inde % 20 lik bir iyileflme sa lamay, Ulafl mda 2010 y l için biyoenerji pay n % 10 a ç karmay, Sera gaz emisyonlar n ise 2020 y l na kadar 1990 seviyesine göre % 20 AMAÇLARIMIZ azaltmay AMAÇLARIMIZ hedeflemifltir. AB, % 20 lik emisyon azalt m hedefini tek tarafl olarak belirlemifltir. Uluslararas di er etkin ülkeler bu hedefi yükseltmeleri durumunda AB de hedefini % 30 a K T A P K T A P ç karmay planlamaktad r. TELEV ZYON TELEV ZYON NTERNET NTERNET

19 1. Ünite - Avrupa Birli i ve Türkiye de Çevre ve Enerji Politikalar 11 Kyoto Protokolü ndeki Ortak Yürütme Mekanizmas Bu esneklik mekanizmas na göre, emisyon hedefi belirlemifl bir ülke, emisyon hedefi belirlememifl di er bir ülkede, emisyon azalt c projelere yat r m yaparsa, emisyon azaltma kredisi kazan r ve bu krediler toplam hedeften düflülür. Kyoto Protokolü ndeki Temiz Kalk nma Mekanizmas Bu mekanizmada, emisyon hedefi belirlemifl bir ülke emisyon hedefi belirlememifl az geliflmifl bir ülke ile ifl birli ine giderek, o ülkede sera gaz emisyonlar n azaltamaya yönelik projeler yaparsa sertifikaland r lm fl emisyon kredisi kazan r ve toplam hedeften düflülür. Kyoto Protokolü ndeki Emisyon Ticareti Kyoto Protokolü ne göre geliflmifl ülkeler 2008 ile 2010 y llar aras nda sera gaz emisyonlar n 1990 y l na göre % 5,2 düflürebilmek amac yla demir-çelik, çimento, kâ t, enerji santralleri gibi sanayi kurulufllar na baz s n rlamalar koymufltur. Bu s - n rlamalar AB üye ülkelerinde yürürlü e girmifl olup, sera gaz emisyonlar yüksek olan ülkelerde de uygulanma çal flmalar sürdürülmektedir. Emisyon ticareti mekanizmas ile emisyon hedefi belirlemifl ülkelerin taahhüt ettikleri indirimi tutturmak için, ilave olarak kendi aralar nda emisyon ticareti yapabilmelerine olanak sunulmufltur. Buna göre, sera gaz emisyonunu beklenenden daha fazla düflüren bir ülke, yapt fazladan emisyon indirimini bir di er ülkeye satabilmektedir. Japonya, Kanada, talya, Hollanda, Almanya ve daha birçok geliflmifl ülke emisyon ticareti için bütçeden pay ay rm fllard r. Dünya ülkelerinin karbon emisyonlar göz önüne al nd takdirde, emisyon ticareti konusunda, en önde gelen al c lar, Japonya ve ABD (Kyoto Protokolü nü imzalarsa) dir. En önemli sat c lar ise Rusya, Ukrayna ve baz Do u Avrupa ülkeleridir. AVRUPA B RL NDEK ENERJ POL T KALARI Enerji, Avrupa Birli i nin stratejik öneme sahip konular ndan biridir. AB nin enerji ihtiyac sürekli olarak artmaktad r y llar aras nda birli in enerji ihtiyac % 10 artm flt r y l verilerine göre AB, dünya enerji tüketiminde % 15 lik paya sahiptir. Birlik bugünkü hâliyle dünyan n en büyük enerji ithalatç s durumunda olup, ABD den sonra ikinci en büyük enerji tüketicisidir. Birlik flimdiki durumuyla enerji alan nda % 50 d fla ba ml d r y l nda d fla ba ml l n % 68 lere ç kabilece i beklenmektedir. Enerji konusu Birlik in en eski ortak politika alanlar ndan biridir. Birli in enerji politikas n temelinde birey bulunmaktad r. Avrupa Birli i Enerji Politikas n n Hedefleri Avrupa Birli i nin enerji politikas için afla daki hedefler ortaya konulmufltur: Tüketicilere daha yüksek kalitede kesintisiz ve daha ucuz enerji sa lanmas Rekabet gücü, enerji arz n n güvenli i ve çevrenin korunmas aras nda bir denge sa lamak Toplam enerji tüketiminde kömürün pay n korumak, do algaz n pay n artt rmak Nükleer enerji santralleri için azami güvenlik flartlar sa lamak Yenilenebilir enerji kaynaklar n n pay n artt rmak Birlik, 1997 y l nda imzalanan Amsterdam Anlaflmas ile sürdürülebilir büyüme hedefini ortaya koymufltur. Ekonomik, toplumsal ve kültürel anlamda geliflmenin

20 12 Enerji Tasarrufu sa lanmas ve refah n korunmas amac yla oluflturulan sürdürülebilir büyüme hedefinin önemli unsurlar ndan biri de enerji politikas d r. Birlik, sürdürülebilir büyümeyi gerçeklefltirmek için enerji ile ilgili üç temel politika belirlemifltir: 1. Birlik ekonomisini ve toplumsal refah bozacak enerji s k nt s riskini azaltmak için enerji arz n n güvenli i politikas 2. Toplumsal refah art rmak, endüstrinin rekabet gücünü yükseltmek için enerji maliyetlerini düflürmek amac yla, rekabetçi enerji sistemi politikas 3. Hem enerji üretiminde hem de son kullan m alanlar bak m ndan çevresel dengeleri gözetmek amac yla çevrenin korunmas politikas Enerji Sektöründe ç Pazar n Oluflturulmas na Yönelik Çal flmalar Avrupa komisyonu 13 Mart 2001 de do al gaz ve elektrik piyasalar n n 2005 y l nda tamamen serbestlefltirilmesine yönelik bir önlem paketi önermifltir. Bu pakete göre, do al gaz ve elektrik piyasalar n n rekabete aç lmas, bu kapsamda tüketicilerin tedarikçisini seçebilme özgürlü üne kavuflmas amaçlanm flt r. Rekabete aç lman n önemi: Rekabet bir kamu hizmet politikas ile paralellik hâlinde verimlili in art fl na, yenili e, müflteriler aç s ndan seçme hakk - na, daha düflük fiyata, hizmetin iyileflmesine ve enerji kaynaklar n n daha iyi kullan lmas na yol açacakt r. Yeni bir elektrik iç pazar oluflturulmas : Bununla elektrik üretimi uzun y llar boyunca tekelci üretim ve ulusal pazarlara dayal olmaktan kurtulmufltur. Elektrik iç pazar n oluflturan mevzuatla, rekabetin adil ve fleffaf bir flekilde geliflebilece i asgari koflular oluflturulmaktad r. SIRA S ZDE 7 (Avrupa) Enerji Konseyi: Avrupa Birli i bünyesinde kurulmufl olan ve Birlik in enerji politikalar n n belirlenmesinde aktif rol oynayan bir kurulufltur. Temel amac, Birlik e ve birlik üyesi ülkelere enerji ve enerji kaynaklar konusunda fl k tutmakt r. AB, niçin yeni bir elektrik iç pazar na gereksinim duymufltur? Do al gaz iç pazar oluflturma çal flmalar : Bu çal flmalar elektrik sektöründeki ilkeler çerçevesinde gerçeklefltirilmifltir. Bu ilkelere göre do al gaz pazar n n kademeli olarak rekabete aç lmas hedeflenmifltir. Yeni çerçeve; do- al gaz n depolanmas, iletilmesi, arz edilmesi ve da t m konular nda ortak kurallar getirmektedir. Aral k 1997 de Enerji Konseyi bir do al gaz iç pazar kurulmas n kararlaflt rm flt r. Do al gaz n Birlik teki mevcut pazar pay % 23 olup bunun h zla büyümesi beklenmektedir. Petrol sektörü: Bu sektör Birlik in iç pazar nda çok önemli bir yere sahiptir y l verilerine göre petrolün Birlik teki enerji pay % 38 civar ndad r. Birlik in temel enerji politikas petrolü azaltarak baflka enerji kaynaklar na yönelmektir. Kömür sektörü: Bu sektör Birlik in ilk enerji iç pazar d r y l nda kurulan ve 50 y l boyunca uygulanan bu iç pazar anlaflmas 23 Temmuz 2002 de sona ermifltir. Birlik in elektrik üretiminin % 30 a yak n bölümü kat yak tla sa lanmaktad r. Kat yak t arz n n bol olmas ve fiyatlar n rekabetçi olmas bu yak t n önemini devam ettirmektedir. Birlik, kömür kullan m - n teflvik etmekte ve yurtiçi üretim kapasitesini daha rekabetçi hale getirmeyi hedeflemektedir. Avrupa Birli i nde Alternatif Enerji Çal flmalar Rüzgâr, su,günefl, biyokütle gibi alternatif enerji kaynaklar n n yayg nlaflt r lmas Avrupa Komisyonu nun enerji politikas n n en önemli amaçlar ndan biridir. Bu amaca ba l hedef ve beklentiler flöyle s ralanabilir:

21 1. Ünite - Avrupa Birli i ve Türkiye de Çevre ve Enerji Politikalar 13 Birlik, fosil yak tlardaki d fla ba ml l azaltmak, çevreyi korumak amac yla yenilenebilir enerji kaynaklar na daha çok yönelecektir y l itibar yla alternatif enerjinin toplam enerji tüketimindeki pay n %6 dan %12 ye, 2020 de ise %22 ye ç karmak hedeflenmektedir. Avrupa Birli i nde Enerji Talep Yönetimi ve Enerjinin Rasyonel Kullan m Birlik in enerjide talep yönetimi ve rasyonel kullan m bafll ca dört alanda yürütülmektedir: Yap larda enerjinin rasyonel kullan m, sanayide enerjinin rasyonel kullan m, ulafl mda enerjinin rasyonel kullan m, yeni kojenerasyon santralleri. 1. Yap larda enerjinin rasyonel kullan m ile binalarda enerji etkinli inin art - r lmas amaçlanm flt r. Birçok üye ülkedeki yap larda, enerjinin etkin kullan m nda baflar sa lanamad belirtilmektedir. Bu nedenle enerji talebindeki büyümeyi yavafllatacak yasal bir çerçeve oluflturmak için baz programlar haz rlanm flt r. 2. Sanayide enerjinin rasyonel kullan m alan nda en önemli bafll k olarak elektrik motorlar ortaya konulmufltur. Enerji etkin motor teknolojilerinin devreye girmesiyle ciddi boyutta enerji tasarrufu ortaya ç kabilece i kaydedilmektedir. 3. Ulafl mda enerjinin rasyonel kullan m alan nda iki önemli politika ortaya konulmufltur. Bunlardan birisi temiz kentsel ulafl m, di eri ise ulafl m altyap s nda ücretlendirme ve vergilendirme politikas d r. 4. Yeni kojenerasyon santralleri ile %10 civar nda yak t tasarrufu sa lanaca öngörülmektedir. Is n n ve elektrik enerjisinin bir arada üretildi i, böylece verimin de yüksek oldu u kojenerasyon santralleri, enerji arz n n güvenceye al nmas ve iklim de iflikli ine karfl mücadele edilmesine iliflkin birlik politikas na da uygundur. TÜRK YE DEK ENERJ POL T KALARI Ülkemizdeki enerji politikalar n n geliflimi de çevre politikalar nda oldu u gibi AB ye uyum sürecine paralel olarak gerçekleflmifltir. Türkiye nin enerji tüketiminin yar ya yak n petrole dayal kaynaklardan karfl lanmaktad r. Bu durum ülkemiz için önemli bir yük ve risk kayna d r. flletme ve maliyet aç s ndan bak ld nda kömüre dayal termik santrallerin düflük verimli oldu u söylenebilir. Türkiye nin AB nin enerji politikas na uyumlu olarak enerji kaynaklar n çeflitlendirmesi ve kalitesini artt rmas son derece önemlidir. Türkiye enerji konusunda kilit bir role sahip olup önemli bir hidroelektrik enerji üreticisidir. Türkiye deki bafll ca hidroelektrik santralleri hangilerdir? Enerjide Türkiye nin Bölgesel Rolü Ülkemizin stratejik konumu, Türkiye yi, Avrupa ya petrol ve do al gaz tafl mas için bir geçifl ülkesi durumuna getirmifltir. Türkiye, enerji ba lant altyap lar nda, yat r m yap lmas n teflvik etmeye yönelik faaliyetlerin yan s ra Balkan enerji ba lant l görev gücü gibi enerji ba lant lar n gelifltiren faaliyetlerde de yer alm flt r. Türkiye, ayr ca Karadeniz Bölgesel Enerji Merkezi nin de aktif bir üyesidir. Bu merkez enerji politikalar gelifltirilmesi, yat r mlar n teflvik edilmesi gibi faaliyetler yürütmektedir. Türkiye, Kafkasya ve Orta Asya Cumhuriyetleri ile AB nin ifl birli i konusunda da önemli bir role sahiptir. 8 SIRA S ZDE

22 14 Enerji Tasarrufu Türkiye de Enerji Mevzuat n n Avrupa Birli i Mevzuat ile Uyumu Türkiye de enerji ile ilgili düzenlemelerin AB mevzuat na uyumunu de erlendirebilmek için her y l yay mlanan ilerleme raporlar na bakmak yeterli olacakt r. Bu bölümün sonunda Avrupa Komisyonu taraf ndan haz rlanan Türkiye ye yönelik 2008 y l ilerleme raporunun enerji bafll ndaki baz noktalara yer verilmifltir. Türkiye nin AB enerji mevzuat na uyum konusundaki yükümlülükleri ile ilgili geliflmeler, Kat l m Ortakl Belgesi (KOB) raporlar nda yer almaktad r. Nisan 2003 te aç klanan gözden geçirilmifl KOB a göre çevre alan nda Türkiye nin AB ortak enerji politikas na uyum konusundaki yükümlülükleri s ralanm flt r: Enerji Toplulu u Antlaflmas na olas üyelik amac da dikkate al narak gaz ve elektrik iç piyasas ile elektri in s n r ötesi ticaretine iliflkin müktesebata uyumun ve ilgili uygulamalar n sürdürülmesi Do al gaz iletiminde adil ve ayr m gözetmeyen kurallar n uygulanmas n n sa lanmas Çeflitli düzenleyici otoritelerin kapasitelerinin gelifltirilmesine devam edilmesi ve ba ms zl klar n n sa lanmas Enerji verimlili i alan nda uyuma devam edilmesi ve idari kapasitenin güçlendirilmesi Yüksek verimli kojenerasyonun teflvik edilmesi; uygun ve iddial hedefler ile teflviklerin belirlenmesi dâhil olmak üzere ulaflt rma, elektrik, s tma/so- utma alanlar nda yenilenebilir enerji kullan m n n gelifltirilmesi Kullan lm fl Yak t ve Radyoaktif At k Yönetimi Güvenli i Birleflik Sözleflmesi ne kat l nmas Türkiye nin AB enerji mevzuat na uyum konusunda, 2008 de aç klanan ilerleme raporunda yer alan noktalar ise baz bafll klar hâlinde afla da verilmifltir: Arz güvenli i alan nda s n rl ilerleme sa lanm flt r. Arz güvenli ini güçlendirmeyi ve enerji altyap s yat r mlar n h zland rmay hedefleyen bir mevzuat paketi kabul edilmifltir. Yeni kanuna göre devlet gerekli durumlarda özel sektörün yan nda elektrik üretimi yapabilir. Petrol stoklar n n AB yöntemi ile hesaplanmas n uyumlaflt rmaya yönelik bir geliflme kaydedilmifltir. ç enerji piyasas alan nda bir miktar ilerlemeden söz edilebilir. Kendi kendine elektrik üretenlerin elektrik piyasas na satabilecekleri elektrik oran %30 dan %50 ye yükseltilmifltir. Kay t d fl elektrik kullan m ve elektrik kayb %15 oran na düflürülmüfl olmakla birlikte, AB ortalamas n n yaklafl k iki kat d r. Elektrik ve do al gaz piyasalar nda rekabet s n rl d r. Enerji verimlili i alan nda bir miktar ilerleme olmufltur. Enerji verimlili i ve yenilenebilir enerji alan nda ulusal hedefler belirlenmemifltir. Yenilenebilir enerji kanununda yap lan de ifliklikle ek teflvikler getirilmifltir. Enerji Piyasas Düzenleme Kurumu (EPDK) yenilenebilir enerji üretim tesislerinin flebekeye ba lanmas için uyulacak kriterleri yay mlam flt r. Nükleer enerji ve radyasyondan korunma alanlar nda, nükleer santrallerin kurulmas ve iflletilmesi, enerjinin sat fl alan nda bir çerçeve kanun kabul edilmifltir. Bu, Türkiye nin enerji politikas nda önemli bir de ifliklik anlam - na gelmektedir. Türkiye, Kullan lm fl Yak t Yönetimi ve Radyoaktif At k Yönetimi Güvenli i Birleflik Sözleflmesi ne henüz taraf olmam flt r. Sonuç olarak Enerji alan nda, ancak bir miktar düzensiz ilerleme kaydedilmifltir. Elektrik ve do al gaz piyasas çerçeve kanunlar n n kabulünden y l-

T.C. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 2485 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 1456 ENERJ TASARRUFU

T.C. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 2485 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 1456 ENERJ TASARRUFU T.C. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 2485 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 1456 ENERJ TASARRUFU Yazarlar Prof.Dr. Hikmet KARAKOÇ (Ünite 1, 5) Prof.Dr. Mustafa fienyel (Ünite 2) Doç.Dr. Engin TIRAfi (Ünite

Detaylı

Dr. Osman DEM RC * *Özellefltirme daresi Baflkan Yard mc s

Dr. Osman DEM RC * *Özellefltirme daresi Baflkan Yard mc s Elektrik Da t m Sektörü Özellefltirmesi 125 Elektrik Da t m Sektörü Özellefltirmesi Dr. Osman DEM RC * 03.03.2001 tarihinde yay mlanan 4628 say l Elektrik Piyasas Kanunu ile elektri in yeterli, kaliteli,

Detaylı

ÇEVRE ve ORMAN BAKANLIĞI ĞİŞİKLİĞİ

ÇEVRE ve ORMAN BAKANLIĞI ĞİŞİKLİĞİ ÇEVRE ve ORMAN BAKANLIĞI İKLİM M DEĞİŞİ ĞİŞİKLİĞİ ve ENERJİ Sedat KADIOĞLU Müsteşar Yardımcısı 22 Ekim 2009,İzmir BİRLEŞMİŞ MİLLETLER İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ İklim Değişikli ikliği Çerçeve

Detaylı

ÜN TE V SOSYAL TUR ZM

ÜN TE V SOSYAL TUR ZM ÜN TE V SOSYAL TUR ZM Bu ünitede turizmin çeflitlerinden biri olan sosyal turizmi daha ayr nt l bir flekilde ö renip, ülkemizdeki sosyal turizmin geliflimi hakk nda bilgiler edinece iz. Ç NDEK LER A. S

Detaylı

3 9 12 13 14 29 2 5 Tablo-2: Kat l m Öncesi Mali Yard m Kapsam nda Uygulanan Hibe Programlar (devam ) Tablo-2: Kat l m Öncesi Mali Yard m Kapsam nda Uygulanan Hibe Programlar (devam ) Tablo-4:

Detaylı

Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i. 3. Ödemeler Dengesi

Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i. 3. Ödemeler Dengesi Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i 3. Ödemeler Dengesi 2003 y l nda 8.037 milyon dolar olan cari ifllemler aç, 2004 y l nda % 91,7 artarak 15.410 milyon dolara yükselmifltir. Cari ifllemler aç ndaki bu

Detaylı

önce çocuklar Türkiye için Önce Çocuklar önemlidir

önce çocuklar Türkiye için Önce Çocuklar önemlidir önce çocuklar Türkiye için Önce Çocuklar önemlidir 2002 May s ay nda yap lan Birleflmifl Milletler Çocuk Özel Oturumu öncesinde tüm dünyada gerçeklefltirilen Çocuklar çin Evet Deyin kampanyas na Türkiye

Detaylı

ÖZEL BÖLÜM I KOJENERASYON. TÜRKOTED İltekno Topkapı Endüstri ST ELEKTRİK-ENERJİ I NİSAN 2016

ÖZEL BÖLÜM I KOJENERASYON. TÜRKOTED İltekno Topkapı Endüstri ST ELEKTRİK-ENERJİ I NİSAN 2016 TÜRKOTED İltekno Topkapı Endüstri 102 Hibrit Sistemlerle En Yüksek Verimlilik Hedefleniyor Derya Sakallıoğlu Yenilenebilir enerji kaynakları ile birlikte kullanılan kojenerasyon sistemleri, hibrit kojenerasyon

Detaylı

ULAfiTIRMA S STEMLER

ULAfiTIRMA S STEMLER T.C. ANADOLU ÜN VERS TES YAYINI NO: 2505 AÇIKÖ RET M FAKÜLTES YAYINI NO: 1476 ULAfiTIRMA S STEMLER Yazarlar Yrd.Doç.Dr. Ergün KAYA (Ünite 1) Ö r.gör. Erkin KARADAYI (Ünite 2) Yrd.Doç.Dr. Meserret NALÇAKAN

Detaylı

2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL

2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL 2007 YILI VE ÖNCES TAR H BASKILI HAYVANCILIK B LG S DERS K TABINA L fik N DO RU YANLIfi CETVEL NOT: Düzeltmeler bold (koyu renk) olarak yaz lm flt r. YANLIfi DO RU 1. Ünite 1, Sayfa 3 3. DÜNYA HAYVAN POPULASYONU

Detaylı

Tablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri

Tablo 2.1. Denetim Türleri. 2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri 2 DENET M TÜRLER 2.DENET M TÜRLER Denetim türleri de iflik ölçütler alt nda s n fland r labilmektedir. En yayg n s n fland rma, denetimi kimin yapt na ve denetim sonunda elde edilmek istenen faydaya (denetim

Detaylı

Binalarda Enerji Verimliliği ve AB Ülkelerinde Yapılan Yeni Çalışmalar

Binalarda Enerji Verimliliği ve AB Ülkelerinde Yapılan Yeni Çalışmalar Binalarda Enerji Verimliliği ve AB Ülkelerinde Yapılan Yeni Çalışmalar Mak.Y.Müh. Nuri ERTOKAT Türkiye Gazbeton Üreticileri Birliği Yönetim Kurulu Üyesi Çalışmamızın isminden de anlaşılacağı gibi Avrupa

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu No. 13 Mülklerin Vergilendirilmesi için Toplu De erleme

Uluslararas De erleme K lavuz Notu No. 13 Mülklerin Vergilendirilmesi için Toplu De erleme Uluslararas De erleme K lavuz Notu No. 13 Mülklerin Vergilendirilmesi için Toplu De erleme 1.0. Girifl 1.1. Bu K lavuz Notunun amac ; Uluslararas De erleme Standartlar Komitesine (UDSK) üye tüm ülkelerde,

Detaylı

TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*)

TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*) TÜRK YE B L MSEL VE TEKNOLOJ K ARAfiTIRMA KURUMU DESTEK PROGRAMLARI BAfiKANLIKLARI KURULUfi, GÖREV, YETK VE ÇALIfiMA ESASLARINA L fik N YÖNETMEL K (*) Amaç ve Kapsam Madde 1- Bu Yönetmelik, Türkiye Bilimsel

Detaylı

T.C. ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI. TÜRKİYE NİN EN TEMİZ KENTİ PROJESİ İLE İLGİLİ USUL ve ESASLAR

T.C. ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI. TÜRKİYE NİN EN TEMİZ KENTİ PROJESİ İLE İLGİLİ USUL ve ESASLAR T.C. ÇEVRE ve ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI TÜRKİYE NİN EN TEMİZ KENTİ PROJESİ İLE İLGİLİ USUL ve ESASLAR PROJENİN ADI : Temiz Kentim YarıĢması PROJENİN HEDEFİ : Ġçinde bulunduğumuz yüzyıl; hızlı nüfus artıģı,

Detaylı

Belediyelerde e-arfliv Uygulamalar ile Dijitallefltirme Çal flmalar nda zlenmesi Gereken Yol Haritas

Belediyelerde e-arfliv Uygulamalar ile Dijitallefltirme Çal flmalar nda zlenmesi Gereken Yol Haritas Belediyelerde e-arfliv Uygulamalar ile Dijitallefltirme Çal flmalar nda zlenmesi Gereken Yol Haritas Uzman Zeynep Akdo an Ankara Üniversitesi, Türkiye, zsen@ankara.edu.tr, Prof. Dr. Fahrettin Özdemirci

Detaylı

KÖMÜRÜN GÖRÜNÜMÜ, Mehmet GÜLER Maden Mühendisleri Odas Yönetim Kurulu Üyesi

KÖMÜRÜN GÖRÜNÜMÜ, Mehmet GÜLER Maden Mühendisleri Odas Yönetim Kurulu Üyesi DÜNYADA VE TÜRK YEDE ENERJ VE KÖMÜRÜN GÖRÜNÜMÜ, PROJEKS YONLAR VE EM SYONLAR Mehmet GÜLER Maden Mühendisleri Odas Yönetim Kurulu Üyesi Dünya Dünya Kömür Rezervi Bölge Görünür Ç kar labilir Rezervler (Milyon

Detaylı

ORTA VADELİ MALİ PLAN (2012-2014)

ORTA VADELİ MALİ PLAN (2012-2014) GİRİŞ ORTA VADELİ MALİ PLAN (2012-2014) 2012-2014 dönemi Orta Vadeli Mali Planı, Orta Vadeli Programla uyumlu olmak üzere gelecek üç yıla ilişkin merkezi yönetim bütçesi toplam gelir ve gider tahminleriyle

Detaylı

Mehmet TOMBAKO LU* * Hacettepe Üniversitesi, Nükleer Enerji Mühendisli i Bölümü

Mehmet TOMBAKO LU* * Hacettepe Üniversitesi, Nükleer Enerji Mühendisli i Bölümü Nükleer Santrallerde Enerji Üretimi ve Personel E itimi Mehmet TOMBAKO LU* Girifl Sürdürülebilir kalk nman n temel bileflenlerinden en önemlisinin enerji oldu unu söylemek abart l olmaz kan s nday m. Küreselleflen

Detaylı

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar

Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Merkezi Sterilizasyon Ünitesinde Hizmet çi E itim Uygulamalar Hmfl. Sevgili GÜREL Emekli, Ac badem Sa l k Grubu Ac badem Hastanesi, Merkezi Sterilizasyon Ünitesi, STANBUL e-posta: sgurkan@asg.com.tr H

Detaylı

AB ve sosyal politika: giri. Oturum 1: Roma dan Lizbon a

AB ve sosyal politika: giri. Oturum 1: Roma dan Lizbon a AB ve sosyal politika: giri Oturum 1: Roma dan Lizbon a AB entegrasyonu Gönüllü süreç Ba ms z Devletler ortak politikalar tasarlamak ve uygulamak amac yla uluslarüstü yap lara Uluslararas Antla malar yoluyla

Detaylı

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz?

CO RAFYA GRAF KLER. Y llar Bu grafikteki bilgilere dayanarak afla daki sonuçlardan hangisine ulafl lamaz? CO RAFYA GRAF KLER ÖRNEK 1 : Afla daki grafikte, y llara göre, Türkiye'nin yafl üzerindeki toplam nufusu ile bu nüfus içindeki okuryazar kad n ve erkek say lar gösterilmifltir. Bin kifli 5. 5.. 35. 3.

Detaylı

Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i

Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i Türkiye Odalar ve Borsalar Birli i Seçilmifl sanayi maddelerinden ham petrol üretimi % 4,2 lik düflüflle 2.375 bin tondan 2.276 bin tona, tafl kömürü üretimi % 5,2 lik düflüflle 2.998 bin tondan 2.843

Detaylı

AB Mevzuatının Uygulanmasına Yönelik Teknik Desteğin Müzakere Edilmesi

AB Mevzuatının Uygulanmasına Yönelik Teknik Desteğin Müzakere Edilmesi Genel DEA Eğitimi 6 8 Temmuz 2009 EuropeAid/125317/D/SER/TR Oturum 10-B AB ye Uyum Sürecinde DEA nin Önemi AB ye Uyum Sürecinde DEA nın Avantajları Mevcut mevzuatın revize edilmesine yönelik opsiyonlar

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİDE EĞİTİM

YENİLENEBİLİR ENERJİDE EĞİTİM YENİLENEBİLİR ENERJİDE EĞİTİM Enerjinin Önemi Enerji, Dünyamızın en önemli ihtiyaçlarından biridir. Türkiye nin son otuz yılda enerji talebi yıllık ortalama %8 artış göstermiştir.ülkemiz elektrik enerjisinin

Detaylı

NSAN KAYNAKLARI NSAN KAYNAKLARI 2009 YILI ODA FAAL YET RAPORU

NSAN KAYNAKLARI NSAN KAYNAKLARI 2009 YILI ODA FAAL YET RAPORU NSAN KAYNAKLARI NSAN KAYNAKLARI 2009 YILI ODA FAAL YET RAPORU 36 nsan Kaynaklar SMMMO Kurumsallaflma çal flmalar çerçevesinde; 2008 y l nda nsan Kaynaklar Birimi oluflturulmufltur. nsan Kaynaklar Biriminin

Detaylı

Ulusal Uzman Havuzu. Kimyasal Madde Tasarrufu Enerji Tasarrufu. Kapasite Gelifltirme

Ulusal Uzman Havuzu. Kimyasal Madde Tasarrufu Enerji Tasarrufu. Kapasite Gelifltirme Ulusal Uzman Havuzu 750.000 m 3 Su Tasarrufu BURSA Rekabet Gücü Kimyasal Madde Tasarrufu Enerji Tasarrufu Kapasite Gelifltirme KAYSER ANKARA N DE ADANA 6 F RMA Kurumsal maj 68 Uzmana E itim kat l mc l

Detaylı

MALAT SANAY N N TEMEL GÖSTERGELER AÇISINDAN YAPISAL ANAL Z

MALAT SANAY N N TEMEL GÖSTERGELER AÇISINDAN YAPISAL ANAL Z MALAT SANAY N N TEMEL GÖSTERGELER AÇISINDAN YAPISAL ANAL Z Nisan 2010 ISBN 978-9944-60-631-8 1. Bask, 1000 Adet Nisan 2010 stanbul stanbul Sanayi Odas Yay nlar No: 2010/5 Araflt rma fiubesi Meflrutiyet

Detaylı

STRATEJ K V ZYON BELGES

STRATEJ K V ZYON BELGES STRATEJ K V ZYON BELGES BEYAZ K TAP S UNUfi Sivil toplum; demokrasi, insan haklar ve hukuk devleti kavramlar n n yerleflmesiyle ilgili taleplerden ekonomiyle ilgili endiflelere kadar sosyal yaflama dair

Detaylı

Isı Yalıtımı ve Binalarda Enerji Kimlik Belgesi - Bims, Pomza, Bimsblok ve Türevleri Salı, 01 Mayıs 2012 07:44 -

Isı Yalıtımı ve Binalarda Enerji Kimlik Belgesi - Bims, Pomza, Bimsblok ve Türevleri Salı, 01 Mayıs 2012 07:44 - ISI YALITIMI ve BİNALARDA ENERJİ KİMLİK BELGESİ Ülkemiz, enerji tüketiminde, birim ürün ve hizmette gelişmiş ülkelere göre (Batı Avrupa ya göre 2 kat, Japonya ya göre 4 kat) fazla enerji tüketmektedir.

Detaylı

MESLEK MENSUBU KURUMLAfiMA PROJES YOL HAR TASI

MESLEK MENSUBU KURUMLAfiMA PROJES YOL HAR TASI MESLEK MENSUBU KURUMLAfiMA PROJES YOL HAR TASI 33 34 1 Projenin Tan t m ve Proje Kat l mc Baflvurusu SMMMO Yönetim Kurulu nca onaylanan SMMMO Meslek Mensubu Kurumsallaflma Projesi Fizibilitesi Ve Yol Haritas

Detaylı

LAÇ ENDÜSTR S fiverenler SEND KASI

LAÇ ENDÜSTR S fiverenler SEND KASI LAÇ ENDÜSTR S fiverenler SEND KASI Önsöz N üfusun artmas ve yafllanmas, yeni ve pahal tedavi yöntemlerinin gelifltirilmesi, sa l k hizmetlerinin yayg nlaflmas nedenleriyle tüm dünyada sa l k harcamalar

Detaylı

YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI ENGELLİLER DANIŞMA VE KOORDİNASYON YÖNETMELİĞİ (1) BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI ENGELLİLER DANIŞMA VE KOORDİNASYON YÖNETMELİĞİ (1) BİRİNCİ BÖLÜM. Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI ENGELLİLER DANIŞMA VE KOORDİNASYON YÖNETMELİĞİ (1) BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (Değişik:RG-14/2/2014-28913) (1) Bu Yönetmeliğin amacı; yükseköğrenim

Detaylı

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi

Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi K lavuz Notlar Uluslararas De erleme K lavuz Notu, No.11 De erlemelerin Gözden Geçirilmesi 1.0 Girifl 1.1 Bir de erlemenin gözden geçirilmesi, tarafs z bir hüküm ile bir De erleme Uzman n n çal flmas n

Detaylı

AVRUPA BİRLİĞİ BAKANLIĞI

AVRUPA BİRLİĞİ BAKANLIĞI AVRUPA BİRLİĞİ BAKANLIĞI AVRUPA BİRLİĞİ ve ÇEVRE Avrupa Birliği Bakanlığı Sunum İçeriği AB ve Çevre- Temel ilkeler AB ve İklim Değişikliği AB ve Su Kalitesi AB ve Atık Geri Dönüşümü Müzakere sürecinde

Detaylı

2008 1. Çeyrek Finansal Sonuçlar. Konsolide Olmayan Veriler

2008 1. Çeyrek Finansal Sonuçlar. Konsolide Olmayan Veriler 2008 1. Çeyrek Finansal Sonuçlar Konsolide Olmayan Veriler Rakamlarla Halkbank 70 y l Kooperatif ve KOB kredilerinde 70 y ll k tecrübe ve genifl müflteri taban Halkbank n rekabette kuvvetli yönleridir.

Detaylı

Gümrük Müsteşarlığının görevlerini daha etkin ve verimli yerine getirmesini sağlayacak şekilde idari kapasitesinin arttırılması

Gümrük Müsteşarlığının görevlerini daha etkin ve verimli yerine getirmesini sağlayacak şekilde idari kapasitesinin arttırılması ÇIKARILMASINDA YARAR GÖRÜLEN YASAL DÜZENLEMELER (KANUN) I. 2007-2008 YASAMA DÖNEMĐNDE (01/10/2007-30/09/2008) ÇIKARILMASINDA YARAR GÖRÜLEN YASAL DÜZENLEMELER Çıkarılacak Yasal Adı 29.0007.1.01 Tasfiye

Detaylı

Kocaeli Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi. 4. Bas

Kocaeli Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi. 4. Bas 1 Prof. Dr. Yunus Kishal Kocaeli Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Ö retim Üyesi Tekdüzen Hesap Sistemi ve Çözümlü Muhasebe Problemleri 4. Bas Tekdüzen Muhasebe Sistemi Uygulama Tebli leri

Detaylı

H. Atilla ÖZGENER* Afla daki ikinci tabloda ise Türkiye elektrik üretiminde yerli kaynakl ve ithal kaynakl üretim yüzdeleri sunulmufltur.

H. Atilla ÖZGENER* Afla daki ikinci tabloda ise Türkiye elektrik üretiminde yerli kaynakl ve ithal kaynakl üretim yüzdeleri sunulmufltur. Mevcut Kaynaklar Kullan lmas na Ra men 2020 li Y llarda Türkiye de Elektrik Enerjisi Aç Olabilir mi? H. Atilla ÖZGENER* I. Türkiye nin Elektrik Enerjisi Durumunun Saptanmas Türkiye nin elektrik enerjisi

Detaylı

Esneklik Düzenekleri

Esneklik Düzenekleri Esneklik Düzenekleri ve Gönüllü Karbon Piyasaları Dr. Oğuz CAN İstanbul Enerji A.Ş. Etüt ve Proje Müdürü 14.12.2006 Esneklik Düzenekleri Kyoto Protokolünde belirlenen I. Taahhüt dönemi olan 2008-2012 yıllıarında

Detaylı

Prof. Dr. Neslihan OKAKIN

Prof. Dr. Neslihan OKAKIN I Prof. Dr. Neslihan OKAKIN Marmara Üniversitesi..B.F. Çal flma Ekonomisi ve Endüstri liflkileri Bölümü Yönetim ve Çal flma Psikolojisi Anabilim Dal Ç a l fl m a Y a fl a m n d a nsan Kaynaklar Yönetimi

Detaylı

BİNALARDA ENERJİ PERFORMANSI YÖNETMELİĞİ Bayındırlık ve İskan Bakanlığı

BİNALARDA ENERJİ PERFORMANSI YÖNETMELİĞİ Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Yayınlanma tarihi: 05.12.2008 Yürürlüğe girme tarihi: 05.12.2009 Vorlage 1 09/2006 Viessmann Werke Kapsam Mevcut ve yeni yapılacak konut, ticari ve hizmet amaçlı kullanılan

Detaylı

KÜRESEL ISINMA, MEDYA ve ENERJİ POLİTİKALARI. Özgür Gürbüz İklim Değişikliği İçin Sivil Toplum Kuruluşları Adana Buluşması 20 Aralık 2006

KÜRESEL ISINMA, MEDYA ve ENERJİ POLİTİKALARI. Özgür Gürbüz İklim Değişikliği İçin Sivil Toplum Kuruluşları Adana Buluşması 20 Aralık 2006 KÜRESEL ISINMA, MEDYA ve ENERJİ POLİTİKALARI Özgür Gürbüz İklim Değişikliği İçin Sivil Toplum Kuruluşları Adana 20 Aralık 2006 Küresel ısınma Hollywod için yazılmış,eğlenceli bir felaket senaryosu mu?

Detaylı

kitap Bireysel fl Hukuku fl Hukuku (Genel Esaslar-Bireysel fl Hukuku)

kitap Bireysel fl Hukuku fl Hukuku (Genel Esaslar-Bireysel fl Hukuku) kitap Bireysel fl Hukuku Prof. Dr. Öner Eyrenci, Porf. Dr. Savafl Taflkent ve Prof. Dr. Devrim Ulucan n birlikte haz rlad klar Bireysel fl Hukuku isimli kitab n ikinci bas s fiubat ay nda Legal Yay nevi

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN. İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları

Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN. İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları I Yrd. Doç. Dr. Olcay Bige AŞKUN İşletme Yönetimi Öğretim ve Eğitiminde Örnek Olaylar ile Yazınsal Kurguları II Yay n No : 2056 Hukuk Dizisi : 289 1. Bas Kas m 2008 - STANBUL ISBN 978-975 - 295-953 - 8

Detaylı

.. 95. Çeviren: Dr. Almagül sina

.. 95. Çeviren: Dr. Almagül sina .. 95 Türkiye ile Kazakistan: Karfl l kl Kazan mlara Dayal Bir flbirli i Bektas Mukhamejanov * Çeviren: Dr. Almagül sina Kazakistan ba ms zl n kazand ndan itibaren, d fl politika stratejisinde çok yönlü

Detaylı

2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme

2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme 2. Projelerle bütçe formatlar n bütünlefltirme Proje bütçesi haz rlarken dikkat edilmesi gereken üç aflama vard r. Bu aflamalar flunlard r: Kaynak belirleme ve bütçe tasla n n haz rlanmas Piyasa araflt

Detaylı

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU OCAK 2015 Ocak 2015 A. PETROL PİYASASI : 1. Ocak Ayında Uluslararası Piyasalarda ve Türkiye de Ürün Fiyatlarının Seyri 1.1.

Detaylı

YÜZBİN ÇATI PROJESİ DURUM RAPORU NEDEN ÇATI

YÜZBİN ÇATI PROJESİ DURUM RAPORU NEDEN ÇATI YÜZBİN ÇATI PROJESİ DURUM RAPORU NEDEN ÇATI Enerji arz güvenliğine küçük küçük ama toplamda en büyük katkıyı sağlayacak bir çözümdür. Çaılarımız boş ve kullanılmıyor. Ülkemizde 8.000.000 konut çatısı ve

Detaylı

PORTFÖY ÜRETİM ŞİRKETLERİNİN OLUŞTURULMASI VE ELEKTRİK ÜRETİM ANONİM ŞİRKETİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI. Sefer BÜTÜN. EÜAŞ Genel Müdürü ÖZET:

PORTFÖY ÜRETİM ŞİRKETLERİNİN OLUŞTURULMASI VE ELEKTRİK ÜRETİM ANONİM ŞİRKETİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI. Sefer BÜTÜN. EÜAŞ Genel Müdürü ÖZET: PORTFÖY ÜRETİM ŞİRKETLERİNİN OLUŞTURULMASI VE ELEKTRİK ÜRETİM ANONİM ŞİRKETİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI Sefer BÜTÜN EÜAŞ Genel Müdürü ÖZET: Mülkiyeti kamuya ait işletme hakları özel sektöre devredilmemiş

Detaylı

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU

PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU PETROL VE LPG PİYASASI FİYATLANDIRMA RAPORU ŞUBAT 2016 Şubat 2016 A. PETROL PİYASASI 1. Şubat Ayında Uluslararası Piyasalarda ve Türkiye de Ürün Fiyatlarının Seyri 1.1.

Detaylı

I. EIPA Lüksemburg ile İşbirliği Kapsamında 2010 Yılında Gerçekleştirilen Faaliyetler

I. EIPA Lüksemburg ile İşbirliği Kapsamında 2010 Yılında Gerçekleştirilen Faaliyetler I. EIPA Lüksemburg ile İşbirliği Kapsamında 2010 Yılında Gerçekleştirilen Faaliyetler 1. AB Hukuku ve Tercüman ve Çevirmenler için Metotlar Eğitimi (Ankara, 8-9 Haziran 2010) EIPA tarafından çeşitli kamu

Detaylı

YEM Ödülleri 2008 YEM M MARIN LK YAPISI ÖDÜLÜ ALTIN ÇEKÜL YAPI ÜRÜN ÖDÜLÜ YEM MEDYA ONUR ÖDÜLÜ YEM M MAR TASARIM ÖDÜLLER www.yemodul.com YEM Ödülleri 2008 YEM M MARIN LK YAPISI ÖDÜLÜ ALTIN ÇEKÜL YAPI ÜRÜN

Detaylı

DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog

DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog DEĞERLENDİRME NOTU: Mehmet Buğra AHLATCI Mevlana Kalkınma Ajansı, Araştırma Etüt ve Planlama Birimi Uzmanı, Sosyolog KONYA KARAMAN BÖLGESİ BOŞANMA ANALİZİ 22.07.2014 Tarihsel sürece bakıldığında kalkınma,

Detaylı

İÇİNDEKİLER. Çevre Eğitiminin Günümüzde Değişen Yüzü: Sürdürülebilir Yaşam Eğitimi

İÇİNDEKİLER. Çevre Eğitiminin Günümüzde Değişen Yüzü: Sürdürülebilir Yaşam Eğitimi İÇİNDEKİLER 1. bölüm Çevre Eğitiminin Günümüzde Değişen Yüzü: Sürdürülebilir Yaşam Eğitimi 1. Çevre Bozulması ve Çevre Eğitiminin Doğuşu... 1 2. Çevre Eğitiminin Anlamı, Amacı, Kapsamı ve İşlevi... 3 3.

Detaylı

Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü 07.03.2012 06:18

Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü 07.03.2012 06:18 http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/03/201203... 1 of 5 6 Mart 2012 SALI Resmî Gazete Sayı : 28225 Atatürk Üniversitesinden: YÖNETMELİK ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ ASTROFİZİK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

Detaylı

30 > 35. nsan Kaynaklar. > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu

30 > 35. nsan Kaynaklar. > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu 30 > 35 nsan Kaynaklar > nsan Kaynaklar Yönetimi > Personel E itimleri > Personel Otomasyonu > nsan Kaynaklar Personele Göre fl De il, fle Göre Personel. stanbul Büyükflehir Belediyesi, Personele Göre

Detaylı

Bu nedenle çevre ve kalkınma konuları birlikte, dengeli ve sürdürülebilir bir şekilde ele alınmalıdır.

Bu nedenle çevre ve kalkınma konuları birlikte, dengeli ve sürdürülebilir bir şekilde ele alınmalıdır. 1992 yılına gelindiğinde çevresel endişelerin sürmekte olduğu ve daha geniş kapsamlı bir çalışma gereği ortaya çıkmıştır. En önemli tespit; Çevreye rağmen kalkınmanın sağlanamayacağı, kalkınmanın ihmal

Detaylı

SOSYAL POLİTİKALAR VE ÇALIŞMA HAYATI

SOSYAL POLİTİKALAR VE ÇALIŞMA HAYATI 64.HÜKÜMET PROGRAMI YILI EYLEM PLANINDA BAKANLIĞIMIZIN İLGİLİ 3 Ay İçerisinde Gerçekleştirilecek Reformlar TEMEL HAK VE HÜRRİYETLER Roman Başbakanlık Aile ve Sosyal 7 Başta eğitim, istihdam ve iskân sorunları

Detaylı

40 yard mc olur, önlemeye yard mc olur. engellenmesine sa layarak Binalarda ba ms z birimleri birbirinden ay ran dö emelere, duvarlara, , çat s na Binan n Enerji Kimlik Belgesi var m? (Bu belge, s tma,

Detaylı

RAY S GORTA A.. DENET MDEN SORUMLU KOM TE YÖNERGES

RAY S GORTA A.. DENET MDEN SORUMLU KOM TE YÖNERGES EK I RAY S GORTA A.. DENET MDEN SORUMLU KOM TE YÖNERGES 1.AMAÇ VE DAYANAK Ray Sigorta A. nin ( irket ),Denetimden Sorumlu Komite Yönergesi ( Yönerge ), Sermaye Piyasas Kurulu nun Seri: X, No: 22 Sermaye

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ VE ENERJİ VERİMLİLİĞİ

YENİLENEBİLİR ENERJİ VE ENERJİ VERİMLİLİĞİ YENİLENEBİLİR ENERJİ VE ENERJİ VERİMLİLİĞİ ENERJİ Enerji, bir cisim ya da sistemin iş yapabilme yeteneğidir HİÇ DÜŞÜNDÜNÜZ MÜ, DÜNYADA ENERJİ OLMASA KULLANDIĞIMIZ BÜTÜN ALETLER NASIL ÇALIŞIRDI? O HALDE

Detaylı

G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl

G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl 220 ÇEfi TL ADLARLA ÖDENEN C RO PR MLER N N VERG SEL BOYUTLARI Fatih GÜNDÜZ* I-G R fi G ünümüzde bir çok firma sat fllar n artt rmak amac yla çeflitli adlar (Sat fl Primi,Has lat Primi, Y l Sonu skontosu)

Detaylı

2010-2013 İZMİR BÖLGE PLANI İLÇE LANSMAN SÜRECİ KINIK SONUÇ RAPORU

2010-2013 İZMİR BÖLGE PLANI İLÇE LANSMAN SÜRECİ KINIK SONUÇ RAPORU 1 2010-2013 İZMİR BÖLGE PLANI İLÇE LANSMAN SÜRECİ KINIK SONUÇ RAPORU Tarih: 10 Aralık 2010 Yaklaşık Katılımcı Sayısı: 40 Katılımcı listesindeki Sayı: 38 Katılımcı Düzeyi ve Profili: 2 3 4 Dağıtılan Belgeler:

Detaylı

Asgari Ücret Denklemi

Asgari Ücret Denklemi Asgari Ücret Denklemi Av. Mesut Ulusoy MESS Hukuk Müflaviri ve Dr. Aykut Engin MESS E itim Müdürü flçilere normal bir çal flma günü karfl l olarak ödenen ve iflçinin g da, konut, giyim, sa l k, ulafl m

Detaylı

Bilge Özgener* stanbul Teknik Üniversitesi, Enerji Enstitüsü, Nükleer Araflt rmalar Anabilim Dal

Bilge Özgener* stanbul Teknik Üniversitesi, Enerji Enstitüsü, Nükleer Araflt rmalar Anabilim Dal Küresel Is nma ve Nükleer Enerji Bilge Özgener* Karbon Çevrimi ve Sera Etkisi Dünyam zda var olan yaflam varl n, organik (karbon içeren ) moleküllere ve dolay s ile karbon çevrimi ad n verdi imiz sürece

Detaylı

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ, AB SÜRECİ VE ÇEVRE

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ, AB SÜRECİ VE ÇEVRE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ, AB SÜRECİ VE ÇEVRE Dr. Mustafa ŞAHİN Genel Müdür Yardımcısı 2. ULUSLARARASI İNŞAATTA KALİTE ZİRVESİ 2 Kasım 2010, istanbul SUNUM İÇERİĞİ İklim değişikliği AB Süreci Çevre Yönetimi AB

Detaylı

MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK MEVZUATI

MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK MEVZUATI 6 15 MİLLETLERARASI ÖZEL HUKUK MEVZUATI Bandrol Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 5. maddesinin 2. fıkrası çerçevesinde bandrol taşıması zorunlu değildir. Yay n No : 2840 Hukuk

Detaylı

MOTORLU TAfiIT SÜRÜCÜLER KURSLARINDA KATMA DE ER VERG S N DO URAN OLAY

MOTORLU TAfiIT SÜRÜCÜLER KURSLARINDA KATMA DE ER VERG S N DO URAN OLAY MOTORLU TAfiIT SÜRÜCÜLER KURSLARINDA KATMA DE ER VERG S N DO URAN OLAY brahim ERCAN * 1- GENEL B LG : Motorlu tafl t sürücüleri kurslar, 5580 say l Özel Ö retim Kurumlar Kanunu kapsam nda motorlu tafl

Detaylı

OKUL BAZLI BÜTÇELEME KILAVUZU

OKUL BAZLI BÜTÇELEME KILAVUZU Üst Politika Belgelerinde Okul Bazlı Bütçe: Amaç: OKUL BAZLI BÜTÇELEME KILAVUZU 1. Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018) 154- Okul idarelerinin bütçeleme süreçlerinde yetki ve sorumlulukları artırılacaktır.

Detaylı

YAZILI YEREL BASININ ÇEVRE KİRLİLİĞİNE TEPKİSİ

YAZILI YEREL BASININ ÇEVRE KİRLİLİĞİNE TEPKİSİ YAZILI YEREL BASININ ÇEVRE KİRLİLİĞİNE TEPKİSİ Savaş AYBERK, Bilge ALYÜZ*, Şenay ÇETİN Kocaeli Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü, Kocaeli *İletişim kurulacak yazar bilge.alyuz@kou.edu.tr, Tel: 262

Detaylı

T ürk Gelir Vergisi Sisteminde, menkul sermaye iratlar n n ve özellikle de

T ürk Gelir Vergisi Sisteminde, menkul sermaye iratlar n n ve özellikle de KURUMLARDAN ELDE ED LEN KAR PAYLARININ VERG LEND R LMES VE BEYANI Necati PERÇ N Gelirler Baflkontrolörü I.- G R fi T ürk Gelir Vergisi Sisteminde, menkul sermaye iratlar n n ve özellikle de flirketlerce

Detaylı

BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar

BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar ATILIM ÜNİVERSİTESİ KALİTE GÜVENCESİ YÖNERGESİ Amaç BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Madde 1 Bu Yönergenin amacı Atılım Üniversitesinin eğitim-öğretim ve araştırma faaliyetleri ile idarî

Detaylı

MADEN HUKUKU İLE İLGİLİ İDARİ YARGI KARARLARI VE MEVZUAT

MADEN HUKUKU İLE İLGİLİ İDARİ YARGI KARARLARI VE MEVZUAT I MADEN HUKUKU İLE İLGİLİ İDARİ YARGI KARARLARI VE MEVZUAT HARUN HAKAN BAŞ Ankara 2009 II Yay n No : 2195 Hukuk Dizisi : 1031 1. Bas Eylül 2009 - STANBUL ISBN 978-605 - 377-113 - 5 Copyright Bu kitab n

Detaylı

stanbul Kültür Üniversitesi, Türkiye

stanbul Kültür Üniversitesi, Türkiye 215 ROMANYA LE BULGAR STAN IN AB YE EKONOM K ENTEGRASYONU Yrd. Doç. Dr. Mesut EREN stanbul Kültür Üniversitesi, Türkiye 1. Girifl Avrupa Birli i nin 5. ve son genifllemesi 2004 y l nda 10 Orta ve Do u

Detaylı

Enerji Tasarrufunda İnovatif Çözümler

Enerji Tasarrufunda İnovatif Çözümler Isı Yalıtımı Enerji Tasarrufunda İnovatif Çözümler Terma Enerji Verimliliği nin temel politikası, en yeni teknolojileri, kaliteli hizmet anlayışıyla bir araya getirerek enerji verimliliği uygulamalarını

Detaylı

iklim degisikligi - - - ile mücadelede herkese görev düsüyor!.. - klim neden de ifliyor? klimler, yeryüzünün, güneflten gelen s y uzaya yans tmas ve iklim sisteminde oluflan dalgalanmalar gibi do al nedenlerden

Detaylı

AVRUPA BĐRLĐĞĐ HELSĐNKĐ ZĐRVESĐ ve TÜRKĐYE. Helsinki Zirvesi

AVRUPA BĐRLĐĞĐ HELSĐNKĐ ZĐRVESĐ ve TÜRKĐYE. Helsinki Zirvesi AVRUPA BĐRLĐĞĐ HELSĐNKĐ ZĐRVESĐ ve TÜRKĐYE Helsinki Zirvesi 10 ve 11 Aralık 1999 tarihlerinde Helsinki de toplanan Avrupa Birliği (AB) Konseyi Binyıl Bildirgesi ni kabul ederken genişleme sürecinde yeni

Detaylı

YEREL YÖNETİMLERİN SERA GAZI SALIMLARININ AZALTILMASI ÇABALARINA KATILIMININ KOLAYLAŞTIRILMASI PROJESİ PROJE TANITIMI

YEREL YÖNETİMLERİN SERA GAZI SALIMLARININ AZALTILMASI ÇABALARINA KATILIMININ KOLAYLAŞTIRILMASI PROJESİ PROJE TANITIMI KATILIMININ KOLAYLAŞTIRILMASI PROJESİ PROJE TANITIMI Yunus ARIKAN Direktör Yardımcısı 29.12.2008 Hangi belediye başkanı karbon salımını düşünecek? Gila Benmayor (Hürriyet Gazetesi,19 Aralık 2008) International

Detaylı

ÇÖZÜM Say : 90-2008. Mustafa BAfiTAfi* I-G R fi

ÇÖZÜM Say : 90-2008. Mustafa BAfiTAfi* I-G R fi ÇÖZÜM Say : 90-2008 KISM SÜREL VEYA ÇA RI ÜZER NE ÇALIfiANLAR LE BU KANUNA GÖRE EV H ZMETLER NDE AY ÇER S NDE 30 GÜNDEN AZ ÇALIfiANLAR 01.10.2010 TAR H NE KADAR YEfi L KART ALAB LECEKLER Mustafa BAfiTAfi*

Detaylı

ÇANKAYA BELEDİYE BAŞKANLIĞI STRATEJİ GELİŞTİRME MÜDÜRLÜĞÜ KURULUŞ, GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK ÇALIŞMA USUL VE ESASLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK

ÇANKAYA BELEDİYE BAŞKANLIĞI STRATEJİ GELİŞTİRME MÜDÜRLÜĞÜ KURULUŞ, GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK ÇALIŞMA USUL VE ESASLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK ÇANKAYA BELEDİYE BAŞKANLIĞI STRATEJİ GELİŞTİRME MÜDÜRLÜĞÜ KURULUŞ, GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK ÇALIŞMA USUL VE ESASLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK BİRİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler Amaç ve kapsam MADDE 1- (1) Bu yönetmeliğin

Detaylı

Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler

Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler Uygulama Önerileri 59 Uygulama Önerisi 1110-2: ç Denetim Yöneticisi- Hiyerarflik liflkiler Uluslararas ç Denetim Meslekî Uygulama Standartlar ndan Standart 1110 un Yorumu lgili Standart 1110 Kurum çi Ba

Detaylı

MADENCĠLĠK SEKTÖRÜNDE SU KĠRLĠLĠĞĠ KONTROLÜ YÖNETMELĠĞĠ UYGULAMALARI

MADENCĠLĠK SEKTÖRÜNDE SU KĠRLĠLĠĞĠ KONTROLÜ YÖNETMELĠĞĠ UYGULAMALARI TC. TEKĠRDAĞ VALĠLĠĞĠ Ġl Çevre ve Orman Müdürlüğü MADENCĠLĠK SEKTÖRÜNDE SU KĠRLĠLĠĞĠ KONTROLÜ YÖNETMELĠĞĠ UYGULAMALARI 12 OCAK 2011 MALKARA/TEKĠRDAĞ SU KĠRLĠLĠĞĠ: Yeryüzündeki sular, güneşin sağladığı

Detaylı

OHSAS 18001 fl Sa l ve Güvenli i Yönetim Sisteminde Yap lan De iflikliklere Ayr nt l Bak fl

OHSAS 18001 fl Sa l ve Güvenli i Yönetim Sisteminde Yap lan De iflikliklere Ayr nt l Bak fl OHSAS 18001 fl Sa l ve Güvenli i Yönetim Sisteminde Yap lan De iflikliklere Ayr nt l Bak fl Altan ÇET NKAL MESS fl Sa l ve Güvenli i Uzman Geliflen yeni yönetim anlay fllar, hiyerarflik yap - lanmadan

Detaylı

Yay n No : 1610 Hukuk Dizisi : Bas - Ekim 2005

Yay n No : 1610 Hukuk Dizisi : Bas - Ekim 2005 I B&M Prof. Dr. Erdener YURTCAN KABAHATLER KANUNU VE YORUMU stanbul 2005 Yay n No : 1610 Hukuk Dizisi : 718 1. Bas - Ekim 2005 ISBN 975-295 - 494-4 Copyright Bu kitab n bu bas s n n Türkiye deki yay n

Detaylı

ISI At f Dizinlerine Derginizi Kazand rman z çin Öneriler

ISI At f Dizinlerine Derginizi Kazand rman z çin Öneriler ISI At f Dizinlerine Derginizi Kazand rman z çin Öneriler Metin TUNÇ Seçici Olun ISI' n editoryal çal flanlar her y l yaklafl k olarak 2,000 dergiyi de erlendirmeye tabi tutmaktad r. Fakat de erlendirilen

Detaylı

Balans Vanalar Termostatik Radyatör Vanalar. www.gedikdokum.com

Balans Vanalar Termostatik Radyatör Vanalar. www.gedikdokum.com www.gedikdokum.com Balans Vanalar Termostatik Radyatör Vanalar Is tma sistemlerinin balanslanmas sayesinde tüm sisteme do ru zamanda, gerekli miktarda debi ve dolay s yla gereken s her koflulda sa lanabilir.

Detaylı

ARAMALI VERG NCELEMES NDE SÜRE. Adalet ilkin devletten gelmelidir Çünkü hukuk, devletin toplumsal düzenidir.

ARAMALI VERG NCELEMES NDE SÜRE. Adalet ilkin devletten gelmelidir Çünkü hukuk, devletin toplumsal düzenidir. ARAMALI VERG NCELEMES NDE SÜRE Adalet ilkin devletten gelmelidir Çünkü hukuk, devletin toplumsal düzenidir. ARISTO 88 ARAMALI VERG NCELEMES NDE SÜRE 1. KONU 213 say l Vergi Usul Kanunu nun (VUK) 142, 143,

Detaylı

Yapı ve Deprem Yönetmelikleri, alan kullanım yönetmeliklerinin gözden geçirilmesi ve gerekiyorsa yeniden düzenlenmesi

Yapı ve Deprem Yönetmelikleri, alan kullanım yönetmeliklerinin gözden geçirilmesi ve gerekiyorsa yeniden düzenlenmesi Afet Yö netimi İnsan toplulukları için risk oluşturan afetlerin önlenmesi ve zararlarının azaltılması, afetlere karşı hazırlıklı olunması, afet anında hızlı ve etkili bir kurtarma, ilk yardım, geçici barındırma

Detaylı

NDEK LER KKTC YE PARLAMENTO DESTE Avrupa Parlamentosu KKTC ye önümüzdeki 3 y l içerisinde 259 milyon Euroluk mali yard m yap lmas onaylam r.

NDEK LER KKTC YE PARLAMENTO DESTE Avrupa Parlamentosu KKTC ye önümüzdeki 3 y l içerisinde 259 milyon Euroluk mali yard m yap lmas onaylam r. NDEK LER 1.. AB TÜRK YE SON DAK KA 1..1.. KKTC YE PARLAMENTO DESTE 1..2.. TRAF KTE AB DÜZEN NE DEVAM 1..3.. TÜB TAK, 6.ÇERÇEVE PROGRAMINA ST NADEN GIDA- HAYVANCILIK KONUSUNDA HAZIRLADI I CV L STES NE YEN

Detaylı

T.C. ULAŞTIRMA BAKANLIĞI ULAŞIMDA ENERJİ VERİMLİLİĞİ

T.C. ULAŞTIRMA BAKANLIĞI ULAŞIMDA ENERJİ VERİMLİLİĞİ T.C. ULAŞTIRMA BAKANLIĞI ULAŞIMDA ENERJİ VERİMLİLİĞİ Strateji Geliştirme Başkanlığı Mart 2011 İÇERİK 1. Ulaşımda Enerji Verimliliği Nedir? 2. Enerji Verimliliğinde Ulaştırma Sektörünün Mevcut Durumu 3.

Detaylı

YAMAÇ 5,20 MW Hidroelektrik Santrali

YAMAÇ 5,20 MW Hidroelektrik Santrali YAMAÇ 5,20 MW Hidroelektrik Santrali Bu doküman, Yamaç Hidroelektrik Santralinin Gold Standard prosedürlerine uygun şekilde sertifikalandırılması sürecinin bir parçası olarak hazırlanmıştır ve projeye

Detaylı

DEMİRYOLUNUN GELİŞTİRİLMESİ İÇİN YENİ YAPILANMA SERBESTLEŞME TÜRKİYE DEMİRYOLU ALTYAPISI VE ARAÇLARI ZİRVESİ 24 25 EKİM 2013 İSTANBUL TÜRKİYE

DEMİRYOLUNUN GELİŞTİRİLMESİ İÇİN YENİ YAPILANMA SERBESTLEŞME TÜRKİYE DEMİRYOLU ALTYAPISI VE ARAÇLARI ZİRVESİ 24 25 EKİM 2013 İSTANBUL TÜRKİYE DEMİRYOLUNUN GELİŞTİRİLMESİ İÇİN YENİ YAPILANMA SERBESTLEŞME TÜRKİYE DEMİRYOLU ALTYAPISI VE ARAÇLARI ZİRVESİ 24 25 EKİM 2013 İSTANBUL TÜRKİYE NOPPEN CORRIDOR OF INSIGHTS 1 DEMİRYOLUNDA YENİ YAPILANMA VE

Detaylı

YENİLENEBİLİR ENERJİ ÜRETİMİ AMAÇLI YATIRIMLARA SAĞLANAN HİBE VE KREDİLER

YENİLENEBİLİR ENERJİ ÜRETİMİ AMAÇLI YATIRIMLARA SAĞLANAN HİBE VE KREDİLER YENİLENEBİLİR ENERJİ ÜRETİMİ AMAÇLI YATIRIMLARA SAĞLANAN HİBE VE KREDİLER 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun da 29/12/2010 tarihli

Detaylı

GÖRÜfiLER. Uzm. Dr. Özlem Erman

GÖRÜfiLER. Uzm. Dr. Özlem Erman GÖRÜfiLER Uzm. Dr. Özlem Erman Son y llarda dünyadaki h zl teknolojik geliflmeye paralel olarak t p alan nda da h zl bir de iflim yaflanmakta, neredeyse her gün yeni tan, tedavi yöntemleri, yeni ilaçlar

Detaylı

ATAÇ Bilgilendirme Politikası

ATAÇ Bilgilendirme Politikası ATAÇ Bilgilendirme Politikası Amaç Bilgilendirme politikasının temel amacı, grubun genel stratejileri çerçevesinde, ATAÇ İnş. ve San. A.Ş. nin, hak ve yararlarını da gözeterek, ticari sır niteliğindeki

Detaylı

PROJE. Proje faaliyetlerinin teknik olarak uygulanması, Sanayi Genel Müdürlüğü Sanayi Politikaları Daire Başkanlığınca yürütülmüştür.

PROJE. Proje faaliyetlerinin teknik olarak uygulanması, Sanayi Genel Müdürlüğü Sanayi Politikaları Daire Başkanlığınca yürütülmüştür. PROJE Avrupa Birliği IPA 1. Bileşeni kapsamında T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nın Sanayi Stratejisine İlişkin İdari Kapasitesinin Güçlendirme Projesi (IPA Component I, TR 2009/0320.01) 22 Ocak

Detaylı

KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK VE ÖNEMİ ÇEVRE VE İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİ İLE İLİŞKİSİ. Gürbüz YILMAZ Makina Mühendisi A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı

KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK VE ÖNEMİ ÇEVRE VE İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİ İLE İLİŞKİSİ. Gürbüz YILMAZ Makina Mühendisi A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK VE ÖNEMİ ÇEVRE VE İŞ SAĞLIĞI GÜVENLİĞİ İLE İLİŞKİSİ Gürbüz YILMAZ Makina Mühendisi A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı Kurumsal Sosyal Sorumluluk (KSS) Çevre İş Sağlığı Güvenliği ŞİRKETLER

Detaylı

Marmara Üniversitesi..B.F. Ticaret Hukuku Ana Bilim Dal Baflkan

Marmara Üniversitesi..B.F. Ticaret Hukuku Ana Bilim Dal Baflkan Prof. Dr. Ayfle Nur BERZEK Marmara Üniversitesi..B.F. Ticaret Hukuku Ana Bilim Dal Baflkan F KR VE SINAÎ HUKUK MEVZUAT I - Kanunlar - Kanun Hükmünde Kararnameler - Yönetmelikler - Tüzükler - Uluslararas

Detaylı

SERA GAZI EMİSYONLARI Ahmet Cangüzel Taner Fizik Yüksek Mühendisi Türkiye Atom Enerjisi Kurumu ( acant@taek.gov.tr )

SERA GAZI EMİSYONLARI Ahmet Cangüzel Taner Fizik Yüksek Mühendisi Türkiye Atom Enerjisi Kurumu ( acant@taek.gov.tr ) SERA GAZI EMİSYONLARI Ahmet Cangüzel Taner Fizik Yüksek Mühendisi Türkiye Atom Enerjisi Kurumu ( acant@taek.gov.tr ) Şimdiye kadar, bir rapordaki tablonun, grafik ve matematiksel denklem niteliğinde olan

Detaylı