KPSS Tarih. Editör: Serkan Aksoy ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

Transkript

1 Editör: Serkan Aksoy Tarih ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. 12. Baskı Yayın-Proje Yönetmeni: Arzu Doğan Dizgi-Grafik Tasarım: Tuba Avcu Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Tuna Matbaacılık A.Ş. (Ankara ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: YAYINEVİ adakale sokak 4/1 yenişehir-ankara tel: (pbx) belgeç: gsm: e-ileti: DAĞITIM sağlık sokak 17/a yenişehir-ankara tel: belgeç: gsm: e-ileti: YAZIŞMA P.K yenişehir-ankara internet:

2 SUNU Değerli Adaylar; Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı () Genel Kültür Testi'nde önemli bir yer tutan Tarih kapsamındaki 30 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup; İslamiyet Öncesi Türk Tarihi, Türk-İslam Tarihi, Osmanlı Tarihi, Osmanlı Yenileşme ve Demokratikleşme Hareketleri, Avrupa da Yaşanan Gelişmeler ve Bu Gelişmelerin Türk-İslam Dünyasına Etkileri, XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti, Kurtuluş Savaşı'nın Hazırlık Dönemi Kurtuluş Savaşı Muharebeler ve Antlaşmalar Dönemi Cumhuriyet Dönemi ve Atatürk Dönemi ve Sonrası Türk Dış Politikası bölümlerinden oluşmaktadır. Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim, şekil, şemalarla somutlaştırılmasına, kavram haritaları, tablolar, grafik ve etkinliklerle akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir. Her ünitenin sonunda, özet, etkinlik, bulmaca, boşluk doldurma, çözümlü testler, cevaplı testler ve çıkmış sorulara; Kitabın sonunda ise, Tarih'in tamamını kapsayan 5 deneme sınavına yer verilmiştir. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarıma, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerime teşekkürü bir borç bilirim. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da artıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle pegem@pegem.net aracılığıyla paylaşınız. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, de ve meslek hayatınızda başarılar. Serkan Aksoy

3 İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM İslamiyet Öncesi Türk Tarihi İslamiyet Öncesi Türk Devletleri...3 İskitler (Sakalar) (M.Ö. VII. yy.)...5 Büyük Hun İmparatorluğu (Asya Hunları)...5 Kavimler Göçü (375)...6 Avrupa Hunları ( )...6 Göktürk Devleti ( )...7 II. Göktürk (Kutluk) Devleti ( )...8 Uygur Devleti ( )...9 Orta Asya da Kurulan Diğer Türk Devletleri Kırgızlar Sabirler Akhunlar (Eftalitler) Hazarlar Türgişler Karluklar Avarlar Bulgarlar Macarlar Peçenekler Kıpçaklar (Kumanlar) Oğuzlar (Uzlar)...11 İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinde Kültür ve Medeniyet...12 A. Devlet Yönetimi...12 B. Ordu (Sü)...13 C. Din ve İnanış...14 D. Hukuk (Könilik)...15 E. Sosyal ve Ekonomik Hayat...15 F. Yazı, Dil ve Edebiyat...16 Özet...18 Boşluk Doldurma...19 Bulmaca...21 Çözümlü Test...22 Cevaplı Test...25 Çıkmış Sorular...28 v

4 2. BÖLÜM Türk - İslam Tarihi İlk Türk - İslam Devletleri...33 Talas Savaşı (751)...33 Karahanlılar ( )...34 Gazneliler ( )...35 Tolunoğulları ( )...36 Akşitler (Ihşitler) ( )...37 Büyük Selçuklu Devleti ( )...37 İlk Türk İslam Devletlerinde Kültür ve Medeniyet...40 A. Devlet Yönetimi...40 B. Ordu...41 C. Toprak Yönetimi...42 D. Ekonomik Yapı...43 E. Sosyal Hayat Ve Hukuk...44 Türkiye Tarihi...47 Malazgirt Savaşı ndan Sonra Anadolu da Kurulan İlk Beylikler...48 Saltuklular ( )...48 Mengücekliler ( )...48 Danişmentliler ( )...48 Artuklular ( )...49 Çaka Beyliği ( )...49 Anadolu (Türkiye) Selçuklu Devleti ( )...49 Uçlarda Hayat ve Anadolu Beylikleri Kösedağ Savaşı Sonucunda Kurulan Beylikler...51 Karamanoğulları ( )...51 Hamitoğulları ( )...52 Eşrefoğulları ( )...52 Dulkadiroğulları ( )...52 Ramazanoğulları ( )...52 Germiyanoğulları ( )...52 Saruhanoğulları ( )...52 Aydınoğulları ( )...52 Menteşeoğulları ( )...52 Osmanoğulları ( )...52 Karesioğulları ( )...52 Candaroğulları (İsfendiyaroğulları) ( )...52 Anadolu Selçuklu Devleti ve Beylikler Döneminde Kültür ve Medeniyet...54 A. Devlet Yönetimi...54 B. Ordu...56 C. Toprak Yönetimi...56 vi

5 D. Ekonomik Ve Sosyal Hayat...57 E.Hukuk...58 F. Din Ve İnanış...58 G. Fikir, Dil ve Edebiyat...59 H. Bilim, Sanat ve Mimari...60 Orta Asya ve Yakın Doğu da Kurulan Devletler...64 Fatımîler ( )...64 Harzemşahlar ( )...64 Eyyûbîler ( )...65 Memlükler ( )...65 Moğollar ( )...66 Timur Devleti ( )...67 Babür Devleti ( )...68 Karakoyunlular ( )...68 Akkoyunlular ( )...68 Safeviler ( )...68 Özet...69 Boşluk Doldurma...71 Bulmaca...73 Çözümlü Test...74 Cevaplı Test...79 Çıkmış Sorular BÖLÜM Osmanlı Tarihi Kuruluş Dönemi ( )...91 Yükselme Dönemi ( )...94 Osmanlı Devleti Kültür ve Medeniyeti...96 A. Osmanlıda Devlet Anlayışı...96 B. Merkez Teşkilatı...96 C. Memleket Yönetimi D. Osmanlı Toprak Sistemi E. Ordu ve Donanma F. Ekonomik Hayat G. Sosyal Hayat H. Hukuk I. Eğitim J. Dil, Edebiyat ve Bilim K. Bilim Dünyası ve Fikir Hayatı L. Basın - Yayın M. Mimari N. Güzel Sanatlar vii

6 Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Osmanlı Yenileşme ve Demokratikleşme Hareketleri Duraklama Dönemi (17. Yüzyıl) ( ) XVII. Yüzyıl Islahatları (Duraklama Dönemi) Gerileme Dönemi (18. Yüzyıl) ( ) XVIII. Yüzyıl Islahatları (Gerileme Dönemi) Dağılma Dönemi (19. Yüzyıl) ( ) Yüzyıl Islahatları (Dağılma Dönemi) II. Mahmut Dönemi Islahatları ( ) Tanzimat Dönemi Islahatları ( ) II. Abdülhamit Dönemi Islahatları Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Avrupa da Yaşanan Gelişmeler ve Bu Gelişmelerin Türk-İslam Dünyasına Etkileri Orta Çağda Avrupa A. Kilise ve Papalık B. Feodalite (Derebeylik) C. Haçlı Seferleri C. Magna Charta (Büyük Şart) (1215) D. Yüzyıl Savaşları ( ) Yeni Çağda Avrupa A. Coğrafi Keşifler B. Rönesans C. Reform D. Aydınlanma Çağı E. Otuz Yıl Savaşları (Mezhep Savaşları) ( ) viii

7 F. Yedi Yıl Savaşları ( ) G. Amerika Birleşik Devletleri nin Kurulması (1787) Yakın Çağda Avrupa A. Fransız İhtilali (1789) B. Sanayi İnkılabı Sanayi İnkılabı ve Osmanlı Devleti C İhtilalleri D İhtilalleri E. İtalya ve Almanya nın Siyasi Birliklerini Kurmaları Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti Trablusgarp Savaşı ( ) Balkan Savaşları ( ) I. Balkan Savaşı II. Balkan Savaşı (1913) Osmanlı Devleti nin Balkan Devletleri İle İmzaladığı Antlaşmalar I. Dünya Savaşı ( ) I. Dünya Savaşı nda Osmanlı Devleti Paris Barış Konferansı (18 Ocak 1919) Mondros Ateşkes Anlaşması ve Cemiyetler Mondros Ateşkes Anlaşması (30 Ekim 1918) İzmir in İşgali ve Kuvayimilliye İzmir in İşgali (15 Mayıs 1919) Kuvayimilliye nin Kurulması Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular ix

8 7. BÖLÜM Kurtuluş Savaşı'nın Hazırlık Dönemi Genelgeler ve Kongreler Dönemi Mustafa Kemal in Samsun a Çıkışı Samsun Raporu Havza Genelgesi (28 Mayıs 1919) Amasya Genelgesi (Tamimi) (22 Haziran 1919) Erzurum Kongresi (23 Temmuz 7 Ağustos 1919) Balıkesir Kongresi (26-30 Temmuz 1919) Alaşehir Kongresi (16-25 Ağustos 1919) Sivas Kongresi (4-11 Eylül 1919) Amasya Görüşmeleri (Protokolü) (20-22 Ekim 1919) Temsil Heyetinin Ankara ya Gelişi(27 Aralık 1919) Son Osmanlı Mebusan Meclisinin Toplanması (12 Ocak 1920) Misakımilli Kararları (28 Ocak 1920) İstanbul un Resmen İşgali (16 Mart 1920) I. TBMM Dönemi Bilecik Görüşmesi (5 Aralık 1920) Milli Mücadele Dönemi Basın Yayın TBMM ye Karşı Yapılan Ayaklanmalar Düzenli Ordunun Kurulması (Aralık 1920) Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Kurtuluş Savaşı Muharebeler ve Antlaşmalar Dönemi Kurtuluş Savaşı nda Cepheler Doğu Cephesi Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920) Ermeni Sorunu Güney Cephesi Batı Cephesi I. İnönü Savaşı (6-10 Ocak 1921) Londra Konferansı (21 Şubat - 12 Mart 1921) Afganistan la Dostluk Antlaşması (1 Mart 1921) Moskova Antlaşması (16 Mart 1921) x

9 İstiklâl Marşı nın Kabulü (12 Mart 1921) Teşkilât-I Esasiye Kanunu (20 Ocak 1921) II. İnönü Savaşı (23 Mart - 1 Nisan 1921) Eskişehir - Kütahya Muharebeleri (10-24 Temmuz 1921) Tekalif-i Milliye Emirleri (Milli Yükümlülükler) (7-8 Ağustos 1921 ) Sakarya Meydan Muharebesi (23 Ağustos - 13 Eylül 1921) Kars Antlaşması (13 Ekim 1921) Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921) İtilaf Devletleri nin Ateşkes Teklifleri (22 Mart 1922) İtilaf Devletleri nin Barış Teklifleri (26 Mart 1922) Büyük Taarruz (26 Ağustos - 9 Eylül 1922) Çanakkale Olayı Mudanya Ateşkes Anlaşması (11 Ekim 1922) Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) Lozan Barış Antlaşması (24 Temmuz 1923) Sınırlar Kapitülasyonlar Azınlıklar Boğazlar İstanbul un Boşaltılması Borçlar Yabancı Okullar Patrikhane Mısır, Sudan, Kıbrıs Ticaret, Sağlık ve Adalet Savaş Tazminatları II. Türkiye Büyük Millet Meclisi Dönemi Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Cumhuriyet Dönemi İnkılap Kavramı Siyasal Alanda Yapılan İnkılaplar Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922) Ankara'nın Başkent Oluşu (13 Ekim 1923) xi

10 3. Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923) Halifeliğin Kaldırılması Anayasası (20 Nisan 1924) Çok Partili Yaşama Geçiş Denemeleri a) Halk Fırkası (CHP) (9 Eylül 1923) Ordunun Siyasetten Ayrılması b) Terakkiperver (İlerici) Cumhuriyet Fırkası (17 Kasım 1924) Şeyh Sait İsyanı (13 Şubat 1925) Mustafa Kemal Paşa'ya Suikast Girişimi (16 Haziran 1926) c) Serbest Cumhuriyet Fırkası (12 Ağustos 1930) Kadınlara Siyasî Hakların Verilmesi Hukuk Alanında Yapılan İnkılaplar Medeni Kanun'un Kabulü (17 Şubat 1926) Hukuk Alanındaki Diğer Yenilikler Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan İnkılaplar Eğitim Sisteminde Gözetilecek Esaslar: Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Öğretimin Birleştirilmesi) (3 Mart 1924) Maarif Teşkilatı Hakkındaki Kanun'un Çıkarılması (2 Mart 1926) Türk Harflerinin Kabulü (Harf İnkılabı) (1 Kasım 1928) Türk Tarih Kurumunun Kurulması (15 Nisan 1931) Türk Dil Kurumunun Kurulması (12 Temmuz 1932) Halkevleri (1932) Eğitim ve Kültür Alanındaki Diğer Gelişmeler Sosyal Alanda Yapılan İnkılaplar Kılık Kıyafet Kanunu (25 Kasım 1925) Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması (30 Kasım 1925) Soyadı Kanunu (21 Haziran 1934) Takvim, Saat, Ölçü ve Hafta Tatilinin Değiştirilmesi Ekonomik Alanda Yapılan İnkılaplar Ticaret Alanında Yapılan Yenilikler Sanayi ve Madencilik Alanında Yapılan Yenilikler Bayındırlık ve Ulaştırma Alanında Yapılan Yenilikler Sağlık ve Tıp Alanında Yapılan Yenilikler Atatürk İlkeleri Atatürkçülüğün Tanımı Atatürkçü Düşünce Sistemi'nin Özellikleri A) Temel İlkeler Cumhuriyetçilik Milliyetçilik Halkçılık Laiklik Devletçilik xii

11 6. İnkılapçılık B) Bütünleyici İlkeler Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular BÖLÜM Atatürk Dönemi ve Sonrası Türk Dış Politikası Türk Dış Politikasının Temel İlkeleri Arası Türk Dış Politikası Nüfus Mübadelesi (Değiş Tokuş) Sorunu Yabancı Okullar Sorunu Borçlar Sorunu Musul (Irak) Sorunu Arası Türk Dış Politikası Milletler Cemiyetine Üyelik (18 Temmuz 1932) Balkan Antantı (9 Şubat 1934) Montrö (Montreux) Boğazlar Sözleşmesi (20 Temmuz 1936) Sadabat Paktı (8 Temmuz 1937) Hatay Sorunu (30 Haziran 1939) II. Dünya Savaşı ve Sonuçları II. Dünya Savaşı nda Türkiye Türkiye nin Aldığı Tedbirler: Arası Türkiye ve Dünyadaki Önemli Gelişmeler Meraklısına Özet Boşluk Doldurma Bulmaca Çözümlü Test Cevaplı Test Çıkmış Sorular Deneme Deneme Deneme Deneme Deneme Bulmaca Çözümleri xiii

12 İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİ İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET GEÇMİŞ YILLARDA ÇIKMIŞ SORULAR ANALİZ TABLOSU Ey Türk budunu (milleti), Çin in tatlı sözüne, yumuşak ipeğine kanma; yok olursun. ORHUN YAZITLARI 1

13 1. BÖLÜM İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK TARİHİ İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK DEVLETLERİ Türk kelimesinin anlamı hakkında yaygın iki görüş vardır. Birincisine göre; doğan, türeyen, çoğalan anlamındadır. İkincisine göre; güçlü, kuvvetli, kudretli anlamındadır. Türk kelimesini siyasal ad olarak ilk defa kullanan Göktürkler olmuştur. Anadolu nun Türkiye olarak adlandırılması ise XII. yüzyıldan itibarendir. Türkiye Selçukluları Döneminde Anadolu, Bizans tarafından Turkia adıyla anılmıştır da Bizans ile Anadolu Selçukluları arasında yapılan Miryokefalon Savaşı sonucunda Anadolu nun Türk yurdu olduğu kesinleşmiştir. Türklerin anayurdu Orta Asya dır. Türkler ilk olarak Altay-Sayan Dağları nın kuzeybatısı, Tanrı Dağları nın kuzeyi, Aral Gölü çevresi ve Hazar Denizi nin doğusunda yaşamışlardır. Orta Asya nın Türklere ait en eski kültür merkezleri; Anav, Karasuk, Abakan, (Abakan bölgesinde ortaya çıkan bir diğer kültür Tagar kültürüdür) Andranova, Kelteminar ve Afanasyeva kültürleridir. Zamanla Türkler, Orta Asya dan çeşitli nedenlerle göç etmişlerdir. Göçlerin Nedenleri: İklim koşullarının değişmesi } Kuraklığa bağlı olarak otlak ve meraların azalması Ekonomik ve Hızlı nüfus artışı Sosyal Nedenler Salgın hastalıklar Boylar arasında mücadeleler yaşanması } Dış güçlerin baskısı (Çin, Moğol, Kitan) Siyasi Nedenler Cihan hakimiyeti (yeni yerler fethetme) düşüncesi Göçlerin temel nedenlerinin ekonomik sıkıntılar ve Türklerin bağımsızlık duygusu olduğu görülmektedir. 3

14 ÇÖZÜMLÜ TEST 1. Uygur Türkleri, başta Budizm olmak üzere çeşitli dinlere bağlı değişik kültürlerle ilişki kurdukları halde, dini terimlerin bile Türkçe karşılıklarını kullanmaya özen göstermişlerdir. Uygurlar bu davranışlarıyla, I. toprak bütünlüğünü, II. yönetim biçimlerini, III. milli benliklerini hangilerini korumaya çalışmışlardır? D) I ve II E) II ve III 4. İlk Türk devletlerinde Kurultayın savaş, barış gibi önemli konularda aldığı kararları kağanın da onaylaması gerekirdi. Buna göre, Kurultay, I. danışma meclisi, II. olağanüstü meclis, III. kurucu meclis özelliklerinden hangilerini taşımaktadır? D) I ve III E) I, II ve III 2. Göktürk Hükümdarı Bilge Kağan şehirlerin surlarla çevrilmesi, Budizm ve Taoizm in tanıtılması gibi konuları meclise getirmiş; fakat bu görüşler mecliste reddedilmiştir. Bu bilgiye dayanarak Göktürklerle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz? A) Hükümdar bazı inanç sistemlerinin bilinmesini istemektedir. B) Mecliste sadece belli konular tartışılmaktadır. 5. İslamiyet ten önceki Türklerde, savaştan dönen yiğitlerin ağırlandığı, yoksulların donatıldığı, dini ve milli bakımdan önemli günlerin hep birlikte kutlandığı şölenler yapılırdı. Bu şölenlerin, I. toplumsal dayanışma, II. komşu ülkelerle ilişkilerin gelişmesi, III. yerleşik hayata geçişin hızlanması durumlarından hangilerini sağladığı söylenebilir? D) I ve II E) I, II ve III C) Hükümdarın meclise sunduğu her öneri kabul edilmemektedir. D) Hükümdar demokratik bir tutum içindedir. E) Hükümdar şehirlerin korunmasını istemiştir. 6. Uygur şehirlerinden İdikut ta kervansaraylar, mabetler ve manastırlar bulunmuştur. Bu durum, Uygurlarda aşağıdakilerden hangisinin geliştiğine kanıt olabilir? 3. Türkçede buğday, arpa, darı gibi tahıl adları ile altın, gümüş, bakır, kurşun, demir gibi metal adlarının bulunması ve kurganlardan kılıç, süngü, bıçak ve balta gibi silahların çıkması, Türklerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine bir kanıt olamaz? A) Tarım ürünlerini tanıdıklarına B) Savunma amacıyla kullanılabilecek araçlar edindiklerine C) Mezarlara kişisel eşyaların da konduğuna D) Metal eşyalardan yararlandıklarına E) Komşu ülkelerle iyi ilişkiler içinde olduklarına 7. A) Hukuk B) Mimari C) Edebiyat D) Kültür E) Askerlik İslamiyet ten önceki Türk devletlerinin geleneklerinden, I. siyasi, ekonomik, kültürel işlerin kurultayda görüşülüp karara bağlanması, II. kağanın belli bir ailenin üyesi olması, III. ülkenin, kağan ailesinin ortak malı sayılması hangileri, demokratik yönetimin özellikleriyle bağdaşabilir? D) I ve II E) I, II ve III 22

15 ÇIKMIŞ SORULAR 1. Orta Asya Türk devletlerinde sosyal hayatı düzen leyen ve yazılı olmayan kurallara ne denir? (2002) 5. Uygurlar Döneminde, ticari ilişkilerin geliş me siyle kişiler arasındaki anlaşmalar yazılı hale getirilmiştir. A) Yargu B) Töre C) Kün D) Oğuş E) Budun Bu durum, aşağıdaki alanlardan hangisiyle ilgili belgelerin oluşturulduğunu gösterir? (2005) A) Hukuk B) Sanat C) Edebiyat D) Askerlik E) Siyaset 2. I. Kopuz II. Keman III. Gitar Yukarıdakilerden hangileri, Türklere özgü müzik aletleridir? (2004) 6. Aşağıdaki alfabelerden hangisi Türklere özgüdür? (2006) A) Sogd B) Kiril C) Orhun D) Latin E) Sanskrit D) I ve III E) II ve III 3. I. Toy II. Kurultay III. İl Yukarıdakilerden hangileri, İslamiyet ten önce kurulan Türk devletlerinde, devletin siyasi, eko nomik ve kültürel işlerinin görüşülüp karara bağ landığı meclise verilen adlar arasındadır? (2004) 7. İslamiyet ten önce Türklerin; I. tarımda sulama kanalları yapma, II. halı - kilim dokumacılığı yapma, III. silah, at koşum takımları, süs eşyası imal etme uğraşlarından hangileri yerleşik hayata geçtiklerinin kesin bir kanıtıdır? (2007) D) I ve II E) II ve III D) I ve II E) I, II ve III 4. I. Orhun Kitabeleri II. Manas Destanı III. Karabalgasun Kitabesi Yukarıdakilerden hangileri Göktürkler Dönemine aittir? (2004) D) I ve II E) II ve III 8. İlk Türk devletlerinde yabgu iç işlerinde serbest, dış işlerinde doğudaki hakana bağlıydı. Bu durumun aşağıdakilerden hangisine kanıt olduğu savunulabilir? (2008) A) B) C) D) E) Hakanın iç işlerine, dış işlerinden daha az önem verdiğine Komşu devletlerin güçlü olduğuna Ülkenin federal bir yapıya sahip olduğuna Hakandan sonra tahta çıkma hakkının yabguya ait olduğuna Türklerin Gök-Tanrı inancı dışındaki inançlara da açık olduğuna 28

16 TÜRK -İSLAM TARİHİ İLK TÜRK - İSLAM DEVLETLERİ İLK TÜRK - İSLAM DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET TÜRKİYE TARİHİ ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ VE BEYLİKLER DÖNEMİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET ORTA ASYA VE YAKIN DOĞU DA KURULAN DEVLETLER GEÇMİŞ YILLARDA ÇIKMIŞ SORULAR ANALİZ TABLOSU Ben dostlarımı ne kalbimle ne de aklımla severim. Olur ya... Kalp durur... Akıl unutur... Ben dostlarımı ruhumla severim. O ne durur, ne de unutur. MEVLANA 31

17 2. BÖLÜM TÜRK - İSLAM TARİHİ İLK TÜRK - İSLAM DEVLETLERİ Türklerin İslamiyetle ilk karşılaşmaları Hz. Ömer Döneminde olmuştur. Bu dönemde Nihavent Savaşı nın kazanılması, İran ın fethedilmesi, Müslüman Araplarla Türkler arasındaki münasebeti başlatmıştır. Hz. Osman Döneminde ise Hazar Türkleriyle ilk defa savaşılmıştır. Emeviler Döneminde de Arap milliyetçiliğinin uygulanması nedeniyle İslamiyet in Türkler arasında yayılması engellenmiştir. Ayrıca Emeviler Türgişlerle mücadele etmişlerdir. Abbasiler Döneminde Türklerle iyi geçinilmiş, onların hoşgörülü politikası Türklerin İslamiyeti yakından tanımalarını sağlamıştır. Türklerin İslamiyeti kabul etmeleri yine Abbasiler Döneminde yapılan 751 Talas Savaşı ndan sonra olmuştur. Talas Savaşı (751) KAVRAM BİLGİSİ Avasım: Abbasilerde sınır güvenliğini sağlayan şehirlere verilen isim. Samarra: Abbasiler zamanında Türkler için kurulan şehirlere verilen isim. Cihat: İslamiyeti yaymak için yapılan fetih hareketlerine verilen isim. Abbasiler Döneminde, Çin in Orta Asya Türkleri üzerindeki baskıları artınca Türkler, Araplardan yardım istemiş ve Türk - Arap ittifakına karşı Çin ile 751 yılında Talas Savaşı yapılmıştır. Talas Savaşı nın Sonuçları: Savaşı Türk - Arap ittifakı galip gelmiştir. İlk olarak Türklerin Karluk boyu daha sonra diğer Türk boyları kitleler halinde İslamiyet i kabul etmiştir. Böylece Türk-İslam Tarihi başlamıştır. İslamiyet i kabul eden ilk Türk boyları Karluk, Yağma ve Çiğil dir. Türklerle Müslümanlar arasında bir yakınlaşma olmuştur. Türk-Arap ilişkileri artmış, ticarî faaliyetler gelişmiştir. Kağıt, barut, matbaa, pusula yapımı ilk kez bu savaşla Çin dışına çıkmıştır. Orta Asya daki Çin tehlikesi sona ermiştir. Türklerin İslamiyeti Kabul Etmelerinde Etkili Olan Faktörler: Gök Tanrı inancı ile İslamiyet teki Allah inancının benzer olması İslam dininin Türk toplumunun yapısına uygun olması Her iki dinde de ahiret inancı olması Türklerdeki cihan hakimiyeti ile İslamiyet teki cihat anlayışının bağdaşması Abbasilerin uyguladığı hoşgörülü politika 33

18 ÇÖZÜMLÜ TEST 1. Konya da İnce Minare, Karatay Medresesi, Kayseri de Gevher Nesibe Şifahanesi, Sivas ta Çifte Minareli Medresesi yapılmıştır. 5. Türk-İslam tarihinin önemli eğitim kurumlarından olan Nizamiye Medreseleri aşağıdaki devletlerden hangisinin dönemine aittir? Yukarıdaki eserler aşağıdaki devletlerden A) Büyük Selçuklular hangisine aittir? B) Gazneliler A) Karamanoğulları C) Memlükler B) Büyük Selçuklu İmparatorluğu D) Anadolu Selçukluları C) Anadolu Selçuklu Devleti E) Karahanlılar D) Osmanlı İmparatorluğu E) Gazneliler I. Kervansaraylar II. Loncalar III. Darüşşifalar Yukarıdakilerden hangisi Selçuklularda ticaretin geliştirilmesi ve güvenliğin sağlanması amacına yönelik olarak kurulmuştur? D) I ve II E) I ve III Türkçeyi resmi dil olarak kullanmışlardır. Yöneticileri ve halkının büyük çoğunluğu Türk tür. İlk Türk-İslâm eserlerini vermişlerdir. Yukarıdaki özellikler aşağıdaki devletlerin hangisiyle ilgilidir? A) Selçuklular B) Gazneliler C) Uygurlar D) Karahanlılar E) Osmanlılar 3. I. Örfî hukuk II. Şer î hukuk III. Kapitülasyon hukuku Yukarıda verilenlerden hangileri İlk Türk-İslam devletlerinde uygulanmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III 7. Mevlana Celâleddin-i Rumi ve Yunus Emre gibi düşünürler hangi dönemde yaşamışlardır? A) Anadolu Selçuklu Devleti B) Büyük Selçuklu Devleti C) Abbasiler D) Osmanlı Devleti E) Emeviler 4. I. Vergileri toplamak II. Divana başkanlık yapmak III. Şehzadelere yönetim tecrübesi kazandırmak Büyük Selçuklu Devletinde atabeylerin görevleri yukarıdakilerden hangilerinde belirtilmiştir? 8. Anadolu Selçuklularında, esnaf arasında dayanışmayı sağlamak, sosyal, kültürel ve ticari alanda çalışmalar yapmak amacıyla kurulan teşkilat aşağıdakilerden hangisidir? A) Tımar B) Öşür C) Vakıf D) I ve II E) I, II ve III D) Divan E) Lonca 74