KÜLTÜREL RÖLATlvlzM. Ar. Gör. Esra Demir!

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "KÜLTÜREL RÖLATlvlzM. Ar. Gör. Esra Demir!"

Transkript

1 İ N SA N HAKLARININ EVRENSELLIGI GÖRÜŞÜ KARŞıSıNDA KÜLTÜREL RÖLATlvlzM Ar. Gör. Esra Demir! Giri ş İn san hakl a rı nın ev ren se ll iği ne ili şk in goruş, insan h akl arının zamandan. mekand an. d ol ay ı sı yl a da. kültürlerden, ideolojilerden, sosyal ve ekono mik şart lardan bağım sız old uğu fikri üzerine kurulmuştu r. Bununl a beraber, hakl arın felsefi olarak ortaya çıkış ları, belli bir dönemin, belli bir coğrafyan ın, belirli ekonomik, sosyal ve kültür el ko şulların, belli bir kültürel birikimin ve ideo lojinin ürünüdür. İn san h akl arı ge leneğ i, öncelikle Fransa ve İn giltere' de şekill enmey e başl amı ş, buradan da Amerika'ya s ıçramıştır. Bundan sonraki ge l iş i mi de, yine öncelikli olarak Balı co ğrafyası içerisinde devam etmiş ti r. Bununl a birlikte, düşü nse l düzlemde, insan h akl arının zamandan ve mekandan ve her türlü ko şuldan b ağım sı z olarak bütün insanlar için geçerli o lduğu na ili şk in g ö rüş l e ri, Fra n s ız Bildirisi'n e kadar geri götürmek mümkündür. Ne var ki bu düşünce ler, İ kin ci Dünya S ava ş ı 'na d eğ in somut düzleme yans ı mamış t ır. Evrensellik i dd iasının ulu sl arara s ı düzlemde ortaya a t ı lmas ı ile birlikte, ha kl a rın Batı t arafından b elirlenm i ş iç eriğiy le ev renselo ldu k ları iddial arı, karş ı larında kültürel farklılıkları vurgulayan rölativist iddiaları b u lmuş lar ve buradan doğan tartışma insan hakları konusunda iki kutup yara t mış t ı r : evrenselciler ve kültürel rölativistler. Evrenselciler, u lu s l araras ı insan haklarının her yerde ve herkes için geçerli o lduğu n u savunurlar. Bu iddianın karş ıs ın dak i rölativi stler ise, her toplumun kendisini, dolay ı sıyla da, üyelerinin v arlı ğını koru yacak mekanizm al arı kendisine özgü bir şe kilde ü retti ğin i ; bu nedenle de insan h aklarının ancak kültürel bir bağlam içerisinde an lam lı ı Marmara Üniversitesi Genel Kamu Hukuku Anabilim Dalı

2 210 MÜHF - HAD. C. 14. Sy. 3 olabileceğini ileri sürerler. Rölativistlere göre. bu kültürel bağlam, tarihsel ve mekansalolarak Bat ı 'ya özg üdür. Bu nedenle de mevc ut insan hak ları an layışı, B a tılı olmayan kültürler bakımından geçerli olamaz. İ n san hakları bağlamında evrensellik-kültürel rölativite çatışması olarak ad landırılabi lecek bu tartışma, i 940'Iarı n ikinci yarısından beri süregelmekted ir. Amerikan Antropoloji Derneği tarafından ha zırlanan ve evrensel bir insan hak ları bildirisi hazırlama çalı ş mal arı içerisinde olan BM'ye sunulan bir beyan, tart ı şm al arı iyice alevlendinniştir. Zira bu beyan, insan hakları konusu nda kültürel rölativ ist bir bakı ş aç ısının benimsenmesine i liş kin bir çağrıdır. Bu t artı şm anı n başlıca aktörleri, başta antropologlar olmak üzere çeşit li disiplinlerden akademisyenler ve devletler o lmuşt ur. Çalışmada, öncelikle tartışmanın devletler düzeyinde nasıl yaşandığı, bundan sonra da evrensellik karşı sındaki rölativizmin kuramsalolarak ortaya çıkışı 've Amerikan Antropoloji Derneği'nin sunduğu beyan ele a lınacakt ır. 1. Evrensellik Varsayımına Tepkiler Ulu slararası anlamda insan haklarının evrenselliğinin ilanına ilişkin iki dönüm noktasından bahsedilebilir: 1948'de ilan edilen Evrensel Bildiri ve 1993 tarihinde Viyana'da gerçekleşen Dünya İn san Hakları Konferan sı netice sinde kabul edilen Viyana Bildirisi ve Eylem Programı (Viyana Bildirisi). Evrense liiği ilan eden bu belgeler, doğrudan ya da do laylı olarak, evrense lliğe yöne lik bir dizi tepkinin de su yüzüne çıktığı tarihsel dönemeçler olmuşlardır. Bu evrensellik ilanları, evrensellik varsayımında yer alan çatl ak l a rı ve evrensellik iddias ın ın sorgu lanması nı gerektirecek çatışma ları görünür k ı l m ı ş l ardı r. Hem Evrensel Bildiri, hem de Viyana Bildirisi, hükümet lerin -ya da kimi hükümetleri n- iradelerini yans ıt tığından, tartışmanın en önemli aktörleri devletler olmuşt ur. D olayı sı yla, bu bölümde de vl etl erarasında yaşanan çatışma ortaya konulmaya çalış ı lacak, devletlerin kültürel rölativizm le il i şk i lendirilebilecek idd i al arı na yer verilecektir Evre nsel Bildiri İle Ortaya Çı ka n iddia ve E leştir ile r

3 Esra Demir - İn san Haklarının Evren selliği Görüşü Karşısında Kültürel R ölativitm 2ll Evrensel Bildiri, ilan edildiği i 948 yılından beri insan hakları düşü nce s i n i n ge li şmes i ve yayılmasında temel belge olma özelliğini korumuştur. Her ne kadar bağlayı cı bir belge olarak tasarlanmamış da, insan h akl arı b akımından asgari ilkeleri ortay a ko ymuş ve ulu slararası toplumun o n ay ı nı almı ştır. ' İnsan haklarının, kendisini izleyen dönemde devletlerin pozitif hukuki a rına aktarılmasında ve böylece soyut ilkelerd en somut iddialara dönüşmelerinde kılavuz belge olm a rolünü ü stlenmiştir. Evrensel Bildiri, ezileniere ve özg ü rleşme hareketlerine bir mücadele kanalı açacak zemini hazır l amı ştır. Bildiri, 10 Aralık 1948'de BM Genel Kurulu'nca kabul ve ilan edilmi ştir. Bu dönemde BM' nin elli sekiz üyesi bulunmaktad ır. ' Bu elli sekiz üyeden ikisi (Honduras ve Yemen), oylamaya katılmamı ş; geri kalan devletlerden sekizinin (Beyaz Rusya, Çekoslovakya, Polonya, Suudi Arabistan, Ukrayna, Güney Afrika, Sovyetler Birliği ve Yugoslavya), çekimser oyuna karşı kı rk sekiz olumlu oyla Evrensel Bildiri kabul ed il m iş t i r. 4 Evrensel Bildiri, BM'nin hazırladığı belgeler arasında, evren sel olma öz e ll iğ i adına yans ıy an ilk belgedir. Fakat dünya üzerindeki farklı ideoloji, kültür, sosya l ve eko nomik gerçeklikler dü şünüldüğünde, Bildiri'nin ne ölçüde evren sel olabileceği şüphelidir. K aldı ki, Evrensel Bildiri'ye gelininceye kadar insan haklarının geç i rd iği tarih sel süreç ve kurams al geli şi m, B at ı s ı nı rl arı içinde y aşanmıştır. Batı 'da yaşanan düşünsel ve olgusal süreçlerin :2 Evrensel Bildiri'nin zaman içerisinde. bağ layıc ı bir nitelik kazan dı ğın a ili şkin gö rüş le r için bkz. Mehmet Se mih Gemalmaz. Ulusalüstü lnsan Haklan Hukukunun Genel Teorisine Giriş, Ge n i ş l e ti lm iş ve Güncelleştirilmi ş 5. bs.. İstanbul, Legal Yayıncılık, s Bu dönemde BM 'ye üye olan elli sekiz devlet şu nlard ır: Arjantin, Av ustralya. Belçika. Bolivya, Brezilya. Beyaz Rusya. Kanada, Şil i. Çin, Kolombiya, Kosta Rika, Küba. Çekoslovakya, Danimarka. Domin ik Cumhuriyeti, Ekvador. Mı sır, El Salvador. Etiyopya. Fransa, Yunanistan, Guatemala, Haiti, Honduras, Hindistan, İran. ırak. Lübnan, Liberya, Lüksemburg. Meksika, Holl anda. Yeni Zelanda. Nikaragua, Nor veç. Panama. Paraguay, Peru, Filipinler. Polonya, Sovye tler Birliği. Suudi Arabistan. Güney Afrika. Suriye Arap Cumhuriyeti, Türkiye. Ukrayna. B i rleşik Krallık ve Kuzey İrl an d a. Amerika B irle şik Devletleri. Uruguay, Boliv aryan Venezuela Cumhuriyeti. Yugo slavya. Afganistan. İ zlanda, [sveç. Tayland, Pakistan. Yemen, Myanmar. Tarihsel süreçte BM üye sayı sı için bkz. (Çevrimiçi) 20 Eylül Christina M. Cema, "Universality of Human Rights and Cultural Diversity: Impl e rrıe n t at i o n of Human Rights in Different Soc io-cultural Co ntexts", HRQ. Vol s. 742.

4 212 MÜHF - HAD, C. 14, Sy. 3 o luş turdu ğ u insan haldan düşüncesinin evrenselolup olamayacağı, daha Bildiri 'nin hazırlanması aşamasında sorgulanmaya başlanmış ve Bildiri'nin kabulü büyük tartışma ve müzakereleri gerektinniştir. Dönemin BM üye profiline bakıldığında, elli sekiz üye devlet, coğrafi anlamda çeşitlilik sergilemekte iseler de, temsil bakımınd an Bildiri'de ağ ı rlık lı p ayı o l anın, politik ve kültürel anlamda Batılı olarak tarif edilebil e cek devletler olduğu söylenebilir.' Bildiri'nin hazırlık komitesi, ABD, Çin, Lübnan, Avustralya, Şili, Fran sa ve Birle şik Krallık 'tan oluşmaktadır. Öte yandan, hazırlık komitesinin başkanı Eleanor Roosevelt, Amerikalı; Bildiri'nin kaleme alınmasında Cassin, Fransız 'dır. en etkili komite üyelerinden biri olan Rene Aynca, komiteye sunulan taslaklar içerisinde Bildiri'nin son halinin oluşturulmasında en çok dikkate alınmı ş olan taslak, Birle şik Krallık'ın su nduğu taslak olmu ştur. " Öte yandan, bu dönemde sömürge karş ı t ı hareket henüz başlamamış ve pek çok devlet henüz bağımsızlığına kavuşmamıştır. Dolayı sıyla, Evrensel Bildiri' nin hazırlanması sürecinde ciddi bir Batılı ve Batılı olmayan karşılaşmasının yaşandığından söz edileme z. Yaşanan tartışma ve çatışmalar, daha ziyade ABD 'nin başını çektiği liberal " B a t ı lı de vletler" ile Sovyetler'in başını çekti ğ i "Sosyalist devletler" ara sında yaşanmı ş ve Bildiri 'nin şekillenmes i nde ve iç eriğinin olu şmasında bu çatışma etkili olrnu ştur. ' Bunların dı şındaki temsiller c ı lız kalnuştır. Öme- 5 Antonio Cassese, Human Rights in a Changlng World, Worcester, Polity Press, s ; A. D. Renteln, International Human Rights: Universalism Versus Relativism. Califomia, Sage Publications, 1990, s A.H. Robertson. l.g. Merrills, Human Rights in the world: An Introduction to the Study of the International Protection of Human Rtghts, 3. Edition. Manchester and New York. Manchester University Press s Antonio Cassese, a. g.e s. 33. Yazar, burada coğrafi bir ayrımdan ziyade kültürel ve ideolojik bir ayrı m la Ba tı'y ı sadece liberal ve kapitalist Batı lı ülkeler olarak tarif ederek " B atı lı demokrasiler" olarak ad landı rır. Öte yandan, coğrafi olarak Batı 'ya dahil edilebilecek olan, fakat sosyalist gelenekleriyle liberal Ba tı' dan fark lı laşan ülkeleri "Sosyalist Avrupa" adı yl a Ba tı'da n ay ırır. Bu çalışmada da, Cassese'ninkine benzer bir kriter ku llanı lmış ve "B a tı" ve " Ba tı lı devletler" ile liberal ve kapitalist geleneğe öncülük e t m iş olan ülkeler kastedilmi ş ; coğrafi olarak B atı 'nın bir parçası olan sosyalist Avrupa ülkeleri ise "Sosyalist" ve "Sosyalist devletler" olarak ad l and ın l rn ıştı r. Evrensellik ve rölativizm tartı şması çok aktörlü bir tart rşmadır. Hal böyleyken, tarafl arın iddialan üzerinden tartı şmay a dair bir çerçeve çizebilrnek için genellemeler yapmak ka çınılma z hale gelmektedir. Bu çalış mada da, konuya ilişkin çoğu ça lışm a da benim senmiş olan " B a tı lı ve Öteki" ikiliği kull anılmı ştır. Bu bölümde, "B atılı" k arşısındaki "öteki", Sosyalist devletlerdir.

5 Esra Demir - İn san Haklarının Evren selliği Görüşü Karş ı sında Kültürel R ôlaıivizm 213 ğ i n, Bildiri'nin evlenme ve boşanmada kadın ve erkeklere e şit haklar tanıyan 17. maddesi ile herkesin dü şünce, vicdan ve din ö z gü r l ü ğ ü n e sahip olduğunu dü zenleyen i 8. maddesinin din ya da inancını değiştirmeyi de koruduğunu dü zenleyen ikin ci paragrafı, Mü slüman devletlerin itirazlanna neden o l muştur. İ slam'la bağdaşmadığı, Kuran 'ın din değiştirmeyi yasakladığı gerekçesiyle, Bildiri'de din değiştirme hakkına yer verilmemesine yön elik çabalar başansı zlıkla son uç lan rru ş t ı r. " Müslüman de vletlerin bu etki si zliğin in, dönemin BM yapılanmasının kaçınılmaz neticesi olduğu söylenebilir. BM üye profili, İkinci Dün ya Sava şı ertesinde yeniden şekillenen güç dengelerini yans ı t ı r. Zira İkin ci Dün ya Savaşı'nda aldığ ı darbelerle zay ı flayan Avrupa'nın yerini Amerika ve Sov yetler almıştır ve bu ikisi arasında sona ermesi y ı lları bul acak Soğuk Savaş ortamı, dah a bu dönemde dünyayı iki ye böl e cektir. İ şte insan h aklarının da, bu sil ah sı z savaş ın ideoloj ik, politik ve kültürel mücadele ara çlarından biri olarak kullanılması, BM ' nin de bu durumdan nasibini almas ına ve Bildiri'nin bu iki gücün yan ş t ı ğ ı alan lardan biri halin e gelmes ine neden olmuştur. Ev rensel Bildiri'nin h azırlandığı süreçte yaşanan bu So sy ali st-b atılı ça t ışmas ı, So ğuk Savaş mücadelesinin y a şandığı bir başka düzlemdir. Bu iki gücün yarı ş tığı bir mecra olarak insan hakları, kaçınılmaz bi çimde, ABD'nin ve onun te ms il e tt iğ i liberal B at ı 'nın elini güç l e nd inn iş ti r; çünkü insan hakl arı, liberal ge l eneğ in ve liberal söy lemin bir ürünüdür. Öte yandan, komite ve dönemi n BM üyeleri hakkında yuk arıda veril en bilgil er a nı ms and ığın d a, Batılı söy lemin baskın ç ıkmas ın ı o lağan karş ı lamak gerekir. Do layı sıy l a Batı, Bildiri'nin ş eki ll end i ri l mesi nde başat rol oynamıştır. B atı 'nın en büy ük etkisi, Bildiri'de ağı rlık lı olarak mede ni ve siyasi haklara ve bunların bireyci kav rams allaştırmalarına yer ve rilmesi n oktasında o lmuş tur: Yin e, b aş lang ıç kıs m ındak i insan onuru kavramına y ap ı lan aç ı k 8 Christina M. Cema. a.g.e, s Evrensel Bildiri'de yer verilen medeni ve siyas i haklar: Madde 3: Yaşam ve özgürlük ha k kı ; Madde 4: Kölelik yasağı; Madde 5: i şkence yasağı, Madde 6: Kişi olarak tanınma hakk ı; Madde 7: Hukuk Önünde Eşi t lik ; Madde 8: Etkili bir hukuk yoluna baş v urma h ak kı ; Madde 9: Keyfi tutma yasağ ı; Madde lf): Adil y arg ı l a n ma h akkı ; Madde i ı: Masum iyet karinesi ve kanunsuz ceza olmaz ilkesi; Madde 12: Mahremiyet h akkı ; Madde 13: Seyahat özgürlüğü ; Madde 14: Sığınma h akkı ; Madde 15: Vatandaşlık hakkı ; Madde 16: Evlenme hakkı ve aile-

6 214 MOHF - HAD, C. 14, Sy. 3 atıf ve ı. maddedeki "onurda ve haklarda" e şitlik ifade si, Batılı liberal haklar an l ay ış ın ın özü ndeki doğ al haklar ku ram ı nın etk ilerinin aç ık gös tergeleridir, Lo Öte yandan, Batı ' nın bu g iri şiml erin i, Batılı de ğerlerin dün y anın geri k al anın a day atılma çabası olarak a lg ı layan Sosyalistl er, Evrensel Bildiri ve insan hakları üzerinden yürütülen tartışmaları, Batı 'ya karşı bir mücadele aracı olarak kullanmışlardır. Bu bağlamd a, Sosyalist devletlerin itirazl arı şöy le özetlenebilir: " İlk olarak, eş i tlik ilkesi, b askıcı yönetimlere direnme, sokak gösterilerine katılma, ulusal a z ın lık ların kolektif haklarının tanınması ve saygı görmesi, sö mürge altında y aşay an halkların kendi kaderini tayini ve i şç ilerin fikirlerini yaymak üzere kendi yay ın organ l arına sahip o lma l arı na ilişkin bir dizi hakkın Bildiri'ye dahil edilmesini istediler. İkinc i olarak, Latin Amerikalılar ' ın da de steğini alarak Batı ' nın tanımayarak ihlal ettiği sosyal ve ekonomik h akl arın Bildiri' ye dahil edilmesi ve bu hakların uygul amas ın ın s ı k ı bir şekilde takip edilmesi g erektiğini savundular. Üçüncü olarak, Sosyalistler, hakların demokratik bir çerçeve içinde kullanıldıkları müddetçe korunma sı ve faşi zme yol açacak ş ek i lde kullanılmalarını engellemek üzer e bir di zi medeni ve siya si hakkın s ı nı rl and ırı l m as ı gerektiğini ileri sürdüler. Son olarak da, her bir egemen devletin insan haklarını kendi ulusal sistemleri b ağl amında uygulaması ve insan haklarının devlet egemenliğ iy le uyumlu olması gerektiğini savundular. Bildiri 'nin son haline bakıldığında, Sosyalistlerin bütün önerileri kabul görmemi ş olsa da, bir takım ekonomik ve sosyal h akların Bildiri'de yer almı ş olması, Batılı liberal haklar anlayışından bir sapma olarak görülebilir. 'ı Bu sosyalist etkinin uzantısı olarak ve yine Batılı nin korunmas ı ; Madde 17: Mülkiyet h akkı ; Madde 18: D ü ş ü nce, vicdan ve din özgü rlüğü ; Madde ı 9: ifade özg ü rl üğ ü ; Madde 20: Toplanma ve örgütlenme h akkı ; Madde 21: Yönetime k atılma. kamu hizmetlerinegirrnede e ş i t l i k. genel ve eşit oy h akkı. 10 Antonio Cassese. a.g.e, s i ı A ntonio Cassese. a.g.e.. s. 34, Evrensel Bildiri'de yer verilen sosyal ve eko nomik haklar: Madde 22: Sosyal güvenlik hakkı ; Madde 23 : Ç alışma, adil gelir ve sendika kunna ha kkı ; Madde 24: Dinlenme hakkı ; Madde 25 : Yaşam standardı ve sosy al güvenlik hakkı ; Madde 26 : Eğitim hakkı; Madde 27: Kültürel yaşama katılma ha kkı. Medeni ve siyasi haklar konusunda yaşan an çek işme, BM Genel Kurulu'nun 1950'd e bir karar yayın lay arak bu iki hak kategorisinin de insan haktan ka vramına dahil ol d u k lan nı tasdik etmesini gerekli kılmıştır. Karara göre, "Medeni ve siyasi özgürlükler ile ekonomik, sosya l ve kültürel hakların kullanımı. birbiriyle ba ğlantılı

7 Esra Demir - İnsan Ha kları nın Evrens ell iğ i Görüşü Karşısında Kültürel Rolativizm 215 liberal geleneğin bireyci haklar anlayışından farklı olarak, 22. maddede "toplumun bir üyesi olarak herke sin" ifadesiyle, bireyin toplumsallığına vurgu y ap ı l m ış t ı r. Bütün bunlar göz önüne alındığında Batılı liberal demokrat gelenek dı şında Bildiri'ye aktarılan tek farklı gelenek Sosyalistlerinki olmu ştur. Bildiri'nin hazı rl anması aşamasında, evrenselolduğunu iddia eden bir insan hakl arı bildiri si hazırlanmasının, dünya üzerinde liberal demokrat g e l e neğ e y ab a nc ı olan ve bu geleneğin değerlerini paylaşmayan diğer kültürleri görmezden gelmek anlamına geleceğine yönelik ele ştirilerin göz ardı e d i l d i ğ i bir gerçektir.':' Öte yandan, bu yöndeki eleştirileri Evren sel Bildiri'yi hazırlayan ve ilan eden BM' nin dünya üzerinde yaşayan kültürleri temsil bakımından zayıflığı olgusuyla birlikte okumak gerekir. Örneğin, Zvobgo, bugün 3. Dünya olarak tarif edilen ülkelerin k atılımının daha güçlü olduğu bir BM Genel Kurulu 'nda Bildiri ' nin tekrar tartı şılma sının mümkün o l mas ı halinde, önemli ölçüde farklı sonuç l a rın alınabileceğini ileri sürer." Benzer bir şekil de Galtung da, Evrensel Bildiri'nin 1993'te Viyana'da gerçekleştirilen İnsan Hakları Dünya Konferansı ' nda tartışıl arak kabul edilmesi gerek seydi, çok daha fazla sorunla karşıl aşıl acağın a dikkat çeker." Gerçekten de, Bildiri'nin hazırlandığı dönemde sömürge idaresi altında y aşayan h alkların özgürleşme si ile ortaya çıkan yeni taleplerin tartışmaya eklemlenmesi, güç dengelerini bozabilir ve müzakere alanlarını genişletebilirdi. Bildiri 'de yer alan bazı haklar dü şünüldüğünde, bunların her toplumla ba ğdasması mümkün olmayan belli bir ideolojik, kültürel, ekonomik ve politik yapıyı gerektirdiğini söylemek mümkündür. Evlenme ve boşanmada (interconnected) ve birbirlerine b a ğımlıdır (interdependent)... İn san, ekonomik, sosyal ve kültürel haklarından mahrum bırakıldığında Evrensel Bildiri'nin özgür insan ideali olarak addettiği insan kişiyi temsil edemez." BM Genel Kurulu'nun 4 Aralık 1950 tarihli 421E (V) numaralı kararı. 13 Bu bağlamda, Ame rikan Antropoloji Derneği 'nin y ay ın l adı ğı 'İn san Haklanna Dair Beyan (Statement on Human Right s)' çok önem li bir belgedir. A ş ağıda, bildirinin içe riğ i aynn tı lı olarak ele alı n acaktır. 14 E. J. M. Zvobgo. A Third World View, 1979, s. 95. Aktaran: Alison Dundes Renteln, a.g.e., s Johan Galtung. Bir Başka Açıdan İ n san Hakları, Çev.: Müge Sözen, İ stanbul. Metis Y ayın lan s. 24.

8 216 MÜHF - HAD, C. 14, Sy. 3 kad ın - e rke k e ş itli ği, ev l i li ğin e şl erin serbest iradesine dayanm ası, din deği ş tirmenin bir özgürlük olarak korunması, zaliman e ceza yasa ğı, genel seçim ve e şit oy hakkı bu bağlamda d e ğerlen dirileb ilir. " Ayrıc a, Bildiri'de bireyin haklarına ve eşitliğine yapılan vurgu ve benimsenen seküler y aklaşım, ancak belirli bir toplums al y a p ı ve bunun dayan ac ağı belli bir değerl er sistemiyle uyum gösterebilir Viyana Bildirisi Ile Ortaya Çıkan Iddia ve Eleştiriler Haziran 1993 ' te iki hafta boyunca süren Dünya İn san Hakları Konferansı'na k atılan 171 devlet, mutabakatla Viyana Bildiris i ve Eylem Planı 'nı (Viyana Bildiri si) kabul ettiler." Viyana Bildiri si ile d üny anın bütün büyük kültür, din ve sosyo-politik sistemlerini temsil eden, neredeyse sömürgesiz bir dünyanın 171 devlet temsilcisinin mu tab ak atı yl a, insan hakl arının evren s elli ği teyit edildi." Viyana Konferansı ve bu konferansta kabul edilen Viyana Bildiri si, Evrensel Bildiri' den sonra, insan haklarının evren selliğinin kabul ve ilan ed i ld iği ikinci önemli dönüm noktası oldu. 17i devletin mutabak atıyla Viyana Bildirisi,I. ı. maddes iyle evrense ll iğ in mu t l aklığına özel bir vurgu yapacak şeki lde " bu hak ve özg ürlüklerin evrensel n i te liğ ini n t artı şma d ış ı" olduğu n u ilan e tm iş ti r. Ne var ki 1.5. maddesi, h akl arın ev rens e l o ld uğunu tekrar ettikten sonra, fark lı ulusal ve bölgesel özgüllükler (particularity) hususuna 16 J05e A. Lingdren Alves, "The Declaration of Human Rights in Postmodernity", HRQ, Vol. 22, 2lX>O. s. 481; Alison Dundes Renteln. a.g.e., s Viyana Bildirisi ve Eylem Programı. Dünya İnsan Haklan Konferansı'nın NCONF s ay ı lı karan ile ı ı Temmuz 1993 tarihinde kabul edilmiştir. Viyana Bildirisi'nin İngilizce tam metni için bkz. (Çevrimiçi) nhchr.chlhuridocdalhuridoca.nsf/(symbo l)/a.conf. i En?Open Docurnent., 20 Eylül Konferans Genel S ekret e rli ği 'nin raporuna göre, konferansa 171 devlet temsilcisinin yanı s ıra, 2 ulusal özgürlük hareketi, 15 BM organı, ıo uzman kuru lu ş, 18 hük ü me tlerarası organizasyon, 24 ulusal enstitü ve 6ombudsman. i 1 BM İ nsa n haklan birimi ve ilgili diger birimler. diger 9 organizasyon, Ekonomik ve Sosyal Konsey'in danışman ı statüsündeki 248 hükümetdışı örgüt ve diğe r 593 hükümetdışı örgütkatılmıştır. Report of the World Conference on Human Rights. A.CONF (Part i). 13 Ekim Raporun ingilizce metni için bkz.: (Çevrimiçi) h ııp: // n hchr.c hlh uri d ocd alh u ri d oca. n sfl( S y m bo l) /A.CONF. Open Doc umenı, 20 Eylül Jose A. Lingdren Alves, n.g.e. s (PART+1l.En?

9 Esra Demir - İnsan Haklarını n Evrense l l iğ i Görüşü Karşısında Kültürel Rölativivn 217 d e ğinir: " Bütün insan hakları. evrensel. bölüneme z ve birbirleriyle bağlantılı ve birbirlerine bağımlıdırlar. Ulu slararası toplum, insan haklarına küre sel olarak adil ve e şit bir şekilde. aynı düzeyde ve aynı vurguy la yaklaşmalıdır. Kültürel ve ulusal özgüllükler ile çeşitli tarihsel, kültürel ve dini ardal anların ak ı l d a tutulma sı gerekmekle birlikte; siyasi, ekonomik ve kültürel sistemlerinden bağım sı z olarak bütün insan haklarını ve temel özgürlükleri teşvik ve muhafaza etmek devletlerin görevidir." Bu kadar çok devletin. Batılı ve Batılı olmayanın temsil edi ldiği bir konferansta. ev ren se ll iğ i n mutlak bir şe k i lde kabul edilmesinin ve Bildiri'nin çeşitli maddelerinde tekrar edilerek katmerlenen evrensellik vurgu surıun, ilk b akışta. evrensellik üzerindeki mutabakatın çok güçlü olduğunu d üş ünd ürmeme si mümkün değildir." Fakat buna karar verıneden evvel bir soru sormak gerekir: Evren s elliğin "tartı şma dışı " olduğu ilan edildikten sonra "kültürel ve ulusal özgüllükler ile çeşitli tarihsel, kültürel ve dini ardalanların ak ı l da tutulma sı " cümlesine yer verilmesini n asıl anlamak gerekir? Viyana Bildiri si, bazı yazarlar tarafından evrenselliğin mutlak bir şek ilde kabulü olar ak değerlendirildi. Örneğin Symonides, konferans s ı ras ınd a Tunus, Kuveyt, Endonezya, Vietnam, İran, Çin gibi ülkelerin y aptıkları bildirilerin analizinin. kültürel rölati vizmin reddi anlamına ge ld i ğ i n i ve e vren selliğe ise açık bir itirazın bulunmağını gösterdiğini söyler." Symonides'in verd iğ i bazı örneklere b akılacak olursa : 19 Bu bölümün "ötekisi". "Batı lı olmayan" olarak adlandın lmıştı r. B atılı olmayan devletler ile kastedilen. t artı şmanın bu aşama sında öne çıkan aktörler olan, Asyah, Afri kalı, Latin Amerikalı ve Müslüman devletlerdir. Bu dört bölge, yalnızc a B atı gelen e ğine olan mesafeleri bakımından benzer kabul edi lmişti r. Bu genellemenin iki önemli n oktay ı görmezden ge ld iğini itiraf etmek gerekir: Öncel ikle bu dört farklı kültür, " B a tı lı olmayan" adı a l tı nda bir araya ge t i ri lm işt ir ve ikinci olarak da kendi içlerinde kültürel anlamda homojen ve de ği şm e z olduk Ian varsayı lm ıştır. 20 Janusz Sy monides, "New Human Rights Dimensions, Obsracles and Challenges: Introductory Remarks", Human Rights: New Dimensions and Challenges, UNESCO, ı 998, s. 25.

10 218 M OHF - HAD. C. 14. Sy. 3 " Biz, Viyana' ya bazı kesimlerin as lı olmada n iddia ettikleri gibi, [...] bir t akım müph em ' kültürel rölativiz m' fikirlerine dayanan alternatif bir insan h akl arı kavram ının sav unusunu yapmak için gelmedik.':" " İ nsan h akl arı şü phes iz evrenseldir. Onlar, yarad ı lış ıan i nsa nın içerisindele rdir; tek Yara dan tarafından bah şedilmi şlerdir. Hal böyleyken, bütün kültürlerin zeng i n l iğ in den ve tecrübesinden, öze llikle de ilahi dinlere dayananlarınk i nde n nasiplen mek [...] ya lnızca insan h ak l arı kavram larının ze ngi n leş mes i ne yarar: 022 " Farklı ge lişme aşa ma larında olan ya da fark lı tarihsel ge lenek leri ve kültürel ardalanları olan ülke ler, farklı bir insan hak l arı an lay ışına ve uygulaması na sahiplerdir. Do lay ıs ıy la kimse, belirli ülkelerin insan h akl arı s tand art l arın ı ve modelin i tek doğru olarak d üşünmemel id ir ve d üşünemez, diğer ülkelerden bun lara uymalarını talep etme melidir ve edemez.':" Sy monides, en tepkisel bildiri olarak değerlend i rd iği Çin de legasyonun ifade lerini. zorlama bir yorumla ilk analizinden vazgeçmeyecek şekilde ku llanır. Bu ifadenin. Çin hükümetinin BM Şart ı ve Evrensel Bildiri'de yer alan ilkelere uyumu garanti etmiş olması ile dengelend iğini söyler.i? A slın da, elbette hükümetler bakım ından, insan hak l a rını n evrensel nite liğine i li ş kin söylemler düzeyinde bir uzla şmanın sağlanmış olduğu söylenebilir. Bu, Çin'in yanı s ı r a, insan hak larının evren selliği fikrin e ciddi eleşt iriler getiren Endonezya, Singapur ve Malezya gibi diğer ülkelerin hükümetleri bakımından da geçerl idir?' Bununla beraber, Symonides'i n bahse t tiği evrense lliğ in, söylemler düzeyindeki bir evrensellikten daha faz lası old uğu açıktır. Engle ise, Bildiri'de hem ev re nse lliğe, hem de kültürel özgü llüğe yer ver ilmesi nin an l a m ın ı, "k ültüre du y arlı evrensellik" kav ramıy la aç ı k l amış t ı r. 21 Endonezya Dış i ş leri Bakanı, Stat em erı t by the Minister of Foreign Affairs of Indon esia. 14 Haziran Aktaran: Janusz Symonides, a.g.e., s İ ra n Dışişleri Bakan Yard ı mcıs ı, Statement by the Deputy Foreign Minister of Foreign Affairs of Iran. IS Haziran Aktaran: Janusz Symonides, a.g.e. s Çin Delegasyanu Lideri. Statement by the Head of the Chinese Delegation at the World Conference on Human Rights. l S Haziran Aktaran: Janusz Symonides, a.g.e. s J arıu s z Symonides, a.g.e., s S Peter R. Baehr, Human Rights: Universality in Practlce. Mac lvlillan Press. 1999, s. LO.

11 Esra Demir - İnsan Ha klarının Evrens e/liği Görüşü Karşı sın da Kültürel Rölativizm 219 Kültüre l farklı lık lar ı kabu l eden bir evrensellik an layışının benimsendiğini belirterek, tartışmanın iki tarafı bakımından da daha olumlu bir y aklaşım geti rmiştir. Bu sonuç, her iki taraf için de bir "zafer"dir. 26 Öte yandan, Viyana Bildiri si ile gelen mutabak ata dah a şüph e ci yaklaşanl ar da o lm uştur. Örneği n Pollis'e göre, ilk bakışta evren selliğin güçlü bir ş ekild e teyidi gibi görünen Bildiri 'nin daha dikkatli bir okuması ve Bildiri' nin kabul ed ildiği koşulları n dikk ate a lınm a s ı farklı bir sonuç ortaya koyacak tı r : Ya şan an kültürel çatışm aların Bildiri üzerinde önemli etkileri olduğu. " Polıis, Bildiri'de MSHS 'ye özel bir vurgunun yap ı lmamış olmasına ve herhan gi bir bireycilik vurgu sunun bulunmamasına dikkat çeker. Aynı bağlamda, önemli medeni ve siyasi haklardan olan ifade, toplantı. din ve vicdan özg ürlüklerine yer verilmemi ş o l mas ı da mana lıdır. Bunlara rağmen, ESKHS'nin önemi, yok sulluk problemi ve ekonomik g e l işme ihtiyacı Bildiri'nin çeşitli kı sımlarında tekrarlanmıştır." Evrenselliğin mutlaklığını ilan ederken, mu ğlak bir ifadeyle özgüllüklerden dem vuran bu belgeyi anlamak için, Pollis'in i şaret etti ği n oktaları Viyana Konferan sı öncesinde yap ı lan bölgesel toplantıl arın ç ı kt ı l arı ile birlikte dü şünmek gerekir. Zira, Ce rna' nın ifadesiyle bu toplantıların son uç ları, evrensellik meselesi bak ımından iyiye i ş aret değ i ldi r'>" Viyana Konferan sı öncesinde Afrika (2-6 Ka sım 1992, Tunus), Latin Amerika ve Karayipler (18-22 Ocak 1993, Costa Rica) ve Asya'da (29 Mart- 2 Nisan 1993, Bangkok) her bölgenin kendi temsilcil eri ve bakanl arının katıldı ğı bölgesel topl an tı l ar düzenlendi ve her birinin a rd ı ndan sonuç bildirileri hazırlandı. Bunlar, sırasıyla, Tunus Bildiri si, San Jose Bildirisi ve Bangkok Bildiri si' dir J O Bu üç bildiri de, e vren selliği kabul etmekle birlikte, kültürel farklılıklara ve insan hak ları sistemi içerisinde kendi öze l ihtiyaçla- 26 Karen Englc, "Culture and Human Rights: The Asian Values Debat e in Contexr". Journal oflnternational Lawand Politics, Vol. 32, s Adamarula Pollis. "C ultural Relativism Revisired. Through a State Prisrn", HRQ. Vol. 18, 1996 s S Adamantia Pollis, "Cultural Relativ ism Revis ited", s Christina M. Cerna. a.g.e., s. 742.

12 220 MÜHF - HAD, C. 14, Sy. 3 rına ve önceliklerine kuvvetli vurgular yapmışlardır. Bu bağlamda, San lo s" Bildiri si'nin Latin Amerika halklarının ortak kökenlerine değindi ği kı smı özellikle dikkat çekicidir: başlan gıç "Ü lkelerimizin muhtelif halkların, dinlerin ve ırkıarın bile şimine day anan zengin bir kültürel mirasın içeri sindeki ortak kökenleri paylaşan geniş bir milletler kümesini tem sil ettiğini ve kökenlerimizin bizi dostane diyal og, barı ş içinde bir arada var olma ve çoğulculuğa saygı ve ulusal egemenlik, devletlerin içişlerine müdahale etmezlik ve halkların kendi kaderini tayini ilkeleri yoluyla mevcut sorunlara ortak çözümler arayışında yen iden teyit ederek.,,31 Tunus Bildirisi'nin V2. maddes inde, evrensellik, t art ı şması z birleştirdiğin i olarak kabul edilirken; VS. madde sinde insan h akl arı bakımından "hiçbir de vletin tarih sel ve kültürel gerçeklikleri ve hiçbir h alkın gelenekleri, s ta n d art la rı ve d eğerleri ihmal e d ilem e y e c e ğ i n d e n, evrensel d üzeyde hiçbir h az ı r modelin belirlen emeyece ği " ifade edilmiştir" Bu üç bildiri arasında, Batı kültüründen farklılığını vurgulamak noktasında dili en sivri olan, Bangkok Bildirisi o l muş tu r. Bild iri'n in başlan gıç kı smınd a, " insa n haklarının teş vikinin, bağdaşma z değerlerin dayatılmasıyla değil, işb i rli ği ve mutab akat yoluyla özend irilmesi gere kt iğ ine ve yine "insan h aklarının uygul anmasında çifte standart teşkil eden uygulamalard an ve hakların politize edilmesinden imtina edilmesine" olan ihtiyaca dikkat çekilrniştir. r ' 31 San Josô Bildirisi. Final Declaration of the Regional Meeting for Latin America and the Caribbean of the World Conference on Human Rights, Report of the Regional l\leeting for Latin America and the Caribhean of the world Centerence on Human Rights. NConf. I57ILACRM/15-NConf.l57/PC/58, 24 Şuba t Bildiri' nin Ingilizce lam metni İıi n bkz. (Çevrimiçi) EylilI Tunus Bildirisi. Vurgu e kle nm iş tir. Final Declaration of the Regional Meeting for Africa of the World Conferenee on Human Rights, Report of the RegionalMeeting for Africa of the World Conrerence on liuman Rights, NConf. I57/AFRMI14-NConf. 157/PC/57, 24 K ası m Bildiri'nin ingilizce tam metni için bkz. (Çev rimiçi) menu5/ wchr.htm, 20 Eylül Bangkok Bildirisi. Vurgu e k l e nmiş t i r. Fina! Declaration of the Regional Meeting for Asia of the World Conference on Human Rights, Report of the Regional Meeting for Asia of the World Conference on liuman Righıs, NConf.157/A5RM/8-NConf.157/PC/59, 7 Nisan

13 Esra Demir - Insan Haklarının Evrense l liği Gö rüşü Karşı sında K ütturel R ölativiım 221 Tunu s, San Jose ve Bangkok bildirilerinin içerikleri birbirleriyle kıyaslandığında, kültürel farklılıkl arına yaptıklan vurgunun yanı sıra bir diğ er ortak noktalarının daha olduğu görüıür: Üç bildiri de, kendi bölgeleri bakımından, Batı ' dan ya da dün yanın geri kalanından farklı olan önceliklerine ve ihtiyaçlarına yer verirler, Örneğin, siyasi bağımsızlık, halkların kendi kaderin i tayin hakkı, doğ al kaynaklar üzerinde denetim, özellikle yoksullukla baş etmek ve gelişmeleri için gerekli olan ekonomik ve sosyal hakların önceliği bu üç bildiride de yer almıştır. Bu bölgelerin, konferansta dile getirdikleri nihai metne ilişkin talepleri şu n la r o l muş tu r : Farklı tarihsel, dini, kültürel ve ekonomik temellerle şek i ll e n e n insan hakları anlayı şlarının mümkün olduğunun belirtilmesi; bütün büyük ve küçük devletlerin siya si rejimierini belirlemeye ve ekonomik, sos yal, kültürel gelişmelerinin ge rek t i receğ i önlemleri almaya h akları olduğu n u n vurgulanması. " Aslında, yukarıda değinilen Symonides'in evrenselliğ i n ilanın a ilişk in analizinin d ay an ağı olarak kull andı ğı İran ve Çin bildirileri, bu taleplerin açıkça ok u n ab il ec e ğ i ifadeler kull anmışlardır. Symonides'in örnekleri arasına almadı ğı Singapur Dı şi şl eri Bakanı 'nın bildiri si ise, Ameri kan Antropoloji Derneği'nin 1947'de insan hakları bağlamınd a kültürler aras ındak i fark l ı l ık larm gözetilmes i ve ho ş görülmesi gerektiğine ili şkin rölativist bir perspektifle kaleme alıp BM'ye sunduğu beyana doğrudan a tı f y apm ı ş t ı r. B akanın bild irisi, evrensellik hususunda var olan mutabakata rağme n, konferansa k a t ı l a n devletlerin bir kısmının kültürel rölativizmi pek de reddetm i ş görünmediklerine ilişkin önemli bir işarettir: Bakan, 1947 tarihli bu bildiriye atfen, "zaman, bu duyarlı tavsiyenin a nıs ı nı ya lan layam ad ı ; fakat maalesef ki gömdü" demiştir. " Bildiri'nin İn gili zc e tam metni için bkz. (Çevrimiçi) menu51 wchr.htm. 20 Eylül Xin Chunying, "Can the Pluralistic World Have a Unified Concept of Human Rights", lluman Rights : Chinese and Dutch Perspectives, Ed.: Jacqeline Smith, The Hague. Martiris Nijh off Publi shers. 1996, s Singa pur Dı ş i şl e ri B akanı 'nın Bildirisi. Statement by the Minister of Foreign Affairs of Singape re. 16 Haziran Aktaran: Karen E rıg le, "Culture and Human Rights", s. 31 ı. dipn ot ı 17.

14 222 MÜHF - HAD, C. 14, Sy. 3 Bu üç bildirinin yanı s ıra i 990 lı y ıllara damgas ı nı vurmuş bir diğe r önemli belge ise, 31 Temmuz-5 Ağustos 1990 tarihlerinde Kahire' de 45 de vletin katı lım ıy la gerçekle ştiriimiş olan İ sl am Konferan s ı Örgütü'nün 19. Dışi şleri Bakanlan Top lantısı'nda kabul edilen İ slam'da İ n san Haklan Kahire Bildiris i (Kahire Bildirisi) o lmuştur. l" Kahire Bildirisi, baş lang ıç kısmın da "İ sl am ' daki temel haklar ve evrensel özg ürlük lerin İ s lam di ninin ayrılmaz bir parça sı " olduğunu ve on ların "Tanrı tarafından so n Peyg amber arac ı lı ğ ı y la gönderilmiş... ilahi emirler" olduklarını, böylelikle "onlara uymanın ibadet, uymamanın ise çirkin bir günah" olduğun u belirterek, Batı kökenli seküler insan hakları an l ay ı ş ınd an fark lılığını ortaya koymuştur. Zira bu ifadelerle, Tanrı'n ın hakların kaynağı olarak kabul edildiği açıkça belirtilmi ş olm aktadır. Kahire Bildiri si, yine hem başlangı ç kısmınd a, hem de 4. maddesinde ahiret e yaptığı atıfla; 24. ve 25. maddelerinde hakların ş e r i a t a tabi olduğunu söylemekle ve bildiride düzenlenen bütün hak ların açıklanmasında tek referan s kaynağı olarak şeriatı göstermekle başlangıç kısmındaki ifadelerini güçlendirmektedir. Yirmi beş maddeden o lu şan Kahire Bildirisi'nde. hemen hemen Evrensel Bildiri 'de yer verilen bütün haklar düzenlenmiş olm akla beraber, hakl arın içerikleri Evrensel Bildiri'nin seküler dilinden farklıl aşarak İslam ve şe ri ata uygun olarak be l ir lenmiştir. Yine pek çok maddede hakkın sının şeriat olarak işaretlen m iştir. Kahire Bildirisi, Viyana Konferansı öncesinde düzenlenmiş bölgesel topl antı s o n uç la rı n d a n biri o lmadığı için, Viyana Bildirisi'nin i çeriğinin şekillenme sinde içerik olarak pek bir etkisinin bulunduğu s anı rı m söylenemez. Öte yandan, Kahire Bildirisi, diğer belge lerin b ulundukları bölgelerin Batı 'dan farklıla şan önceliklerini ve ihtiyaçlarını vurgulayan dilin i de kullanmamı ştır. Kahire Bildirisi'nin yaptığı, mevcut insan hakl arı kavramını farklı bir perspektiften yorumlamak ve hak l arın içeriklerini de bu yoruma uygun 36 Belgenin İn gili zce tam metni için bkz. Cairo Declaration of Human Rights in Islam. (Çevrimiçi) hup:/iwww.religlaw.orglinterdocs/docs/cairohrislami990.htm. 20 Eylül 2006; Türkçe çe virisi için bkz. Kahice İ slam İn s an Hakl arı Beyannamesi. Çev.: Recep Şe ntü rk. K a sım Aksoy. IHA. S. 3. s Konferansa k atıl a n devletler için bkz. (Çevrimiçi) http ://w ww.oic-oci.orgl, 20 Eytüt 2006.

15 Esra Demir - İnsan Haklarının Evrense lliği Görüşü Karşısında Kültürel Rölativivn 223 bir ş e k i l d e belirlemek olmuştur. Dolayısıyla, diğer üç bildirinin kültürel farklılık vurgusu ve bu farklılığın gözetilmesi talepleri ile kesişen bir yönü vardır. Öte yand an, dünyanın azı msan mayac ak kadar büyük Müslüman nüfu su ve Viyana Konferansı'ndaki Müslüman devlet temsili göz önüne alınırs a ve di ğer bölgesel toplantı raporlarının ortak diline eklemlenerek kültürel fark lı lık vurgu sunu coğrafi anlamda genişleterek güçlendirmiş olduğu düşünülürse, Viyan a Bildirisi'nde bu bild irinin de p ayının olmuş olduğunu söylemek s a nı rım yanlış olmayacaktır. Böylece, Müslüman devletleri de Viyana Bildiri si'nin şekillenme sinde etkili olmu ş bir grup olarak belirledikten sonra, h azırladıkları bölgesel bildirilerle farklılıklarını ortaya koymuş olan Asya, Latin Amerika ve Afrika'nın ağırlıklarına ili şkin bir k ıyas y ap ı l ac ak olursa, A syalı devletlerin daha çok seslerini duyurabildikleri söylenebilir. A sy alı devletler, Viyana Konferansı 'nda ve bu konferan sın merke z olduğu 1990'Iardan itibaren yaşanan tartı şmada en çok ses ini duyuran taraflardan biri olmu şlardır. Asy alı devletleri, A frik alı ve Latin Amerikalılar' dan daha cesur kıl anın, eski kültürel mirasl arı, k al abalık nüfu sları ve belki de en önemlisi son döneml erde yaşad ıkl arı ekon omik büyümenin olduğunu söyleyebiliriz. Burada, sö mü rgec i liğ i n, Asya'dan farklı olarak, Afrika ve Latin Ameri ka halklarının kült ürel y apıl a rını tahrip etti ğini, hatta nerdeyse yok ettiğini hatırlamak gerekir." Keza ne Afrika ne de Latin Amerik a, A sya 'nın yaş a d ığ ı gibi bir ekonomik büyüme ya ş am ış l a rd ı r. S oğuk Sava ş dönemi güç dengelerinin Evren sel Bildiri 'nin ş ek i l l e n mes inde söz sahibi olan tara fl arı beli rle yi şin e benzer bir ş eki l de; A s yalıların Viyana'daki bu baskınlıklarının, güç dengelerinin insan hakları p olitik al arını şek i l le n d i rmede olan etkisine bir diğer örnek o ld uğu söylenebilir. Ülkeler b akımından ise, özellikle, Çin, Kolombiy a, Küba, Endonezya, İran, Irak, Libya, Male zya. Meksika, Myanmar, Pakistan, Singapur, Suriye, Vietnam ve Yemen gibi ülkele r, mevcut insan hakl arı tanımlarını Batı 'nın bir ideolojik dayatma sı olarak görmektedirler ve Evren sel Bildiri'nin kendi de ğerlerini yan sıtmadığını ileri sürmektedirler. Batı'nın kendi insan 37 Ch ris tirıa M. Ccmu. a.g.e.. s. 743.

16 224 M ÜHF - HAD. C. 14. Sy. 3 hakları kavrayışını dayatmakla. ülkelerinin içişlerine müdahal e ettiğini ve bunun ekonomik geli şmeleri üzerinde de büyük bir eng e lo l uş tu rd uğu n u belirt mektedirl er. Farklı sosya l ve kültürel özelliklerinin ve bunlardan do ğan gereksinimlerinin. kendileri tarafından belirlenmem i ş olan standart larla uyumlu o l m ad ı ğ ın ı ifade etmektedirler. 38 Görünen odur ki, Batılı olmayan devletler, kavramsal ve araçsal olarak evre nsel bir insan h akları kavramını kabul etmekte, fakat tek tiple ştiril mi ş bir insan h akları anl ayışına itiraz etmektedirler. Güneyli devletlerin ve Asya lı devl etlerin, bağım sı zlıkl arını kazanm al arının ard ından hazırl anan insan hakları belgelerini onaylarken, Evrensel Bildiri'nin o l u ş t u ru l d u ğ u dönemd e içerikleri belirl enmiş olan hakların kökenlerine yönelik itirazlarda bulun amadıkl a rına il i şk in arg ü man l a rı bunu destekler nitelikte dir. 39 Bu noktada, Zvo bgo ve Galtun g'un Evrensel Bildiri' nin Viyana Kon fe ran sı 'nda yeniden t artışılma sının önemli ölçüde fark lı sonuçlar doğurabilecek o l m as ına i li şk i n yukarıda değinilmiş olan uyarıları hatırlanmalıdır. Bu tepkiler ve iddialar k arşı sınd a B atılı devletlerin tutumuna gelince, basitçe evrensellik meselesi ni tartı şma dı şı ilan ettikleri ve bu tepkileri yok sayd ı k ları söylenebilir." B atılıl ar, evrense ll i ği n ge rç e k l eş t i rileb i l mesi için, düny a üzerinde tek bir insan h akl arı sisteminin uygulanm a sının ve bu sistemin çok partililik, serbest seçimler, basın ö zgürlüğü, ifade ö z g ü rl ü ğ ü, bireysel insan haklarının önc e liği ve üstünlüğü gibi un surl arı içermesi gerekti ği nd e n yana tav ır alm ış lard ı r. Devletle rin insan hak l arı no rınları nı te şv ik etmeleri; yükümlülüklerini yerine getirmeyen diğer devletlere k ar şı t avır a lın acağ ı; dem okrasi ve insan haklarının ekonomik gelişmenin merkezi unsu rla rı o lduğu n u n nihai metinde belirtilmesi ge rek t iğ i n i sav u n muş lard ı r." Hatta bazı de vletler, kültürel özgüllüklere göre şek i llen m iş insan h akl arı 38 Christina M. Cerna, a.g.e s 'Iardaki duruma ili ş kin bu aç ı k lama. bugün de geçerli olmakla birlikte, o dönemin politik ortam ın d a sesini duyurabilen bir ülke olan Irak 'ın bugün hala aynı durumda olup olmadığı şü p he l i di r. 39 Fareda Banda, "Global Standards. Local Values", International Journal of Law, Policy and Ihe Family. Vol s Yasemin Ôzdek, "Evrensellik/Kültürel Görecelik Geriliminde İn san Hakları ". Birikim. S. 65, s Xin Chunying. a.g,e. s. 47.

17 Esra Demir - İnsan Haklarmill Evren selliğ i Görüşü Karşısında Kültürel Rölarivivn 225 tanımlaması fikrini reddettiklerini açıkça belirtmişlerdir. Örneğin, ABD delegasyonu, Bangkok Bildirisi'ne yaptığı aynen atıfla "milli ve bölgesel özgüllüklerin ve muhtelif tarihsel, kültürel ve dini ardalanlann" gözetileceği bir insan hakları tanımlamasının mümkün o l mad ı ğ ın ı iddia etmi ştir." Bu bilgiler ışığında, evrenselliğin "tartışma dışı" o lduğu belirtilen bir bildiride, "kültürel ve ulusal özgüllükler ile çeşitli tarihsel, kültürel ve dini ardalanların akı lda tutulma sı" ifadesinin yer almasını nasılokumak gerektiğine ilişkin yukarıda ortaya atılan soruya geri dönülürse : Hem bu dört bildiriden ve ülke del e gasy onlarının tekil bildirilerinden, hem de Viyana Bildirisi'nin Pollis 'in dikkat çektiği s at ı r aralarından s ı z a n, Batılı olmayan devletlerin, insan hakl arı kavramının evrenselliğini reddetmekten ziyade, mevcut insan hakları kavramları ve onların içerikleri, dolayı sıyla da mevcut evreliseilik aıılayışı üzerinde itirazlarının olduğudur") Bildiri'nin bu çelişkili gibi duran ifadesinin anlamı ise, Viyana Konferan sı'nın, bu durumun daha fazla görmezden g elinemey eceğini kabul ettiğidir. Yakl aşık olarak, Batı diye tarif edilen alanın dışında kalan bütün coğra fyay ı temsil eden ve bu alan adına konuşan bu dört bölgesel belgenin, kültürel farklılıklarına, farklı ihtiyaçlarına ve farklı önceliklerine yaptıkları vurgu görme zden gelinerneyecek kadar güçlüdür. Dolayı sıyla 5. madde, evren sellik lehinde olan, ama yine de yapı lan eleştirileri kabul ettiğini ilan etmek zorunda kalmış olan bir ara formül ya da daha ziyade zorlu bir pazarlığın neticesi verilmek zorunda kalınan bir tavizdir. Bir yandan "kültürel ve ulusal özgüllükler ile ç eş i t li tarihsel, kültürel ve dini ardalanlar" sadece akılda tutulacak ve devletler yine de "siyasi, ekonomik ve kültürel sistemlerinden bağımsız olar ak" insan haklarını korumakla yükümlü olacakken : diğer 42 Christina ~1. Cema, a.g.e., s : David P. Forsythe, "Human Rights Fifty Years after the Universal Declaration", PS: Political Science and Politics, Vol. 31, No. 3, s Forsythe, evren selfiği savunan ve itirazlara ş i dde t le tepki gösteren ABD'nin, 1998 yılı itibariyle hala ESKHS'yi onaylamam ı ş olma sını, insan Haklan ve Ödevleri Amerikan Bildiri si'ni bağla y ı c ı birul u sl ararası t earrı ül hukuku olarak kabul e tmeme sini ve hala 18 yaşı nın a l tın daki leri de kapsayacak şe k i l de ölüm c ezası uyguluyor olma sını ironik bulur. Üstelik II Eylül s onras ı Amerika ' sının Forsythe'in çi zdiği manzaradan çok daha ironik birmanzara oluşturdu - Şıu da söy.l e ~~b i li r.... Yasemın Ozdek. a.g.e., s. 16; Chn stına M. Cema, a.g.e., s. 740.

18 226 MÜHF - HAD, C. 14, Sy. 3 yand an, Bild iri'de B atılı olmayan devletlerin önemle vu rgu l ad ık ları ESKHS teyit edilecek, yok sulluk probl emi ve ekonomik g e l i ş me ihti yacı özell ikle vurgulanac aktır. Yapıl an pazarlık, B atı 'nın evrensellik iddiasının kabulü karşılığınd a, belgenin iç eriğinin belirl enm esinde diğer kültürlerin önceliklerine ve ihtiy açlarına alan açmak zorunda ka lm as ı ile so nuç l an m ış tı r. Poll is'in sözleriyle kon uşursak....b atı. büyük bir ödü n verm iş t i r. T'" Bölümü bitirmeden evvel bir aç ı k lama yapmak gerek irse. bütün bu t artı şmalarda. kültür. b aşat ka vram olarak belirir." Bu nokt ada rölativi zm temelli iddiaların g eni ş bir kültür kavramı çerçevesinde yapıldığı söylenebilir: Sadece adetler ya da geleneksel uygulamaları değil ; ideolojileri, dini farklılıkl arı ve hatt a sosy al ve ekonomik kurum sal yap ı l arı da kapsayacak şek i l d e ku llanı l maktadır. Bu duru m, özellikle sosyal ve ekonomik talepler içere n iddi alar konu sunda t art ı şm a yaratm ış, konuyu inceleyenler aras ında fa rk lı yak laş ı m ları n ortaya ç ık mas ın a neden olmu ştur. Örn e ğin Donn elly. sadece yerli adetleri nin ve geleneksel u y gulamaların kültür kavramının kaps am ı içerisinde tanıml andığı dar bir kült ür anlayı şını benimser. Dolay ı sı yl a da kültü rel temellere dayanm ayan iddi al arın rölati vizm ba ğl amınd a ele a lın maması ge re k tiği n i ileri sürer. ' Özdek ise. bu idd ialarda B a tılı kültürel değe r le re ve kapitalist eko nomiye yönelik tepkilerin iç içe geç t iğini ve bunl arı n birbirl erini besledi klerini söyler 4 S Benzer bir şe ki l d e Engle de. ge liş meye ya da diğer jeopolitik kay gıiara dayan an iddialar ile kültürel temellere dayanan idd ialar ara sındaki s ın ı rı sap tama nın gü çlü ğüne dikk at çeker." Gerçekten de. bir adet ya da geleneksel uygul amanın köke ni, dini. ideolojik ya da sosyoekonomik olabilir ve bunun tersi de mümkündü r. D ol ay ı s ıyla. bu bağlamdaki fark lı lık lara dayanan it iraz l arın. her kültürün kendi öz nel tecrübesi so nucu. kendine özg ü bir değer sistemini benim s edi ğine ve bunl arın birbirleriyle 4-1 Adamantia Pollis. "Cultural Relativism Revisited". s. 33 ı..ıs Yasemin Özdek. a.g.e., s (ı Henry J. Steiner. Philip Alston. International Human Rights in Context: Law Politi cs Morals. Ed. Henry J. Stetner. Philip Alston. Oxford University Press, s Jack Donnelly. Teoride ve Uygulamada Evrensel Insan Hakları. s Yase min Özdek, a.g.e. s. ı 8. 4\1 Karen Engle. "Culture and Human Rights". s

19 Esra Demir - İnsan Haklarının E v rense ll iğ i Görüşü Karşısında Kültürel R ôlativiım 22 7 ka rşılaştırılamayacağına ili şkin bir kuram olan kültürel rölativi zme dayanarak ortay a k on abile ce ğini kabul etmek gerekir. 2. İnsan Hakları Bağlamında Kültürel Rölativizm Kültürel rölati vizm, bütün evren sel proj eler k arşı sında ye re ll i ğ i savunan bir ku ramd ı r. Evrense llik. kültürel farklı lı kl arı ve bu fark lı lıkla rı n ya ratt ığ ı özn el tecrübeleri görm ezden gelerek bütün in sanlığı kap samın a alacak tasarıml arın mümkün olduğunu iddia ederken ; rölati vizm, bütün değe rle ri n ve uygulam al arın kültüre gö re b eli rle ndi ğini ileri sürer, bu nedenl e de hiçbir evren sel değerin var lığ ın ı kabul etmez. Bu bakımd an, kültürel röl a tivizmin evrense l bir ta s arım olan insan h akları yl a ili şki s i oldukça gerilimlidir. Kuramsal düzlemde ortaya ç ıkan bu gerilim, kültürel rölativizmin b aş lıca s av u nuc u ları say ı lab ilecek olan an tropo l o gl arın insan h akları ile ilgilenmeye başlamaları yla pratik düzleme de sirayet e tm iş t i r. Ç alı şmanın bu aşa masında, rölativizm ve rölativizmin insan hakl arı y la kurd uğu i lişki ele alı nacak t ır. 2.ı. Kültürel Rölativizmin Kuramsal G elişimi Evrensellik d üş ü nces i gibi, rölativizmin de düş ü nse l kökenleri, eski Yunan'a kadar geriye gider." Fakat k uram ın modern şek li n i a lış ı, 19. yüzyılda yükselen kü ltürel evrimci kuram ın karşısına geçmesiyle o l m uşt ur. Kültürel evri mci kura m u y arınca, ilkel insan toplumları evrilerek ge l işi r ve med enil e şi rl e r. İ şt e, kültür el rölativizm, bu kuramın Batı merkezli bir e tnome rkezc i l i ğe meyi lli o lmasına tepki göstermiş tir. Çünkü evrimci kuram, Bat ı toplumunun ge lişimi ni esas a l m ış ve meden ileş me kr iterle rini Ba t ı'nın değer y arg ı larına göre şek i l len dirmiş tir." İkinci Dünya Savaş ı sonrasında, özellik le antropologlar, sömürgecil i ğ e k arşı kon uş lanmay a b a ş l amı şlard ı r. Sömürgeci dev letlerin, sömürge lerinden üstün oldu kl a rı idd i ası ile me şrul aştırmaya ça lış t ık ları y ay ı l ına c ı lı k, kültürel röla tivi zmin başlıca u ğra ş alanı olmuştu r. " S ö ınü rge ci dev letler, so Alison Dundes Rente ln, a.g.e.. s. 62; Shesrack. a.g.e. s Si Alison Dundes Rente ln, a.g.e s. 62. S2 Shestack, a.g.e s. 229.

20 228 MÜHF - HAD, C. 14. Sy. 3 kendi yöntem leriyle mede nileşmen in tek doğru yola ld uğu ve bunu başarm ış mede niyetler olarak diğer kültürleri ilkellikten kurtarmalarının kendilerinin s o ru m l u l u ğ u o lduğu iddialarında bulunmu ş lardır. f Bunun karşı sında antropologlar, bir kültürü diğerlerinden farklı kı lanın kendi sine özgü mekani zmaları o lduğunu ve sömürgeci dev letlerin bu yaklaşımının kültürleri yok etme tehlikesi ta ş ı dı ğ ını ortaya koymaya çalışm ış lard ı r. A ntropolog ların kültüre i lişk i n bu yak laşı mları, Cla ude Levi-Strauss'u rı şu ifadesiyle özetlenebilir: "Kültürlerin özgü n lüğü, yakla şık tüm insanlar için aynı olan so ru n l arı kendine özg ü yöntemlerle çözme sinden, değerlerine kendi sine özgü görünümler kazandırmasından kaynaklanır."" öğren cileri, Kültürel rölativizm kuramının as ıl kurucuları, Franz Boas ve onun Ruth Benedict ve Mel ville Herskovits'tir. Franz Boas, duygular karşı sında ak lı öne ç ı k aran 20. yü zyıl medeniyetinin en üstün meden iyet o ldu ğu iddiasını sorgulamıştır. Bu medeniyetin s tan d art l arı y l a farklı medeniyet leri değerlendirebilmenin mümkün olmad ığına, bu nedenle de on ların varlıklarını ve farklılıklarını kabul etmek noktasında ho şgörülü olmak gerekti ğine işaret etmiştir : "Bu medeniyette yer aldığımı z ve o, doğduğumu z zamandan beri eylemlerimizi denetlediği için, bir bak ı m a kendi medeniyetimize isnat ett iğim iz değeri kabu llenmek epey güçtür; fakat onların etkisi altında yetişmeden değerlerini takdir etmek bizim için imkan sız da olsa. farklı gelenekler ve farklı duy gu ve akıl dengesi üzerine kurulu olan başka medeni yetlerin var lı ğ ı kesinlikle akla ya tk ın d ı r. İn san faaliyetlerinin değerlendirilme sine ilişkin gene l kuram, antropolojik araştırmanın öğrettiği üzere, bize ş imdi icra ett iğim izden daha yüksek bir hoşg örüyü öğretir."" 5J Harro von Senger, "From the Limited to the Universal Concept of Human Rights", s Claude Lôvl-Strauss. Irk, Tarih ve Kültür, 3. bs., Çev.: Haldun Bayn vd.. istanbul. Metis, s. 42. ss Franz Boas, The Mind of Primitive Man, s. i ı. Aktaran: Alison Dundes R erı teln. a.g.e.. s. 64. Bir ahlaki kural ya da doğ ru nu n geçerliliğinin tek kayn a ğim n kültürolarak kabul ed i l diği ve yukanda anı lan üç antropologun kurucujan say ı labi leceği kültürel rölativlzm. B oa sç ı rölativizm. radikal kültürel rölaüvizm. mutlak rölativizm gibi deği şik şe k i l le rde adlan-

Gü ven ce He sa b Mü dü rü

Gü ven ce He sa b Mü dü rü Güvence Hesabı nın dünü, bugünü, yarını A. Ka di r KÜ ÇÜK Gü ven ce He sa b Mü dü rü on za man lar da bi lin me ye, ta nın ma ya S baş la yan Gü ven ce He sa bı as lın da ye - ni bir ku ru luş de ğil.

Detaylı

-gi de ra yak- se ve bi lir sin... Öl mek öz gür lü ğü de ya şa mak öz gür lü ğü de önem li dir. Be yoğ lu nda ge zer sin... Şöy le di yor du ken di

-gi de ra yak- se ve bi lir sin... Öl mek öz gür lü ğü de ya şa mak öz gür lü ğü de önem li dir. Be yoğ lu nda ge zer sin... Şöy le di yor du ken di -gi de ra yak- se ve bi lir sin... Öl mek öz gür lü ğü de ya şa mak öz gür lü ğü de önem li dir. Be yoğ lu nda ge zer sin... Şöy le di yor du ken di ne: Sen gü neş li so kak lar da do laşı yor sun, is

Detaylı

GELECEĞİ DÜŞÜNEN ÇEVREYE SAYGILI % 70. tasarruf. Sokak, Park ve Bahçelerinizi Daha Az Ödeyerek Daha İyi Aydınlatmak Mümkün

GELECEĞİ DÜŞÜNEN ÇEVREYE SAYGILI % 70. tasarruf. Sokak, Park ve Bahçelerinizi Daha Az Ödeyerek Daha İyi Aydınlatmak Mümkün www.urlsolar.com S L D-S K -6 0 W ile 1 5 0 W St an d art S o kak L a m ba sı F iya t K arşılaşt ırm a sı kw h Ü c reti Yıllık Tü ke tim Ü cre ti Y ıllık T ü ketim Fa rkı kw Sa at G ü n A y Stan d art

Detaylı

STAJ ARA DÖNEM DEĞERLENDİRMESİ AYRINTILI SINAV KONULARI

STAJ ARA DÖNEM DEĞERLENDİRMESİ AYRINTILI SINAV KONULARI 22 STAJ ARA DÖNEM DEĞERLENDİRMESİ AYRINTILI SINAV KONULARI 406 A GRUBU STAJ ARA DÖNEM DEĞERLENDİRMESİ AYRINTILI SINAV KONULARI 22 A GRU BU STAJ ARA DÖ NEM DE ER LEN D R ME S AY RIN TI LI SI NAV KO NU LA

Detaylı

10. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: ELEKTRİK VE MANYETİZMA 4. Konu MANYETİZMA ETKİNLİK ve TEST ÇÖZÜMLERİ

10. SINIF KONU ANLATIMLI. 2. ÜNİTE: ELEKTRİK VE MANYETİZMA 4. Konu MANYETİZMA ETKİNLİK ve TEST ÇÖZÜMLERİ 10. IIF KOU ALATIMLI 2. ÜİTE: ELEKTRİK VE MAYETİZMA 4. Konu MAYETİZMA ETKİLİK ve TET ÇÖZÜMLERİ 2 Ünite 2 Elektrik ve Manyetizma 2. Ünite 4. Konu (Manyetizma) A nın Çözümleri 3. 1. Man ye tik kuv vet ler,

Detaylı

Gök ler. Uçak lar la gi di lir an cak ora la ra. İn san gök ler de do la şa bil se. Bir ak şa müs tü, ar ka daş la rıyla. Bel ki ora la ra uçak lar

Gök ler. Uçak lar la gi di lir an cak ora la ra. İn san gök ler de do la şa bil se. Bir ak şa müs tü, ar ka daş la rıyla. Bel ki ora la ra uçak lar Gök ler. Uçak lar la gi di lir an cak ora la ra. İn san gök ler de do la şa bil se. Bir ak şa müs tü, ar ka daş la rıyla. Bel ki ora la ra uçak lar la da gi di le mez. Çün kü uçak lar çok ya kın dan geçi

Detaylı

İslam da İhya ve Reform, çev: Fehrullah Terkan, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2006.

İslam da İhya ve Reform, çev: Fehrullah Terkan, Ankara Okulu Yayınları, Ankara 2006. Faz lur Rah man: 21 Ey lül 1919 da Pa kis tan n Ha za ra şeh rin de doğ du. İlk öğ re ni mi ni Pa kis tan da Ders-i Niza mî ola rak bi li nen ge le nek sel med re se eği ti mi şek lin de biz zat ken di

Detaylı

ya kın ol ma yı is ter dim. Gü neş le ısı nan top rak üze rinde ki çat lak la rı da ha net gö rür düm o za man. Bel ki de ka rın ca la rı hat ta yağ

ya kın ol ma yı is ter dim. Gü neş le ısı nan top rak üze rinde ki çat lak la rı da ha net gö rür düm o za man. Bel ki de ka rın ca la rı hat ta yağ SAKARKÖY Uzun boy lu bir can lı ol ma yı ben is te me dim. Ben, doğ du ğum da da böy ley dim. Za man la da ha da uzadım üs te lik. Bü yü düm. Ben bü yü dük çe di ğer can lılar kı sal dı lar, kü çül dü

Detaylı

mer can or ma nı için de do laş mak tay dı. Ka ya la rın ara sın da ki ya rık lar da on la rın yu va la rıy dı. Ha nos de lik ler den bi ri ne bil gi

mer can or ma nı için de do laş mak tay dı. Ka ya la rın ara sın da ki ya rık lar da on la rın yu va la rıy dı. Ha nos de lik ler den bi ri ne bil gi mer can or ma nı için de do laş mak tay dı. Ka ya la rın ara sın da ki ya rık lar da on la rın yu va la rıy dı. Ha nos de lik ler den bi ri ne bil gi al mak için ka fası nı sok tu. Ama içer de ki za rif

Detaylı

TÜRKİYE DEKİ YABANCI ÜLKE TEMSİLCİLİKLERİ

TÜRKİYE DEKİ YABANCI ÜLKE TEMSİLCİLİKLERİ Ülke TÜRKİYE DEKİ YABANCI ÜLKE TEMSİLCİLİKLERİ Temsilcilik Türü Şehir Telefon Faks e-posta A.B.D. Başkonsolosluk Adana (0322) 346 62 62 (0322) 346 79 16 A.B.D. Büyükelçilik Ankara 455 55 55 467 00 19 A.B.D.

Detaylı

Eynu Bat Çin: Sar Uygurca ve Salarca Kuzeydoğu Güney Sibirya Şorca Sayan Türkçesi Bat Moğolistan Duha...

Eynu Bat Çin: Sar Uygurca ve Salarca Kuzeydoğu Güney Sibirya Şorca Sayan Türkçesi Bat Moğolistan Duha... İÇİNDEKİLER Türkçe Çeviri Hakk nda.............................................................. 7 kinci Bask Hakk nda................................................................ 8 Sahada Dil Dokümantasyonu....................................................

Detaylı

DÜNYA SERAMİK KAPLAMA MALZEMELERİ SEKTÖRÜNE GENEL BAKIŞ

DÜNYA SERAMİK KAPLAMA MALZEMELERİ SEKTÖRÜNE GENEL BAKIŞ DÜNYA SERAMİK KAPLAMA MALZEMELERİ SEKTÖRÜNE GENEL BAKIŞ Hazırlayan ve Derleyen: Zehra N.ÖZBİLGİN Ar-Ge Şube Müdürlüğü Kasım 2012 DÜNYA SERAMİK KAPLAMA MALZEMELERİNDE ÜRETİM VE TÜKETİM yılında 9.546 milyon

Detaylı

TEST 1. Hareketlilerin yere göre hızları; V L. = 4 m/s olarak veriliyor. K koşucusunun X aracına göre hızı; = 6 m/s V X.

TEST 1. Hareketlilerin yere göre hızları; V L. = 4 m/s olarak veriliyor. K koşucusunun X aracına göre hızı; = 6 m/s V X. TEST 1 ÇÖZÜER BAĞI HAREET 1 40m a =3m/s 4m/s 3 1m/s 6m/s 4m/s ere göre yüzücünün hızı: = 5 m/s olur I yargı doğrudur a =3m/s y =4m/s + Hareketlilerin yere göre hızları; = 1 m/s = 6 m/s = 4 m/s olarak veriliyor

Detaylı

36. AVRUPA BRİÇ ŞAMPİYONASI WIESBADEN / ALMANYA

36. AVRUPA BRİÇ ŞAMPİYONASI WIESBADEN / ALMANYA 36. AVRUPA BRİÇ ŞAMPİYONASI WIESBADEN / ALMANYA 1983 MİL Lİ TA IM SEÇ ME LE Rİ Al man ya, Wi es ba den 1983 Av ru pa Şam pi yo na sı için mil li ta kım seç me le ri, yi ne ba zı yö ne ti ci le rin is te

Detaylı

C.Can Aktan (ed), Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Ankara: Hak-İş Konfederasyonu Yayını, 2002. DÜNYADA VE TÜRKİYE DE İNSANİ YOKSULLUK

C.Can Aktan (ed), Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Ankara: Hak-İş Konfederasyonu Yayını, 2002. DÜNYADA VE TÜRKİYE DE İNSANİ YOKSULLUK C.Can Aktan (ed), Yoksullukla Mücadele Stratejileri, Ankara: Hak-İş Konfederasyonu Yayını,. DÜNYADA VE TÜRKİYE DE İNSANİ YOKSULLUK İnsani yoksulluk (human poverty), Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı

Detaylı

PLASTİK POŞET ÜRETİCİLERİ İÇİN ALTERNATİF PAZARLAR ARAŞTIRMA RAPORU

PLASTİK POŞET ÜRETİCİLERİ İÇİN ALTERNATİF PAZARLAR ARAŞTIRMA RAPORU PLASTİK POŞET ÜRETİCİLERİ İÇİN ALTERNATİF PAZARLAR ARAŞTIRMA RAPORU 392321 GTİP kodlu (Etilen polimerlerinden torbalar ve çantalar) 22.02.2019 Seçilmiş Ürünü İthal eden Ülkeler Listesi Ürün: 392321 Etilen

Detaylı

TÜİK VERİLERİNE GÖRE ESKİŞEHİR'İN SON 5 YILDA YAPTIĞI İHRACATIN ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (ABD DOLARI) Ülke

TÜİK VERİLERİNE GÖRE ESKİŞEHİR'İN SON 5 YILDA YAPTIĞI İHRACATIN ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (ABD DOLARI) Ülke TÜİK VERİLERİNE GÖRE ESKİŞEHİR'İN SON 5 YILDA YAPTIĞI İHRACATIN ÜLKELERE GÖRE DAĞILIMI (ABD DOLARI) Ülke 2008 Yılı 2009 Yılı 2010 Yılı 2011 Yılı 2012 Yılı Sayısı Ulke adı İhracat Ulke adı İhracat Ulke

Detaylı

3-P C ile h a b e r le şm e y e u y g u n b ir a r a b ir im. (IS A, P C I, U S B g ib i )

3-P C ile h a b e r le şm e y e u y g u n b ir a r a b ir im. (IS A, P C I, U S B g ib i ) M O D E M N E D İR : M o d u la to r -D e m o d u la to r k e lim e le r in in k ıs a ltm a s ı M O D E M. Y a n i v e r ile r i s e s s in y a lle r in e s e s s in y a lle r in i v e r ile r e d ö n

Detaylı

L BERAL MARX STE FAfi ST NASYONAL SOSYAL ST VE SOSYAL DEVLET

L BERAL MARX STE FAfi ST NASYONAL SOSYAL ST VE SOSYAL DEVLET Prof. Dr. AYFER GÖZE L BERAL MARX STE FAfi ST NASYONAL SOSYAL ST VE SOSYAL DEVLET Yedinci Basım Yay n No : 2328 Hukuk Dizisi : 1153 5. Bas m - Eylül - stanbul 2009 T pk 6. Bas m - Ekim - stanbul 2010 7.

Detaylı

Görsel İşitsel Politikasıyla Avrupa Birliği:

Görsel İşitsel Politikasıyla Avrupa Birliği: Görsel İşitsel Politikasıyla Avrupa Birliği: Televizyon Yayıncılığından Yöndeşen Medyaya Doç. Dr. Ayşen Akkor Gül ii Ya yın No : 2930 letişim Di zi si : 103 1. Bas k - Ağustos 2013 İstanbul ISBN 978-605

Detaylı

UFRS 16 KİRALAMA STANDARDI, ŞİRKETİNİZE ETKİSİ

UFRS 16 KİRALAMA STANDARDI, ŞİRKETİNİZE ETKİSİ UFRS 16 KİRALAMA STANDARDI, ŞİRKETİNİZE ETKİSİ İÇİNDEKİLER NEDEN BU STANDARDA İHTİYAÇ VAR? 3 YENİ STANDART KİMLER İÇİN GEÇERLİ? 3 YENİ STANDART, KİRACI OLARAK SİZİN İÇİN NE ANLAMA GELİYOR? 4 ÖNEMLİ KAVRAMLARA

Detaylı

SIVI BASINCI. 3. K cis mi her iki K. sı vı da da yüzdü ğü ne gö re ci sim le re et ki eden kal dır ma kuv vet le ri eşittir. = F ky 2V.d X.

SIVI BASINCI. 3. K cis mi her iki K. sı vı da da yüzdü ğü ne gö re ci sim le re et ki eden kal dır ma kuv vet le ri eşittir. = F ky 2V.d X. BÖÜ SIVI BSINCI IŞTIRR ÇÖZÜER SIVI BSINCI 4a a a a a a a a a a 4a ka bı nın ta ba nın a ki sı vı ba sın cı, 4ag ka bı nın ta bı nın a ki sı vı ba sın cı, ag ve ba sınç la rı ta raf ta ra fa oran la nır

Detaylı

VEKTÖRLER BÖLÜM 1 MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ MODEL SORU - 2 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ

VEKTÖRLER BÖLÜM 1 MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ MODEL SORU - 2 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ BÖÜ 1 VETÖE ODE SOU - 1 DEİ SOUAI ÇÖZÜEİ ODE SOU - DEİ SOUAI ÇÖZÜEİ 1. Bir vektörün tersi doğrultu ve büyüklüğü aynı yalnızca yönü ters olan vektördür:. = olacağından, I. eşitlik yanlıştır. II. eşitlik

Detaylı

YOLSUZLUKLARIN ÖLÇÜLMESİ

YOLSUZLUKLARIN ÖLÇÜLMESİ Coşkun Can Aktan (Ed.) Yolsuzlukla Mücadele Stratejileri, Ankara: Hak-İş Yayınları, 00. YOLSUZLUKLARIN ÖLÇÜLMESİ Yolsuzluklar sadece ülkemizin değil tüm dünyanın sorunu. Dünyanın her ülkesinde az ya da

Detaylı

DÜZLEM AYNALAR BÖLÜM 25

DÜZLEM AYNALAR BÖLÜM 25 DÜZE AAAR BÖÜ 5 DE SRU 1 DE SRUAR ÇÖZÜER 4 1 A B C D E F ışık ışını B noktasından geçer ışık ışını E noktasından geçer 5 ESE AAR ışını ve düzlem aynalarında yansıdığında, n = 3 ve n = 1 olur Bu durumda

Detaylı

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ BELGELENDİRME MERKEZİ BAŞKANLIĞI YENİ DÜNYANIN YENİ YÖNETİM SİSTEMLERİ TSE İZMİR BELGELENDİRME MÜDÜRLÜĞÜ 1 TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ 13.03.2014 TSE İZMİR BELGELENDİRME MÜDÜRLÜĞÜ

Detaylı

SIRA NO DÖVİZLER KUR (TL) 1 ABD Doları 2,3189. 1 Arjantin Pesosu 0,27135. 1 Arnavutluk Leki 0,02018

SIRA NO DÖVİZLER KUR (TL) 1 ABD Doları 2,3189. 1 Arjantin Pesosu 0,27135. 1 Arnavutluk Leki 0,02018 Geçici vergi uygulamasına ilişkin olarak yayımlanan 217 seri no lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde, yabancı paraların ve yabancı para cinsinden olan borç ve alacakların değerlemesinin T.C. Merkez Bankasınca

Detaylı

MESLEK HUKUKU. Yahya ARIKAN Serbest Muhasebeci Mali Müşavir

MESLEK HUKUKU. Yahya ARIKAN Serbest Muhasebeci Mali Müşavir MESLEK HUKUKU Yahya ARIKAN Serbest Muhasebeci Mali Müşavir İSMMMO Mevzuat Yayınları 1 Grafik ve Uygulama: Evren Günay Bask ve Cilt TOR OFSET SANAYİ VE TİCARET LİMİTED ŞİRKETİ Hadımköy Yolu Akçaburgaz Mah.

Detaylı

OKUL ÖNCESİ DİN VE AHLÂK EĞİTİMİ

OKUL ÖNCESİ DİN VE AHLÂK EĞİTİMİ OKUL ÖNCESİ DİN VE AHLÂK EĞİTİMİ Değerler Eğitimi Merkezi Eserin her türlü basım hakkı anlaşmalı olarak Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları na aittir. Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları bir Ensar Neşriyat

Detaylı

UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2015 LANSMANI 24 HAZİRAN 2015 İSTANBUL

UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2015 LANSMANI 24 HAZİRAN 2015 İSTANBUL UNCTAD DÜNYA YATIRIM RAPORU 2015 LANSMANI 24 HAZİRAN 2015 İSTANBUL UNCTAD Dünya Yatırım Raporu Türkiye Lansmanı Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü nün (UNCTAD) Uluslararası Doğrudan Yatırımlar

Detaylı

KONU: 31.12.2012 Tarihi İtibariyle Yabancı Para Cinsi Hesapların Değerlemelerinde Esas Alınacak Döviz Kurlarının Yer Aldığı VUK Tebliği Yayımlandı.

KONU: 31.12.2012 Tarihi İtibariyle Yabancı Para Cinsi Hesapların Değerlemelerinde Esas Alınacak Döviz Kurlarının Yer Aldığı VUK Tebliği Yayımlandı. Tarih : 05.02.2013 Sayı : İST.YMM.2013/255 Sirküler No : İST.YMM.2013/15 Konu : 423 no lu VUK Genel Tebliği. KONU: 31.12.2012 Tarihi İtibariyle Yabancı Para Cinsi Hesapların Değerlemelerinde Esas Alınacak

Detaylı

31.12.2011 Tarihi İtibariyle Yabancı Para Cinsi Hesapların Değerlemelerinde Esas Alınacak Döviz Kurları Açıklandı

31.12.2011 Tarihi İtibariyle Yabancı Para Cinsi Hesapların Değerlemelerinde Esas Alınacak Döviz Kurları Açıklandı 31.12.2011 Tarihi İtibariyle Yabancı Para Cinsi Hesapların Değerlemelerinde Esas Alınacak Döviz Kurları A 31.12.2011 Tarihi İtibariyle Yabancı Para Cinsi Hesapların Değerlemelerinde Esas Alınacak Döviz

Detaylı

Abdullah Öcalan. Weşanên Serxwebûn 85

Abdullah Öcalan. Weşanên Serxwebûn 85 Abdullah Öcalan Ta rih gü nü müz de giz li ve biz ta ri hin baş lan gı cın da giz li yiz Abdullah Öcalan Ta rih gü nü müz de giz li ve biz ta ri hin baş lan gı cın da giz li yiz Weşanên Serxwebûn 85 Abdul

Detaylı

SİRKÜLER NO: POZ-2018 / 15 İST,

SİRKÜLER NO: POZ-2018 / 15 İST, SİRKÜLER NO: POZ-2018 / 15 İST, 25.01.2018 ÖZET: 2017 yılı 4. geçici vergi dönem sonu (31.12.2017) itibariyle yapılacak değerlemelerde kullanılacak döviz kurları. 2017 YILI 4. GEÇİCİ VERGİ DÖNEM SONU (31.12.2017)

Detaylı

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI İhracat Genel Müdürlüğü PAZARA GİRİŞ KOORDİNASYON YAPISI VE HEDEF ÜLKELER

T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI İhracat Genel Müdürlüğü PAZARA GİRİŞ KOORDİNASYON YAPISI VE HEDEF ÜLKELER T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI İhracat Genel Müdürlüğü PAZARA GİRİŞ KOORDİNASYON YAPISI VE HEDEF ÜLKELER 4 Haziran 2012 SUNUŞ GÜNDEMİ Pazara Giriş Koordinasyon Yapısı Yeni Yaklaşım Pazara Giriş Komitesi Ülke Masaları

Detaylı

Abdullah Öcalan. SEÇME YAZILAR Cilt VI

Abdullah Öcalan. SEÇME YAZILAR Cilt VI Abdullah Öcalan SEÇME YAZILAR Cilt VI ABDULLAH ÖCALAN SEÇME YAZILAR CİLT 6 WEŞANÊN SERXWEBÛN 74 Abdul lah ÖCA LAN SEÇME YAZILAR / CİLT 6 Weşanên Serxwebûn: 74 Birin ci baskı: Temmuz 1995 Hera us ge ber:

Detaylı

2017 YILI İLK İKİ ÇEYREK İŞLENMİŞ MERMER VE TRAVERTEN DIŞ TİCARET VERİLERİ

2017 YILI İLK İKİ ÇEYREK İŞLENMİŞ MERMER VE TRAVERTEN DIŞ TİCARET VERİLERİ 2017 YILI İLK İKİ ÇEYREK İŞLENMİŞ MERMER VE TRAVERTEN DIŞ TİCARET VERİLERİ DÜNYA TUTARI DÜNYADAKİ 1.264.850 452.261 36% DÜNYA 1 1 Amerika Birleşik MEVCUT YE TUTARI NİN NİN DÜNYA MEVCUT DEKİ LAR TUTAR TUTAR

Detaylı

Yurt Dışı Çalışma Dünyası

Yurt Dışı Çalışma Dünyası Yurt Dışı Çalışma Dünyası Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Dış İlişkiler ve Yurtdışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanmıştır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı nın Yurt Dışı Teşkilatının

Detaylı

Yeminli Mali Müşavirlik Bağımsız Denetim ve Danışmanlık

Yeminli Mali Müşavirlik Bağımsız Denetim ve Danışmanlık No : 2011-008 Tarih : 20.01.2011 Konu : 2010 Yılı Değerlemelerine Esas Alınacak Dönem Sonu Kurlarına İlişkin Yayımlanan 404 Seri Numaralı VUK Genel Tebliği Bilindiği ve 130 Sıra No lu Vergi Usul Kanunu

Detaylı

Dünya Hububat Pazarında Neredeyiz?

Dünya Hububat Pazarında Neredeyiz? Dünya Hububat Pazarında Neredeyiz? Şebnem BORAN 1.Dünya Hububat Pazarı Günümüzde dünyanın stratejik ürün grubunu oluşturan hububat pazarında önemli gelişmeler yaşanıyor. Dünya toplam hububat üretimine

Detaylı

DEĞER YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş.

DEĞER YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş. Büyükdere Cd. Nevtron İşhanı No:119 K /6 Gayrettepe-İST TEL: 0212/ 211 99 01-02-04 FAX: 0212/ 211 99 52 MALİ MEVZUAT SİRKÜLERİ SİRKÜLER NO : 2006/12 İstanbul, 06 Şubat 2006 KONU : 31.12.2005 Tarihi İtibariyle

Detaylı

DİRİLİŞ TAMAMLANDI SIRA KURTULUŞTA

DİRİLİŞ TAMAMLANDI SIRA KURTULUŞTA ABDULLAH ÖCALAN DİRİLİŞ TAMAMLANDI SIRA KURTULUŞTA Seçme Röportajlar (Cilt II) Ertuğrul Kürkçü ve Ragıp Duran'ın kapatılan Özgür Gündem gazetesi adına PKK Genel Başkanı Abdullah Öcalan'la yaptıklarıröportaj

Detaylı

ULUSLARARASI USKUDARSEMPOZYUMU

ULUSLARARASI USKUDARSEMPOZYUMU ULUSLARARASI.... USKUDARSEMPOZYUMU V 1-5 Kasım 2007 BİLDİRİLER CİLT I EDİTÖR DR. COŞKUN YILMAZ USKUDAR SEMPOZYUMU V KURULU Prof. Dr. Mehmet Prof. Eriinsal Prof. Dr. Mustafa Uzun Prof. Dr. Zekeriya Prof.

Detaylı

MÜCEVHER İHRACATÇILARI BİRLİĞİ MAL GRUBU ÜLKE RAPORU (TÜRKİYE GENELİ) - (KÜMÜLATİF)

MÜCEVHER İHRACATÇILARI BİRLİĞİ MAL GRUBU ÜLKE RAPORU (TÜRKİYE GENELİ) - (KÜMÜLATİF) ALTINDAN MAMUL MÜCEVHERCİ VE KUYUMCU EŞYASI 1 BİRLEŞİK ARAP EMİRLİ 269.665.223,68 305.580.419,69 13,32 ALTINDAN MAMUL MÜCEVHERCİ VE KUYUMCU EŞYASI 2 IRAK 155.240.675,64 92.044.938,69-40,71 ALTINDAN MAMUL

Detaylı

MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ

MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ 1. BÖÜM A DAGAARI MDE SRU - 1 DEİ SRUARIN ÇÖZÜMERİ 5. T 1. uvvet vektörünün dengeden uzaklaşan ucu ile hız vektörünün ları çakışık olmalıdır. Buna göre şeklinde CEVA C 2. Dal ga la rın gen li ği den ge

Detaylı

DEĞER YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş.

DEĞER YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş. Büyükdere Cd. Nevtron İşhanı No:119 K /6 Gayrettepe-İST TEL: 0212/ 211 99 01-02-04 FAX: 0212/ 211 99 52 MALİ MEVZUAT SİRKÜLERİ SİRKÜLER NO : 2007/7 İstanbul, 17 Ocak 2007 KONU : 31.12.2006 Tarihi İtibariyle

Detaylı

TR33 Bölgesi nin Üretim Yapısının ve Düzeyinin Tespiti ve Analizi. Ek 5: Uluslararası Koşulların Analizi

TR33 Bölgesi nin Üretim Yapısının ve Düzeyinin Tespiti ve Analizi. Ek 5: Uluslararası Koşulların Analizi TR33 Bölgesi nin Üretim Yapısının ve Düzeyinin Tespiti ve Analizi Ek 5: Uluslararası Koşulların Analizi Sektörün genel özellikleri Kümes hayvanlarının etleri ve yenilen sakatatı Ürünler dünyada ortalama

Detaylı

U MK E K A MP Ç IL IK E Ğ T İ M İ İ 2008

U MK E K A MP Ç IL IK E Ğ T İ M İ İ 2008 U MK E K A MP Ç I L I K E ĞİT İMİ 2008 K A MP Y E R İ S E Ç İMİ V E Ö ZE L L İK L E R İ (Y A Z OP E R A S Y ON L A R I ) U L A Ş I M İÇ İN A R A Ç V E Y A Y A Y A Y OL U N A Y A K I N OL MA L I D I R.

Detaylı

VERGİ SİRKÜLERİ NO: 2009/7 TARİH:

VERGİ SİRKÜLERİ NO: 2009/7 TARİH: VERGİ SİRKÜLERİ NO: 2009/7 TARİH: 21.01.2009 KONU 2008 Yılı Dönem Sonu Değerleme Kurları Maliye Bakanlığı 17.01.2009 tarih, 27113 sayılı Resmi Gazete de Vergi Usul Kanunu 390 Sıra Numaralı Genel Tebliğini

Detaylı

MADDE 2 (1) Bu Yönerge, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ve değişiklikleri ile İzmir Üniversitesi Ana Yönetmeliği esas alınarak düzenlenmiştir.

MADDE 2 (1) Bu Yönerge, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ve değişiklikleri ile İzmir Üniversitesi Ana Yönetmeliği esas alınarak düzenlenmiştir. İZMİR ÜNİVERSİTESİ BURS YÖNERGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler Amaç ve Kapsam MADDE 1 (1) Bu Yönerge; İzmir Üniversitesi nin Fakülteleri, Meslek Yüksekokulu ve bölümlerinde ÖSYM ve Üniversite tarafından

Detaylı

YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN BANKALAR KANUNU NUN 46 NCI MADDESİNE GÖRE YAPACAKLARI TASDİKE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK

YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN BANKALAR KANUNU NUN 46 NCI MADDESİNE GÖRE YAPACAKLARI TASDİKE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN BANKALAR KANUNU NUN 46 NCI MADDESİNE GÖRE YAPACAKLARI TASDİKE İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDA YÖNETMELİK 13 298 YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERİN BANKALAR KANUNU NUN 46 NCI MADDESİNE

Detaylı

4. - 5. sınıflar için. Öğrenci El Kitabı

4. - 5. sınıflar için. Öğrenci El Kitabı 4. - 5. sınıflar için Öğrenci El Kitabı Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı nın 28.08.2006 tarih ve B.08.0.TTK.0.01.03.03.611/9036 sayılı yazısı ile Denizler Yaşamalı Programı nın*

Detaylı

Uludağ Hazır Giyim Ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği İhracat Raporu (Ağustos / Ocak-Ağustos 2017)

Uludağ Hazır Giyim Ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği İhracat Raporu (Ağustos / Ocak-Ağustos 2017) Uludağ Hazır Giyim Ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği İhracat Raporu (Ağustos / Ocak-Ağustos 2017) UİB Ar-Ge Şubesi 1 Eylül 2017 Sayfa 1 / 15 İÇİNDEKİLER AYLIK İHRACAT DEĞERLENDİRMESİ... AĞUSTOS 2017

Detaylı

FK YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK LTD. ŞTİ.

FK YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK LTD. ŞTİ. SİRKÜLER NO:2014/12 23/1/2014 İçindekiler: * 2013 Yıl sonu döviz değerleme kurları. 2013 YIL SONU DÖVİZ DEĞERLEME KURLARI : Gelir İdaresi Başkanlığı nca 23 Ocak 2014 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan

Detaylı

ÖDEV ve ÖLÇME AKILLI. Barış TEPECİK

ÖDEV ve ÖLÇME AKILLI. Barış TEPECİK AKILLI ÖDEV ve ÖLÇME. sınıf Barış TEPECİK AFG Matbaa Yayıncılık Kağıt İnş. Ltd. Şti. Buca OSB, BEGOS 2. Bölge 3/20 Sk. No: 17 Buca-İZMİR Tel: 0.232.442 01 01-442 03 03 Faks: 442 06 60 Bu kitabın tüm hakları

Detaylı

KÜMELER KÜMELER Kümeler Konu Özeti Konu Testleri (1 6) Kartezyen Çarpım Konu Özeti Konu Testleri (1 6)...

KÜMELER KÜMELER Kümeler Konu Özeti Konu Testleri (1 6) Kartezyen Çarpım Konu Özeti Konu Testleri (1 6)... Sayfa No....................................................................9 - Kümeler Konu Özeti.......................................................... 9 Konu estleri ( 6)...........................................................

Detaylı

TÜRKİYE BİLİMSEL YAYIN GÖSTERGELERİ (II) 1981-2007 TÜRKİYE, ÜLKELER VE GRUPLAR

TÜRKİYE BİLİMSEL YAYIN GÖSTERGELERİ (II) 1981-2007 TÜRKİYE, ÜLKELER VE GRUPLAR 3.2.Etki De erine Göre ABD 1981-2007 döneminde üretti i 6.634.586 adet yay na ald 137.391.957 at f say s ile 20,71 lik etki de erine sahip olup 14,17 lik DÜNYA ortalama etki de erinden yakla k % 50 daha

Detaylı

Borsada rayici olmayan yabancı paraların tarihi itibariyle değerlenmesinde kullanılacak kurlar açıklandı.

Borsada rayici olmayan yabancı paraların tarihi itibariyle değerlenmesinde kullanılacak kurlar açıklandı. S İ R K Ü L E R R A P O R Tarih: 14.01.2010 Sayı: 2010/10 Konu: Borsada rayici olmayan yabancı paraların 31.12.2009 tarihi itibariyle değerlenmesinde kullanılacak kurlar açıklandı. Özet: Bankalar dışındaki

Detaylı

MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ

MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ 5 BÖÜ RENER 1 2 ODE SORU - 1 DEİ SORUARIN ÇÖÜERİ T aralığı yalnız, T aralığı ise yalnız kaynaktan ışık alabilir aralığı her iki kaynaktan ışık alabileceğinden, + ( + yeşil) = renkte görünür I II O IV III

Detaylı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ Ekim - 2018 Hazırlayan: Aslı VAZ İÇİNDEKİLER 1. TÜRKİYE'YE VE DÖRT İLİMİZE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI... 1 1.1.TÜRKİYE YE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA

Detaylı

3201 Debagatte Kullanılan Bitkisel Menşeli Hülasalar Ve Türevleri. 3202 Debagatte Kullanılan Sentetik Organik, Anorganik Maddeler Müstahzarlar

3201 Debagatte Kullanılan Bitkisel Menşeli Hülasalar Ve Türevleri. 3202 Debagatte Kullanılan Sentetik Organik, Anorganik Maddeler Müstahzarlar SEKTÖRÜN TANIMI 32. fasılda ağırlıklı olarak çeşitli boyayıcı ürünler olmakla birlikte, deri ve deri işleme sektöründe (debagat) kullanılan malzemeler, macunlar vb. ürünler de söz konusu faslın içerisinde

Detaylı

UMUMA HUSUSİ HİZMET DİPLOMATİK A.B.D Vize Var Vize Var Vize Var Vize Var. AFGANİSTAN Vize Var Vize Var Vize Var Vize Var

UMUMA HUSUSİ HİZMET DİPLOMATİK A.B.D Vize Var Vize Var Vize Var Vize Var. AFGANİSTAN Vize Var Vize Var Vize Var Vize Var VİZE TABLOSU Pasaport Vize Tablosu MAVİ YEŞİL GRİ KIRMIZI ÜLKE UMUMA HUSUSİ HİZMET DİPLOMATİK MAHSUS DAMGALI A.B.D Vize Var Vize Var Vize Var Vize Var AFGANİSTAN Vize Var Vize Var Vize Var Vize Var ALMANYA

Detaylı

KÜRESEL AYNALAR BÖLÜM 26

KÜRESEL AYNALAR BÖLÜM 26 ÜRESE AYNAAR BÖÜ 6 ODE SORU DE SORUARN ÇÖZÜER d d noktası çukur aynanın merkezidir ve ışınlarının izlediği yoldan, yargı doğrudur d noktası çukur aynanın odak noktasıdır d olur yargı doğrudur d + d + dir

Detaylı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ Eylül - 2018 Hazırlayan: Aslı VAZ İçindekiler 1. TÜRKİYE'YE VE DÖRT İLİMİZE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI... 1 1.1. TÜRKİYE YE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA

Detaylı

A.ERDAL SARGUTAN EK TABLOLAR. Ek 1. Ek 1: Ek Tablolar 3123

A.ERDAL SARGUTAN EK TABLOLAR. Ek 1. Ek 1: Ek Tablolar 3123 Ek 1: Ek Tablolar 3123 Ek 1 EK TABLOLAR Tablolar, - (129) Dünya Sağlık Örgütü: WHO Dünya Sağlık Raporu - (123) Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı: UNDP İnsani Gelişme Raporu - (128) Dünya Bankası: WB

Detaylı

Sirküler No: 2017/14 Tarih:

Sirküler No: 2017/14 Tarih: Sirküler No: 2017/14 Tarih: 10.02.2017 Konu: 31.12.2016 TARİHİ İTİBARİYLE YAPILACAK DEĞERLEMELERDE ESAS ALINACAK DÖVİZ KURLARI HAKKINDA 2 8 Şubat 2017 tarihli Resmi Gazete de yayımlanan 477 sıra numaralı

Detaylı

24 HAZİRAN 2014 İSTANBUL

24 HAZİRAN 2014 İSTANBUL 24 HAZİRAN 2014 İSTANBUL UNCTAD Dünya Yatırım Raporu Türkiye Lansmanı Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Örgütü «UNCTAD» ın Uluslararası Doğrudan Yatırımlara ilişkin olarak hazırladığı Dünya Yatırım

Detaylı

380 Nolu, VUK Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği. Seri, Sıra Numarası, No : 380 Sayılı Tebliğ, 22 Ocak Ocak 2008 SALI. Sayı : TEBLİĞ

380 Nolu, VUK Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği. Seri, Sıra Numarası, No : 380 Sayılı Tebliğ, 22 Ocak Ocak 2008 SALI. Sayı : TEBLİĞ 380 Nolu, VUK Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği Seri, Sıra Numarası, No : 380 Sayılı Tebliğ, 22 Ocak 2008 22 Ocak 2008 SALI Resmi Gazete Sayı : 26764 TEBLİĞ Maliye Bakanlığından: VERGİ USUL KANUNU GENEL

Detaylı

International Cartographic Association-ICA

International Cartographic Association-ICA International Cartographic Association-ICA 1.AMAÇ: Uluslararası Kartografya Birliği (International Cartographic Association-ICA), 1959 yılında kurulmuştur. Hükümetler dışı bir kuruluş olan ICA nın ana

Detaylı

VERGİ USUL KANUNU GENEL TEBLİĞİ. (Sıra No: 380)

VERGİ USUL KANUNU GENEL TEBLİĞİ. (Sıra No: 380) SİRKÜLER RAPOR Sirküler Tarihi: 25.01.2008 Sirküler No: 2008/16 VERGİ USUL KANUNU GENEL TEBLİĞİ (Sıra No: 380) 22.01.2008 tarih ve 26764 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 380 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu

Detaylı

31/12/2016 Tarihi İtibariyle Yapılacak Değerlemelerde Esas Alınacak Döviz Kurları

31/12/2016 Tarihi İtibariyle Yapılacak Değerlemelerde Esas Alınacak Döviz Kurları 13.2.2017 31/12/2016 Tarihi İtibariyle Yapılacak Değerlemelerde Esas Alınacak Döviz Kurları Gaziosmanpaşa Bulvarı No: 9/206 Çankaya Konak İzmir T (0232) 4836222 F (0232) 4831618 info@muratkoseoglu.com.tr

Detaylı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ Mayıs - 2018 Hazırlayan: Aslı VAZ İÇİNDEKİLER 1. TÜRKİYE'YE VE DÖRT İLİMİZE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI... 1 1.1. TÜRKİYE YE GELEN YABANCI ZİYARETÇİLERİN

Detaylı

TARİHİ İTİBARİYLE YAPILACAK DEĞERLEMELERE ESAS OLMAK ÜZERE UYGULANACAK KURLAR HAKKINDA DUYURU Duyuru No : 2006/03

TARİHİ İTİBARİYLE YAPILACAK DEĞERLEMELERE ESAS OLMAK ÜZERE UYGULANACAK KURLAR HAKKINDA DUYURU Duyuru No : 2006/03 1 İstanbul, 06.02.2006 31.12.2005 tarihli döviz mevcudu (kasa, banka) ve dövizli alacak ve borç tutarlarının değerlenmesinde dikkate alınacak olan kurlara ilişkin 355 seri no.lu VUK Genel Tebliği ekte

Detaylı

HAM PUAN: Üniversite Sınavlarına giren adayların sadece netler üzerinden hesaplanan puanlarına hem puan denir.

HAM PUAN: Üniversite Sınavlarına giren adayların sadece netler üzerinden hesaplanan puanlarına hem puan denir. YGS / LYS SÖZLÜĞÜ OBP (ORTA ÖĞRETİM BAŞARI PUANI): Öğrencinin diploma notunun diğer öğrencilerin diploma notlarına oranıdır. En az 100 en çok 500 puan arasında değişen bu değer, öğrencinin başarısı okulun

Detaylı

SİRKÜLER NO: 2014 / 05. Konu: tarihli döviz ve efektif kurları hk.

SİRKÜLER NO: 2014 / 05. Konu: tarihli döviz ve efektif kurları hk. SİRKÜLER NO: 2014 / 05 Konu:31.12.2013 tarihli döviz ve efektif kurları hk. 23.01.2014 Borsada rayici olmayan yabancı paraların, 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu gereğince 2013 yılı için

Detaylı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ Şubat - 2019 Hazırlayan: Aslı VAZ İÇİNDEKİLER 1. TÜRKİYE'YE VE DÖRT İLİMİZE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI... 1 1.1 TÜRKİYE YE GELEN YABANCI ZİYARETÇİLERİN

Detaylı

VE R M L ÇA LIŞ MA NIN L KE LE R

VE R M L ÇA LIŞ MA NIN L KE LE R Ve rim li ça lış ma nın il ke le ri ni açık la ya bi lir mi si niz? VE R M L ÇA LIŞ MA NIN L KE LE R Bil di ği niz gi bi, Ba şa rı lı Ol mak için dü zen li, prog ram lı, is tek li, is tik râr lı bir şe

Detaylı

PAGEV - PAGDER. Dünya Toplam PP İthalatı

PAGEV - PAGDER. Dünya Toplam PP İthalatı 1 DÜNYA ve TÜRKİYE POLİPROPİLEN ( PP ) DIŞ TİCARET ANALİZİ Barbaros Demirci ( Genel Müdür ) Neslihan Ergün ( Teknik Uzman Kimya Müh. ) PAGEV - PAGDER DÜNYA TOPLAM PP İTHALATI : Dünya toplam PP ithalatı

Detaylı

SİRKÜLER RAPOR VERGİ USUL KANUNU GENEL TEBLİĞİ. (Sıra No:423)

SİRKÜLER RAPOR VERGİ USUL KANUNU GENEL TEBLİĞİ. (Sıra No:423) SİRKÜLER RAPOR Sirküler Tarihi : 29.01.2013 Sirküler No : 2013 / 7 VERGİ USUL KANUNU GENEL TEBLİĞİ (Sıra No:423) 26.01.2013 tarih ve 28540 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 423 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu

Detaylı

tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 477 sıra no lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ni kapsamaktadır.

tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 477 sıra no lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ni kapsamaktadır. Vezin Sirküler 2017 006 Sirkülerimizin konusunu Borsada Rayici Olmayan Yabancı Paraların Vergi Usul Kanunu Gereğince 2016 Yılı İçin Yapılacak Değerlemelerine Esas Oluşturacak Kurların Tespiti Hususu oluşturmaktadır.

Detaylı

7. Sınıf MATEMATİK TAM SAYILARLA ÇARPMA VE BÖLME İŞLEMLERİ 1. I. ( 15) ( 1) 5. ( 125) : ( 25) 5 6. (+ 9) = (+ 14)

7. Sınıf MATEMATİK TAM SAYILARLA ÇARPMA VE BÖLME İŞLEMLERİ 1. I. ( 15) ( 1) 5. ( 125) : ( 25) 5 6. (+ 9) = (+ 14) 7. Sınıf MATEMATİK TAM SAYILARLA ÇARPMA VE BÖLME İŞLEMLERİ TEST 1 1. I. (15) (1) II. (1) (6) III. (+8) (1) IV. (10) (1) Yukarıda verilen işlemlerden kaç tanesinin sonucu pozitiftir? A) 4 B) 3 C) 2 D) 1

Detaylı

KONU : 2012 DÖNEMİNDE DEĞERLEMEYE ESAS ALINACAK KURLAR

KONU : 2012 DÖNEMİNDE DEĞERLEMEYE ESAS ALINACAK KURLAR KONU : 2012 DÖNEMİNDE DEĞERLEMEYE ESAS ALINACAK KURLAR tarih ve 28540 sayılı resmi gazetede 2012 yılı için yapılacak değerlemelerde esas alınacak kurlar 423 sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile yayımlanmıştır.

Detaylı

SERAMİK SEKTÖRÜ NOTU

SERAMİK SEKTÖRÜ NOTU 1. Dünya Seramik Sektörü 1.1 Seramik Kaplama Malzemeleri SERAMİK SEKTÖRÜ NOTU 2007 yılında 8,2 milyar m 2 olan dünya seramik kaplama malzemeleri üretimi, 2008 yılında bir önceki yıla oranla %3,5 artarak

Detaylı

SİRKÜLER RAPOR VERGİ USUL KANUNU GENEL TEBLİĞİ. (Sıra No :404)

SİRKÜLER RAPOR VERGİ USUL KANUNU GENEL TEBLİĞİ. (Sıra No :404) SİRKÜLER RAPOR Sirküler Tarihi : 20.01.2011 Sirküler No : 2011 / 10 VERGİ USUL KANUNU GENEL TEBLİĞİ (Sıra No :404) 20.01.2011 tarih ve 27821 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 404 Sıra No.lu Vergi Usul

Detaylı

SAHA RATING, DÜNYA KURUMSAL YÖNETİM ENDEKSİ Nİ GÜNCELLEDİ

SAHA RATING, DÜNYA KURUMSAL YÖNETİM ENDEKSİ Nİ GÜNCELLEDİ SAHA RATING, DÜNYA KURUMSAL YÖNETİM ENDEKSİ Nİ GÜNCELLEDİ 21.07.2017 Saha Rating güncellenmiş Dünya Kurumsal Yönetim Endeksi (DKYE) çalışmasını tamamladı. Saha nın çalışması sonucunda, endekse giren ülkelerin

Detaylı

HALI SEKTÖRÜ. Nisan Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1

HALI SEKTÖRÜ. Nisan Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1 2017 HALI SEKTÖRÜ Nisan Ayı İhracat Bilgi Notu TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği Page 1 HALI SEKTÖRÜ 2017 NİSAN AYI İHRACAT PERFORMANSI 2017 yılı Ocak-Nisan döneminde Türkiye nin toplam

Detaylı

MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ

MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ . BÖÜ ONDNSTÖRR OD SORU - Dİ SORURIN ÇÖÜRİ 4. enerji(j). Bir kondansatörün sığası yapısına bağlıdır. üküne ve uçları arasındaki elektriksel potansiyel farkına bağlı değildir. 4 sabit 4 P 4.0 4.0 4 0 5

Detaylı

œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ

œ œ œ. œ œ œ œ œ œ œ œ A RI DA I NDAN UÇTUM & b 4 2 & b Ağ rı Da ğı'n Kış la nın ö Dağda hay la danuç tum nü pı r kurdu Ça yır çi me Hep kuşlatım r le o A Yöre: Ağrı ne di düştüko r durdu Ça yır çi Hep küş lar A tım r me o le

Detaylı

HALI SEKTÖRÜ. Mart Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1

HALI SEKTÖRÜ. Mart Ayı İhracat Bilgi Notu. TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği. Page 1 2017 HALI SEKTÖRÜ Mart Ayı İhracat Bilgi Notu TDH AR&GE ve Mevzuat Şb. İTKİB Genel Sekreterliği Page 1 HALI SEKTÖRÜ 2017 MART AYI İHRACAT PERFORMANSI 2017 yılı Ocak-Mart döneminde Türkiye nin toplam ihracatı

Detaylı

DEMİR-ÇELİK SEKTÖRÜNDE BİRLİĞİMİZİN BAŞLICA İHRACAT ÜRÜNLERİNE YÖNELİK HEDEF PAZAR ÇALIŞMASI

DEMİR-ÇELİK SEKTÖRÜNDE BİRLİĞİMİZİN BAŞLICA İHRACAT ÜRÜNLERİNE YÖNELİK HEDEF PAZAR ÇALIŞMASI DEMİR-ÇELİK SEKTÖRÜNDE BİRLİĞİMİZİN BAŞLICA İHRACAT ÜRÜNLERİNE YÖNELİK HEDEF PAZAR ÇALIŞMASI Hazırlayan: Sinem ALAN AR-GE ŞUBESİ EYLÜL 2012 Raporu PDF Formatında İndirmek İçin Lütfen Tıklayınız Türkiye'nin

Detaylı

Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi

Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi Kurumsal Yönetim ve Kredi Derecelendirme Hizmetleri A.Ş. Kurumsal Yönetim Derecelendirmesi 30 Temmuz 2012 ĐÇĐNDEKĐLER Dönem Revizyon Notları........ 3 Derecelendirme Metodolojisi........ 5 Notların Anlamı.........

Detaylı

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Dolar Euro Dolar Euro 381600 400 ABD 7.173.384 508.337 2.238.359 2.028.858 1.031.457 930.108 681591 400 ABD 23.110 0 24.277 21.649 681599 400 ABD 4.378 60.671 50.504 45.428 219.208 197.245 690210 400 ABD

Detaylı

Vize Rejim Tablosu YEŞİL (HUSUSİ) PASAPORT. Vize Yok (90 gün) Vize Yok (90 gün) Vize Yok (90 gün) Vize Yok (90 gün) Vize Yok (90 gün)

Vize Rejim Tablosu YEŞİL (HUSUSİ) PASAPORT. Vize Yok (90 gün) Vize Yok (90 gün) Vize Yok (90 gün) Vize Yok (90 gün) Vize Yok (90 gün) Vize Rejim Tablosu ÜLKE ÇİPLİ (UMUMA MAHSUS) PASAPORT YEŞİL (HUSUSİ) PASAPORT GRİ (HİZMET) PASAPORT LACİVERT (DİPLOMATİK) PASAPORT A.B.D AFGANİSTAN ALMANYA ANDORRA ANGOLA ANTİGUA-BARBUDA ANTİLLER ARJANTİN

Detaylı

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU

TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU Rapor tarihi:10/02/2014 İhracat Miktar Miktar İhracat İhracat Euro 250610 Kuvars 3 Hollanda 0 490.700 0 0 180.149 136.413 4 Almanya 429.387 336.598 64.931 47.605 173.941 131.141 5 İtalya 18.984.512 23.250

Detaylı

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ

TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ TÜ ROFED TÜRİ ZM BÜ LTENİ Kasım - 2018 Hazırlayan: Aslı VAZ İÇİNDEKİLER 1. TÜRKİYE'YE VE DÖRT İLİMİZE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA VE AYLARA GÖRE DAĞILIMI... 1 1.1.TÜRKİYE YE GELEN ZİYARETÇİLERİN YILLARA

Detaylı

MÜCEVHER İHRACATÇILARI BİRLİĞİ MAL GRUBU ÜLKE RAPORU (TÜRKİYE GENELİ) - (KÜMÜLATİF)

MÜCEVHER İHRACATÇILARI BİRLİĞİ MAL GRUBU ÜLKE RAPORU (TÜRKİYE GENELİ) - (KÜMÜLATİF) ALTINDAN MAMUL MÜCEVHERCİ VE KUYUMCU EŞYASI 1 BİRLEŞİK ARAP EMİRLİ 521.361.708,54 519.945.727,22-0,27 ALTINDAN MAMUL MÜCEVHERCİ VE KUYUMCU EŞYASI 2 IRAK 308.690.215,23 226.634.279,98-26,58 ALTINDAN MAMUL

Detaylı