TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.

Transkript

1 TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş. EKONOMİK GELİŞMELER ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU MART 2008/II HAZIRLAYANLAR Mustafa ŞİMŞEK Fulya BAYRAKTAR Mustafa TOSUN EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ Mart 2008

2 Mart ayının ikinci ve üçüncü haftasında ekonomide yaşanan gelişmeler ve bunun piyasalara yansımaları açıklanan son veriler doğrultusunda aşağıda özetlenmiştir. * Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler Para Politikası Kurulu, 19 Mart 2008 tarihli toplantısında, Merkez Bankası bünyesindeki kısa vadeli borçlanma faiz oranlarının sabit tutulmasına karar vermiştir. Kurul, artan gıda ve enerji fiyatları ile küresel belirsizliklerin enflasyon hedefine ulaşılmasını geciktirebileceği değerlendirmesinde bulunmuştur. Bundan sonraki olası faiz indiriminin zamanlamasının ise küresel piyasalardaki gelişmelere, dış talebe, maliye politikası uygulamalarına ve orta vadeli enflasyon görünümünü etkileyen diğer unsurlara bağlı olarak belirleneceğini bildirmiştir. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, ''Laikliğe aykırı fiillerin odağı haline geldiği'' iddiasıyla AKP'nin kapatılması istemiyle Anayasa Mahkemesi'nde dava açtı. İddianamede, 71 parti yöneticisi hakkında siyasetten men cezası istendi. Kapatma kararı için Anayasa Mahkemesinin 11 asıl üyesinin en az 7'sinin oyu gerekmektedir. Ekonomiden sorumlu Devlet Bakanı Mehmet Şimşek yaptığı açıklamada, Türk ekonomisinin küresel çalkantılara dayanacak güçte olduğunu belirterek, IMF ile yeni bir stand-by anlaşmasına gerek olmadığını ve yeni bir anlaşmanın olası olmadığını söyledi. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programının (UNDP) "Türkiye İnsani Gelişme Raporu"na göre, Türkiye, genç işsiz oranında 177 ülke arasında 10'uncu sırada, eğitim endeksinde ise 104'üncü sırada bulunmaktadır. Rapora göre, Türkiye, sağlık alanındaki kamu harcamalarının gayri safi yurtiçi hasılaya (GSYH) oranı bakımından 41'inci, insani gelişme endeksinde 84'üncü, bilim, mühendislik, üretim ve inşaat dallarında okuyan yüksekokul öğrencilerinin toplam öğrencilere oranında 54'üncü sırada, gençliğin okur yazarlığında 66'ıncı sırada yer alıyor. Uluslararası Para Fonu (IMF) Türkiye Temsilcisi Hüseyin Samiei, büyümenin 2007'nin başından beri yavaşladığını ve son dönemdeki küresel ve yerel gelişmeler ile GSYİH'daki son revizyonların ışığında, Türkiye'nin GSYİH büyüme oranına ilişkin ön projeksiyonlarını %4 civarında olacak şekilde indirdiklerini bildirdi. Samiei, Türkiye'nin 2001 krizinden bu yana epey yol kat ettiğini, enflasyonun tek haneli rakamlara indiğini, kamu borç oranının yarıya inerek içeriğinin değiştiğini anlattı. IMF sözcüsü David Hawley, Türkiye'nin programının geriye kalan gözden geçirmelerinin birleştirilmesinin, güçlü bir ihtimal olduğunu bildirdi. Hawley, mevcut ortamda Türkiye'nin güçlü mali politikaları yeniden oluşturması, temkinli para politikasını sürdürmesi ve yapısal reformların canlandırılması gerektiği yönündeki IMF'nin görüşünü tekrarladı. Türkiye Sanayicileri ve İş Adamları Derneği'nin (TÜSİAD) Merkez Bankası ile birlikte yürüttüğü, "Küresel Ekonomiye Entegrasyon Sürecinde Büyüme" başlıklı proje kapsamında yapılan "Türkiye'de Hane Halkının, İş Gücü Gelir, Harcama ve * Rapor 24 Mart 2008 tarihinden önceki gelişmeleri içermektedir. 1

3 Yoksulluk Açısından Analizi" raporunda; Türkiye'de çalışmak isteyip de iş aramayanlar dikkate alınarak, ABD benzeri alternatif işsizlik tanımı yapıldığında, 2006 yılı için %9,9 olan resmi işsizlik oranının %16,9'a yükseldiği, 2007 için ise bu oranın %16,3 olduğu belirtildi. Türkiye de istihdam oranının, özellikle kadın istihdamının az olması nedeniyle diğer ülkelere göre oldukça düşük olduğu kaydedilen rapora göre, hane halkının işgücü piyasasına katılımı azalmaktadır. Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu ndan (TMSF) yapılan yazılı açıklamada, bankacılık sisteminin yeniden yapılandırılmasının finansmanı çerçevesinde, Fona ikrazen ihraç edilen özel tertip devlet iç borçlanma senetlerinden (DİBS) doğan Hazine alacakları kapsamında, TMSF'nin 70 milyon dolar karşılığı ödeme gerçekleştirdiği kaydedildi. Açıklamada, bu ödeme ile birlikte 2008 yılında yapılan geri ödeme tutarının 500 milyon dolara, toplam ödeme tutarının 8 milyar 305 milyon dolara ulaştığı belirtildi. Merkez Bankası nın, kredi kartı işlemlerinde uygulanacak azami faiz oranlarında değişiklik içeren tebliği, Resmi Gazete'de yayımlanarak, 1 Nisan 2008 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe girdi. Buna göre, kredi kartı işlemlerinde uygulanacak aylık azami akdi faiz oranı YTL için %4,93'ten %4,54'e, gecikme faiz oranı da %5,68'den 55,29'a indirildi. Hazine Müsteşarlığı ndan yapılan açıklamaya göre; İstanbul un muhtemel bir depreme hazırlanması amacıyla oluşturulan İstanbul Sismik Riskin Azaltılması ve Acil Durum Hazırlık (İSMEP) Projesi nin finansmanı amacıyla, Avrupa Yatırım Bankası ndan sağlanan 300 milyon Avro tutarındaki krediye ilişkin anlaşma, 12 Mart 2008 tarihinde imzalanmıştır. 8 yılı ödemesiz, toplam 30 yıl vadeli kredi ile etkin bir yaklaşımla İstanbul da olası bir depremin yıkıcı etkilerini en aza indirmek ve önlenebilir kayıpları engellemek amacıyla, kamu tesislerinin sismik güçlendirilme ve yeniden inşası projeleri gerçekleştirilecektir. Tarımsal ürünlerdeki ihracat iadesi yardımları kapsamında, sebzeler, meyveler ve sert çekirdekli meyveler, dondurulmuş meyve ve sebze, bal, meyve suları, zeytinyağı gibi bazı ürünlerin ihracatında, iadeye konu azami ödeme oranları düşürüldü. Sözleşmeli tarımsal üretimde ise ihracat iadesi tutarları %50 arttırılarak uygulanacak ve arttırılan tutarın %60'ı üreticiye nakit ödenecek, %40'ı ise ihracatçı adına açılmış olan mahsup hesabına alacak kaydedilecek. Para Kredi ve Koordinasyon Kurulunun konuya ilişkin tebliği, Resmi Gazete de yayımlandı. 2

4 Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Teşkilatı (OECD), ABD'de büyümenin yavaşladığını Avrupa'nın ise ispeten daha iyi göründüğünü bildirdi. OECD'nin gelişmiş ülkelerle ilgili ekonomik tahminlerine ilişkin rapora göre, diğer sanayileşmiş ülkelerde, özellikle Japonya'da ekonomik büyüme kısmen yavaşlarken, Euro Bölgesinde ise ekonomik büyüme şimdiye kadar nispeten daha iyi görünmekte. Raporda, ABD'nin gayri safi milli hasılasındaki (GSMH) büyümenin bu yılın ilk çeyreği için %0,1, ikinci çeyreği için ise "sıfır" olacağı tahmini yer alıyor. OECD, Avrupa'da GSMH'nin ise ilk çeyrekte %0,4, ikinci çeyrekte ise %0,5 büyümesini bekliyor. OECD'nin tahminine göre, Japonya'da ise ekonomik büyüme ilk çeyrekte %0,3, ikinci çeyrekte %0,2 olacak. Merrill Lynch Mart ayı Fon Yöneticileri Araştırmasına göre, küresel ekonominin resesyona girdiğini düşünen fon yöneticilerinin oranı, bu yıl içinde 3 kat artarak Ocak'taki %8 seviyesinden Mart'ta %22'ye yükseldi. Asya ve gelişmekte olan piyasalarda uzmanlaşan fon yöneticileri, Çin konusundaki endişelerinin arttığını ifade ederken, Çin ekonomisinde zayıflama bekleyenlerin oranı, bu yıl içinde 2 kattan fazla artarak Ocak'taki %29 seviyesinden Mart'ta %64'e yükseldi. Piyasalarda olası bir krizi önlemeye çalışan ABD Merkez Bankası FED, gösterge faizini çeyrek puan daha düşürüp, %3,25'e indirdi. Kendisinden doğrudan hazine bonosu alma hakkına sahip 20 firmaya da borç garantisi verdi. ABD Merkez Bankası FED, diğer merkez bankalarıyla koordineli olarak yeni likidite artırıcı önlemler açıkladı. Yapılan açıklamada, FED in piyasa yapıcılarına 200 milyar dolara kadar Hazine kâğıdı vereceği belirtildi. Bankalar Hazine tahvillerini almak için mortgage tahvilleri de kullanabilecek. FED, Avrupa Merkez Bankası (ECB), İngiltere Merkez Bankası (BOE), Japonya Merkez Bankası (BOJ), Kanada Merkez Bankası ve İsviçre Merkez Bankası ile birlikte hareket edecek. Avrupa Merkez Bankası ECB, atılan ortak adım kapsamında bankalararası borç verme piyasalarındaki gerilimi azaltmak için 28 gün vadeli 15 milyar dolara kadar ihale açacağını açıkladı. BOE ise açıkladığı 3 aylık kredi programında yapacağı genişlemenin, merkez bankalarının para piyasalarını rahatlatma çabaları içinde yer aldığını söyledi. BOJ, piyasa istikrarını korumak için, para piyasası operasyonlarını uygun bir şekilde yürütmeye devam edeceğini bildirdi ve G10 ülkeleri merkez bankalarının birbirleriyle yakın işbirliği halinde çalışmaya devam ettiklerini vurguladı. ABD Merkez Bankası FED in eski Başkanı Alan Greenspan, finans piyasalarındaki krizin pek çok kurban alacağını ve bunun sonucunda uluslararası bankacılık kuralları, ilgili yasalar ve risk yönetiminin gözden geçirilerek geniş kapsamlı olarak yeniden düzenleneceğini söyledi. Greenspan ayrıca, finans sisteminin risk değerleme modellerinin çoğunun kompleks oldukları için değil, global ekonomi gerçeğini motive eden değişkenler dizisinin tamamını kapsamayacak kadar basit olduğu için başarısız kaldığını belirtti. ABD'de Şubat ayında perakende satışlar, %0,6 oranında düştü. Ekonomistler, perakende satışlarda %0,2 oranında artış bekliyorlardı. Perakende satışlarda yaşanan düşüş, ABD'nin resesyona girebileceğinin işaretlerinden biri olarak görülüyor. 3

5 ABD Şubat ayı ÜFE verisi beklentilere paralel %0,3 olarak gerçekleşirken, TÜFE verileri değişim göstermedi. Yıllık bazda TÜFE %4,0 olarak gerçekleşirken, çekirdek TÜFE 2006 Kasım ayından bu yana ilk kez değişim göstermedi. Enerji fiyatları Ocak ayındaki %0,7 artıştan sonra Şubat ayında %0,5 azaldı. Ocak ayında ise TÜFE %0,4, çekirdek TÜFE ise %0,3 artış göstermişti. ABD Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, ABD de dış ticaret açığı Ocak ayında 58,2 milyar dolar olarak gerçekleşti. Beklentiler dış ticaret açığının 59,7 milyar dolar seviyesinde olması yönündeydi. Ocak ayında ihracat %1,6 artarak 148,23 milyar dolar olurken, ithalat %1,3 artışla 206,43 milyar dolara ulaştı. Aralık ayında 58,76 milyar dolar olarak açıklanan dış ticaret açığı 57,86 milyar dolar olarak revize edildi. ABD Ticaret Bakanlığı nın yaptığı açıklamaya göre, ABD de cari işlemler açığı 2007 yılının IV. çeyreğinde 172,9 milyar dolar olarak gerçekleşti. Beklentiler 184,9 milyar dolar olması yönündeydi. Aralık ayında 178,5 milyar dolar açık olarak açıklanan veri, 177,4 milyar dolar açık olarak revize edildi. Böylece cari açık 2007 yılının tamamında 738,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiş oldu yılında ise cari açık 811,5 milyar dolar olmuştu. ABD de Şubat ayı kapasite kullanım oranı %81,3 olan beklentinin altında %80,9, sanayi üretimi ise % 0,1 olan beklentinin üzerinde %0,5 düşüş gösterdi ABD Michigan Tüketici Güven endeksi, 69,5 olan beklentinin üzerinde 70,5 olarak gerçekleşti. ABD de ikinci el konut satışları Şubat ayında %2,9 artarak 5,03 milyon adet oldu. Beklentiler 4,85 milyon olarak gerçekleşmesi yönündeydi. İkinci el konut fiyatları son bir yılda %8,2 düşmesine rağmen, aynı dönemde ikinci el konut satışları %23,8 geriledi. ABD den yapılan açıklamaya göre, yeni siparişler, işsizlik başvuruları, para arzı, ortalama çalışma saati, konut izinleri ve hisse senedi fiyatları gibi veriler kullanılarak elde edilen Öncü Göstergeler Endeksi, Şubat ayında beklentilere paralel olarak %0,3 değer kaybetti. Ocak ayında %0,10 düşüş olarak açıklanan veri %0,40 düşüş olarak revize edildi. Öncü Göstergeler Endeksi, ülke ekonomisinin durumu hakkında bilgi veren önemli bir gösterge olarak kabul ediliyor. ABD de konut başlangıçları Şubat ayında %0,6 azalarak 1 milyon 65 bin oldu. Beklentiler verinin 990 bin olacağı yönündeydi. Ocak ayında 0,8 artış olarak açıklanan veri Şubat ayında %7,1 artış olarak revize edildi. ABD de Şubat ayında inşaat izinleri ise %7,8 azalarak 978 bin oldu. Beklentiler inşaat izinlerinin %2,4 düşüşle 1 milyon 23 bine gerilemesi yönündeydi. Şubat ayı inşaat izinleri Eylül 1991 deki 974 bin rakamından bu yana en düşük rakam oldu. ABD Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, ABD de Ocak ayında toptan satış stokları %0,8 ve toptan satışlar %2,7 artış gösterdi. Dayanıklı mal ve çiftlik ürünleri satışlarındaki yükselişin desteklediği toptan satışlardaki artış 2004 yılının Mart ayından bu yana en yüksek artış oldu. Aralık ayında %0,7 düşüş olarak açıklanan toptan satışlar verisi %0,5 düşüş olarak revize edildi. Aralık ayında %1,1 artan toptan satış stoklarının Ocak ayında %0,4 artması bekleniyordu. 4

6 İş İstatistikleri Kurumu nun açıkladığı veriye göre, ABD de Şubat ayında ihraç malları fiyatları %0,9 ve ithal malları fiyatları %0,2 artış gösterdi. Ocak ayında ihraç malları fiyatları %1,2 ve ithal malları fiyatları %1,7 artış göstermişti. Avrupa Merkez Bankası (ECB), Avrupalı bankaların daha fazla likidite ihtiyacı içinde olduğuna yönelik sinyaller doğrultusunda piyasalara likidite sağlayacağını bildirdi. Avrupa Merkez Bankası ECB nin Başkanı Jean Claude Trichet, yaptığı açıklamada, piyasalarda yüksek dalgalanmayla önemli ölçüde bir düzeltmenin devam ettiğini söyledi. Trichet, Global düzeyde merkez bankalarının her zaman ama özellikle mevcut koşullarda tetikte olması çok önemli, bu koşullar altında döviz kurundaki aşırı hareketlerden kaygı duyuyoruz dedi. İngiltere Merkez Bankası'nın (BOE) 5 6 Mart'ta yaptığı para politikası toplantısının tutanakları açıklandı. Buna göre, BOE'nin faiz oranlarını %5,25 seviyesinde değiştirmeden bırakma kararına, iki üye global yavaşlama karşısında ekonomiyi desteklemek için indirim yapılmasını isteyerek muhalefet etti. İki üyenin indirim yönünde fikir bildirmesi muhtemel faiz indirim beklentilerini artırdı. NTC araştırma şirketi tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro Bölgesi hizmet sektörü PMI endeksi (satın alma yöneticileri endeksi) Mart ayında, şirketlerin faaliyetlerinin yavaşlaması ve euronun güçlenmesinden kaynaklanan kaygıların artmasıyla, beklentilerden daha fazla gerileyerek 51,7 değerini aldı. Hizmetler PMI endeksi böylece 2003 Mart ayından bu yana en düşük ikinci seviyesine geriledi. Endeks Şubat ayında 52,3 değerini almıştı. Endeksin 50 seviyesinin üstünde gelmesi hizmetler sektöründe bir genişleme olduğu, 50 nin altında gelmesi ise bir daralma olduğu anlamına gelmektedir. Avrupa Birliği İstatistik Kurumu Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde Ocak ayında ihracat 124,5 milyar euro ve ithalat 135,2 milyar euro oldu. Böylece dış ticaret açığı Ocak ayında beklentilerin üzerinde gerçekleşerek 10,7 milyar euroya yükseldi. Bir önceki ayda 4,2 miyar euro olarak açıklanan verinin Ocak ayında 5,0 milyar euro olması bekleniyordu. Dış ticaret açığı geçen yıl aynı dönemde de 7,3 milyar olarak gerçekleşmişti. Avrupa Birliği İstatistik Kurumu Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde istihdam büyümesi, 2007 yılı IV. çeyrekte %0,2 yükseldi. Euro bölgesi IV. çeyrek istihdam büyümesi yıllık bazda ise %1,7 ye düştü. III. çeyrekte, çeyrek bazda istihdam büyümesi %0,3, yıllık bazda istihdam büyümesi ise %1,8 olarak gerçekleşmişti. Avrupa Birliği İstatistik Kurumu Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro bölgesinde Şubat ayında Tüketici fiyatları endeksi (TÜFE) beklentilere paralel olarak %0,3 arttı, yıllık artış ise %3,3 olarak gerçekleşti. Ocak ayında TÜFE %0,4 azalmış ve yıllık artış %3,2 olmuştu. Euro bölgesinde Şubat ayında çekirdek TÜFE ise %0,4 arttı ve yıllık artış %1,8 oldu. Eurostat, Euro bölgesinde IV. çeyrekte işçilik maliyetlerinin %2,7 artış gösterdiğini açıkladı. Veri III. çeyrekte %2,5 artış göstermişti. Avrupa Birliği İstatistik Kurumu Eurostat tarafından yapılan açıklamaya göre, Euro Bölgesinde sanayi üretimi Ocak ayında %0,9 artış ile beklentilerin üzerinde gerçekleşti. Beklentiler, Aralık ayında %0,2 gerileyen sanayi üretiminin, Ocak ayında %0,3 yükselmesi yönündeydi. 5

7 Çin Merkez Bankası, bankaların zorunlu karşılık oranlarını 25 Mart tan geçerli olmak üzere %15 ten %15,50 ye yükselttiğini açıkladı. Çin de Şubat ayı TÜFE si %8,7 ile son 11 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Gıda fiyatlarındaki artış TÜFE nin yükselmesinde belirleyici oldu. Çin Merkez Bankası nın başlamış olduğu faiz indirimlerine devam edeceği tahmin ediliyor. Japonya Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Kiyohiko Nishimura, ülke ekonomisinde yavaşlamanın kötüleştiğini, merkez bankasının para politikasını çok dikkatli yönetmesi gerektiğini, ekonominin ılımlı büyüme trendinde olduğunun düşünülmesine karşın, ekonominin yavaşlamakta olduğunu belirtti. Japonya nın Finans Düzenleme Kurumu nun Başkanı Takafumi Sato, global finans kurumlarında yüksek riskli mortgage piyasasından kaynaklanan zararın şu ana kadar 215 milyar dolara ulaştığını ve bunun %55 inin ABD kaynaklı olduğunu söyledi. Sato, Avrupa daki zararın 78,5 milyar dolar olduğunu belirtti. Ayrıca Japon finans kurumlarının şu ana kadar yüksek riskli mortgage lardan büyük zararlar görmediğini ancak yara almaktan kaçamayacaklarını belirtti. Dünyanın en büyük finansal kurumları arasında yer alan Bear Stearns, yaşadığı nakit sıkışıklığının ardından, JP Morgan Chase tarafından piyasa değerinin oldukça altında bir fiyat olan 236 milyon dolar karşılığında satın alındı. Yaşadığı sıkıntı nedeniyle müşterilerinin Bear Stearns ten iki gün içerisinde 17 milyar dolar çekmesi, kurumu batma noktasına getirmişti. 14 Mart 2008 günü FED in, Büyük Buhran döneminde mevzuata eklenen bir maddeye dayanarak JP Morgan aracılığıyla Bear Stearns a fon sağlaması, şirketin borsa fiyatında hızlı düşüşler yaşanmasına neden oldu. Mart ayının ikinci haftası içerisinde %47 oranında değer kaybederek 30 dolar düzeyine gerileyen şirket hisselerinin, hafta sonunda JP Morgan tarafından 236 milyon dolar karşılığında (hisse başına 2 dolar) satın alındığı açıklandı. Manhattan daki şirket genel müdürlük binasının değerinin, yaklaşık 1,2 milyar düzeyinde olduğunun ifade edilmesi, Bear Stearns daki çöküşün boyutunu göstermesi açısından önemli bir gösterge olarak görülmektedir yıllarında Fortune dergisi tarafından Amerika nın en beğenilen menkul kıymet firması olarak gösterilen Bear Stearns in başına gelenler, finans sektöründeki benzer firmaların durumları hakkındaki şüpheleri arttırırken, uluslararası borsalarda sert düşüşlerin yaşanmasına neden oldu. 6

8 Son Açıklanan Veriler TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2007 yılı Şubat ayında %80,1 düzeyinde olan üretim değeri ağırlıklı, İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı (KKO), 2008 yılı Şubat ayında % İmalat Sanayi KKO 0,8 puan azalarak %79,3 88,0 düzeyinde gerçekleşmiştir. İşyerlerinin tam kapasite ile çalışmamasının nedenleri olarak, önem sırasına göre; talep yetersizliği ilk sırada yer alırken, hammadde yetersizliği, mali imkânsızlıklar, işçilerle ilgili meseleler ve enerji yetersizliği diğer nedenler 84,0 80,0 76,0 98,0 96,0 94,0 83,3 83,5 82,0 80,3 81,7 80,1 81,9 79,3 78,3 83,2 80,3 83,1 82,6 81, ,1 97,6 97,6 97,6 Aylar 98,0 97,6 97,3 96, olmuştur. KKO, 2008 yılı Ocak ayında ise %80,5 idi. Şubat ayında, bir önceki aya göre, işyerlerindeki üretim miktarı %0,2 azalmış, satış miktarı %1,4 artmış, satış fiyatları %1,3 artmış, hammadde fiyatları ise %2,1 oranında artmıştır yılı Mart ayında, üretim miktarının %5,9 oranında, satış miktarının %6,8 oranında, satış fiyatlarının %0,4 oranında ve hammadde fiyatlarının da %0,8 oranında artması beklenmektedir. TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2008 yılı Ocak ayında bir önceki yılın Ocak ayına göre ihracat miktar endeksi %35,6 oranında, ithalat miktar endeksi %26,7 oranında artış gösterirken, ihracat birim değer endeksi %19 oranında ve ithalat birim değer endeksi de %21,4 oranında artış göstermiştir. Ana sektörler itibarıyla, Ocak ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre ihracat miktar endeksleri; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %18 oranında artış, tarım ve ormancılık sektöründe %8,2 oranında düşüş, balıkçılık sektöründe %106,8 artış ve imalat sanayinde %38,2 oranında artış göstermiştir. İthalat miktar endeksleri de aynı ayda; tarım ve ormancılık sektöründe %32,6, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %12,9 ve imalat sanayii sektöründe %29,9 oranında artış göstermiştir. Ocak ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre, ihracat birim değer endeksleri; tarım ve ormancılık sektöründe %28,4, balıkçılık sektöründe %22,1, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %16,2 ve imalat sanayi sektöründe %18,8 oranında artarken, lokomotif sektör olarak adlandırabileceğimiz tekstil % Dış Ticaret Hadleri (%) ürünlerinde %12,7 ve giyim 100,0 eşyası sektöründe ise %19,7 oranında artmıştır. 98,1 98,1 98,2 Bu gelişmelerden sonra, 2007 yılının ikinci yarısında uzun süre ithalat lehine olmakla beraber Aralık ayında ihracat lehine dönen endeks, 2008 yılının ilk ayında tekrar ithalat lehine bir gelişim göstermiştir. Ocak ayında, bir önceki aya göre ithalat fiyatlarının (%2,12) 97,2 96, Aylar

9 ihracat fiyatlarına (%0,97) göre daha fazla artması dış ticaret haddinin bir önceki aya göre 1,1 puan azalışla 96,1 seviyesinde ithalat lehine dönmesine sebep olmuştur. TÜİK tarafından açıklanan, Hanehalkı İşgücü Araştırması 2007 Aralık Dönemi (Kasım, Aralık 2007, Ocak 2008) Sonuçları na göre; 2007 yılı Aralık döneminde, kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus geçen % Aylık İşsizlik Oranı (%) yılın aynı dönemine göre bin kişi artarak 49 milyon ,8 11,9 bin kişiye ulaşmıştır. İstihdam 10,9 10, ,0 11,4 edilenlerin sayısı, geçen yılın 9,9 10,1 9,7 10,5 aynı dönemine göre 315 bin 10 10,4 9,2 9,3 kişi azalarak 20 milyon 443 bin 9,8 8,9 8,8 8,8 9 9,6 9,1 9,1 9,3 kişiye düşerken, işgücüne 8,8 8,8 8,8 katılma oranı %46,2 olarak 8 gerçekleşmiştir. Türkiye 7 genelinde işsiz sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 10 Aylar bin kişi azalarak 2 milyon 436 bin kişiye düşerken, işsizlik oranı 0,1 puan artışla %10,6 düzeyinde, tarım dışı işsizlik oranı da %13 düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde, istihdam edilenlerin %24'ü tarım, %21 i sanayi, %5,5'i inşaat, %49,5 i de hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında, tarım sektöründe istihdamın payının 2,1 puan azaldığı, buna karşılık inşaat sektörünün payının 0,1 puan, sanayi sektörünün payının 1,2 puan, hizmetler sektörünün payının da 1,2 puan arttığı görülmektedir. TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2008 yılının Şubat ayında, yeni kurulan şirket ve kooperatif sayısı, geçen yılın aynı ayına göre %5,3 artarak den e yükselmiştir. Kapanan şirket ve kooperatif sayısı ise bir önceki yılın aynı ayına göre %26,5 oranında azalarak den 834 e düşmüştür. TÜİK in araştırmasına göre; Türkiye, 2006 yılında Araştırma ve Geliştirme (Ar- Ge) faaliyetlerine yaklaşık 4 milyar 400 milyon YTL harcadı. Bu harcamaların 2 milyar 256 milyon 989 bin YTL'sini yükseköğretim kesimi yaptı. TÜİK tarafından, kamu ve özel sektördeki araştırma birimleri ve personelini kapsayan anket sonuçları ile üniversitelerin kesin hesapları, detay yatırım programları, bütçe ve personel dökümlerine dayanarak, 2006 yılına ilişkin "Ar-Ge Faaliyetleri Araştırması" yapıldı. Araştırma sonucuna göre, Türkiye'de Ar-Ge harcamalarının Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) içindeki payı binde 7,6 oldu yılı Ar-Ge harcamaları yaklaşık 4 milyar 400 milyon YTL olarak gerçekleşti. Bu harcamaların sadece yüzde 0,5'i yurtdışı kaynaklar tarafından finanse edildi. Türkiye İstatistik Kurumu ve Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen Aylık Tüketici Eğilim Anketi ne göre, 2007 yılının Ocak ayında 92,12 olan Tüketici Güven Endeksi, 2008 yılının Şubat ayında, %4,90 oranında azalarak 87,60 değerine düşmüştür. Ankete göre, Güven Endeksindeki düşüş, tüketicilerin mevcut ve gelecek dönem satın alma güçlerine, gelecek dönem genel ekonomik duruma, gelecek dönem iş bulma olanaklarına ve mevcut dönemin dayanıklı 8

10 tüketim malı satın almak için uygunluğuna ilişkin değerlendirmelerinin kötüleşmesinden kaynaklanmaktadır. T.C. Merkez Bankası tarafından, Ödemeler Dengesine ilişkin yayınlanan son verilere göre; 2007 yılı Ocak ayında milyon dolar olarak gerçekleşen cari işlemler açığı, bu yılın Ocak ayında %28 oranında artarak milyon dolara yükselmiştir. Alt kalemler itibarıyla bakıldığında; ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre %44,1 oranında artarak milyon dolara yükseldiği, hizmetler dengesindeki fazlanın %36,3 oranında artarak 537 milyon dolara yükseldiği, gelir kalemindeki açığın %69,1 oranında azalarak 135 milyon dolar olarak gerçekleştiği ve cari transferlerden kaynaklanan girişlerin de %75 oranında artarak 182 milyon dolara yükseldiği gözlenmiştir yılının Ocak ayında gerçekleşen milyon dolarlık cari açığın finansmanına baktığımızda, finans hesaplarında gerçekleşen net sermaye girişinin, bir önceki yıla oranla %93,4 artarak, milyon dolar olarak gerçekleştiği görülmektedir. Bu dönemde gözlemlenen başlıca gelişmeler şu şekilde özetlenebilir: Doğrudan yatırımlar kaleminde bu yılın Ocak ayında 734 milyon dolar net giriş, portföy yatırımlarında 242 milyon dolar net giriş, ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan oluşan diğer yatırımlar kaleminde de milyon dolar net giriş kaydedilmiştir. Bu gelişmeler sonucu resmi rezervlerde yaklaşık 607 milyon dolar artış olmuştur. Hazine Müsteşarlığı ndan yapılan açıklamaya göre; itibarıyla, Merkezi Yönetim Brüt Borç Stoku, 341,7 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Toplam borç stokunun 236,8 milyar YTL tutarındaki kısmı (%69,3) Türk Lirası cinsinden, 103,7 milyar YTL tutarındaki kısmı (%30,3) döviz cinsinden ve geriye kalan 1,2 milyar YTL tutarındaki kısmı ise (%0,4) dövize endeksli borçlardan oluşmaktadır Şubat sonu itibariyle brüt borç stokunun %56,6 sı iç piyasaya, %20,1 i ise kamu kesimine olan iç borçlardan oluşurken, dış borçların ağırlığı %23,3 olarak gerçekleşmiştir. İç borç stokunun alacaklılara göre dağılımına baktığımızda; 2007 yılında %73,8 olan piyasa payının 2008 yılı Ocak ve Şubat aylarında 73,9 olarak gerçekleştiği görülmektedir yılında 25,7 ay olan iç borç stokunun ortalama vadeye kalan gün sayısının ise, 2008 yılının Ocak ayında 24,9 aya, Şubat ayında ise 24,4 aya düştüğü görülmektedir. Hazine Müsteşarlığı ndan yapılan açıklamaya göre; 2007 yılı Şubat ayı Hazine nakit gerçekleşmelerine ilişkin geçici sonuçlar alınmış olup, bu sonuçlara göre; Şubat ayında nakit bazda toplam 17,3 milyar YTL gelir elde edilmiş, 12,9 milyar YTL faiz dışı harcama yapılmış ve 4,3 milyar YTL faiz dışı fazla oluşmuştur. Toplam 4,8 milyar YTL faiz ödemesinden sonra Hazine nakit dengesi 460,5 milyon YTL açık vermiştir. Maliye Bakanlığı ndan yapılan açıklamaya göre; 2007 yılı Şubat ayında 2,1 milyar YTL açık veren Merkezi Yönetim Bütçesi, 2008 yılı Şubat ayında yaklaşık 1 milyar YTL fazla vermiştir. Yılsonu bütçe açığı hedefinin yaklaşık 18 milyar YTL olduğu 2008 yılında, Şubat sonu itibarıyla 496 milyon YTL bütçe fazlası verilmiştir. Yine 2007 yılı Şubat ayında, faiz dışı fazla 2,9 milyar YTL iken, 2008 yılı Şubat ayında bu rakam 5,7 milyar YTL ye yükselmiştir yılı için 38 milyar 3 milyon YTL olarak belirlenen faiz dışı fazla hedefinin, Şubat sonu itibarıyla (9,5 milyar YTL) yaklaşık yüzde 25 ine ulaşıldığı görülmektedir yılı 9

11 Şubat ayında, bütçe harcamaları 16,6 milyar YTL, bütçe gelirleri ise 17,6 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Faiz harcamalarının 4,7 milyar YTL olduğu bu ayda, vergi gelirleri 15,2 milyar YTL ile merkezi yönetim bütçe gelirlerinin yaklaşık %86,1 ini oluşturmuştur (bir önceki ay bu oran %89,7 idi). T.C. Merkez Bankası nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği 2008 Yılı Mart Ayı II. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye ekonomisinin 2008 yılında %4,5 büyüyeceği, tüketici fiyatlarının %7,27 oranında artacağı, cari işlemler açığının 43 milyar 165 milyon dolar ve dolar kurunun 1,3250 YTL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24 ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %6,29 ve %5,52 düzeyindedir. 12 ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %15,49, 5 yıl vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %15,83 olarak beklenmektedir. Mart II. Dönem Beklenti Anketi genelinde, bir önceki döneme göre, yılsonu büyüme göstergesi dışında, diğer tüm ekonomik göstergelerin artacağı tahmin edilmektedir. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler 29 Şubat 14 Mart 2008 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu aktif büyüklüğü, %3,93 oranında genişleyerek milyon YTL düzeyine yükselmiştir. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi %7,04 düzeyinde artarken, İç Varlıklar kalemi %15,98 oranında azalış göstermiştir. Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon YTL.) Son Yıl Değişim Dönem AKTİFLER DIŞ VARLIKLAR İÇ VARLIKLAR PASİFLER TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ DIŞ YÜKÜMLÜKLER İÇ YÜKÜMLÜKLER Döv. Ol. Takip Ol. Mev Bankaların Döviz Mevduatı MERKEZ BANKASI PARASI REZERV PARA Dolaşıma Çıkan Banknot Bankalar Mevduatı Diğer Kalemler DİĞER MB PARASI APİ den Doğan Borçlar Kamu Mevduatı TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $) Kaynak: TCMB Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası Toplam Döviz Yükümlülüklerinin %7,74 oranında yükseldiği görülmektedir. Toplam Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış Yükümlülükler kaleminin %8,83, İç Yükümlülükler kaleminin de %7,11 düzeyinde artış kaydettiği göze çarpmaktadır. 10

12 Kamu maaş ödemeleri öncesinde artan nakit ihtiyacına bağlı olarak, bu dönem Rezerv Para kalemi ve Emisyon Hacminde sırasıyla %8,75 ve %7,51 oranlarında artışlar kaydedilmiştir. Buna karşılık söz konusu parasal genişlemenin enflasyonist bir baskı yaratmaması amacıyla Açık Piyasa İşlemlerinin politika aracı olarak kullanıldığı göze çarpmaktadır. Bu dönem Açık Piyasa İşlemlerinden Doğan Borçlar kalemi %21,78 oranında artış gösterirken, Merkez Bankası nın piyasaya olan borç stoku da 3,74 milyar YTL düzeyine ulaşmıştır. Öte yandan bu dönem Kamu Mevduatı kalemi, %55,70 gibi yüksek bir oranda azalış göstererek 3,5 milyar YTL seviyesinin altına inmiştir. 29 Şubat 14 Mart 2008 döneminde TCMB brüt döviz rezervleri, 1 milyar 651 milyon dolar artarak milyon dolar düzeyine yükselmiştir. Tahvil-Bono Piyasası Mart ayının ikinci haftasına %17,81 düzeyinden başlayan piyasanın gösterge kâğıdı niteliğindeki 7 Ekim 2009 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, haftanın ilk günlerinde FED in diğer merkez bankaları ile koordineli Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi bir şekilde piyasalara likidite 18, itfa tarihli tahvil sağlayacağını açıklamasının ardından %17,49 seviyesine kadar geriledi. Ancak ilerleyen günlerde artan risk algılamasının etkisiyle tekrar yükselişe geçen gösterge tahvilin yıllık bileşik faizi, %17,85 düzeyine yükseldikten sonra haftayı beklentilerin altında gelen ABD Şubat ayı Getiri oranı (%) 18,25 18,00 17,75 17,50 17, tüketici fiyatları endeksi rakamlarının ardından %17,75 seviyesine gerileyerek kapattı. Mart ayının üçüncü haftasına ise yurtiçinde Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının AKP ye yönelik olarak açtığı kapatma davası, yurtdışında da küresel boyutta yoğunlaşan resesyon kaygıları damgasını vurdu. Söz konusu gelişmelerle gösterge tahvilin yıllık bileşik faizi, yaklaşık 8,5 aylık bir aradan sonra %18 seviyesini geçerek %18,35 düzeyine kadar yükseldi. Hafta ortasında uluslararası borsalarda etkili olan toparlanma hareketlerine paralel olarak, tahvilbono piyasasına gelen alımlarla gösterge tahvilin yıllık bileşik faizi %18,06 seviyesine kadar gerilediyse de ilerleyen günlerde tekrar artan satışlarla haftayı %18,30 düzeyine yükselerek kapattı. Döviz Piyasası Mart ayının ikinci haftasına 1,2491 YTL düzeyinden başlayan dolar kuru, alternatif piyasalarda görülen alımlar ve paritedeki yükselişin etkisiyle hafta ortasında TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1,2198 YTL seviyesine kadar geriledi. Ancak ilerleyen günlerde global risk algılamasındaki artışa bağlı olarak alternatif piyasalara gelen satışlar, dolar kurunun tekrar yükselişe geçmesine neden oldu. 1,24 YTL düzeyini test eden dolar, Mart ayının ikinci haftasını TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1,2252 YTL seviyesinden kapattı. 14 Mart günü piyasalar kapandıktan gelen AKP nin kapatılması ile ilgili olarak Anayasa Mahkemesi ne dava açıldığı haberi, döviz piyasasında Mart ayının üçüncü haftasına hızlı kur artışları ile başlanılmasına neden oldu Tarih

13 Uluslararası borsaları yönlendiren resesyon kaygılarının da etkisiyle, alternatif piyasalarda yoğunlaşan satışlarla gün içerisinde 1,30 YTL düzeyini geçen dolar, 14 Mart tarihli TC Merkez YTL ABD Dolar Denge Kuru Bankası gösterge kurları 1,28 itibariyle de 1,2688 YTL seviyesine ulaştı. Ancak bu seviyelerden gelen kâr 1,25 satışları sonucu Mart ayının üçüncü haftasını 1,2439 YTL 1,22 seviyesine gerileyerek kapatan dolar, bu dönemde YTL 1,19 karşısında 4,2 oranında değer kaybederken, euronun Tarih değer kaybı 1,5 olarak gerçekleşmiştir ABD nin en büyük yatırım bankalarından olan Bear Stearns in yaşadığı nakit sıkışıklığı nedeniyle JP Morgan Chase tarafından piyasa değerinin oldukça altında bir fiyatla satın alınması ve Carlyle Capital in tasfiye kararı, finans sektöründeki sıkıntıların artarak devam etmekte olduğu yönündeki kaygıları güçlendirirken, doların uluslararası piyasalarda değer kaybının sürmesine neden oldu. Mart ayının ikinci haftasına 1,5408 düzeyinden başlayan /$ paritesi, söz konusu gelişmeler sonucunda tarihi zirve değerine ulaşırken, $/Yen paritesi ise son 12 yılın en düşük seviyesine gerilemiştir. Mart ayının üçüncü haftası içerisinde TC Merkez Bankası gösterge kurları itibariyle 1,5790 düzeyine kadar yükselen /$ paritesi, beklentilerin altında kalan FED in faiz indirim kararının ardından haftayı 1,5449 seviyesine gerileyerek kapattı. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB) Mart ayının ikinci haftasına puan seviyesinden başlayan İMKB Bileşik Endeksi, finansal piyasalardaki sıkıntıların giderilmesine yönelik olarak FED in, likidite arttırıcı önlemler alacağının açıklanmasına bağlı olarak puana kadar yükseldiyse de ilerleyen günlerde ABD den gelen olumsuz makro ekonomik veriler ve finans sektöründeki iflas haberlerinin ardından tekrar düşüşe geçti. Mart ayının ikinci haftasını puana gerileyerek kapatan Bileşik Endeks, piyasalar E ndeks İMKB Bileşik Endeksi kapandıktan sonra gelen, AKP ye yönelik olarak Anayasa Mahkemesi ne kapatma davası açıldığı haberinin ardından yeni haftaya sert düşüşlerle başladı. ABD finans sektöründen gelen iflas haberlerinin de etkisiyle yoğunlaşan satışlarla puana kadar gerileyen Bileşik Endeks, FED in almış olduğu faiz indirim kararının ardından toparlanarak Mart ayının üçüncü haftasını düzeyinden kapattı. Bileşik Endeks, bu dönemde %4,38 oranında değer kaybederken, yabancı portföylerin piyasa içerisindeki payı da %71,15 düzeyinden %70,79 seviyesine gerilemiştir Tarih

14 Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri 2008 yılının ilk iki ayında %1,8 artış gösteren bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin, bu dönem %3,1 düzeyinde genişleme kaydettiği görülmektedir. Bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin alt ayrımına bakıldığında ise vadeli mevduatlarda gerçekleşen %2,7 oranındaki artışa karşılık, vadesiz mevduatlardaki genişlemenin %5,0 düzeyinde ulaştığı dikkati çekmektedir. Bankacılık sektörü toplam mevduat hacmindeki bu artışın, mali piyasalarda son dönemde görülen dalgalanmalar nedeniyle tasarruf sahiplerinin sabit getirili yatırım araçlarına yönelmelerinin bir sonucu olduğu düşünülmektedir. Geçen dönem %1,6 düzeyinde artış gösteren bankacılık sektörü toplam kredi hacminin, bu dönemde de %2,3 oranında artarak 312,4 milyar YTL düzeyini geçtiği göze çarpmaktadır. YTL cinsi krediler bu dönem %1,3 oranında artış kaydederken, yabancı para cinsi kredilerdeki artış oranı %5,4 düzeyine ulaşmıştır. Ancak aynı dönem itibariyle döviz sepetinin %4,2 oranında değer kazandığı dikkate alındığında, yabancı para cinsinden kredilerde kaydedilen artışın ağırlıklı olarak döviz kurlarındaki yükselişten kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Bu dönem toplam mevduat hacminin, toplam kredilere göre daha yüksek bir oranda artış göstermesi nedeniyle krediler/mevduat oranı %83,1 seviyesine gerilerken, yabancı para cinsinden kredilerin toplam kredilere oranındaki artış trendinin devam etmekte olduğu dikkati çekmektedir. Buna karşılık takipteki alacakların kredilere oranında bir süredir kaydedilen düşüş trendinin de devam etmekte olduğu ve 18 Mart tarihi itibariyle %3,19 seviyesine kadar gerilemesi, bankacılık sektörünün asli faaliyet alanları ile ilgili diğer önemli gelişmeler olarak değerlendirilmektedir. Bankacılık Sektörü İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon YTL.) Değişim (%) Yıl Sonuna Göre Dönem MEVDUAT VE FONLAR TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR ,1 3,1 Vadeli ,7 2,7 Vadesiz ,4 5,0 KREDİLER TOPLAM KREDİLER ,1 2,3 YTL ,9 1,3 YP ,1 5,4 YP Krediler/Toplam Krediler (%) 24,3 25,8 26,6 Krediler * /Mevduat (%) 81,0 83,7 83,1 Takipteki Alacaklar (Brüt) ,1 1,2 Takipteki Alacaklar / Krediler (%) 3,45 3,23 3,19 Menkul Değerler Portföyü ,3 3,2 MDP/ Mevduat (%) 44,5 44,9 45,0 (*): Krediler=Toplam Krediler+Takipteki Alacaklar (Brüt) Kaynak: BDDK 2008 yılının ilk iki ayında %2,8 oranında artış gösteren bankacılık sektörü menkul değerler portföyü hacmi, bu dönemde %3,2 düzeyinde genişleme kaydederek 175 milyar YTL düzeyine yaklaşmıştır. Bu durum, son dönemlerde mali piyasalarda görülen dalgalanmalar nedeniyle tasarruf sahiplerinin sabit getirili yatırım araçlarına yöneldikleri görüşünü doğrulayan diğer bir gösterge 13

15 niteliğindedir. Bankacılık sektörü menkul değerler portföyündeki bu genişlemenin sonucu olarak MDP/Mevduat oranının %45 düzeyine yükseldiği görülmektedir. İletişim Bilgileri Oktay Küçükkiremitçi Müdür /2340 Mustafa Şimşek Müdür Yardımcısı /2340 Fulya Bayraktar Kıdemli Uzman /2356 Mustafa Tosun Kıdemli Uzman /

16 2006 MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat GSMH (Milyon $) * * * Büyüme Oranı (1998 sabit fiyatlarla) 6,9-8,2 * - - 4,2 * - - 3,3 * İmalat Sanayi KKO (%) 81,0 80,1 82,0 81,7 83,3 83,5 81,9 80,3 83,2 83,1 82,6 81,2 80,3 79,3 İşsizlik Oranı (%) 9,9 11,4 10,4 9,8 8,9 8,8 8,8 9,2 9,3 9,7 10,1 10,6 - - Enflasyon (ÜFE) (%) (yıllık) 11,58 10,13 10,92 9,68 7,14 2,89 2,08 3,72 5,02 4,41 5,65 5,94 6,44 - Enflasyon (TÜFE) (%) (yıllık) 9,65 10,16 10,86 10,72 9,23 8,60 6,90 7,39 7,12 7,70 8,40 8,39 8,17 - TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi 160,2 167,9 165,7 170,4 173,5 176,0 176,9 172,9 178,3 187,3 187,1 190,4 191,0 189,4 Cari İşlemler Dengesi (Milyon $) Dış Ticaret Dengesi (Milyon $) İhracat-FOB (Milyon $) İthalat-CIF (Milyon $) Karşılama Oranı (%) İhracat/İthalat 61,3 67,2 67,7 64,3 61,2 62,8 58,7 59,5 62,4 63,4 68,0 60,2 65,0 - Bütçe Gelirleri (Milyon YTL) Vergi Gelirleri (Milyon YTL) Diğer Gelirler (Milyon YTL) Bütçe Harcamaları (Milyon YTL) Faiz Harcamaları (Milyon YTL) Faiz Hariç Harcamalar (Milyon YTL) Bütçe Dengesi (Milyon YTL) Faiz Dışı Denge (Milyon YTL) Merkezi Yönetim Toplam İç Borç Stoku (Milyon $) Merkezi Yönetim Toplam Dış Borç Stoku (Milyon $) *: Çeyrek dönemler itibariyledir. Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, DPT 15