2000 li Yıllar/ 3 Türkiye de Ekonomi ve Sosyal Politikalar Erdal Tanas KARAGÖL Arter Reklam Ağustos-2011 Ömür Matbaacılık

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "2000 li Yıllar/ 3 Türkiye de Ekonomi ve Sosyal Politikalar Erdal Tanas KARAGÖL Arter Reklam Ağustos-2011 Ömür Matbaacılık"

Gül Karadeniz
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 1

2 Seri/Sıra No 2000 li Yıllar/ 3 Kitabın Adı Türkiye de Ekonomi ve Sosyal Politikalar Editör Erdal Tanas KARAGÖL Yayın Hazırlık Arter Reklam ISBN Baskı Tarihi Ağustos-2011 Ofset Baskı ve Mücellit Ömür Matbaacılık Ömür Matbaacılık A.Ş. Beysan Sanayi Sitesi Birlik Caddesi No: 20 Haramidere İstanbul Tel: Faks: Copyright Meydan Yayıncılık-2011 Meydan Yayıncılık ve Reklam Ticaret Ltd. Şti Kuştepe Mah. Mecidiyeköy Yolu Cad. No:18, Seyfi Demirsoy Apt. A-Blok, Daire: 14 Şişli/İstanbul Tel: Fax: e-posta: info@meydanyayincilik.com 2

3 2000 li Yıllar Türkiye de Ekonomi ve Sosyal Politikalar Editör: Erdal Tanas KARAGÖL 3

4 4

5 İÇİNDEKİLER Sunuş: 2000 li Yıllarda Türkiye de Ekonomi ve Sosyal Politikalar Erdal Tanas Karagöl li Yıllarda Türkiye- IMF İlişkileri Süleyman Yaşar 17 Türkiye nin Yeni Dış Ticaret Paradigması Mehmet Babacan 43 Türkiye Ekonomisinde İktisadi Büyüme Performansı Seyfettin Erdoğan li Yıllarda Gelir Dağılımı ve Yoksulluk Trendleri Fatih Savaşan 105 Türkiye de Dış Borçlar Erdal Tanas Karagöl li Yıllarda Sosyal Politika Trendleri: Değişim ve Reform Gündemi Tekin Akgeyik 165 5

6 6

7 SUNUŞ: 2000'Lİ YILLARDA TÜRKİYE'DE EKONOMİ VE SOSYAL POLİTİKALAR Erdal Tanas KARAGÖL 2000'li Yıllar dizisinde yer alan Türkiye'de Ekonomi ve Sosyal Politikalar adlı bu kitapta, Türkiye nin 2000 li yılların başında içine girdiği ekonomik bunalım ve sonrası, küresel kriz esnasında sergilediği performansı, küresel ve bölgesel düzeydeki ekonomik panoraması, başta IMF ile olan ilişkileri, kamu maliyesi, ekonomik büyüme performansı, yeni dış ticaret paradigması, gelir dağılımı ve sosyal güvenlik konuları değerlendirilmiştir. Ayrıca, Türkiye nin 2000 li yıllarda yaşadığı dönüşümü ele alan bu dönemde yaşanan büyük değişimi bir çerçeveye oturtmak ve temel noktaları tahlil etmek amaçlanmıştır. Bu nedenle, son on yıla damgasını vuran gelişmeler ve meseleler, uzman akademisyen gözüyle, geniş bir kitleye hitap edebilecek bir dille okuyucunun dikkatine sunulmuştur. Böylece 2000 li yıllar Türkiye sine dair referans mahiyetinde bir kitabın ortaya konulması hedeflenmiştir. Bu kitap altı bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Süleyman Yaşar tarafından kaleme alınan 2000 li Yıllarda Türkiye - IMF İlişkileri yer almaktadır. Türkiye ile IMF arasında, 1961 yılında yapılan ilk Stand-by anlaşmasından en son 2008 tarihinde yapılan anlaşmaya kadar, 19 tane Standby anlaşması imzalanmıştır yılının ortalarında başlayan küresel ekonomik kriz, aslında 19. Stand-by anlaşmasının son dönemine denk gelmiştir. Buna rağmen, 2009'da küresel krizin sert darbesini alan Türkiye ekonomisi, diğer yükselen piyasa ekonomileri ile karşılaştırılınca beklenmedik olumlu bir performans göstermiştir. Kriz döneminde devlet borçlarının, özellikle kısa vadeli dev- 7

8 Türkiye de Ekonomi ve Sosyal Politikalar let borçların çok az olması ve özel sektörün back to back kredi yani borcun alacaklısının da borcu veren olduğu gerçeği dikkate alınınca hükümetin kriz karşısında daha farklı bir duruş sergilemesine neden olmuş, bu da hükümeti rahatlatmıştır. Bununla beraber, Türkiye ekonomisinin özellikle bankacılık alanlında gerçekleştirilen reformlar sayesinde kredibilitesinin yüksek olduğu, dolayısıyla küresel ekonomik şoklara karşı dirençli olacağı beklentisini güçlendirmiştir. IMF den ağır şartlarda borç alıp ekonomi ve bütçe yönetimini tekrar IMF ye teslim etmek pek mantıklı olamayacağı ve siyasi olarak hükümetin elini kolunu bağlayacağı için hükümet IMF ile yeni bir Stand-by anlaşması imzalamamıştır. Türkiye ekonomisinin ekonomik büyüme, ihracat, enflasyon ve diğer makro ekonomik değişkenlerde gösterdiği performans aslında, IMF ile anlaşma yapılmamasının ne kadar doğru bir karar olduğunun bir kanıtı olmuştur. Bununla beraber genel seçimlerin ardından tasarlanan yeni anayasanın sağlayacağı hukuki öngörülebilirlik de ekonomiye olan güvenilirliği daha da arttıracaktır. İkinci bölümde, Mehmet Babacan Türkiye nin Yeni Dış Ticaret Paradigması üzerinde bir değerlendirme yapmaktadır. Bilindiği gibi 2000 li yılların başlarında Türkiye de yaşanan finansal kriz ve bunun kurlar, sonrasında faizler, borçlanma ve nihayetinde maliye politikalarında tetiklediği artçı şokları ile birlikte dış ticaret sektörünün de geleceği belirsiz görünmekteydi. Her yönü ile artan maliyetler ve siyasal istikrarsızlık dolu ortam Türk dış ticaret performansını olumsuz etkilemiş ve 1999 daki depremi müteakip uygulamaya konan kur çıpasına endeksli para politikasının da etkisiyle 2000 yılında ithalat lehine ve fakat dış ticaret dengesi aleyhine olan makas abartılı biçimde açılmıştı. Yüzde 4.5 artış kaydeden ihracat hacmine kıyasla ithalat hacmi yüzde 34 lük bir sıçrama gerçekleştirmiş ve dış ticaret açığı yüzde yüze yakın oranlarda artmıştır ve 2001 yıllarında yaşanan politik istikrarsızlık ve kur politikasının iflası ile birlikte yaşanan devalüasyon (yüzde 96.5 e ulaşmıştır) sonucu ise 2001 yılında ithalat hac- 8

9 Türkiye de Ekonomi ve Sosyal Politikalar mi yüzde 24 daralmış, ihracat hacminde ise yüzde 12.8 lik artış görülmüştür. Dış ticaret açığı ise bu defa yüzde 62.3 oranında azalarak 10 milyar doların biraz üzerinde kalmıştır. Bununla beraber dış ticaret hacmi yüzde 11.6 daralmıştı. Yukarıdaki paragrafta özetlenen durum Türk dış ticaret sektörünün uzun vadeli yapısal sorunları ile paralel yaşanan siyasi ve makro ekonomik istikrarsızlık sonucunda karşı karşıya kalınan açmazı tasvir için kullanılmıştır li yıllarla birlikte dışa açılan Türk ekonomisinin neredeyse bütün bir 90 lı yılları alan istikrarsızlık dönemini yaşaması; önce devlet eliyle, ardından ithal ikameci sanayileşme modeliyle ve nihayet tam liberalizasyon hareketleri sayesinde özel sektörün özendirilmesi yoluyla kurulmaya çalışılan sanayi-ticaret çerçevesinin aslında bir dizi eksik taşımasına ve adeta yamalı bohçayı andırmasına sebep olmuştur li yıllar ise Cumhuriyet in kuruluşundan bu yana var olan yapısal sorunların artık taşınamaz hale geldiği ve yeni bir paradigma arayışının kaçınılmaz olduğu dönem olarak adlandırılabilir. Siyasi istikrar, makro ekonomik dengeler ve küresel ekonomik ilişkiler ile örülü bir sistemde dış ticaret sektörünün de yaşanan gel-gitlere kayıtsız kalması düşünülemez. Bu bağlamda Türkiye nin yeni dönemde ( ) kurmaya çalıştığı dış ticaret paradigmasını, onun dayandığı siyasi ve felsefi temelleri hem yerel hem de küresel ölçekte cari trendleri de dikkate alır şekilde değerlendirmiştir. AK Parti döneminin büyük bir kısmında icracı konumda bulunduğu bu son on yılda Türkiye nin dış ticaret ufku dünyanın neredeyse tamamına erişmiş ve örneğin ihracat yapmayan il kalmamış, daha önce ismini bilmediğimiz pek çok pazara girilmiştir küresel finans krizi ve yaşanan küresel talep düşüşüne rağmen ihracatçı sektörler hem ürün hem de ülke bazında yeni pazarları zorlamak suretiyle geleneksel pazar olan AB-27 bölgesinin dışında Rusya ve Kafkasya, Balkanlar, Ortadoğu ve Afrika, Güney Amerika gibi yeni rotalara açılmıştır. Dahası düşük maliyet avantajlarına ve emek yoğun üretime dayanan sektörlerin görece payı giderek azalmış, 9

10 Türkiye de Ekonomi ve Sosyal Politikalar yüksek teknoloji ve sermaye yoğun mallara dayanan sektörlerin görece payı artmıştır. Trend oldukça yavaş seyretse dahi emekten sermayeye, düşük teknoloji ve hammaddeden yüksek teknolojili mamül maddeye doğru ihracat kalemlerinin ortalama kalitesi, katma değeri ve marka değeri de artmaktadır. Son olarak, bu bölümde Türk dış ticaret sektöründe var olan eksikleri, örneğin teknolojiyi adapte sorunu, yetişmiş vasıflı işgücü ve yüksek sermaye kaynağı gibi meselelerin de altını çizmiştir. Uzun vadeli ve geniş perspektifli bir ihracat stratejisinin temel dayanakları olarak beşeri ve fiziki sermaye, inovasyon ya da dış ticarette yaratıcılık ve girişimcilik, rekabet edebilir kalite ve maliyet optimizasyonu gibi konular belirlenmiştir. Üçüncü bölümde, Seyfettin Erdoğan Türkiye Ekonomisinde İktisadi Büyüme Performansı nı incelemiştir. Türkiye de 1980 sonrası dönemde, ithal ikameci sanayileşme anlayışı yerine, dışa dönük sanayileşme (ihracata dayalı sanayileşme) anlayışı benimsenmiştir. İhracata dayalı sanayileşme stratejisi, dış piyasalara dönük mal ve hizmet üretim anlayışını ifade etmektedir. Bu stratejinin uygulandığı dönemde dış piyasalara yönelik mal ve hizmet üreten firmalar parasal ve mali teşvikler ile desteklenmektedir. Uluslararası piyasalara çalışan firmalara vergi indirimleri ve düşük faizli kredi imkanları sağlanmaktadır. İhracata dayalı sanayileşme stratejisini benimseyen ülkeler ekonomide devletin ağırlığını azaltmak amacıyla serbest faiz politikası, sermaye hareketlerinin serbestleştirilmesi ve özelleştirme gibi uygulamalara başvurmaktadır. Piyasa ekonomisi koşullarını oturtan ve ulusal ekonominin rekabet gücünü artırıcı politikalara başvuran ülkeler ihracat hacimlerini artırmışlardır yılında iş başına gelen Anavatan Partisi iktidarının ilk yıllarında ihracatta görece bir başarı elde edilmişse de, uluslararası piyasalarda rekabet edebilecek güçlü bir üretim yapısı geliştirilememiştir. Dışa dönük sanayileşme stratejisine 10

Benzer belgeler

1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ (TÜRKİYE) EKONOMİSİNİN TARİHSEL TEMELLERİ

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ III Bölüm 1 TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİ (TÜRKİYE) EKONOMİSİNİN TARİHSEL TEMELLERİ 13 1.1.Türkiye Ekonomisine Tarihsel Bakış Açısı ve Nedenleri 14 1.2.Tarım Devriminden Sanayi Devrimine