Madde Dünya. Molekül Atom. Atomlar Elektron. Kuark

Transkript

1 PARÇACIK FĠZĠĞĠ ve CERN Aytül ADIGÜZEL (Çukurova Üniversitesi) Tayfun ĠNCE (University of Bonn) 1

2 PARÇACIK FĠZĠĞĠ Maddenin temel yapıtaģları nelerdir? Bu yapıtaģlarının davranıģlarını en temel düzeyde kontrol eden kuvvetler nelerdir? Evren nasıl bugünkü halini aldı? 2

3 Parçacık Fiziği Parçacık fiziği Nükleer Fizik Nükleer fizik Katıhal Fiziği Astronomi Astrofizik Kozmoloji Küçük Kimya-biyoloji Kimya-Biyoloji Geofizik Büyük Mekanik 3 3

4 Maddenin YapıtaĢları Madde Dünya Molekül Atom Çekirdek Atomlar Elektron Nötron Kuark 4

5 Fermiyonlar Temel Parçacıklar Etrafımızdaki cisimleri oluşturanlar Erken evrende ve laboratuvarda olanlar Kuarklar: u, c, t, b, d, b,? Leptonlar: υe, υμ, υτ, e, μ, τ? Maddenin Üç Ailesi Kuarklar bir araya gelerek hadronlar olarak bilinen bileģik parçacıkları oluģtururlar. Baryonlar Mezonlar e e Çekirdekler, atomlar yukardakileri uygun Ģekilde karıģtırarak yapılır. u d d u d u e n Nötron p Proton e e 5

6 TEMEL ETKĠLEġMELER Güçlü Elektro manyetik Elektromanyetik Etkileşme Kuvvetli Etkileşme Çekim Zayıf Higgs Bozonu Graviton? Zayıf Etkileşme Tüm etkileşimler madde ve kuvvet taşıyıcılarla açıklanabilir. Ancak henüz yerçekiminin taşıyıcılarını bulamadık. Graviton araştırmaları devam ediyor. 6

7 Parçacık Fiziği Parçacık Fiziği Astroparçacık Fiziği Kozmoloji Astronomi Kozmoloji Ve Astrofizik Kozmik Işınlar 7

8 EVRENĠN GELĠġĠMĠ Evrenin Tarihi 13.7 milyar yıl önce Büyük Patlama Günümüz Kuarklar ve Leptonlar Proton ve Nötronlar 8 Çekirdekler Atomlar Yıldızlar ve Galaksiler

9 %95 gizemli Karanlık çünkü doğrudan gözleyemiyoruz. Varlığını galaksiler üstündeki etkilerinden dolayı biliyoruz. Karanlık enerji; evreni genişleten enerji. %5 bilinen Normal Madde Karanlık Madde 21% 5% Ağır Elementler 21% Karanlık Enerji 74% Evren nelerden oluşur? 74% 0.03% Nötrinolar 0.3% Yıldızlar 0.5% Hidrojen/Helyum 4% 9

10 Madde Karşıt-Madde proton karşıt-proton u(+2/3) u(+2/3) d(-1/3) u u(-2/3) u(-2/3) d(+1/3) elektron (-1) hidrojen pozitron(+1) karşıt-hidrojen 10

11 Merak ettiklerimiz? Karanlık madde, karanlık enerji nedir? Parçacıkların kütleleri nereden geliyor? Büyük patlamanın ardından evren neye benziyordu? Neden madde evreni algılıoruz? Temel parçacıklar gerçekten temel mi?... 11

12 CERN Avrupa Nükleer AraĢtırma Merkezi 1954 te kurulan bir Avrupa organizasyonu organizasyonu.. 20 Üye ülke ve gözlemciler gözlemciler.. Dünya nın en büyük Parçacık Fiziği Laboratuarı. Bütçesi 1.10 milyar. 12

13 CERN in Amaçları Parçacık Fiziği. Uluslar Arası BarıĢa Katkı. Yarının bilim insanlarını ve mühendislerini yetiģtirme. Teknoloji GeliĢimi ve Transferi.

14 CERN E ÜYE ÜLKELER 20 üye ülke 14

15 CERN KURULU CERN Kurulu, 20 üye ülkenin herbirinden görevlendirilen 2 Ģer resmi temsilciden oluģuyor. Üye ülke temsilcilerinin biri, ülkesinin bakanlar kurulunu, diğeri ise ulusal bilim politikasını temsil ediyor. CERN e üyelik sürecimiz tamamlandığında; Türk firmaları CERN ün açtığı ihalelere katılacak. Teknoloji ve bilgi transferi kolaylaģacak. Eğitim/Çıraklık proğramlarına katılabilecek. CERN kurulunda bulunacak temsilcilerimiz aracılığıyla Türkiye de CERN için alınan kararlarda söz sahibi olacak... 15

16 CERN KULLANICILARI 20 Üye Ülke ~ kişi 6 Gözlemci 72 Ülke ABD-Rusya ve İran in birlikte birlikte çalıştıkları bir kuruluş 16

17 CERN deki Teknolojinin Günlük YaĢama Etkileri www. Hadron terapisi Grid PET (Pozitron Emisyon Tomografisi) 17

18 Merak ettiklerimizi öğrenmek ve teknolojiyi geliştirmek için araç olarak kulladığımız devasa makine 18

19 BACK UP 19

20 CERN-TÜRKĠYE ĠLĠġKĠSĠ "Türkiye'nin CERN'e aslî üye olması" meselesi yıllardır sürüncemede kalmış ve halledilememiş bir konuydu Bu konuda güzel haberler 2009 yılında geldi: Türkiye nin (CERN) üye olmasına yönelik olarak, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Dr. M. Hilmi Güler tarafından imzalanan ve Hükümetimizin konuya ilişkin kararlılığını gösteren üyelik başvuru mektubu Birleşmiş Milletler Cenevre Ofisi nezdindeki Daimi Temsilciliğimiz aracılığıyla CERN Konsey Başkanına 25 Mart 2009 da iletilmiştir. (TAEK Basın Duyurusu) CERN Konseyi bu ve diğer dört başvuruyu (Sırbistan, Slovenya, Kıbrıs ve İsrail) incelemek üzere bir çalışma grubu kurdu ve bu çalışma grubu Türkiye ye gelip incelemelerde bulundu. Böylece tam üyelik için prosedürler başlatılmış oldu. Tam üyeliğe giden yolda CERN ile müzakereler devam etmektedir. 20