Kahramanmaraş-Kapıçam Keklik Üretme İstasyonunda İncelemeler 1

Transkript

1 KSÜ. Fen ve Mühendislik Dergisi, 9(2), 6 87 KSU. Journal of Science and Engineering 9(2), 6 Kahramanmaraş-Kapıçam Keklik Üretme İstasyonunda İncelemeler 1 Selçuk İNAÇ Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Orman Fakültesi, Orman Mühendisliği Bölümü, Kahramanmaraş ÖZET: Kınalı keklik (Alectoris chukar Linneaus), Dünyada olduğu gibi, ülkemizde de çok geniş bir yayılış alanına sahiptir. Ancak uzun yıllar ülkemizde insanların yoğun baskıları sonucunda sayıları gün geçtikce azalmıştır. Gerek av turizmi ve gerekse türün doğaya yeniden kazandırılması amacıyla ülkemizde bu türün üretilmesi için üretim istasyonları kurulmuştur. Kahramanmaraş ın Kapıçam bölgesinde 1 yılında bir Keklik Üretim İstasyonu kurulmuştur. Bu araştırmada, Kapıçam Keklik Üretim istasyonundaki üretim çalışmaları incelenmiştir. Ayrıca Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Gönyeli Avcılar ve Atıcılar Kulübü Keklik Üretim İstasyonu ile karşılaştırmalar yapılmıştır. Kapıçam Keklik Üretim İstasyonunda yapılan incelemelerde bu üretim istasyonunun çok başarılı üretim yapamadığı görülmüştür. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Gönyeli Avcılar ve Atıcılar Kulübü Keklik Üretim İstasyonunda ise üretimin son derece başarılı olduğu gözlenmiştir. Yaptığımız incelemelerde Kapıçam keklik üretim İstasyonunda yumurtadan kuluçkada meydana gelen kayıpların şubat aylarında % 2, mayıs aylarında ise % 3 lara çıktığı gözlenmektedir. Yavrularda meydana gelen ölüm ise oldukça yüksek olup, ilk çıkış aylarında % 5 iken, ileriki aylarda % ye kadar varmaktadır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Gönyeli Avcılar ve Atıcılar Kulübü Keklik Üretim İstasyonunda ise uygun üretim tekniği ile ölüm oranı % 1 lere kadar düşmektedir. Kapıçam Keklik Üretim İstasyonu nda ölüm oranının yüksek olmasının önemli nedenlerinden biri üretim istasyonunda teknik bilgi eksikliği ile üretim istasyonunda sürekli temiz hava eksikliğinin bulunması gösterilebilir. Kuzey Kıbrıs Gönyeli Avcılar Atıcılar Kulübü Kınalı Keklik Üretim İstasyonunda, 3 yılında, üniteler bazında, her bir anaçtan ortalama 4 yumurta elde edilirken, Kapıçam Keklik Üretim İstasyonunda üniteler bazında her bir anaçtan ortalama 1-7 adet yumurta elde edildiğini görülmektedir. Bu çalışma ile, Kapıçam Üretim istasyonu nda, üretimde daha başarılı sonuçlar alınabilmesi için neler yapılması gerektiği konusunda önerilerde bulunulmuştur. Anahtar kelimeler: Alectoris chukar, Üretim, Yaban Hayatı. A research on Chukar Partridge Breeding in Kapıçam Kahramanmaraş Abstract: Alectoris chukar Linneaus is found over a large areas in Turkey as well as all over the world. Unfortunately, their population has been decreasing due to the human pressure in the country. Breeding Stations have been established for the production of this species in Turkey in order to increase their population and make them available for hunting. A production station was established at Kapıçam region of Kahramanmaraş for this purpose. In this research, the studies of production on chukar partridge breeding station in Kapıçam Kahramanmaraş were exemined. On the other hand, comparision of production on Kapıçam Chukar Partridge Breeding Station with breeding of Partridge in the Turkish Republic of Northern Cyprus was done. After the investigations done in Kapıçam, it was found that this production station was not functioning succesfull. The number of eggs lost of and death rote of young partridges were too high at Kapıçam Partridge Station to be acceptable. However, we saw that breeding of Partridge in the Turkish Republic of Northern Cyprus was very well. The number of eggs lost and mortality of young partridges were too high at the Kapıçam Partridge Station to be acceptable. For example, 2 % of the eggs in February and 3 % in May were lost at the station. But in the Turkish Republic of Northern Cyprus, breeding was very well. The egg loss rate and mortality of the young were 1 % in this station. Comparing the two stations, we can see some problems in the production. First of all, we can say that the partridge likes continual and clean weather. But there was no clean and continues weather how in the Kapıçam Partridge Station was an important problem In the base of units, overall egg numbers, annually egg numbers according to week in Kapıçam Partridge Breeding Station and breeding of Partridge in the Turkish Republic of Northern Cyprus were separately enrolled. In The Turkish Republic of Northern Cyprus, base of units, while each of mature chukar partridges were laid about 4 eggs in 3, in the Kapıçam Partridge Breeding Station, each of mature chukar partridges were laid about 1-7 eggs. This research showed that there were a lot of faults made concerning at the breeding in Kapıçam. With this study, in order to increase production, Chukar Partridge Breeding in Kapıçam Kahramanmaraş things to be done was suggested. Keywords: Alectoris chukar, Breeding, Wildlife. 1 Bu çalışma, K.S.Ü. Araştırma Projeleri Yönetim Birimi Başkanlığınca Araştırma fonundan desteklenmiştir.

2 KSÜ. Fen ve Mühendislik Dergisi, 9(2), 6 88 KSU. Journal of Science and Engineering 9(2), 6 GİRİŞ Kınalı keklik (Alectoris chukar Linneaus) Türkiye nin en önemli av kuşlarındandır. Bu kuşun nesli son yüzyıl içerisinde büyük ölçüde azalmıştır. Bu kuş türünün çoğaltılarak, doğaya kazandırılması, ülkemiz av turizminin geliştirilerek, özel avlak alanlarının yapılması ve av turizminden gelir kazanılması mümkündür. Keklik, evcil ve yabani hayatta 14 alt türü olan, önemli ticari potansiyele sahip av kuşlarından biridir. Avcılık, et üretimi ve yumurtası için beslenen kekliklerin eti çok lezzetli ve yağ oranı düşüktür. Beslenme ve yetiştirme kolaylığından dolayı süs kuşu yetiştiriciliğine başlamak isteyenler için uygun bir kuştur. ABD, Fransa, İspanya, Macaristan ve Çekoslavakya gibi birçok ülkede keklik üretilmekte ve bu üretilen hayvanlar özel avlaklarda avlandırılmaktadır. Ülkemizin ekolojik şartları av alanları kurulması için uygun olup, yurdumuzda bu avlaklardan sadece Nazilli-Alamut köyünde vardır. A.B.D. ne 1951 yılında İzmir den keklik götürülmüş ve 4 ayrı bölgeye (New Mexico, Arizona, Utah ve Nevada eyaletleri) salınarak adaptasyon çalışmaları yapılmış ve o bölgede bu keklikler ''Türk kekliği'' (Alectoris graeca kleini) olarak avlandırılmıştır. Türkiye de en yaygın olarak bulunanı kınalı kekliktir. 5-1 yıl öncesine kadar yabani hayatta keklikler sürüler halinde bulunurken, bugün sayıları azalmış, avcılar avlayacak keklik bulamaz hale gelmiştir. Özellikle bilinçsiz avlanma ve tarımda verimi artırmak için kullanılan kimyasallar nedeniyle tabii dengenin bozulmasının tabii keklik populasyonlarının yok olmasına sebebiyet verdiği düşünülmektedir (Anonim 4a). MATERYAL ve METOD Materyal Kapıçam Keklik Üretim İstasyonu 37 S UTM enlem ve boylamlarında yer almakta olup, Kahramanmaraş iline yaklaşık 8 km. mesafede, Kapıçam Orman İçi Dinlenme Yeri içerisinde yer almaktadır. Kapıçam Keklik Üretim İstasyonunda, keklik üretimine 1 yılında ilk kez başlanmıştır. Kapıçam üretim İstasyonunun kurulması esnasında 3 adet cimuka marka kuluçka makinesi alınmış, kuluçka odası oluşturulmuş, daha önceden mevcut olan gelişim kafesleri ve diğer tel kafesler kullanıma uygun hale getirilmiştir (198 lerde sülün ve pekin ördeği yetiştirmek amacıyla kurulduğu bilinmektedir). 2 yılında ise ilk üretim sonuçları alınmıştır. Kapıçam Keklik Üretim İstasyonu nda keklik üretiminde anaç kınalı keklikler 1-4 yılları arasında Kahramanmaraş yöresi ormanlarından ve evlerden rastgele yakalanan kınalı kekliklerdir. Ayrıca Adıyaman ve yöresinden de aynı şekilde kınalı keklikler anaç olarak kullanılmıştır. 4 yılında ise Bursa yöresinden 453 adet anaç kınalı keklik getirtilmiştir. Elde edilen yumurtalardan kuluçka makinalarında yavrular elde edilmekte, yavrular anaçlardan ayrı olarak tel kafeslerde uygun sıcaklık derecesinde büyütülmekte, daha sonrada gelişim kafeslerine alınmaktadır. 15 dönüm alan üzerine kurulmuş olan Kapıçam Keklik Üretim İstasyonu nda 3 adet uçuş kafesi, 8 adet gelişim kafesi bulunmaktadır. Ayrıca 1 adet depo bulunmaktadır. Metod Kapıçam Keklik Üretim İstasyonunda, 1-3 yılları arasında, kınalı kekliklerin yıl, ay, hafta ve gün olarak üretttikleri yumurta sayıları tespit edilmiştir. 3 yılında, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetine gidilerek Kuzey Kıbrıs Gönyeli Avcılar ve Atıcılar Kulübüne ait kınalı keklik üretim istasyonu gezilmiş, üretim ile ilgili yapılan işler, Sony TRV 4 kamerayla kayıtlara alınmıştır. Kuzey Kıbrıs Gönyeli Avcılar ve Atıcılar Kulübü Üretim İstasyonu Yetkilisi Sayın Ahmet Benli ile bilgi alışverişinde bulunulmuş ve üretim ile ilgili bilgiler alınmıştır. Kapıçam ve Gönyeli Kınalı Keklik Üretim İstasyonları karşılaştırılarak, üretim tekniği ve başarı oranı değerlendirilmiştir. Kapıçam keklik üretim istasyonunda yapılması gerekenler tespit edilerek, önerilerde bulunulmuştur. Ayrıca keklik Üretimi konusunda literatür çalışması yapılmıştır. BULGULAR ve TARTIŞMA Kapıçam Keklik Üretim İstasyonu nda bakım memuru olan İlhan Taştan dan sürekli olarak aldığımız bilgilere ve izlenimlerimize göre 2 yılında aralık ayının 15 inden itibaren mayıs ayına kadar av koruma ekiplerince temin edilen anaç kınalı keklikten 6-7 yumurta elde edilmiştir. 6 yumurtadan çıkan ilk yavrularda ölüm oranı % olmuştur. 3 yılında şubat ayında yumurtadan çıkan yavru sayısı 8 ve bununda 72 tanesi yaşayabilmiştir. Mayısta yumurtadan 6 ında civciv çıkmış ancak çıkanların 3 u yaşayabilmiştir. 2-3 yıllarında anaç kekliklere buğday, mısır, besi yemi, ara sıra da lahana ve ıspanak, yonca gibi yeşil yemler verilmiştir. Yumurta döneminde palet yumurta yemi (Tavaş marka) yedirilmiştir. Askarid ve heterakis, capillara ve karışık enfeksiyon hastalıklarına karşı da Citorin-L %1 solüsyonu, Antelmentik gramlık oral tozdan 15 günde 1, 3 aylık bir periyotla verilmiştir. Yumurtlama devresinde Bavitsole AD3 EC vitamini AD3EC kombinasyonu 4 kekliğe 1 cc. şekilde suyuna katılarak verilmiştir. Bu karışımda A vitamini..iu., D3 vitamini 5..IU, E vitamini IU, C vitamini mg olarak tertiplidir. Kapıçam Keklik Üretim İstasyonunda kuluçkahane 1 adettir. İlk yıllarda hijyen koşul korunmuş ancak daha sonraları bu hijyenitenin bozulmuş olduğu tarafımızdan gözlenmiştir. Kuluçka makinalarından 1 i oluşum, 1 side çıkış makinasıdır. Oluşum makinesında 21 gün 37,5 Cº de % 7 bağıl nemde çıkış makinasında ise yine % 7 bağıl nemde ve 37,5 Cºde 3 gün bekletilmektedir. Hijyen koşullarda ve kapalı ışıkta bu işlemler gerçekleştirilmelidir. Kapıçam Keklik Üretim İstasyonu nda kafes yöntemi ile keklik üretimi yapılmaktadır. Bunlarla ilgili olarak getirilen 9 hazır

3 KSÜ. Fen ve Mühendislik Dergisi, 9(2), 6 89 KSU. Journal of Science and Engineering 9(2), 6 kafeslerde bulunan 18 göz bulunmakta olup, 3 yılında elde edilen keklik, yumurta sayısı her kafeste bulunan keklik sayıları Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1 incelendiğinde verimin oldukca düşük olduğu görülecektir. Kapıçam Keklik Üretim İstasyonunda Üniteler bazında yumurta sayısı Şekil 1 de verilmiştir. Kafes yönteminde anaçların kalitesi ve yaşı önemlidir. Kınalı keklikler iyi bakım koşullarında, bir yumurtlama döneminde yumurta yaparlar. Proteince zengin yemlerde daha çok sayıda yumurta üretebilmektedir. Damızlık keklikler C çevre sıcaklığında kcal. ME içeren yemler önerilmekte ve normal koşullarda dişi başına yavru üretimi 21 adet olarak bilinmektedir (Hermes ve ark. 1983). Şekil 1. de görüleceği üzere 7 nolu ünitede yumurta sayısının daha fazla elde edildiği görülmektedir. Yapılan incelemelerde bu ünitede kullanılan anaçların diğerlerine göre daha genç oldukları görülmüştür. Kuzey Kıbrıs Gönyeli Avcılar Atıcılar Kulübü Kınalı Keklik Üretim İstasyonu nda yapılan keklik üretimlerine ilişkin kümes bazında toplam yumurta sayısı, haftalara göre yıllık yumurta sayısı her bir birim için ayrı ayrı kaydedilmiştir. Örneğin 3 yılına ait K ünitesinde kümesler bazında toplam yumurta sayıları Şekil 2 de verilmiştir. 3 yılında, K ünitesinde kümes bazında haftalara göre yumurta sayısı Şekil 3 de verilmiştir. Şekil 2 ve Şekil 3 incelendiğinde yumurta veriminin oldukça yüksek olduğu görülecektir. Ortalama her bir anaçtan 4 yumurta elde edilmektedir. Oysaki Kapıçam Keklik Üretim İstasyonunda üniteler bazında yumurta sayısı incelendiğinde her bir anaçtan ortalama 1-7 adet yumurta elde edildiğini görmekteyiz. Bir veri oluşturması bakımından yılında Kuzey Kıbrıs Avcılar ve Atıcılar Kulübü yetkililerince tespit edilmiş olan kekliğin haftalara göre yem tüketimi Şekil 4 de verilmiştir. Ayrıca yılına ait ay ve günler itibariyle yumurta üretim yüzdeleri Tablo 3. de verilmiştir. Yumurta sayısı Ünite Şekil 1. Kapıçam Keklik Üretim İstasyonunda üniteler bazında yumurta sayısı (4.5.3).

4 KSÜ. Fen ve Mühendislik Dergisi, 9(2), 6 9 KSU. Journal of Science and Engineering 9(2), 6 Yumurta sayısı Kümes numarası Şekil 2 Kuzey Kıbrıs Gönyeli Avcılar ve Atıcılar Kulübü Keklik Üretim İstasyonun da sadece K ünitesinde kümesler bazındaki 3 yılına ait toplam yumurta sayısı (Anonim 4b) Yumurta sayısı Haftalar Şekil 3. 3 yılında, Kuzey Kıbrıs Gönyeli Avcılar ve Atıcılar Kulübü Keklik Üretim İstasyonunda K ünitesinde kümes bazında haftalara göre yumurta sayısı (Anonim 4c).

5 KSÜ. Fen ve Mühendislik Dergisi, 9(2), 6 KSU. Journal of Science 91 and Engineering 9(2), 6 Tablo 1. Kapıçam Keklik Üretim İstasyonunda ünitelerdeki her kafeste anaçlardan elde edilen yumurta sayıları (4.5.3 tarihli üretim kayıtları Üniteler Kafes No Keklik Yumurta Keklik Yumurta Keklik Yumurta Keklik Yumurta Keklik Yumurta Keklik Yumurta Keklik Yumurta Keklik Yumurta sayısı sayısı sayısı sayısı sayısı sayısı sayısı sayısı sayısı sayısı sayısı sayısı sayısı sayısı sayısı sayısı Toplam KSÜ. Fen ve Mühendislik Dergisi, 9(2), 6 91 KSU. Journal of Science and Engineering 9(2), 6

6 KSÜ. Fen ve Mühendislik Dergisi, 9(2), 6 92 KSU. Journal of Science and Engineering 9(2), Tüketilen yem miktarı(gr) Kekliğin yaşı(hafta) Şekil 4. Kuzey Kıbrıs Gönyeli Avcılar ve Atıcılar Kulübü Keklik Üretim İstasyonu nda üretim yılı verilerine göre kekliğin haftalara göre yem tüketimi, gr (Anonim 4b). Tablo 2. Gönyeli de yılına ait ay ve günler itibari ile yumurta üretimi. Tarih(Gün Ay) Yumurta Adeti (%) SONUÇ ve ÖNERİLER Kapıçam Keklik Üretim İstasyonu, kuruluşuyla birlikte Kahramanmaraş da aslında çok önemli bir yaban hayatı sürdürülebilirlik ilkesini yerine getirmede önemli bir adımı atmıştır. Kapıçam Keklik Üretim İstasyonu için, önerdiğimiz hususlar şunlardır: 1. Üretimde başarı her şeyden önce kekliğin biyolojik isteklerinin bilinmesine bağlıdır, diyebiliriz. Keklik çok hassas bir kuştur. Özellikle bakım çalışmalarında hijyen koşulun sağlanması şarttır. Kuluçka makinalarının bulunduğu yer çok iyi bir şekilde hijyen edilmeli ve hastalıklara karşı mutlak korunmalıdır. Yumurtadan çıkan yavruların barındığı ünitelerin de aynı koşullarda olması gerekir. 2. Üretimde başarı, kekliğin davranış psikolojisininin bilinmesi ile yakından alakalıdır. Örneğin keklik bakıcısına alışmaktadır. Başka bir kişinin yemi vermesi durumunda yemi yemediği gözlenmiştir. Hatta bakıcıların elbiselerinin rengi bile yumurtlama yapmayı etkilemektedir. Aynı giysi rengi ve aynı bakım memuru olması avantajdır. 3. Kapıçam Keklik Üretim İstasyonunda, üretim ilk yıllarda salma yöntemle üretilmiş, daha sonra ise kafeste üretim yapılmış ve yapılmaktadır. Gerek salmalarda ve gerekse kafeslerde üretilecek kekliklerde keklikler çiftleşme mevsiminden önce gruplara ayrılmalıdır. Aksi takdirde kuşlar stres yapmakta ve yumurta yapamamaktadır. Çiftleşme mevsiminde erkekler yanlarına başka erkek kabul etmezler. Bu nedenle dövüşürler. Buna imkan verilmemelidir. 4. Besin rasyonları iyi ayarlanmalıdır. Bu ise üretimin başarısında en önemli sırlardandır. Üretimde kınalı keklikler özellikle üreme dönemlerinde iyi bir şekilde diyet uygulanmalı yumurta yeminin yanında

7 KSÜ. Fen ve Mühendislik Dergisi, 9(2), 6 93 KSU. Journal of Science and Engineering 9(2), 6 yeşil yemde verilmelidir. Her ay düzenli olarak vitamin takviyesi yapılmalıdır. Vitamin insanlarda olduğu gibi kekliklerde de üretim anındaki stresi atmaktadır. 5. Yumurtaların kuluçka makinalarına yerleştirilmesinde özel nakil preparatının uygulanması şarttır. Yumurta zaiyatını % 99 ortadan kaldırmaktadır. 6. Koksidiyaz hastalığı görülmüştür. Buna karşı, gezinme yerleri ve yaşam yerleri kuru tutulmalıdır. Temizlik kurallarına uyulmalıdır. Uçuş bölmelerinde ve gezinme yerlerinde nemlilik ortadan kaldırılmalıdır. Güneş ile uçuş yerlerinin güneşlenmesi sağlanmalıdır. 7. Yavru çıkar çıkmaz yem verilmemelidir. Yavru ilk çıktığında su verilmelidir. Su kapları civciv boyuna uygun olmalıdır. Aksi takdirde boğulma olabilmektedir. Ayrıca su temiz ve oda sıcaklığında olmalıdır. 8. Keklik üretiminde, başarıda diğer bir ip ucu ise, sıcaklıktır. Çok fazla sıcaklık stres, az sıcaklık ise üretimde ölüm getirir. Optimum sıcaklık önemlidir. Diğer bir husus keklik bol oksijen sever. Sürekli ve bol oksijen şarttır. Kapıçam Keklik Üretim İstasyonunda, bir an önce havalandırma ve sıcaklık optimumu temin edilmelidir. Aspiratörler uygun büyüklükte olmalıdır. Kuzey Kıbrıs Gönyeli Avcılar ve Atıcılar Kulübü Üretim İstasyonunda aspiratörlerlerin çapı yaklaşık 1 m çapındadır. Kapıçam daki üretimde sürekli temiz hava, zaman ayarlı, büyük çaplı aspiratörlerle sağlanabilir. 9. Kapıçam Keklik Üretim İstasyonu nda düzenli kayıtların tutulması gerekir. Civciv takip kartları, kafeslere göre yumurta miktarları, ünite bazında anaç keklik takip kartları gibi kartların tutulması bilimsel çalışma ve üretimi takip açısından önemlidir. Kuzey Kıbrıs Gönyeli Avcılar ve Atıcılar Kulübü Üretim İstasyonunda tutulan kartlarlar, Kapıçam Keklik Üretim İstasyonu nda da tutulmalıdır.. 1. Kapıçam Keklik Üretim İstasyonunda civciv ve yetişkin kekliklere tavuk besi yemi ve beyaz hindi büyütme yemi verilmektedir. Hazır yem maliyet açısından oldukça yüksektir. Oysaki Kuzey Kıbrıs Gönyeli Avcılar ve Atıcılar Kulübü Keklik Üretim İstasyonunda mevcut yem üretim merkezinde buğdayarpa kırma aletleri ve karışım aletleri ile özel rasyonlar hazırlanmaktadır. Bu da üretim maliyetlerini düşürmektedir. Bu sistemin kurulmasını Kapıçam Üretim İstasyonu nda önermekteyiz. 11. Kapıçam Keklik Üretim İstasyonunda üretimden sorumlu olan yetkililerin yöre üniversiteleriyle veya üretimde başarılı olan Kuzey Kıbrıs Gönyeli Avcılar ve Atıcılar Kulübü Üretim İstasyonu yetkilileri ile bilgi alışverişinde bulunmalarını önermekteyiz. KAYNAKLAR Anonim. 4a. teknikbilgiler/ keklikyetiştiriciliği.htm Anonim. 4b. Kuzey Kıbrıs Gönyeli Avcılar ve Atıcılar Kulübü Keklik Üretim İstasyonu, Üretim Proje Sorumlusu Ahmet Benli tarafından tutulan kayıtlar. Başer, E., Küçükyılmaz, K.. Keklik Yetiştiriciliği, Hayvancılık Araştırma Enstitisü. Konya. Çanakcıoğlu, H. Mol, T Yaban Hayvanları Bilgisi, İ.Ü.Orman Fakültesi Yayınları, 5 s. İstanbul. Hermes, J.C.,Woodard, A.E.,Vohra, P., Snyder, R.L The effect of ambient tempererature and energy level on reproduction in red-legged partridges, Poult. Sci. 62: Koçak, Ç., Özkan, S.. Bıldırcın, Sülün ve Keklik Yetiştiriciliği 72 s.bornova-izmir. Turan, N Türkiye Av ve Yaban Hayvanları Kuşlar. Ankara, 274s.