Çağdaş Toplumda İnsan Haklarının Doğuşu ve Gelişimi

Ebat: px
Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Çağdaş Toplumda İnsan Haklarının Doğuşu ve Gelişimi"

Transkript

1 Çağdaş Toplumda İnsan Haklarının Doğuşu ve Gelişimi Yazarlar Doç.Dr. Ayşe Tülin YÜRÜK Arş.Gör. Selman KARAKUL ÜNİTE 3 Amaçlar Bu üniteyi çalıştıktan sonra; özgürlük, hak, eşitlik ve insan hakları kavramlarını tanımlayabilecek, farklı tipolojiler açısından insan haklarını sınıflandırabilecek, özgürlüklerin monizmi (tekliği) ve dinamik yapısını kavrayabilecek, insan haklarının doğuşunu ve teorik gelişimini açıklayabilecek, insan hakları uygulamalarına ilişkin gelişmeleri tanıyabilecek, Türkiye'de insan haklarının nasıl bir gelişim süreci izlediğini kavrayabileceksiniz. İçindekiler Giriş 33 Temel Kavramlar 33 İnsan Haklarının Sınıflandırılması 36 Özgürlüklerin Monizmi (Tekliği) ve Dinamik Yapısı 37 İnsan Haklarının Doğuşu, Teorik ve Pozitif Alanda Gelişimi 38

2 Türkiye'de İnsan Haklarının Gelişimi 45 Özet 48 Değerlendirme Soruları 49 Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar 50 Çalışma Önerileri Toplumda hemen her vesile ile söz konusu edilen "insan hakları" kavramı ile ne kastedildiğini düşününüz. Üniteyi okurken insan hakları ve bununla ilişkili kavramların ne ölçüde doğru kullanıldığını değerlendiriniz. Daha geniş bilgi için, ünite sonundaki kaynaklara başvurunuz. ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

3 ÇAĞ DAŞ TOPLUMDA İ NSAN HAKLARININ DOĞ U Ş U VE GELİŞİM İ Giriş İnsan hakları kavramını açıklamaya geçmeden önce, üzerinde durulması gereken bazı temel kavramlar vardır. Bunlar özgürlük, hak ve eşitlik kavramlarıdır. Bir üst kavram olan insan haklarının geniş kapsamlı içeriği, ancak bu kavramların açıklanmasıyla ortaya çıkabilir. Bu ünitede önce insan haklarıyla ilişkili bazı temel kavramlara değinildikten sonra, "insan hakları" kavramı açıklanmış, daha sonra da insan haklarına ilişkin çeşitli sınıflandırmalar, insan haklarının monizmi ve dinamik yapısı, insan haklarının doğuşu ile gelişimi gibi konulara yer verilmiştir. Ünitenin ilerleyen bölümlerinde ise, insan haklarının uygulama alanına geçişi ve uluslararası alandaki insan hakları uygulamaları ile Türkiye'de insan haklarının gelişiminden sözedilmiştir. 2. Temel Kavramlar 2.1. Özgürlük Ünlü hukukçu ve siyaset felsefecisi Montesquieu ( ), Kanunların Ruhu adlı meşhur eserinde "hiçbir kelime yoktur ki, özgürlük kelimesi kadar kendisine değişik anlamlar verilmiş olsun" demektedir. Gerçekten, bu sözler, özgürlük kavramının öznelliğini çok güzel açıklıyor. Bu durumu, özgürlük kelimesinin insanlarda yansıttığı heyecanı, tarihteki değişik düşünce sistemlerinin kendilerine mal etmek istemelerine de bağlayabiliriz. Sonuçta sosyal bilimlerin hemen bütün alanlarının ilgilendiği özgürlük kavramının, birçok tanım denemesi vardır tarihli "İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi"nin dördüncü maddesine göre: "özgürlük, başkasına zarar vermeyen herşeyi yapabilmektir. Böylece, her insanın doğal haklarını kullanması, toplumun diğer üyelerinin de aynı haklardan yararlanmasını sağlayan sınırlarla sınırlanmıştır. Bu sınırları, ancak kanun belirleyebilir." 1924 Anayasamızda da özgürlük aynı şekilde formülleştirilmişti: "... Hürriyet, başkasına zarar vermeyecek her şeyi yapabilmektir..." (m. 68). Buradaki açıklamalarımızda, özgürlük ve hürriyet kelimelerinin aynı anlamda anlaşıldığını ve kullanıldığını da belirtelim. Bu tanım, haklı olarak, özgürlük tanımının kapsamını daralttığı ve kesin bir formül ortaya koyamadığı için eleştirilmiştir. Bir insan başkasına zarar vermeden, aç ve sefil olarak yaşıyorsa, bu insana "özgür" bir insan denebilir mi? Ayrıca başkasına "zarar" veren davranışlar neye göre saptanıp, özgürlük kapsamı dışında tutulacaktır. Bu noktada, özgürlükleri kısma eğiliminde olan iktidarların siyasal tercihlerini AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

4 34 ÇAĞ DAŞ TOPLUMDA İ NSAN HAKLARININ DOĞ U Ş U VE GELİŞİM İ "kısıtlama" yönünde kullanmalarına olanak tanınmış olur. Uluslararası hukuk: Devletlerin ve uluslararası toplumun diğer üyelerinin (uluslararası örgütler, devlet niteliği kazanmamış örgütlenmiş topluluklar gibi) birbirleriyle olan ilişkilerinde uymak zorunda oldukları hukuk kurallarının tümü. "Özgürlük bir bakıma soluduğumuz havaya benzer." Ancak onsuz kaldığımızda üzerinde düşünmeye ve yoksunluğunu gidermeye uğraşırız. Özgürlük yalnızca serbest ve bağımsız olmakla açıklanamaz. Bu kavramları da kapsayan, fakat pozitif bazı yönleri de olan, her an gelişen dinamizmi ile de kesin bir çerçeveye sığmayan soyut bir kavramdır, özgürlük. Bu kavramın mevcut hukuk düzenimiz ve uluslararası hukuktaki konumunu inceleyebilmek için, konumuz bakımından sınırlandırılması gerekiyor. Onun için biz, hukuk düzenince tanınan özgürlükleri ortaya koyacağız. Ancak, yürürlükteki hukuka dayanmak, olması gereken bağlamında bazı değerlendirme ve kıyaslamaları engellemeyecek. Size göre özgürlük nedir? Özgürlüğün açıklanmaya çalışılan herhangi bir yönünü dikkate alarak bir tanım yapmaya çalışınız Hak Hak kavramını açıklayabilmek için, hukuk felsefesinde ileriye sürülmüş çeşitli görüşleri, bu ünitenin sınırlarını göz önüne alarak, bir kenara bırakırsak; şöyle bir tanım yapabiliriz: Hak, bir şeyi yapmak veya başkalarından belirli bir şekilde davranmayı veya bir şeyi yapmayı isteme yetkisidir. Hak, mevcut hukuk düzenince kişilere tanınır. Hukukun henüz tanımadığı bir hak, ancak bir hak iddiasından ibarettir. Yani burada son sözü hukuk söyler. Hak ve özgürlük arasında ayrılmaz bir bağ vardır. Hak kavramı çok geniş bir anlam ifade ettiğinden, 1949 tarihli Federal Almanya Cumhuriyeti Anayasası kamusal hak ve özgürlükleri güvenceye aldığı birinci bölümde "Temel Haklar" başlığını kullanmış, bu başlık altında çeşitli özgürlükleri düzenlemiştir. Bu Anayasadan ilham alan 1961 Anayasamız ve 1982 Anayasamızda da ikinci kısımın kenar başlığı "Temel Haklar ve Ödevler"dir. Temel haklar bölümünde düzenlenen özgürlükler, toplumun tümüne (kamuya) tanınan hak ve özgürlükler olduğu için, bunlara "kamu özgürlükleri"de denilebilir. Kamu özgürlükleri, çeşitli kamusal hak ve özgürlüklerin, devletçe tanınmış ve pozitif (yürülükte olan) hukukça düzenlenmiş kesimini oluşturur Eşitlik Hak ve özgürlük kelimeleriyle birlikte ele alınması gereken ve insanların geneli için vazgeçilmez bir talep niteliğinde olan bir diğer kavram da eşitliktir. Eşitlikten, mutlak matematiksel eşitlik değil fakat, hukuksal eşitlik kastedilmektedir. Yani özdeş ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

5 ÇAĞ DAŞ TOPLUMDA İ NSAN HAKLARININ DOĞ U Ş U VE GELİŞİM İ 35 konumda olanların aynı kurallara tabi olması ve eşit hak ve özgürlüklerden yararlanması. Özgürlükle eşitliğin birlikte düşünülmesi, ister istemez bu iki kavram arasındaki önceliği gündeme getirir. Eşitlik mi önemlidir, yoksa özgürlük mü? Bu sorunun cevabı çeşitli siyasal sistemlerce farklı olarak cevaplandırılmıştır. Örneğin, Marksist düşünce sistemi özgürlüklerden vazgeçme pahasına, eşitliği ön plana çıkarırken, özgürlüklerin ortaya çıkmasında kurucu rolü oynayan liberal demokrasi görüşü özgürlükleri ön planda tutar. Bu görüşe göre: "Hürriyetsiz eşitlik köleler arasındaki eşitliğe benzer: Köleler de hiçbir hakka sahip olmamak ve bir "hiç" sayılmak bakımından birbirleriyle eşittirler." Her iki görüşün de, bugün ulaşılan ortalama yolda katkıları olmuştur. Bizim Anayasamızda da ifadesini bulan "sosyal devlet" ilkesi, vatandaşların haklardan yararlanma konusunda eşit bir konuma getirilmesini ve sosyal bazı hakların tanınmasını öngörür. Günümüzde, uluslararası hukuk belgelerinde ve modern anayasalarda bulunan ortalama çözüm de budur. Eşitlik bir idealdir, fakat hak ve özgürlükleri zedelemeden, uzlaşmacı bir yöntemle ulaşılması hedeflendikçe.? 2.4. İnsan Hakları İnsan Hakları, ülkelerin mevcut kamu özgürlükleri rejimlerinin üstünde, tarihsel gelişim sonucu siyasal meşruluğun en temel ölçütü haline gelmiş, tüm insanların salt insan olma vasfıyla sahip oldukları, vazgeçilmez temel hak ve özgürlüklerdir. Bu tanım denemesinde üç temel unsur göze çarpmaktadır. Birincisi, insan hakları, doğal hukukun etkisiyle geliştiği ve onun bir parçası olduğu için yürürlükteki hukuku aşmış ve ulusalüstü bir nitelik kazanmıştır. Devletler bir bakıma iktidarlarını insan hakları ile sınırlamak zorunda kalmışlardır. İnsan Hakları bir "iç mesele" olmaktan çıkmış, tüm insanlığa mal olmuştur. İkincisi, insan haklarının siyasal meşruluğun temel ölçütü olmasıdır. Tarihte siyasi iktidarlar meşruluğunu kimi zaman güce, kimi zaman dine, kimi zaman da millete dayandırmışlardır. Gelinen son aşama gibi görünen "milli egemenlik" ilkesi, salt olarak uygulandığında bir çoğunluk diktası yaratma tehlikesi ortaya çıktığından, artık siyasal meşruluğun temeli, demokrasi ve insan haklarıdır. Bugün insan haklarını açıkça ihlal eden ülkelerin bile, insan haklarına saygılı ya da dayalı olduğunu iddia etmesi bu tezi güçlendirmektedir. Üçüncüsü, insan hakları hiçbir ayırım gözetilmeksizin tüm insanlara tanınmıştır ve bunlardan vazgeçmek bireyin inisiyatifinde değildir. Ancak tüm insanların aynı haklara sahip olması, çoğu zaman bir eşitsizlik veya haksızlığa sebep olabilir. Onun için insan hakları, çocuk haklarını; kadın haklarını; yaşlı, hasta ve sakatların haklarını ve azınlıkların haklarını da kapsar ve ayrıca düzenler. Meşru: Kamu vicdanının doğru bulduğu, geçerli saydığı durum. Doğal hukuk: İdeal hukuk, belli bir zamanda ve belli bir ülkede gereksinmeleri ve insan duygularını en iyi tatmin eden hukuk; "olması gereken" durumu ifade etmek için kullanılır. AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

6 36 ÇAĞ DAŞ TOPLUMDA İ NSAN HAKLARININ DOĞ U Ş U VE GELİŞİM İ " İnsan haklarının kaynağı insanın ahlaki doğasıdır; bunun ise, bilimsel olarak araştırılan ihtiyaçlara dayanan "insan doğası" ile ilişkisi çok zayıftır. İnsan haklarına hayat için değil, fakat onurlu bir hayat için "ihtiyaç" duyulur. " İnsan haklarından yararlanamayan bir kimsenin, kendi ahlaki doğasına yabancılaşmış olduğu söylenebilir. " İnsan hakları öğretileri, insan haklarına sahip olmakla insan olmayı, kabaca eşit tutarlar." Anlaşılacağı üzere, daha genel ve üst bir kavram olan "insan hakları", bünyesinde bir olması gerekeni de içermesi dolayısıyla, tercih sebebi olabilir. Ancak, bir ülkenin özgürlükler rejimi incelenirken "Temel Haklar" ya da "Kamu Özgürlükleri" terimleri de kullanılabilir. "İnsan hakları" ile benzer kavramları karşılaştırınız ve kendi tercihinizi ortaya koymaya çalışınız.? 3. İnsan Haklarının Sınıflandırılması Acaba, hangi insan haklarına sahibiz? "Demokratik toplumlarda kişilere tanınan hürriyetler, Jellinek'in artık klasikleşen ve genellikle benimsenen sınıflandırması ile, negatif statü hakları, pozitif statü hak ları ve aktif statü hakları diye üç büyük kategoriye ayrılır." Negatif statü hakları, bireyin özgürlük alanıdır. Devlete bu alana müdahale etmemek gibi pasif bir rol düşer. Örneğin; kişi dokunulmazlığı, din ve vicdan hürriyeti, konut dokunulmazlığı gibi özgürlükler bu gruba girer. Pozitif statü hakları, bireyin devletten bazı hizmetlerde bulunmasını istemesi sonucu doğmuştur. Devletin burada belli bir tür davranışta bulunması gereklidir. Örneğin; sosyal güvenlik hakkı, eğitim hakkı, konut hakkı... Aktif statü hakları ise, bireye siyasal hayata katılma ve yönetimde söz sahibi olma yetkisini verir. Bu gruba, seçme ve seçilme, siyasi parti kurma veya siyasi parti üyesi olma gibi haklar girer. Yukarıda açıklanan hak kategorilerine, içerdikleri hakları dikkate alarak, sırasıyla; koruyucu haklar, isteme hakları ve katılma hakları da denilmektedir. Yukarıdaki tasnifin yanında farklı sınıflandırma girişimleri de olmuştur. Tarihten gelen geleneksel bir ayrıma göre haklar "sivil (kişi hak ve hürriyetlerinin bir kısmını ifade eder) ve siyasal haklar" ile "iktisadi, sosyal ve kültürel haklar" şeklinde ikiye ayrılmıştır. Tipoloji: Karakter bilim; tipleri ayırt etme ve sınıflandırma. Yine bir başka tipolojiye göre, sivil ve siyasal haklar; kişisel haklar, hukuki haklar, sivil haklar ve siyasal haklar olarak dört ana gruba ayrılır. İktisadi, sosyal ve kültürel ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

7 ÇAĞ DAŞ TOPLUMDA İ NSAN HAKLARININ DOĞ U Ş U VE GELİŞİM İ 37 haklar ise; geçim hakları, iktisadi haklar, sosyal haklar ve kültürel haklar olarak sınıflandırılmaktadır. Bu tasnif girişimlerini çoğaltmak mümkündür. Burada yalnızca bir ayırım üzerinde daha durulacaktır. Bu ayrım hak ve özgürlüklerin tarihsel oluşum sırasını esas almaktadır. Birinci kuşak haklar, en temel kişi özgürlüklerini ve siyasal hakları kapsamaktadır. Bu haklar, Amerikan ve Fransız devrimlerinden doğmuşlardır. İkinci kuşak haklar ise çalışan kesimlerin XIX. yüzyılın ikinci yarısında şiddetlenen mücadelelerinde, özellikle siyasal haklar ve iktisadi taleplerin ön plana çıkmasıyla ortaya çıkmıştır: "seçme, seçilme ve siyasal örgütlenme hakları, çalışma olanaklarının düzeltilmesi, iş olanaklarının yaratılması, toplumsal güvenliğin sağlanması, sendika ve grev hakları gibi..." Bu hakların elde edilmesinde bir kollektif mücadele vardır ve gerek siyasal, gerekse sosyal haklar, örgütlenme ve toplu eylem haklarını içermektedir. Üçüncü kuşak haklar ise dayanışma haklarıdır. İkinci Dünya Savaşı sonrasında beliren nükleer teknoloji tehlikesi ve nükleer yayılmanın insanlığı tehdit eder bir boyuta ulaşması sonucu ortaya çıkmıştır. Bu kategoriye, çevre hakkı, gelişme hakkı, barış hakkı ve insanlığın ortak mal varlığına saygı hakkı girer. Jellinek'in klasik tasnifine göre insan hakları hangi kategorilere ayrılır? Bu kategorilere hangi hak ve özgürlükleri dahil edebiliriz? 4. Özgürlüklerin Monizmi (Tekliği) ve Dinamik Yapısı Yukarıda açıklanan ayrımlar, kesin bir nitelik taşır mı? Yani özgürlüklerin birbiriyle etkileşim ve benzeşim içinde bulunduklarını düşünürsek, onları kalın çizgilerle ayırmanın yanlış olduğu ortaya çıkmaz mı??? Bu soruya verilecek cevap, kuşkusuz evettir. "Hürriyet aslında bir bütündür. Bir bütünü parçalara ayırmak, -onu bazen yapılmak istendiği gibi- değişik görünüşlerinden sadece birine indirgemek mümkün değildir. Özünde ve cevherinde tek olan hürriyetin bu monizm'i onun başlıca niteliğini oluşturur." Değişik hak ve özgürlük kategorilerinin tarihsel gelişimi ve içeriğini daha iyi anlamak ve hukuk metinlerinde belli bir sisteme bağlamak amacıyla yapılan ayrımların fazla abartılmaması gerekir. Çünkü, özgürlükler birbirine son derece bağımlıdır. Birinin yokluğu, diğerini anlamsız hale getirir. Örneğin, düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti olmadan, düşünce ve kanaat hürriyetinden söz etmek mümkün müdür? Yine düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti olmadan, basın hürriyetinden ya da toplantı hak ve hürriyetlerinden söz edilebilir mi? Farklı kategorilerde gibi görünen şu iki hürriyetin karşılıklı bağımlılığı daha da dikkat çekicidir: Toplantı hak ve hürriyetleri olmadan sendika ve grev hakları; din ve vicdan hürriyeti olmadan da kültürel haklar anlamsızlaşır Anayasasının ikinci kısmındaki Temel Haklar ve Hürriyetleri inceleyerek, siz de buna bir örnek verebilirsiniz. AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

8 38 ÇAĞ DAŞ TOPLUMDA İ NSAN HAKLARININ DOĞ U Ş U VE GELİŞİM İ? Kalın çizgilerle yapılan bir ayırımın diğer eksikliği de gelişen toplumsal koşullarda ortaya çıkan ya da çıkması muhtemel yeni insan hakları tiplerini karşılayamayabilmesidir. İnsan hakları dinamik bir yapıya sahiptir ve her an yeni gelişmeler ve yeni hak tipleri ortaya çıkabilir. Son elli yıl içinde ortaya çıkan çeşitli hak kategorileri bunun en güzel kanıtıdır. Yeni hakların ortaya çıkmasını, insanoğlunun belli bir genel sorun ya da tehdit karşısındaki çözüm arayışı zorlamaktadır. Üçüncü kuşak hakların ortaya çıkması, hatırlanacağı gibi, böyle gelişmişti. Uluslararası toplumun, genel sorunlar karşısındaki duyarlılığı ve gelişen uluslararası ilişkiler, devletlerin tek başlarına cesaret edemeyecekleri bazı adımların atılmasına önayak olmaktadır. Bu durum insan hakları dinamiğini canlı tutuyor. Özgürlüklerin monizmi (tekliği) ne demektir? 5. İnsan Haklarının Doğuşu, Teorik ve Pozitif Alanda Gelişimi Dogma: Kesin olarak ileri sürülen ve her çeşit inceleme ve eleştiri üstünde tutulan görüş. İnsan hakları düşüncesi, siyasi iktidarların sınırlandırılması düşüncesine paralel olarak doğmuştur. Bunun düşünce alanında ortaya çıkmasını ilk uygarlıklara kadar götürmek mümkünken, pozitif alana yansıması için İngiliz Hak Beyannamelerini ve özellikle 1776 tarihli "Virginia Anayasası" ile 1789 tarihli Fransız "İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi"ni beklemek gerekir. Düşünce alanındaki esas gelişme Aydınlanma Çağı denilen "18. yüzyılda yalnız Avrupa'da başlayan" zaman diliminde ortaya çıkmıştır. Bu çağın en belirgin özelliği, aklın dogmalardan kurtulup özgürce düşünebilmesi, yani akılcılıktır. Şimdi, öncelikle insan hakları fikrinin düşünce alanında ortaya çıkması ve gelişimini, ardından da pozitif hukuk alanında ortaya çıkmasını kısaca inceleyelim İnsan Haklarının Teorik Gelişimi Özgürlükler konusundaki kimi fikir kırıntılarına Sümer, Hitit, Mısır, Çin ve Hint uygarlıklarında dahi rastlanmasına rağmen, bu konudaki ilk düşünceleri Antik Yunan'dan başlatmak mümkündür. "Antik düşüncede insanı her şeyin ölçüsü olarak alan bu temelden hareketle, o güne kadar toplumlara çok doğal gelen pek çok kurumu insafsızca eleştirenlerin başında sofistler gelir. "Sofistlerin hümanist anlayışını insan hakları tarihinde bir "ilk" olarak başlatabiliriz. Antik Yunan site devletlerinde beliren görece demokrasi ortamının ve halkın inançlarına rağmen, çeşitli düşüncelere hoşgörüyle yaklaşabilmesinin ileri bir düşünsel gelişmenin oluşmasında katkısı büyüktür. Platon'un bize aktardığı, "Sokrates'in Savunması" adlı eseri okumanızı öneririz. İlk çağda oluşan bir diğer büyük uygarlık ise Roma Uygarlığıdır. Romalılar düşünsel yaşam alanında değil, kurdukları devlet ve hukuk sistemi ile yani pratik alanda çok ileriydiler. Bilindiği gibi kurdukları hukuk sistemi ve temel hukuki kavramlar, ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

9 ÇAĞ DAŞ TOPLUMDA İ NSAN HAKLARININ DOĞ U Ş U VE GELİŞİM İ 39 günümüz hukuk sistemlerinde bile etkisini sürdürmektedir. Özellikle özel hukuk alanındaki pek çok hukuk kurumunun kökeni Roma'ya dayanır. Roma'da özgürlükle ilgili düşüncelere stoacılarda rastlıyoruz. Stoacılık, "her şeyden önce insanın bağımsızlığını, yetkinliğini amaçlayan bir ahlak öğretisidir" ve Antik Yunan'da ortaya çıkan görüşleri Roma'da günün ihtiyaçlarına uyarlamıştır. Hristiyanlığın doğuşuyla, Batı, insan hakları alanında uzun sürecek bir gerileme dönemine girmiştir. "Roma'da ezilmeye, köleliğe karşı bir hak dini olarak doğan Hristiyanlık, yüce ilkelere dayanıyordu." Ancak zamanla kilisenin toplum yaşamına hakim hale gelmesiyle, karanlık bir bağnazlık dönemi başladı. Batı'da Ortaçağ boyunca akıllar kilisenin koyduğu kurallarla tutsak kaldı. Bu dönemde Doğu'da İslam yeni yeni yayılıyor ve getirdiği hoşgörü ortamı sayesinde, bilimde ve sanatta ileri gelişmeler yaşanıyordu. Bu kısa süreli hoşgörü ortamında, Antik Yunan düşünürlerinin eserleri tercüme edilmiş ve yorumlanmıştı. Batı'da tamamen unutulan Antik değerler, İslam Dünyasında tekrar canlanmaya başlamıştı. Batılılar pek çok şeyi, 12. ve 13. yüzyılda düzenledikleri Haçlı Seferleri yolu ile Orta Doğu'dan öğrendiler. Ayrıca Avrupa'da İspanya'da yayılan İslam Uygarlığının da bu kültür etkileşiminde önemli rolü olmuştur. İnsan haklarındaki önemli gelişmenin kökenini bilim ve sanat alanında başlayan "yeniden doğuş" (Rönesans) ve "dinde yeniden yapılanma" (Reform) oluşturur. Bu hareketlerin sonucunda Avrupa'da insan hakları alanında önemli düşünceler ortaya çıkmıştır. İnsan hakları alanında ileri görüşlere sahip olan ilk liberal filozof olarak John Locke ( ) karşımıza çıkar. Locke toplumun kökenini, kendisinden önceki bazı filozoflar (Grotius ve Hobbes) gibi doğal yaşama ve sözleşme fikrine dayandırmıştır. "Doğal yaşama dönemi, özgürlüğün insanlararası eşitliğin alabildiğine hüküm sürdüğü bir çağdır. İnsanoğlu, aklından başka, kendisini yönetecek hiçbir üstün kuvvet tanımaz." Bu mutlu dönemin bazı sakıncaları da vardır. Birincisi, kişiler bireysel cezalandırma yetkisine sahipti. Kişiler bireysel cezalandırmada aşırıya kaçabiliyordu. İkincisi, siyasal toplum kurulmadan önce de varolan mülkiyet hakkının yeterince güvence altında olmamasıdır. İnsanlar bu sakıncaları gidermek için aralarında sözleşme yaparlar. Ancak bu sözleşmeye her bireyin mutlaka katılması gerekli değildir. Bu isteği, belli bir toplumda yaşayarak, işlemde bulunarak ya da mülk sahibi olarak da gösterebilir. Kendisinden önce ortaya atılan görüşlerin etkisiyle iki ayrı anlaşmadan söz açar. İlk anlaşma toplumu kurmak içindir. İkincisi ise siyasal anlaşmadır ki, Locke bu anlaşmayı önemser. Toplumsal insan, cezalandırma hakkı dışında, doğal insanın bütün haklarına sahiptir. Eğer, devlet sözleşmede belirlenen hükümlere aykırı davranırsa, sözleşme bozulmuş olur. "Halk artık devlete itaat etmekle yükümlü olmaz ve doğal yaşam halindeyken sahip olduğu bütün hak ve hürriyetleri geri alır." Yani Locke, düşünce sistemiyle tutarlı olarak "Direnme Hakkı"nı da benimsemiştir. Özgürlük kuramı üzerinde duran bir diğer önemli hukukçu ve siyaset felsefecisi ise Montesquieu ( )'dur. "Montesquieu'nun politika öğretisi dengeye, iktidarın iktidarla sınırlanmasına dayanır." Kurumun gerçek amacına uygun bir gerek- AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

10 40 ÇAĞ DAŞ TOPLUMDA İ NSAN HAKLARININ DOĞ U Ş U VE GELİŞİM İ çeyle "Kuvvetler Ayrılığı"nı savunmasını da bu bağlamda değerlendirmek gerekir. Montesquieu'ya göre "özgürlük, yasaların izin verdiği şeyleri yapabilmek, yasakladığı şeyleri ise yapmamaktır. Eğer bir kimse yasaların yasakladığı birşeyi yapabilirse özgürlük olmaz, çünkü herkesin aynı şekilde hareket etme olanağı doğar. Özgürlük ancak yasaların izin verdiği şeyleri yapmak olduğuna göre, kişinin yasanın izin vermediği şeyleri yapmaya zorlanmaması ve izin verdiği şeyleri yapmaktan alıkonmaması gerekir. "Montesquieu'ya göre, "özgürlük ancak ılımlı yönetimlerde bulunur ve bu yönetimlerde de iktidarın kötüye kullanılmasının önlenmiş olması koşuluyla. Çünkü, iktidar sahibi herkesin, bu gücü kötüye kullanmaya yatkın olduğu ve iktidarını durduracak bir sınır bulana dek ilerleyeceği de bir gerçektir." İşte bu kötüye kullanma olasılığı ancak iktidarın iktidarla sınırlanması ile durdurulabilir ki bunu da sağlayacak, yasama iktidarı, yürütme iktidarı ve yargı iktidarının ayrı ellerde toplanması olarak ifade ettiği "kuvvetler ayrılığıdır." İstibdat: Despotluk, keyfe bağlı bir yönetim.? İnsan haklarının pozitif alana geçmesinden önceki dönemde, üzerinde durulması gereken bir diğer filozof da Jean-Jacques Rousseau ( )'dur. Rousseau'nun insan hakları teorisine katkıda bulunup, bulunmadığı, öğretide tartışmalıdır. Bunun nedeni, eserlerinde ileri sürdüğü "birbirine zıt" ifadelerin her türlü yoruma açık olmasıdır. Rousseau da -biraz farklı da olsa- doğal yaşama dönemi varsayımını ve toplumsal sözleşmeyi savunur. Rousseau'nun eşitlik üzerine görüşleri ilgi çekicidir. Ona göre doğal yaşama döneminde insanlar arasında eşitsizliğin etkisi yoktur. İnsanlar arasındaki eşitsizliğin kaynağı, ihtiyaç fazlası üretim yapılması sonucu ortaya çıkan mülkiyet kurumudur. Rousseau bu görüşleriyle, Marksist düşünceye de ilham kaynağı olmuştur. Rousseau'ya göre, "hiç kimsenin diğeri üzerinde doğal bir otoritesi yoktur, kuvvet de bir hak yaratmadığına göre, meşru otoritenin kaynağı ancak anlaşma olabilir... Ne var ki, bu sözleşme ve anlaşmalar insanın özgürlüğünden vazgeçmeyeceği sözleşmeler olmalıdır. Çünkü özgürlüğünden vazgeçen insan, insanlık hak ve görevlerinden vazgeçmiş demektir." Ortak bir gücün otoritesi altında, özgür bir yönetim modeli gerçekleştirmeyi hedefleyen, Toplumsal Sözleşme şöyle aktedilecektir. "Herbirimiz bütün varlık ve gücümüzü genel iradenin yüce yönetimi altına koyuyoruz ve her üyeyi bütünün bölünmez parçası olarak kabul ediyoruz." Bu sözleşme ile, "manevi ve kollektif" bir bütün oluşturulmaktadır ki, bu devlettir. Herkesin ortak rızası sonucu oluşan "genel irade" hata yapmaz, her zaman haklıdır ve her zaman kamu yararına yönelik hareket eder. Tahmin edileceği gibi, genel iradenin yanılmazlığını savunmak oldukça tehlikelidir. Bu görüş, bir çoğunluk istibdatına yeşil ışık yakabilir. Modern demokrasi anlayışıyla, Rousseau'nun genel irade teorisi bağdaştırılabilir mi? Açıklayınız İnsan Haklarının Uygulama Alanına Geçişi Daha önce de belirtildiği gibi, insan haklarının kabul edilmesiyle iktidarın sınırlandırılması arasında yakın ilişki vardır. İktidarın insan haklarını tanıması ve ona dayanması, otoritesini bireylerle paylaşmasını ve yetkisini onlar lehine sınırlandırma- ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

11 ÇAĞ DAŞ TOPLUMDA İ NSAN HAKLARININ DOĞ U Ş U VE GELİŞİM İ 41 sını gerektirir. İktidarın yetkilerini paylaşmayı kabul ettiği ilk siyasal belgeler İngiltere'de ortaya çıkmıştır. Bunların ilki "Magna Carta Libertatum" adı verilen "Büyük şart"tır. "Kral Yurtsuz Jean, 1215 yılında, feodal beylerin isteklerine boyun eğmek zorunda kalır ve Magna Carta Libertatum'u imzalar. Bu kuşkusuz bir anayasa değildir, modern anlamda bir haklar bildirisi de değildir. Feodal beylerin bu belgeyi krala imzalatırken izledikleri hedef, feodal ayrıcalıklarının kral tarafından tanınmasını ve kralın bunlara saygı göstermesini sağlamaktı." "Bir yandan kişilere bazı haklar tanınmasını sağlayan belgelerin kabulü, öte yandan parlamentonun hak ve yetkilerini belirleyen temel yasaların kabulü, XVII'nci yüzyılda İngiliz kamu hukukunda dikkati çeken gelişmelerdir. XVII'nci yüzyılda, parlementonun eskiden beri sahip olduğu yetkilerini tekrar açıklayan ve parlamentonun yetki ve etki alanını, kralın yetki alanı aleyhine genişleten temel yasalar özellikle önemlidir. Bunlar, 1628 yılında kabul edilen Haklar Dilekçesi (Petition of Rights), 1641 yılında parlamentonun krala yaptığı "Büyük Uyarı" (Great Remonstrance), 1689 yılında kabul edilen "Haklar Bildirisi"dir (Bill of Rights) tarihli Habeas Corpus Act" ise, kişi güvenliğini sağlayan önemli belgedir." İngiltere'deki bu gelişmelerin ve teorik gelişme bahsinde söz ettiğimiz ya da etmediğimiz bazı düşünürlerin etkisiyle, Amerika'da "anayasacılık" alanında önemli gelişmeler görülmüştür. Tarihsel olarak insan haklarının güvenceye alındığı ilk pozitif hukuk metni, 12 Haziran 1776 tarihli Virginia Anayasasının başındaki "Bill of Rights" (Haklar Bildirisi) dir. Bu bildiride, insanların eşit olarak yaratıldığı, yaratılıştan itibaren vazgeçilmez birtakım haklara sahip oldukları ve hükümetlerin bu haklardan yararlanmayı sağlamakla yükümlü olduğu vurgulanmıştır. Bunların başlıcaları yaşam hakkı, mülkiyet hakkı, mutluluk ve güvenlik arama ve bunlara erişebilme haklarıdır. 4 Temmuz 1776 tarihli Amerikan Bağımsızlık Bildirisinde de aynı ilkeler vurgulanmıştır. Anayasacılık: Kısaca, devletin temel işlevlerinin farklı organlar arasında paylaştırılmasını, temel hakların anayasal olarak tanınıp güvence altına alınmasını, devlet iktidarının belli hukuk kurallarına bağlanmasını ve bütün bu hususların nihai güvencesi olarak bağımsız mahkemelerin tesisini gerektirmektedir. Daha sonra, Fransız İhtilalinin ilk beyannamesi olan 1789 tarihli "İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi" gelmektedir. Yukarıda değindiğimiz, önceki tarihli hak bildirilerine rağmen, akıllarda en çok kalan ve etkili olan "İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi" olmuştur. Bunun nedenini "önce ifade gücünde, üslubun daha berrak, daha çekici oluşunda ve genel olarak, kullanılan formüllerin daha evrensel bir nitelik taşıyışında aramak gerekir." Bildirinin başlangıç bölümüne göre: "... insan haklarının bilinmemesinin, unutulmasının ya da hor ve hakir görülmesinin, kamunun başına gelen felaketlerin ve hükümetlerin bozulup baştan çıkmasının yegâne sebepleri olduğu noktasından hareketle, doğal, devredilemez ve kutsal insan haklarını resmi ve aleni bir bildiri ile açıklamaya "karar verilmiştir." Ta ki, bu bildiri, toplumun bütün üyelerinin belleğinde her zaman canlı kalarak, onlara haklarını ve ödevlerini durmadan hatırlatsın; ta ki, yasama ve yürütme güçlerinin yaptığı işlemler, her siyasi müessesenin amacı ile her AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

12 42 ÇAĞ DAŞ TOPLUMDA İ NSAN HAKLARININ DOĞ U Ş U VE GELİŞİM İ an mukayese edilerek, daha çok saygı görsün; ta ki yurttaşların bundan böyle yalın ve tartışılmaz ilkelere dayanacak dilek ve yakınmaları, daima Anayasanın korunup gözetilmesine ve herkesin mutluluğuna yönelsin..." Bildirinin 17 maddesinde, insan hakları ile temel prensipler, temel bazı kişi hakları ve siyasal haklar belirtildikten başka, "siyasal ilkeler ve anayasa esasları"na dair hükümler de mevcuttur.? Fransa'da "İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi"nin ardından birkaç yıl ara ile bazı bildiriler daha yayınlanmıştır. Fakat bunların "hiçbiri 1789 Bildirisinin uyandırdığı yankıları uyandırmamıştır." Fransa'da kabul edilen tüm anayasalar, 1789 Bildirisindeki esaslara ve haklara bünyesinde yer vermiştir. Halen yürürlükte olan 1958 Anayasasının başlangıç bölümünde: "Fransız halkı Bildirisi ile saptanmış ve 1946 Anayasasının başlangıcı ile doğrulanıp tamamlanmış biçimleriyle- insan haklarına ve milli egemenlik ilkelerine bağlılığını resmen ilan eder..." ifadesi yer alır. Bu göndermeden sonra, anayasa metninde ayrıca bir özgürlükler listesi verilmeye gerek duyulmamıştır. Zira 1789 Bildirisinin güvenceye aldığı klasik ve siyasal hakların yanında, gönderme yapılan 1946 Anayasasının Başlangıç bölümünde, iktisadi ve sosyal haklara da yer verilmiştir. Fransız İhtilaliyle meydana gelen bu gelişmeler, kısa sürede bütün Avrupa'ya yayıldı ve 1789 Bildirisinin başlattığı, özgürlüklerin yazılı siyasal belgelerle güvence altına alınması tekniği, yeni yapılan pek çok Anayasada uygulama alanı buldu tarihli "İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi" hangi temel özgürlük kategorisine değinmemiştir? Bu alandaki gelişme ne zaman ve ne şekilde meydana gelmiştir? 1789 Devrimi, bilindiği gibi, temelde burjuva sınıfı önderliğinde gerçekleştirilmişti. Zamanının toplumsal ve düşünsel yapısının etkisiyle, bu devrimin ürünü olan 1789 Bildirisinde de yalnızca Klasik ve Siyasal özgürlüklere yer verilmiştir. Sosyal ve Ekonomik hak ve özgürlükleri güvenceye alan bir hüküm yoktur. İngiltere'de başlayan Sanayi Devrimi'nin Avrupa'nın diğer ülkelerine de yayılmasıyla, üretim arttı ve çalışma koşulları ağırlaştı. Ağır çalışma yükü altında ezilen işçi sınıfının istemlerine dayanan tepkiler gündeme geldi. "Yükselen işçi sınıfı hareketi birbirini tamamlayan iki doğrultuda gelişme göstermişti. İlki, doğrudan çalışma koşullarının iyileştirilmesi hedefine yönelikti. İkincisi ise, siyasal nitelikli istemler ve bunu hedefleyen mücadele idi." 1840'lı yıllarda Avrupa'da baş gösteren ekonomik, sosyal ve siyasal kriz, 1848 yılında, bir dizi devrim hareketinin patlak vermesiyle sonuçlandı. Bu devrim hareketleri sonucunda sosyal ve bazı siyasal haklar başta Fransa olmak üzere, Almanya, İsviçre ve İtalya'nın 1848 tarihli Anayasalarında yer almıştır. Sosyal hakların gelişmesi bu tarihten sonra da sürmüş ve özellikle Birinci Dünya Savaşından sonra kabul edilen anayasalarda geniş bir şekilde düzenlenerek güvenceye kavuşturulmuştur. ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

13 ÇAĞ DAŞ TOPLUMDA İ NSAN HAKLARININ DOĞ U Ş U VE GELİŞİM İ tarihli "İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi"nin önemi nereden kaynaklanmaktadır?? 5.3. İnsan Haklarının Uluslararası Alana Geçişi 19. yüzyılda insan hakları alanında uluslararası hukuk düzeyinde ele alınan iki önemli sorun vardır. Bunlardan birincisi köleliğin kaldırılması çabaları, diğeri ise savaş hukuku ile ilgili insancıl gelişmelerdir. İnsani değerlerle hiçbir şekilde bağdaşmayan kölelik kurumu, insan hakları düşüncesindeki gelişmelere rağmen, uzun süre hem dinler tarafından, hem de devlet yönetimlerince normal karşılanmıştır. Bu konuda iç hukuk alanındaki gelişmeler 18. yüzyıl sonu ile 19. yüzyıl başlarında Danimarka ve İngiltere'de görüldü. Bu ülkelerde köle ticareti yasaklandı. Ardından 1815 tarihli Viyana Kongresi'nde, köle ticaretinin kaldırılması, kongreye katılan devletler tarafından onaylanmıştır. Uluslararası alanda köle ticaretini yasaklayan bu antlaşmanın ardından, benzer nitelikte girişimler tekrarlanmıştır. "1885 yılında imzalanan ve Amerika Birleşik Devletleri ile Osmanlı Devleti'nin de katıldığı Berlin Antlaşması ile bir yandan Afrika'nın emperyalistlerce yeniden paylaşılması kararlaştırılırken bir yandan da köle ticareti yasaklanıyordu." 19. yüzyılda insan hakları alanındaki diğer uluslararası gelişme, 1864 yılında imzalanan Cenevre Sözleşmesi ile mümkün oldu. "Bu sözleşme, savaş halinde, savaşan tarafların karşılıklı olarak uymaları gereken en zorunlu ölçüdeki insanlık tedbirlerini içermektedir. Cenevre Sözleşmesi 1899 yılında biraz genişletilmiştir. Savaşların insancıllaştırılması çabaları 20. yüzyılda da sürdürülmektedir." 19. yüzyılda, insan haklarının uluslararası alana geçişi yönündeki gelişmeleri açıklayınız. İnsan haklarının ulusalüstü bir nitelik kazanması, esas itibarıyla, uluslararası ilişkilerin büyük bir gelişme gösterdiği 20. yüzyılda ve özellikle de İkinci Dünya Savaşından sonra olmuştur. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra, Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Wilson tarafından ilan edilen ilkelerle, insanlığın böylesine bir felakete bir daha uğramaması için alınması gereken uluslararası önlemler üzerinde durulmuştu. Bu bağlamda Milletler Cemiyeti (Cemiyet-i Akvam) kuruldu. (28 Nisan 1919). Anlaşma Devletlerinin oluşturduğu bu kurumun amaçları: "Uluslararasında işbirliğini geliştirmek, uluslararası barış ve güvenliği sağlamak; savaşa başvurmamak konusunda birtakım yükümlülükler kabul etmek; gizlilikten uzak, adaletli ve onurlu uluslararası ilişkiler sürdürmek;... Uluslararası hukuk kurallarına kesinlikle uymak; örgütlenmiş halkların karşılıklı ilişkilerinde adaleti korumak ve antlaşmalardan doğan bütün yükümlülüklere titizlikle saygı göstermek"tir. Bu amaçlar, maalesef gerçekleşti- AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

14 44 ÇAĞ DAŞ TOPLUMDA İ NSAN HAKLARININ DOĞ U Ş U VE GELİŞİM İ rilememiş ve "insan haklarına ve özgürlüklerine büyük saygısızlık dönemi" olarak ifade edilebilecek olan Birinci Dünya Savaşı sonrası beliren aşırı uç görüşlerin Avrupa'da yayılmasına ve bir diğer büyük felaket olan İkinci Dünya Savaşı'yla sonuçlanmasına engel olamamıştır. Milletler Cemiyeti'nin insan hakları alanındaki tek önemli adımı 1926 yılında imzalanan, "Köleliğe Karşı Sözleşme"dir tarihli Viyana Kongresi ve sonrasında yapılan uluslararası sözleşmelerle köle ticareti yasaklanırken, bu sözleşme ile, kölelik statüsünün bütünüyle yasaklanması öngörülmüştür. İkinci Dünya Savaşı henüz sürerken, "... özellikle İngiltere ve Amerika'da ortaya çıkıp, güçlenen bir fikir akımı, ileride sağlanacak barışın sağlam temeller üzerine oturabilmesinin başlıca koşullarından biri olarak, insan haklarının uluslararası bir korunma düzenine kavuşturulması tezini yaymaya çalışıyordu. Sayıları yüzlere varan çeşitli siyasal, bilimsel, dinsel dernek ve kuruluşlar, bildiri, çağrı, demeç ve yayınları ile bu fikrin öncülüğünü yapmışlardır..." Henüz savaş sırasında bile süren bu mücadeleler olumlu sonuç vermiş ve 1945 yılında San Francisco'da "Birleşmiş Milletler Antlaşması" imzalanmıştır. Bu antlaşma insan haklarının uluslararası alana taşındığı ilk uluslararası hukuk belgesidir. Birleşmiş Milletler kapsamında, insan haklarıyla ilgili birçok uluslararası hukuk belgesi kabul edilmiştir. "Birleşmiş Milletler Antlaşması yoluyla gerçekleştirilecek amaçların belki de en önemlisi, insan haklarını ve özgürlüklerini, Antlaşmaya katılan bütün devletlerde gerçekleştirmek veya gerçekleşmesini sağlamaya yardımcı olmaktı. Bu amaçla yapılan çalışmalar, kısa süre içinde ürününü verdi. BM Genel Kurulu 1948 yılı içindeki toplantıları sırasında hazırladığı "İnsan Hakları Evrensel Bildirisi"ni 10 Aralık 1948'de kabul etti. O günkü üyelerin büyük bir çoğunluğu bildiriyi benimsediler. " Bu bildiri, başlangıç ve otuz maddeden oluşmaktadır. İnsan haklarının tüm kategorilerine yer verilmiştir. Bildirinin son iki maddesinde ise hakların kullanılması ve düzenlenmesi ile ilgili hükümler yer almıştır. Birleşmiş Milletler bünyesinde hazırlanan, iki önemli sözleşme de: "Kişisel ve Siyasal Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme" (International Covenant on Civil and Political Rights) ile "Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme" (International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights) adıyla Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun 16 Aralık 1966 tarihli toplantısında onaylanarak kabul edildi. Bu sözleşmelerin yürürlük şartı olarak en az 35 devletin sözleşmeleri onaylamaları öngörüldüğünden, bu sözleşmeler ancak kabul edilmelerinden on yıl sonra yürürlüğe girebilmiştir. Burada Türkiye'nin bu sözleşmeleri hala imzalamamış olduğunu da belirtelim. İnsan Haklarının uluslararası düzeyde korunması yolunda Birleşmiş Milletler bünyesindeki girişimlerinin yanısıra bölgesel bazı girişimler de ortaya çıkmıştır. Bu bölgesel kuruluşlardan bizi ilgilendiren, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamında oluşturulan sistemdir. Bölgesel çapta ve hatta Birleşmiş Milletler sistemi de dahil olmak üzere, en etkili koruma mekanizmasını, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kurmuştur. Bu konu beşinci ünitede ayrıntılı olarak işlenecektir. ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

15 ÇAĞ DAŞ TOPLUMDA İ NSAN HAKLARININ DOĞ U Ş U VE GELİŞİM İ 45 İdeal bir haklar listesi olan 10 Aralık 1948 tarihli "İnsan Hakları Evrensel Bildirisi"ni, uluslararası hukuk metinlerini içeren bir kaynaktan okumanızı öneririz. 6. Türkiye'de İnsan Haklarının Gelişimi 1789 Fransız İhtilalinden ve sonrasında insan hakları alanında meydana gelen gelişmelerden, Osmanlı Devleti nasıl etkilenmiştir? Osmanlı Devleti, Fransız İhtilalinin önemini, hem kendi yapısı, hem de Dünya üzerinde meydana getireceği sonuçları anlayamadığı ve gerekli önlemleri de almadığından, ancak İhtilalin sonuçlarının "konusu" olmak durumunda kalmıştır. Dışa karşı bu kayıtsızlık ve donmuş devlet yapısı, Osmanlı Devleti'nin sonunu hazırlayan en önemli etkenlerden biridir.? Osmanlı Devleti'nde, hak ve özgürlük girişimleri halktan gelen istemler ve direnişler sonucunda oluşmamış özgürlükler, bir "aydın despotluğu" şeklinde tebaa'ya ihsan edilmiştir. "İkinci Mahmut, aydın bir mutlakiyetçi olarak, bazı hürriyetler tanımıştır. Bunların belli başlıları şunlardır: Angarya ve müsaderenin kaldırılması, mülkiyetin korunması, kanun önünde eşitlik, haberleşme hürriyeti." Özellikle din ve vicdan hürriyetine önem verdiği ve yenilikçi olduğu için, ilmiye sınıfı kendisine "Gâvur Padişah" adını vermişti yılında ilan edilen Tanzimat Fermanı hem hürriyetleri düzenleyen bazı maddeler içeriyor, hem de Devlet idaresiyle ilgili bazı yenilikler getiriyordu. Konumuz açısından fermanda yer alan hürriyetlere bakacak olursak: "Herkesin canı, malı, namusu, ırzı güvence altına alınacaktı; vergi ve askerlik işlerindeki eşitsizlik giderilecekti." Ayrıca padişah ceza verme yetkisini, mahkemelere devrediyordu. "Cezalar, mahkemelerce, açık ve ayrıntılı görülecek davalar sonucunda verilecekti." Daha sonra, 1856 yılında yabancı devletlerin baskısı sonucu ilan edilen, Islahat Fermanını görüyoruz. Bu fermanla gayrı müslümlere ve yabancılara birtakım haklar tanınmıştır. Islahat Fermanı, yasalar karşısında mutlak eşitliği öngörmesi bakımından önemlidir. Tanzimat'ın en önemli eserlerinden birisi de, köleliği ve zenci esaretini kaldıran ve ticaretini ceza müeyyideleriyle yasaklayan padişah emirnamesidir. 23 Aralık 1876 tarihinde, ilk yazılı anayasa (Kanun-i Esasi) padişahın bir yazısı (hatti hümayun) ile yürürlüğe girdi. "... Anayasayı yapan güç, padişahın iradesidir. Anayasa doğrudan doğruya padişahça ulusa verilmiştir. Kaynağında, Batı Anayasalarındaki gibi bir ulusal hareket yoktur." 1876 Kanun-i Esasi'sinde 1851 tarihli Prusya Anayasası model alındı. Bu Anayasada İnsan Haklarıyla ilgili hükümler, "Tebaai Devleti Osmaniyenin Hukuku Umumiyesi" başlığı altında düzenlenmiştir. Zamanına kadar ortaya çıkmış tüm gelişmeleri içermeyen bu haklar listesi, kısaca: Din ve mezhep ayırımı yapılmaksızın, tüm tebaanın "Osmanlı" sayılacağı ve tabiiyetin kanuniliği; kişi hürriyeti ve güvenliği; Devletin dini İslam olmakla beraber, diğer dinlerin mensuplarına ibadet hürriyeti; basın hürriyeti, girişim özgürlüğü, dilekçe hak- AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

16 46 ÇAĞ DAŞ TOPLUMDA İ NSAN HAKLARININ DOĞ U Ş U VE GELİŞİM İ Tabii yargıç: Yasalarla, önceden kurulmuş, görev ve yetkileri belli edilmiş mahkemenin yargıcı; olağan yargıç. kı, eğitim hürriyeti; kanun önünde eşitlik; mülkiyet hakkı; konut dokunulmazlığı; tabii yargıç ilkesi; müsadere ve angarya yasağı, vergilerin kanuniliği, işkence yasağını içeriyor. Anayasa, yürürlüğe girdikten sonra, 20 Mart 1877 tarihinde ilk toplantısını yapan meclisler, 14 Şubat 1878 tarihinde II. Abdülhamit tarafından dağıtılınca, bu Anayasanın ve dolayısıyla getirdiği haklar sisteminin güvenceden yoksun olduğu ve bu yüzden fazla bir anlam ifade etmediği anlaşılmıştır yılında çıkartılan Mahkeme Örgütü Yasası (Teşkilât-ı Mehakim Kanunu) ile Ceza ve Hukuk Yargılama Yasaları gibi olumlu gelişmeler de olmakla birlikte, İkinci Meşru tiyetin ilanına kadar, koyu bir istibdat dönemi hüküm sürmüştür. "İkinci Meşrutiyetin tarihi adı, konumuzu doğrudan doğruya ilgilendirir: "Hürriyetin İlanı". Sonsuz umutlar ve mucizeleri bekleyiş psikolojisi içinde başlamış olan bu dönemde, kamu hürriyetleri alanında birçok yenilikler görülür." 1876 sistemi kısmen düzeltilmiştir: Toplantı ve dernek kurma hürriyetleri kabul edilmiş ve sınırlanmıştır maddede yer alan ve padişahın polis soruşturması ile zararlı faaliyetlerde bulunduğu "anlaşılan" yurttaşları yurt dışına sürgün etme hakkı kaldırılmıştır. Kişi hürriyetleri güçlendirilmiş ve açıklığa kavuşturulmuştur. Basın hürriyeti gibi bazı hürriyetler sadece özel kanuna bağlanmamış, kanun koyucunun yetkileri, az da olsa sınırlanmıştır. Bununla beraber, yine de kanun koyucu, özel kanun düzenlemesiyle, haklar ve hürriyetler üzerinde, belli yetkilere sahip kılınmıştır. Bir özgürlüğün kanunla düzenleneceğini belirtmek her zaman iyi bir anayasal güvence olmayabilir. Bir kanunun yalnızca kanunla düzenlenmesi, bir takım idari işlemlerle hürriyetlere müdahale olanağını kısıtladığı için olumludur. Diğer yandan, Montesquieu'nun özgürlük tarifini değerlendirirken belirtildiği gibi, her zaman kanun koyucu iyi niyetli olmayabilir. Kanunlar kimi zaman özgürlüklerin kısılması amacına da hizmet edebilirler. Bu gelişmelere rağmen, hürriyetlerin tam bir güvenceye kavuştuğu söylenemez. Hürriyet, İslam Hukukunun teokratik çerçevesi içinde ele alınmıştır. Bazı anayasa değişikliklerinde, teokrasiyi güçlendirme amacı açıkça görülmektedir. Bu hukuksal düzenlemeler, demokrasiyi ve özgürlükleri yerleştirememiştir. İkinci Meşrutiyetin ilan edilmesinde mücadele eden, eski hürriyetçiler, iktidara geldiklerinde istibdatçı bir yönetim kurmuşlardır. Yani "hürriyet ortamı, hürriyeti boğmuştur." Türkiye Büyük Millet Meclisi kurulduktan sonra kabul edilen 1921 Anayasası küçük bir metindir. Kamu özgürlüklerini düzenlememiştir Anayasası, 1876 metnini yürürlükten kaldırmamıştır Anayasası kabul edilene kadar iki anayasanın da yürürlükte olduğu kabul edilmiştir. Ancak 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanununun (Anayasasının) birinci maddesinde; egemenliğin kayıtsız şartsız millete ait olduğu ve yönetim şeklinin halkın kendi kaderinin kendisi tarafından belirlenmesi ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

17 ÇAĞ DAŞ TOPLUMDA İ NSAN HAKLARININ DOĞ U Ş U VE GELİŞİM İ 47 esasına dayandığı, vurgulanmıştır. Bu ifade bir devrim niteliğindedir ve 1876 Anayasasıyla bağdaştırılması mümkün değildir. Cumhuriyetin ilan edilmesinden sonra yürürlüğe giren 1924 Anayasası'nın hazırlanışında 18. yüzyıl felsefesinin ve Fransız İhtilali prensiplerinin oldukça derin etkileri görülür. Türklerin Kamu Hakları başlığını taşıyan Beşinci Bölümünün ilk maddesi olan 68. maddeye göre: "Her Türk hür doğar, hür yaşar. Hürriyet başkasına zarar vermeyecek her şeyi yapabilmektir. Tabii haklardan olan hürriyetin herkes için sınırı, başkalarının hürriyeti sınırıdır. Bu sınırı ancak kanun çizer". Görüldüğü gibi tabii haklar doktrininin etkisi sezilmekte ve 1789 "İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisinin" özgürlük anlayışı yinelenmektedir.1924 Anayasası, koruyucu-klasik-hak ve özgürlükleri içermektedir fakat, o zamanın yeni anayasalarına girmeye başlamış bulunan sosyal ve ekonomik haklara yer vermemiştir. Anayasanın ilk şeklinde kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanımayan 1924 Anayasası 1934 yılında yapılan değişiklikle, zamanın birçok Avrupa ülkesinden önce, kadınlara erkeklerle eşit olarak milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanımıştır. Anayasa, siyasi iktidarın sınırlandırılmasını ve özgürlükleri tam olarak güvence altına alan bir sistem kuramadığından, 1950'li yılların sonlarına doğru hürriyetlerde önemli sınırlamalara gidilmiş ve toplumsal muhalefet sert önlemlerle bastırılmaya çalışılmıştır. Bu baskı ve sınırlamaların sonucunda 27 Mayıs 1960 Devrimi gerçekleşmiştir. 27 Mayıs hareketinin ardından bir Anayasa Komisyonu kurularak, 1924 Anayasasının 27 Mayıs hareketine sebebiyet veren eksik yönlerini telafi edebilecek, yeni bir anlayışla, yeni bir anayasa yapmaya girişilmiştir. Bu girişimin sonucunda, 27 Mayıs 1961 tarihinde Kurucu Meclisçe kabul edilen, halkoyuna sunulması 31 Mayıs 1961 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan, 9 Temmuz 1961 tarihinde halkoyunca kabul edilen ve 20 Temmuz 1961 tarihli Resmi Gazete' de 334 sayılı kanun olarak yayınlanan "1961 Anayasası" dönemi başlamıştır Anayasası hem devlet yönetimi alanında hem de kamu özgürlükleri rejimi ve getirdiği güvence mekanizmaları bakımından, Türkiye Cumhuriyeti'nin en ilerici anayasasıdır. Bu anayasada, 1971 Askeri Müdahalesinden sonra olumsuz yönde yapılan bir takım değişikliklere rağmen, özgürlükçü yapısı ortadan kaldırılamamıştır. Artan terör olaylarının ve siyasi istikrarsızlığın sorumlusu olarak görülen anayasa, yerini 1980 Askeri Müdahalesinden sonra hazırlanan 1982 Anayasasına bırakmıştır Anayasası, insan hakları bakımından bir geriye gidişi temsil etmektedir. Sonraki ünitede halen yürürlükte olan 1982 Anayasasının kamu özgürlükleri rejimi incelenirken, yeri geldikçe, 1961 Anayasasının sistemine de değinilecek ve bir karşılaştırma olanağı sağlanacaktır. Tarihteki Türk Anayasalarını, kamu özgürlüklerine verdikleri önem bakımından değerlendiriniz. AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

18 48 ÇAĞ DAŞ TOPLUMDA İ NSAN HAKLARININ DOĞ U Ş U VE GELİŞİM İ Özet İnsan hakları kavramı; özgürlük, hak ve eşitlik kavramlarıyla yakından ilişkilidir. Özgürlük çok çeşitli tanımları olan bir sözcüktür. Her ideolojinin kendine göre bir özgürlük anlayışı vardır. Hak ise bir şeyi yapmak veya başkalarından belirli bir şekilde davranmayı veya bir şeyi yapmayı isteme yetkisidir. Bir diğer, "eksen" kavram olan eşitlikten ise, matematiksel eşitlik değil, hukuksal eşitlik kastedilmektedir. Bu üç kavramla yakın ilişkisi olan bir üst kavram niteliğindeki insan hakları ise, ülkelerin mevcut kamu özgürlükleri rejimlerinin üstünde, tarihsel gelişim sonucu siyasal meşruluğun en temel ölçütü haline gelmiş, tüm insanların salt insan olma vasfıyla sahip oldukları, vazgeçilmez temel hak ve özgürlüklerdir. İnsan hakları çeşitli şekilde sınıflandırılmaktadır. Bunlardan klasikleşen bir ayrım olan Jellinek'in ayrımına göre, negatif statü hakları (koruyucu haklar) pozitif statü hakları (isteme hakları) ve aktif statü hakları (katılma hakları) olarak üçe ayrılır. Ancak bu ayrımı kesin çizgilerle yapmamak gerekir. Çünkü özgürlükler bir monizm (teklik) gösterirler ve birbirleriyle yakın ilişkiler içindedirler. Ayrıca özgürlükler sürekli bir gelişme ve değişme (dinamizm) gösterir. İnsan hakları alanındaki teorik gelişmeyi Antik Yunan'a kadar götürmek mümkünse de, gerçek gelişme, ancak Rönesans ve Reform hareketlerinden sonra görülmüştür. İnsan hakları teorisinde en önemli filozoflar arasında, Locke, Montesquieu ve Rousseau'yu sayabiliriz. İnsan haklarının pozitif hukuka geçmesi İngiliz Hak Beyannameleri ile başlamakla birlikte, ilk kez anayasal bir belgede sistematik olarak sıralanması Virginia Anayasasının, Haklar Bildirisinde yapılmıştır. Bunu Amerikan Bağımsızlık Bildirisi izlemiştir. İnsan haklarının pozitif hukuka geçen en meşhur ve etkili belgesi ise Fransız İhtilalinin ilk beyannamesi olan "İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi"dir. Daha sonra insan hakları alanında sosyal ve ekonomik içerikli bazı gelişmeler olmuştur. İnsan haklarının uluslararası alana geçmesi ise 19. yüzyılda köle ticaretinin kaldırılması ve savaş hukukunun insancıl bir hale getirilmesi için yapılan uluslararası antlaşmalarla başlamış ve esas gelişme 20. yüzyılda kaydedilmiştir. Özellikle İkinci Dünya Savaşının ardından oluşturulan Birleşmiş Milletler Örgütü ve onun kapsamında hazırlanan insan hakları metinleri çok önemlidir. Bunların başında 10 Aralık 1948 tarihinde kabul edilen "İnsan Hakları Evrensel Bildirisi" gelmektedir. İkinci Dünya Savaşından sonra İnsan Haklarını uluslararası güvenceye bağlamak için bölgesel bazı mekanizmalar da oluşmuştur. Bunlar arasında en önemlisi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin getirdiği sistemdir. Osmanlı Devleti, insan haklarının gelişmesi bakımından, Avrupadaki gelişmeleri zamanında farkedip, gerekli düzenlemeleri gerçekleştirememiştir. 19. yüzyılda ilan edilen bazı özgürlük belgeleri, halktan gelen bir istem sonucu doğmamış ve oldukça cılız kalmıştır. İlk Türk Anayasası olan 1876 Kanun-i Esasi'sinde bazı klasik haklar yer almıştı. Fakat bunlar bir güvenceye kavuşturulamamıştır. İkinci Meşrutiyetten sonra yapılan iyileştirmeler de olumlu bir sonuç vermemiştir. ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

19 ÇAĞ DAŞ TOPLUMDA İ NSAN HAKLARININ DOĞ U Ş U VE GELİŞİM İ 49 TBMM hükümeti döneminde kabul edilen 1921 Anayasasında bir haklar listesi olmamakla beraber, "milli egemenliği" ilan etmesi bakımından önemlidir Anayasası da koruyucu haklara yer vermiş, fakat sosyal ve ekonomik hakları düzenlememiştir. 27 Mayıs Devrimi sonucu yapılan 1961 Anayasası, hem devlet yönetimi, hem de insan hakları bakımından, Türkiye Cumhuriyeti'nin en ilerici anayasası olmuştur. Değerlendirme Soruları 1. Özgürlüğü, başkasına zarar vermeyen herşeyi yapabilmektir; şeklinde açıklayan görüş, aşağıdakilerden hangisine aittir? A. Montesquieu B tarihli "İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi" C. John Locke D tarihli "İnsan Hakları Evrensel Bildirisi" E. Rousseau 2. Konut dokunulmazlığı, hangi özgürlük kategorisine girer? A. Negatif Statü Hakları B. Pozitif Statü Hakları C. Aktif Statü Hakları D. Üçüncü kuşak haklar E. Toplu eylem özgürlükleri 3. Aşağıdaki düşünürlerden hangisi "direnme hakkı"nı kabul etmiştir? A. Rousseau B. Jean Bodin C. Hobbes D. John Locke E. Machiavelli 4. İngiltere'de başlayan Sanayi Devrimi'nin Kıta Avrupası'na da yayılması sonucu, hangi özgürlükler ortaya çıkmaya başlamıştır? A. Kişi hürriyeti ve güvenliği B. Sosyal ve ekonomik haklar C. Birinci kuşak haklar D. Konut dokunulmazlığı E. Serbest girişim özgürlüğü 5. Sosyal ve ekonomik haklara yer veren ilk Türk Anayasası hangisidir? A B C D E AÇIKÖĞ RETİ M FAKÜLTESİ

20 50 ÇAĞ DAŞ TOPLUMDA İ NSAN HAKLARININ DOĞ U Ş U VE GELİŞİM İ Yararlanılan ve Başvurulabilecek Kaynaklar GÖZE, Ayferi; Siyasi Düşünceler ve Yönetimler, Genişletilmiş 7. Baskı, Beta, İstanbul: KABOĞLU, İbrahim Özden; Özgürlükler Hukuku (İnsan Haklarının Hukuksal Yapısı Üzerine Bir Deneme), Afa Yayıncılık, İstanbul: KAPANİ, Münci; Kamu Hürriyetleri, 7. Baskı (Tıpkı Basım), Yetkin Yayınları, Ankara: MUMCU, Ahmet; İnsan Hakları & Kamu Özgürlükleri, Savaş Yayınları, Ankara: TANİLLİ, Server; Anayasalar ve Siyasal Belgeler, Cem Yayınevi, İstanbul: TUNAYA, Tarık Zafer; Siyasi Müesseseler ve Anayasa Hukuku, 3. Baskı, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul: ANADOLU ÜNİ VERSİ TESİ

İNSAN HAKLARI SORULARI

İNSAN HAKLARI SORULARI 1. 1776 Amerikan ve 1789 Fransız belgelerine yansıyan doğal haklar öğretisinin başlıca temsilcisi kimdir? a) J. J. Rousseau b) Voltaire c) Montesquieu d) John Locke 4. Aşağıdakilerden hangisi İngiliz hak

Detaylı

1: İNSAN VE TOPLUM...

1: İNSAN VE TOPLUM... İÇİNDEKİLER Bölüm 1: İNSAN VE TOPLUM... 1 1.1. BİREYİN TOPLUMSAL HAYATI... 1 1.2. KÜLTÜR... 3 1.2.1. Gerçek Kültür ve İdeal Kültür... 5 1.2.2. Yüksek Kültür ve Yaygın Kültür... 5 1.2.3. Alt Kültür ve Karşıt

Detaylı

ÜNİTE:1. Anayasa Kavramı, Anayasacılık Akımı ve Anayasa Çeşitleri ÜNİTE:2. Türkiye de Anayasa Gelişmelerine Genel Bakış ÜNİTE:3

ÜNİTE:1. Anayasa Kavramı, Anayasacılık Akımı ve Anayasa Çeşitleri ÜNİTE:2. Türkiye de Anayasa Gelişmelerine Genel Bakış ÜNİTE:3 ÜNİTE:1 Anayasa Kavramı, Anayasacılık Akımı ve Anayasa Çeşitleri ÜNİTE:2 Türkiye de Anayasa Gelişmelerine Genel Bakış ÜNİTE:3 Millî Güvenlik Konseyi Rejimi, 1982 Anayasası nın Yapılışı ve Başlıca Özellikleri

Detaylı

1. İnsan Hakları Kuramının Temel Kavramları. 2. İnsan Haklarının Düşünsel Kökenleri. 3. İnsan Haklarının Uygulamaya Geçişi: İlk Hukuksal Belgeler

1. İnsan Hakları Kuramının Temel Kavramları. 2. İnsan Haklarının Düşünsel Kökenleri. 3. İnsan Haklarının Uygulamaya Geçişi: İlk Hukuksal Belgeler 1. İnsan Hakları Kuramının Temel Kavramları 2. İnsan Haklarının Düşünsel Kökenleri 3. İnsan Haklarının Uygulamaya Geçişi: İlk Hukuksal Belgeler 4. Birinci Kuşak Haklar: Kişi Özgürlükleri ve Siyasal Haklar

Detaylı

İ Ç İ N D E K İ L E R

İ Ç İ N D E K İ L E R İ Ç İ N D E K İ L E R ÖN SÖZ.V İÇİNDEKİLER....IX I. YURTTAŞLIK A. YURTTAŞLIĞI YENİDEN GÜNDEME GETİREN GELİŞMELER 3 B. ANTİK YUNAN-KENT DEVLETİ YURTTAŞLIK İDEALİ..12 C. MODERN YURTTAŞLIK İDEALİ..15 1. Yurttaşlık

Detaylı

Hazırlayan: TACETTİN ÇALIK. Tacettin Hoca İle KPSS Vatandaşlık

Hazırlayan: TACETTİN ÇALIK. Tacettin Hoca İle KPSS Vatandaşlık Kamu Hakları Negatif Statü Hakları (Kişi Hakları Koruyucu Haklar) Pozitif Statü Hakları (Sosyal ve Ekonomik Haklar/İsteme Hakları) Hazırlayan: TACETTİN ÇALIK - Bireyleri devlete karşı koruyan - Devlete,

Detaylı

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER...IX

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER...IX ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER...IX BIRINCI BÖLÜM ANAYASA HUKUKUNUN KISA KONULARI 1. 1961 Anayasası ile 1982 Anayasası nın Hazırlanış ve Kabul Ediliş Süreçlerindeki Farklılıklar...1 2. Üniter, Federal ve Bölgeli

Detaylı

Şafak EVRAN TOPUZKANAMIŞ. Türk Hukukunda Anayasal Gelişmeler Işığında Vatandaşlık

Şafak EVRAN TOPUZKANAMIŞ. Türk Hukukunda Anayasal Gelişmeler Işığında Vatandaşlık Şafak EVRAN TOPUZKANAMIŞ Türk Hukukunda Anayasal Gelişmeler Işığında Vatandaşlık İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... IX İÇİNDEKİLER...XV KISALTMALAR...XXIII TABLOLAR LİSTESİ... XXV GİRİŞ...1 Birinci Bölüm Vatandaşlığın

Detaylı

Faruk TURİNAY. Suçta ve Cezada. Kanunilik İlkesinin Anayasal Temelleri

Faruk TURİNAY. Suçta ve Cezada. Kanunilik İlkesinin Anayasal Temelleri Faruk TURİNAY Suçta ve Cezada Kanunilik İlkesinin Anayasal Temelleri İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... V İÇİNDEKİLER...VII KISALTMALAR...XIII GİRİŞ...3 Birinci Bölüm Kanunilik İlkesinde Terminoloji ve Kavramların İncelenmesi

Detaylı

ÜNİTE:1. Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri ÜNİTE:2. Anayasaların Yapılması ve 1982 Anayasası ÜNİTE:3. Anayasaların Değiştirilmesi ve 1982 Anayasası

ÜNİTE:1. Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri ÜNİTE:2. Anayasaların Yapılması ve 1982 Anayasası ÜNİTE:3. Anayasaların Değiştirilmesi ve 1982 Anayasası ÜNİTE:1 Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri ÜNİTE:2 Anayasaların Yapılması ve 1982 Anayasası ÜNİTE:3 Anayasaların Değiştirilmesi ve 1982 Anayasası ÜNİTE:4 1982 Anayasası na Göre Devletin Temel Nitelikleri

Detaylı

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 5 KISALTMALAR 21

İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 5 KISALTMALAR 21 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 5 İÇİNDEKİLER II KISALTMALAR 21 GİRİŞ 25 A. ANAYASACIL1K VE ÖZGÜRLÜK 25 1. Giriş 25 2. Önceki Türk Anayasalarının Özgürlük Açısından İrdelenmesi 32 a. 1876 Kanuni Esasisi 32 b. 1921 Teşkilatı

Detaylı

İNSAN HAKLARI HUKUKU

İNSAN HAKLARI HUKUKU İNSAN HAKLARI HUKUKU I-KAVRAMLAR A-İnsan Hakları İnsanın sırf insan olmasından kaynaklanan yetkileri, hakları, daha doğrusu özgürlüğü ifade eder. İnsan hakları geniş bir kavramdır, pozitif hukuku da kapsar

Detaylı

İNSAN HAKLARI CEVAP ANAHTARI GÜZ DÖNEMİ YILSONU SINAVI Ocak 2019 saat 11.00

İNSAN HAKLARI CEVAP ANAHTARI GÜZ DÖNEMİ YILSONU SINAVI Ocak 2019 saat 11.00 HİTİT ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ SİYASET BİLİMİ VE KAMU YÖNETİMİ BÖLÜMÜ İNSAN HAKLARI CEVAP ANAHTARI 2018-2019 GÜZ DÖNEMİ YILSONU SINAVI --- 17 Ocak 2019 saat 11.00 1. 1982 Anayasasında

Detaylı

Bölüm 6 DEVL ET ŞEKİLL ERİ I : MONARŞİ VE CUMHURİYET

Bölüm 6 DEVL ET ŞEKİLL ERİ I : MONARŞİ VE CUMHURİYET Birinci Kısım ANAYASA HUKUKUNUN GENEL ESASLARI Bölüm 1 ANAYASA HUKUKUNUN BİLGİ KAYNAKLARI I. Anayasalar II. Anayasa Mahkemesi Kararları III. Bilimsel Eserler IV. Kaynak Tarama Bölüm 2 ANAYASA HUKUKU KAVRAMI

Detaylı

Doç. Dr. SERDAR GÜLENER TÜRKİYE DE ANAYASA YARGISININ DEMOKRATİK MEŞRULUĞU

Doç. Dr. SERDAR GÜLENER TÜRKİYE DE ANAYASA YARGISININ DEMOKRATİK MEŞRULUĞU Doç. Dr. SERDAR GÜLENER TÜRKİYE DE ANAYASA YARGISININ DEMOKRATİK MEŞRULUĞU İÇİNDEKİLER İKİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...VII BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ...IX İÇİNDEKİLER... XIII KISALTMALAR... XIX TABLO LİSTESİ... XXI

Detaylı

İnsanların, sadece insan olması nedeniyle sahip oldukları devredilemez ve vazgeçilemez haklardır.

İnsanların, sadece insan olması nedeniyle sahip oldukları devredilemez ve vazgeçilemez haklardır. İNSAN HAKLARI İNSAN HAKLARI İnsanların, sadece insan olması nedeniyle sahip oldukları devredilemez ve vazgeçilemez haklardır. Bu haklara herhangi bir şart veya statüye bağlı olmadan doğuştan sahip oluruz

Detaylı

Prof. Dr. OKTAY UYGUN Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi DEMOKRASİ. Tarihsel, Siyasal ve Felsefi Boyutlar

Prof. Dr. OKTAY UYGUN Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi DEMOKRASİ. Tarihsel, Siyasal ve Felsefi Boyutlar Prof. Dr. OKTAY UYGUN Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi DEMOKRASİ Tarihsel, Siyasal ve Felsefi Boyutlar İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER...v GİRİŞ... 1 Birinci Bölüm Antik Demokrasi I. ANTİK DEMOKRASİNİN

Detaylı

Dr. Serdar GÜLENER TÜRKİYE DE ANAYASA YARGISININ DEMOKRATİK MEŞRULUĞU

Dr. Serdar GÜLENER TÜRKİYE DE ANAYASA YARGISININ DEMOKRATİK MEŞRULUĞU Dr. Serdar GÜLENER TÜRKİYE DE ANAYASA YARGISININ DEMOKRATİK MEŞRULUĞU İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... V İÇİNDEKİLER...IX KISALTMALAR... XVII TABLOLAR LİSTESİ... XIX ŞEKİLLER LİSTESİ...XXIII GİRİŞ...1 Birinci Bölüm

Detaylı

İÇİNDEKİLER. A. Tarih B. Siyasal Tarih C. XIX.yüzyıla Kadar Dünya Tarihinin Ana Hatları 3 D. Türkiye"nin Jeo-politik ve Jeo-stratejik Önemi 5

İÇİNDEKİLER. A. Tarih B. Siyasal Tarih C. XIX.yüzyıla Kadar Dünya Tarihinin Ana Hatları 3 D. Türkiyenin Jeo-politik ve Jeo-stratejik Önemi 5 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ V GİRİŞ 1 A. Tarih B. Siyasal Tarih C. XIX.yüzyıla Kadar Dünya Tarihinin Ana Hatları 3 D. Türkiye"nin Jeo-politik ve Jeo-stratejik Önemi 5 BİRİNCİ BÖLÜM: AVRUPA SİYASAL TARİHİ 1 2 I.

Detaylı

ANAYASAL ÖZELLİKLER. Federal Devlet

ANAYASAL ÖZELLİKLER. Federal Devlet ANAYASAL ÖZELLİKLER Ulus devlet, belirli bir toprak parçası üzerinde belirli bir nüfus ve egemenliğe sahip bir örgütlenmedir. Ulus-devlet üç unsura sahiptir: 1) Ülke (toprak), 2) Nüfus, 3) Egemenlik (Siyasal-Yönetsel

Detaylı

İÇİNDEKİLER GİRİŞ ANAYASA HUKUKU HAKKINDA GENEL BİLGİLER BİRİNCİ BÖLÜM DEVLET

İÇİNDEKİLER GİRİŞ ANAYASA HUKUKU HAKKINDA GENEL BİLGİLER BİRİNCİ BÖLÜM DEVLET İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...III GİRİŞ ANAYASA HUKUKU HAKKINDA GENEL BİLGİLER I-ANA YASA HUKUKUNUN KONUŞU VE ÖNEMİ...1 II-ANAYASA HUKUKU VE SİYASİ KURUMLAR...2 III-ANAYASA HUKUKUNUN METODU VE KAYNAKLARI...4 1-

Detaylı

ULUSLARARASI SOSYAL POLİTİKA (ÇEK306U)

ULUSLARARASI SOSYAL POLİTİKA (ÇEK306U) DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. ULUSLARARASI SOSYAL POLİTİKA (ÇEK306U)

Detaylı

DİN VEYA İNANCA DAYANAN HER TÜRLÜ HOŞGÖRÜSÜZLÜĞÜN VE AYRIMCILIĞIN TASFİYE EDİLMESİNE DAİR BİLDİRİ

DİN VEYA İNANCA DAYANAN HER TÜRLÜ HOŞGÖRÜSÜZLÜĞÜN VE AYRIMCILIĞIN TASFİYE EDİLMESİNE DAİR BİLDİRİ 215 DİN VEYA İNANCA DAYANAN HER TÜRLÜ HOŞGÖRÜSÜZLÜĞÜN VE AYRIMCILIĞIN TASFİYE EDİLMESİNE DAİR BİLDİRİ Birleşmiş Milletler Genel Kurulu nun 25 Kasım 1981 tarihli ve 36/55 sayılı Kararıyla ilan edilmiştir.

Detaylı

ULUSAL VEYA ETNİK, DİNSEL VEYA DİLSEL AZINLIKLARA MENSUP OLAN KİŞİLERİN HAKLARINA DAİR BİLDİRİ

ULUSAL VEYA ETNİK, DİNSEL VEYA DİLSEL AZINLIKLARA MENSUP OLAN KİŞİLERİN HAKLARINA DAİR BİLDİRİ 209 ULUSAL VEYA ETNİK, DİNSEL VEYA DİLSEL AZINLIKLARA MENSUP OLAN KİŞİLERİN HAKLARINA DAİR BİLDİRİ Birleşmiş Milletler Genel Kurulu nun 20 Aralık 1993 tarihli ve 47/135 sayılı Kararıyla ilan edilmiştir.

Detaylı

Sosyal Düzen Kuralları. Toplumsal Düzen Kuralları. Hukuk Kuralları Din Kuralları Ahlak Kuralları Görgü Kuralları Örf ve Adet Kuralları

Sosyal Düzen Kuralları. Toplumsal Düzen Kuralları. Hukuk Kuralları Din Kuralları Ahlak Kuralları Görgü Kuralları Örf ve Adet Kuralları TEMEL HUKUK Sosyal Düzen Kuralları Toplum halinde yaşayan insanların yerine getirmek zorunda oldukları ödevleri ve kullanacakları yetkileri belirten kurallara, sosyal düzen kuralları veya sadece sosyal

Detaylı

KTO KARATAY ÜNİVERSİTESİ ANAYASA HUKUKU DERSİ ÖĞRETİM YILI I. DÖNEM DERS PROGRAMI İÇERİĞİ

KTO KARATAY ÜNİVERSİTESİ ANAYASA HUKUKU DERSİ ÖĞRETİM YILI I. DÖNEM DERS PROGRAMI İÇERİĞİ KTO KARATAY ÜNİVERSİTESİ ANAYASA HUKUKU DERSİ 2014 2015 ÖĞRETİM YILI I. DÖNEM DERS PROGRAMI İÇERİĞİ DERS TARİHİ 1. DERS SAATİ 2. DERS SAATİ 15.09.2014 TANIŞMA DERSİ TANIŞMA DERSİ 17.09.2014 22.09.2014

Detaylı

İNSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİ

İNSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİ 203 İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi İNSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİ Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 10 Aralık 1948 tarih ve 217 A(III) sayılı Kararıyla ilan edilmiştir. 6 Nisan 1949 tarih ve

Detaylı

SİYASET BİLİMİ VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER DOKTORA PROGRAMI DERS İÇERİKLERİ ZORUNLU DERSLER. Modern Siyaset Teorisi

SİYASET BİLİMİ VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER DOKTORA PROGRAMI DERS İÇERİKLERİ ZORUNLU DERSLER. Modern Siyaset Teorisi SİYASET BİLİMİ VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER DOKTORA PROGRAMI DERS İÇERİKLERİ ZORUNLU DERSLER Modern Siyaset Teorisi Dersin Kodu SBU 601 Siyaset, iktidar, otorite, meşruiyet, siyaset sosyolojisi, modernizm,

Detaylı

KAMU YÖNETİMİ LİSANS PORGRAMI

KAMU YÖNETİMİ LİSANS PORGRAMI İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ KAMU YÖNETİMİ LİSANS PORGRAMI ANAYASA HUKUKU DOÇ. DR. KASIM KARAGÖZ ANAYASA KAVRAMI, TANIMI VE SINIFLANDIRILMASI, ANAYASACILIK HAREKETLERİ ANAYASA

Detaylı

KAMU PERSONEL HUKUKU KISA ÖZET HUK303U

KAMU PERSONEL HUKUKU KISA ÖZET HUK303U KAMU PERSONEL HUKUKU KISA ÖZET HUK303U 2 Sayfa 2 1.Ünite Temel Kavramlar ve Anayasal İlkeler KAMU GÖREVLİLERİ Türkiye de Kamu Görevlilerinin Soyağacı Kamu Görevlileri Kamu i Seçilmişler Yükümlüler Gönüllüler

Detaylı

LAW 104: TÜRK ANAYASA HUKUKU 14 HAFTALIK AYRINTILI DERS PLANI Doç. Dr. Kemal Gözler Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi

LAW 104: TÜRK ANAYASA HUKUKU 14 HAFTALIK AYRINTILI DERS PLANI Doç. Dr. Kemal Gözler Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi LAW 104: TÜRK ANAYASA HUKUKU 14 HAFTALIK AYRINTILI DERS PLANI Doç. Dr. Kemal Gözler Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi 1. HAFTA: OSMANLI ANAYASAL GELİŞMELERİ [Türk Anayasa Hukukukun Bilgi Kaynaklarının Tanıtımı:

Detaylı

Sosyal Düzen Kuralları

Sosyal Düzen Kuralları TEMEL HUKUK Sosyal Düzen Kuralları Toplum halinde yaşayan insanların yerine getirmek zorunda oldukları ödevleri ve kullanacakları yetkileri belirten kurallara, sosyal düzen kuralları veya sadece sosyal

Detaylı

9.Sınıf Sağlık Hizmetlerinde İletişim. 3.Ünte Toplumsal İletişim HUKUK KURALLARI / İNSAN HAKLARI 21.Hafta ( / 02 / 2014 )

9.Sınıf Sağlık Hizmetlerinde İletişim. 3.Ünte Toplumsal İletişim HUKUK KURALLARI / İNSAN HAKLARI 21.Hafta ( / 02 / 2014 ) 9.Sınıf Sağlık Hizmetlerinde İletişim 3.Ünte Toplumsal İletişim HUKUK KURALLARI / İNSAN HAKLARI 21.Hafta ( 17-21 / 02 / 2014 ) HUKUK KURALLARI 2 HUKUK : Bir toplum içinde yaşayan insanların;.) Birbirleriyle

Detaylı

SİYASAL İDEOLOJİLER (SBK457)

SİYASAL İDEOLOJİLER (SBK457) T.C. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü SİYASAL İDEOLOJİLER (SBK457) 2. Hafta Ders Notları - 25/09/2017 Araş. Gör. Dr. Görkem

Detaylı

TÜRK ANAYASA DÜZENİ Bahar dönemi Ara sınavı

TÜRK ANAYASA DÜZENİ Bahar dönemi Ara sınavı TÜRK ANAYASA DÜZENİ 2016 Bahar dönemi Ara sınavı 1. Divan-ı Hümayun hangi Osmanlı padişahı döneminde kurulmuştur? A) I. Osman B) Orhan C) II. Murat D) III. Selim E) II. Mahmut 2. Divan-ı Hümayunun kaldırılmasıyla

Detaylı

Bölüm 6 DEVLET KAVRAMI I. Devlet Terimi

Bölüm 6 DEVLET KAVRAMI I. Devlet Terimi Bölüm 1 ANAYASA HUKUKUNUN BİLGİ KAYNAKLARI I. Anayasalar A. Türk Anayasaları B. Yabancı Anayasalar II. Anayasa Mahkemeleri Kararları III. Bilimsel Eserler A. Genel Eserler B. Monografiler C. Makaleler:

Detaylı

Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü TÜRK ANAYASA DÜZENĐ BAHAR DÖNEMĐ ARA SINAVI CEVAP ANAHTARI

Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü TÜRK ANAYASA DÜZENĐ BAHAR DÖNEMĐ ARA SINAVI CEVAP ANAHTARI Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü TÜRK ANAYASA DÜZENĐ 2011 2012 BAHAR DÖNEMĐ ARA SINAVI CEVAP ANAHTARI Anlatım soruları: 1- Osmanlı ve Türkiye de bugüne kadar yürürlükte bulunmuş anayasaların nasıl

Detaylı

KTO KARATAY ÜNİVERSİTESİ ANAYASA HUKUKU DERSİ ÖĞRETİM YILI I. DÖNEM DERS PROGRAMI İÇERİĞİ DERS TARİHİ 1. DERS SAATİ 2.

KTO KARATAY ÜNİVERSİTESİ ANAYASA HUKUKU DERSİ ÖĞRETİM YILI I. DÖNEM DERS PROGRAMI İÇERİĞİ DERS TARİHİ 1. DERS SAATİ 2. KTO KARATAY ÜNİVERSİTESİ ANAYASA HUKUKU DERSİ 2015 2016 ÖĞRETİM YILI I. DÖNEM DERS PROGRAMI İÇERİĞİ DERS TARİHİ 1. DERS SAATİ 2. DERS SAATİ 28.09.2015 30.09.2015 05.10.2015 07.10.2015 12.10.2015 TANIŞMA

Detaylı

DERSİMİZİN TEMEL KONUSU

DERSİMİZİN TEMEL KONUSU DERSİMİZİN TEMEL KONUSU 1 1. TÜRK HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARINI TANIMAK 2. TÜRKIYE DE NELER YAPABİLİRİZ SORUSUNUN CEVABINI BULABİLMEK DERSİN KAYNAKLARI 2 SİZE GÖNDERİLEN MATERYAL: 1. 1982 Anayasası: https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa_2011.pdf

Detaylı

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Adalet MYO. Adalet Programı. Yargı Örgütü Dersleri

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Adalet MYO. Adalet Programı. Yargı Örgütü Dersleri Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Adalet MYO Adalet Programı Yargı Örgütü Dersleri ÜNİTE I YARGI, YARGIÇ, MAHKEME VE YARGILAMA KAVRAMLARI YARGI, YARGIÇ, MAHKEME VE YARGILAMA KAVRAMLARI DEVLET ERKLERİ

Detaylı

ÜNİTE:1. Vergi Hukukuna İlişkin Genel Bilgiler ÜNİTE:2. Vergi Hukukunun Kaynakları ÜNİTE:3. Vergi Kanunlarının Uygulanması ÜNİTE:4

ÜNİTE:1. Vergi Hukukuna İlişkin Genel Bilgiler ÜNİTE:2. Vergi Hukukunun Kaynakları ÜNİTE:3. Vergi Kanunlarının Uygulanması ÜNİTE:4 ÜNİTE:1 Vergi Hukukuna İlişkin Genel Bilgiler ÜNİTE:2 Vergi Hukukunun Kaynakları ÜNİTE:3 Vergi Kanunlarının Uygulanması ÜNİTE:4 Vergi Hukukunda Yorum ÜNİTE:5 1 Vergi Mükellefiyeti ve Sorumluluğu ÜNİTE:6

Detaylı

ANAYASA DERSĐ (41302150) (2010-2011 GÜZ DÖNEMĐ YILSONU SINAVI) CEVAP ANAHTARI

ANAYASA DERSĐ (41302150) (2010-2011 GÜZ DÖNEMĐ YILSONU SINAVI) CEVAP ANAHTARI ANAYASA DERSĐ (41302150) (2010-2011 GÜZ DÖNEMĐ YILSONU SINAVI) CEVAP ANAHTARI ANLATIM SORULARI 1- Bir siyasal düzende anayasanın işlevleri neler olabilir? Kısaca yazınız. (10 p) -------------------------------------------

Detaylı

Milli Devlete Yönelik Tehdit Değerlendirmesi

Milli Devlete Yönelik Tehdit Değerlendirmesi Milli Devlete Yönelik Tehdit Değerlendirmesi tarafından tam algılanmadığı, diğer bir deyişle aynı duyarlılıkla değerlendirilmediği zaman mücadele etmek güçleşecek ve mücadeleye toplum desteği sağlanamayacaktır.

Detaylı

İÇİNDEKİLER GİRİŞ...VII İÇİNDEKİLER...IX

İÇİNDEKİLER GİRİŞ...VII İÇİNDEKİLER...IX İÇİNDEKİLER GİRİŞ...VII İÇİNDEKİLER...IX BİRİNCİ BÖLÜM ANAYASAL ÇERÇEVE I. ANAYASA VE ANAYASACILIK...1 II. ANAYASACILIK TARİHİNDE İLETİŞİM...3 A. Batı Tarihi...3 1. Magna Carta Libertatum...4 2. Petition

Detaylı

KAMU YÖNETİMİ. 9.Ders. Yrd.Doç.Dr. Uğur ÖZER

KAMU YÖNETİMİ. 9.Ders. Yrd.Doç.Dr. Uğur ÖZER KAMU YÖNETİMİ 9.Ders Yrd.Doç.Dr. Uğur ÖZER 1 Kamu hizmetlerinin yürütülmesi birçok unsur yanında olmazsa olmaz unsur işgücü gereksinimidir. Kamu görevlileri, kamu hizmetinin işgücü unsurunu oluştururlar.

Detaylı

T.C. İNKILÂP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERSİ DERS NOTU I. DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİ OSMANLI DEVLETİ NİN GENEL DURUMU. Ekonomik Durum:

T.C. İNKILÂP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERSİ DERS NOTU I. DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİ OSMANLI DEVLETİ NİN GENEL DURUMU. Ekonomik Durum: T.C. İNKILÂP TARİHİ VE ATATÜRKÇÜLÜK DERSİ DERS NOTU I. DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİ OSMANLI DEVLETİ NİN GENEL DURUMU Ekonomik Durum: 1. Avrupa daki gelişmelerin hiçbiri yaşanmamıştır. Avrupa da Rönesans ve Reform

Detaylı

ANAYASA YARGISININ DEMOKRATİK MEŞRUİYETİ

ANAYASA YARGISININ DEMOKRATİK MEŞRUİYETİ Yrd. Doç. Dr. Taylan BARIN Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi ANAYASA YARGISININ DEMOKRATİK MEŞRUİYETİ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER...

Detaylı

TARİHSEL VE TOPLUMSAL GELENEK

TARİHSEL VE TOPLUMSAL GELENEK İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 5 KISALTMALAR 17 BİRİNCİ BÖLÜM: TARİHSEL VE TOPLUMSAL GELENEK I. İSLAMİYET ÖNCESİNDE KURULAN DEVLETLER VE ANAYASAL YAPI 20 A. HUN DEVLETİ (MÖ. IV. yy.-ms 4. yy) 20 B. GÖKTÜRK DEVLETİ

Detaylı

TEMEL HUKUK ARŞ. GÖR. DR. PELİN TAŞKIN

TEMEL HUKUK ARŞ. GÖR. DR. PELİN TAŞKIN ARŞ. GÖR. DR. PELİN TAŞKIN BU DERSTE NELER ÖĞRENECEĞİZ? Hukukun Dallara Ayrılması (Kamu Hukuku-Özel Hukuk) Kamu Hukuku Özel Hukuk Ayrımı Hukuk kuralları için yapılan eski ayrımlardan biri, hukukun kamu

Detaylı

ULUSAL ÇALIŞTAY SONUÇLARI

ULUSAL ÇALIŞTAY SONUÇLARI ULUSAL ÇALIŞTAY SONUÇLARI 1 Nasıl bir anayasa yapım süreci? Maddeleri değil ilkeleri temel alan Ayırıcı değil birleştirici Uzlaşmaya zorlamayan Uzlaşmazlık alanlarını ihmal etmeyen Mutabakatı değil ortak

Detaylı

En İyisi İçin. I. Kanun-u Esasi gerçek anlamda anayasa bir monarşi öngörmemektedir. (x)

En İyisi İçin. I. Kanun-u Esasi gerçek anlamda anayasa bir monarşi öngörmemektedir. (x) Ne x t Le v e l Ka r i y e r 250ADET TAMAMIÖZGÜN ÇÖZÜMLÜAÇI KUÇLU SORU Kaymakaml ı k Sı navı nahazı r l ı k Anayasa Açı kuçl usor u Bankası En İ yi si İ çi n.. Necat i beycd.50.yı li şhanı Apt.no: 19/

Detaylı

TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu

TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu v TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu ÖNSÖZ Yirmi birinci yüzyılı bilgi teknolojisi çağı olarak adlandırmak ne kadar yerindeyse insan hakları çağı olarak adlandırmak da o kadar doğru olacaktır. İnsan

Detaylı

İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ* 10 Aralık 1948

İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ* 10 Aralık 1948 İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ* 10 Aralık 1948 Başlangıç İnsanlık ailesinin bütün üyelerinin doğal yapısındaki onuru ile eşit ve devredilemez haklarını tanımanın dünyada özgürlük, adalet ve barışın

Detaylı

Ümit GÜVEYİ. Demokratik Devlet İlkesi Çerçevesinde. Seçimlerin Yönetimi ve Denetimi

Ümit GÜVEYİ. Demokratik Devlet İlkesi Çerçevesinde. Seçimlerin Yönetimi ve Denetimi Ümit GÜVEYİ Demokratik Devlet İlkesi Çerçevesinde Seçimlerin Yönetimi ve Denetimi İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER... IX KISALTMALAR... XI GİRİŞ...1 Birinci Bölüm Teorik Boyutuyla Genel Kavramsal Çerçeve

Detaylı

Türk Hukukunda Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri

Türk Hukukunda Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Türk Hukukunda Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Ali İŞGÖREN TÜRK HUKUKUNDA TOPLANTI ve GÖSTERİ YÜRÜYÜŞLERİ Gözden Geçirilmiş 2. Baskı Toplantı Hakkının Kullanılma Koşulları ve Yasal Sınırları Genel Özel,

Detaylı

T.C. YARGITAY CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞI Basın Bürosu Sayı: 19

T.C. YARGITAY CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞI Basın Bürosu Sayı: 19 09/04/2010 BASIN BİLDİRİSİ Anayasa değişikliğinin Cumhuriyetin ve demokrasinin geleceği yönüyle neler getireceği neler götüreceği dikkatlice ve hassas bir şekilde toplumsal uzlaşmayla değerlendirilmelidir.

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Tevfik Sönmez KÜÇÜK Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi PARTİ İÇİ DEMOKRASİ

Yrd. Doç. Dr. Tevfik Sönmez KÜÇÜK Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi PARTİ İÇİ DEMOKRASİ Yrd. Doç. Dr. Tevfik Sönmez KÜÇÜK Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi PARTİ İÇİ DEMOKRASİ İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... IX İÇİNDEKİLER...XIII KISALTMALAR...XXI TABLOLAR

Detaylı

İnsanların birbirleriyle ve devletle olan ilişkilerini düzenleyen kurallara hukuk denir. Hukuk kurallarını koyan, uygulanıp uygulanmadığını

İnsanların birbirleriyle ve devletle olan ilişkilerini düzenleyen kurallara hukuk denir. Hukuk kurallarını koyan, uygulanıp uygulanmadığını İnsanların birbirleriyle ve devletle olan ilişkilerini düzenleyen kurallara hukuk denir. Hukuk kurallarını koyan, uygulanıp uygulanmadığını denetleyen en yüksek organ ise devlettir. Hukuk alanında birlik

Detaylı

TEMEL HUKUK DERS NOTLARI SON HAFTA. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR

TEMEL HUKUK DERS NOTLARI SON HAFTA. Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR TEMEL HUKUK DERS NOTLARI SON HAFTA Öğr. Gör. Erkan ÇAKIR ANAYASANıN TEMEL ILKELERI 2 1. madde Türkiye devleti bir cumhuriyettir. 2. Madde Cumhuriyetin nitelikleri Cumhuriyetçilik Başlangıç ilkeleri Atatürk

Detaylı

İnsanlık ailesinin tüm üyelerinde bulunan onuru ve onların eşit ve ayrılmaz haklarını tanımanın dünyada özgürlük, adalet ve barışın temeli olduğunu,

İnsanlık ailesinin tüm üyelerinde bulunan onuru ve onların eşit ve ayrılmaz haklarını tanımanın dünyada özgürlük, adalet ve barışın temeli olduğunu, İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ* İnsanlık ailesinin tüm üyelerinde bulunan onuru ve onların eşit ve ayrılmaz haklarını tanımanın dünyada özgürlük, adalet ve barışın temeli olduğunu, İnsan haklarının

Detaylı

Kamu Hürriyetleri (LAW 210) Ders Detayları

Kamu Hürriyetleri (LAW 210) Ders Detayları Kamu Hürriyetleri (LAW 210) Ders Detayları Ders Adı Ders Kodu Dönemi Ders Saati Uygulama Saati Laboratuar Saati Kredi AKTS Kamu Hürriyetleri LAW 210 Bahar 3 0 0 3 5 Ön Koşul Ders(ler)i Dersin Dili Dersin

Detaylı

bireysel özgürlük dayanışma eşit haklar öz saygı katılım

bireysel özgürlük dayanışma eşit haklar öz saygı katılım bireysel özgürlük dayanışma eşit haklar öz saygı katılım Temel haklar Santé Belçika herkese vatandaşlık ve İnsan Haklarına saygıyı temin eden Demokratik Devlet hakka saygıyı temin eder. Devlet, sadece

Detaylı

DERS BİLGİLERİ. Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS TÜRK ANAYASA HUKUKU LAW

DERS BİLGİLERİ. Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS TÜRK ANAYASA HUKUKU LAW DERS BİLGİLERİ Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS TÜRK ANAYASA HUKUKU LAW 117 2 3 + 0 3 5 Ön Koşul Dersleri - Dersin Dili Dersin Seviyesi Dersin Türü Türkçe Lisans Zorunlu Dersin Koordinatörü Dersi

Detaylı

İDARİ YARGI DERSİ (VİZE SINAVI)

İDARİ YARGI DERSİ (VİZE SINAVI) SORULAR İDARİ YARGI DERSİ (VİZE SINAVI) 1- İdarenin denetim yollarından biri olarak, idari yargının gerekliliğini tartışınız (10 p). 2- Dünyadaki idari yargı sistemlerini karşılaştırarak, Türkiye nin mensup

Detaylı

DEMOKRASİ VE SAYDAMLIK ENSTİTÜSÜ www.dse.org.tr

DEMOKRASİ VE SAYDAMLIK ENSTİTÜSÜ www.dse.org.tr DEMOKRASİ VE SAYDAMLIK ENSTİTÜSÜ www.dse.org.tr YENİ ANAYASA DEĞİŞİKLİK ÖNERİLERİMİZ (TCBMM Başkanlığı na iletilmek üzere hazırlanmıştır) 31.12.2011 İletişim: I. Anafartalar Mah. Vakıf İş Hanı Kat:3 No:

Detaylı

TÜRK HUKUK DÜZENİNİN YÜRÜRLÜK KAYNAKLARI (2) Dr. Öğr. Üyesi Barış TEKSOY Hukukun Temel Kavramları Dersi

TÜRK HUKUK DÜZENİNİN YÜRÜRLÜK KAYNAKLARI (2) Dr. Öğr. Üyesi Barış TEKSOY Hukukun Temel Kavramları Dersi TÜRK HUKUK DÜZENİNİN YÜRÜRLÜK KAYNAKLARI (2) Dr. Öğr. Üyesi Barış TEKSOY Hukukun Temel Kavramları Dersi KANUN (YASA) Kanun Geniş anlamda Dar/Gerçek anlamda Kanun, hukuk kaynaklarından sadece birisidir.

Detaylı

ANAYASA HUKUKU DERSİ

ANAYASA HUKUKU DERSİ ÇOKTAN SEÇMELİ SORULAR HİTİT ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ İKTİSAT BÖLÜMÜ ANAYASA HUKUKU DERSİ ARA SINAVI (11 Kasım 2010 Saat 15:00) 1- Avrupa modeli anayasa yargısıyla ilgili olarak

Detaylı

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Adalet MYO. Adalet Programı. Mali Hukuk Bilgisi Dersleri

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Adalet MYO. Adalet Programı. Mali Hukuk Bilgisi Dersleri Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Adalet MYO Adalet Programı Mali Hukuk Bilgisi Dersleri ÜNİTE III VERGİ HUKUKU I. Vergi Hukukunun Tanımı, Hukuk Sistemi Bütünü İçindeki Konumu, Kamu Hukukunun Farklı

Detaylı

Hükümet in TSK İçinde Oluşturduğu Paralel Yapılar; Cumhurbaşkanı ve AYİM nin Konumu..

Hükümet in TSK İçinde Oluşturduğu Paralel Yapılar; Cumhurbaşkanı ve AYİM nin Konumu.. 28 Nisan 2014 Basın Toplantısı Metni ; (Konuşmaya esas metin) Hükümet in TSK İçinde Oluşturduğu Paralel Yapılar; Cumhurbaşkanı ve AYİM nin Konumu.. -- Silahlı Kuvvetlerimizde 3-4 yıldan bu yana Hava Kuvvetleri

Detaylı

ANAYASA HUKUKU (İKTİSAT VE MALİYE BÖLÜMLERİ) 2014 2015 GÜZ DÖNEMİ ARASINAV 17 KASIM 2014 SAAT 09:00

ANAYASA HUKUKU (İKTİSAT VE MALİYE BÖLÜMLERİ) 2014 2015 GÜZ DÖNEMİ ARASINAV 17 KASIM 2014 SAAT 09:00 ANAYASA HUKUKU (İKTİSAT VE MALİYE BÖLÜMLERİ) 2014 2015 GÜZ DÖNEMİ ARASINAV 17 KASIM 2014 SAAT 09:00 A. ANLATIM SORUSU (10 puan) Temsilde adalet yönetimde istikrar kavramlarını kısaca açıklayınız. Bu konuda

Detaylı

TÜRKİYE TİPİ BAŞLANLIK SİSTEMİ MODEL ÖNERİSİ. 1. Başkanlık Sistemi Tartışmasının Temel Gerekçeleri

TÜRKİYE TİPİ BAŞLANLIK SİSTEMİ MODEL ÖNERİSİ. 1. Başkanlık Sistemi Tartışmasının Temel Gerekçeleri TÜRKİYE TİPİ BAŞLANLIK SİSTEMİ MODEL ÖNERİSİ Mehmet Uçum 1. Başkanlık Sistemi Tartışmasının Temel Gerekçeleri a. Tartışmanın Arka Planı Ülkemizde, hükümet biçimi olarak başkanlık sistemi tartışması yeni

Detaylı

SİYASET NEDİR? Araştırma Soruları

SİYASET NEDİR? Araştırma Soruları Kentsel Siyaset - 2 Doç. Dr. Ahmet MUTLU SİYASET NEDİR? Araştırma Soruları 1. Siyaset ve politika ne demektir? 2. Siyaset ne zaman ortaya çıkmıştır? 3. Siyaset-devlet ilişkisi nasıldır? 4. Geçmişten bugüne

Detaylı

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Adalet MYO HBYS Programı. Yargı Örgütü Dersleri

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Adalet MYO HBYS Programı. Yargı Örgütü Dersleri Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Adalet MYO HBYS Programı Yargı Örgütü Dersleri YARGI, YARGIÇ, MAHKEME VE YARGILAMA KAVRAMLARI Kuvvetler ayrılığı ilkesi-1 Bir devlette, üç erk (kuvvet) vardır: Yasama,

Detaylı

İNSAN HAKLARI. Sosyal ve Ekonomik Haklar Kültürel haklar (10. Hafta)

İNSAN HAKLARI. Sosyal ve Ekonomik Haklar Kültürel haklar (10. Hafta) İNSAN HAKLARI Sosyal ve Ekonomik Haklar Kültürel haklar (10. Hafta) Sosyal ve ekonomik haklar Sosyal ve ekonomik haklar Nitelikleri gereği devletin az-çok pozitif edimde bulunmasını gerektiren haklardır

Detaylı

Lex specialis derogat legi generali

Lex specialis derogat legi generali 1 Lex specialis derogat legi generali Madde 91 devamı: Yetki kanunu, çıkarılacak kanun hükmünde kararnamenin, amacını, kapsamını, ilkelerini, kullanma süresini ve süresi içinde birden fazla kararname çıkarılıp

Detaylı

KAMU YÖNETİMİ PROGRAMI

KAMU YÖNETİMİ PROGRAMI İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ AÇIK VE UZAKTAN EĞİTİM FAKÜLTESİ KAMU YÖNETİMİ PROGRAMI SİYASAL DÜŞÜNCELER TARİHİ YARD. DOÇ. DR. MUSTAFA GÖRKEM DOĞAN 7. ERKEN MODEN DÖNEMDE SİYASAL DÜŞÜNCE 7 ERKEN MODEN DÖNEMDE

Detaylı

İÇİNDEKİLER. Birinci Bölüm ANAYASA KAVRAMI

İÇİNDEKİLER. Birinci Bölüm ANAYASA KAVRAMI İÇİNDEKİLER Birinci Bölüm ANAYASA KAVRAMI Soru 1 : "Anayasa" deyince ne anlaşılır, ne anlamak gerekir? 7 Soru 2 : Türk tarihindeki anayasa hareketlerinin başlıca aşamaları ve özellikleri nelerdir? 15 İkinci

Detaylı

ANAYASA CEVAP ANAHTARI GÜZ DÖNEMİ YILSONU SINAVI Ocak 2019 saat 13.00

ANAYASA CEVAP ANAHTARI GÜZ DÖNEMİ YILSONU SINAVI Ocak 2019 saat 13.00 HİTİT ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ SİYASET BİLİMİ VE KAMU YÖNETİMİ BÖLÜMÜ ANAYASA CEVAP ANAHTARI 2018-2019 GÜZ DÖNEMİ YILSONU SINAVI --- 9 Ocak 2019 saat 13.00 1. a) Demokrasi sandıktan

Detaylı

DERS BİLGİLERİ. Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS

DERS BİLGİLERİ. Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS DERS BİLGİLERİ Ders Kodu Yarıyıl T+U Saat Kredi AKTS Genel Kamu Hukuku I Law 151 1 2+0 2 2 Ön Koşul Dersleri - Dersin Dili Türkçe Dersin Seviyesi Dersin Türü Dersin Koordinatörü Dersi Verenler Lisans Zorunlu

Detaylı

İlker Gökhan ŞEN. Doğrudan Demokrasi: Kurumlar, Hukuki ve Siyasi Sorunlar

İlker Gökhan ŞEN. Doğrudan Demokrasi: Kurumlar, Hukuki ve Siyasi Sorunlar İlker Gökhan ŞEN Doğrudan Demokrasi: Kurumlar, Hukuki ve Siyasi Sorunlar İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR...VII İÇİNDEKİLER... IX KISALTMALAR...XV GİRİŞ...1 Birinci Bölüm Temel Kavramlar ve Teorik Çerçeve

Detaylı

Siyasi Parti. Siyasi iktidarı ele geçirmek ya da en azından ona ortak olmak amacıyla örgütlenmiş insan topluluklarına siyasi parti denir.

Siyasi Parti. Siyasi iktidarı ele geçirmek ya da en azından ona ortak olmak amacıyla örgütlenmiş insan topluluklarına siyasi parti denir. SİYASAL PARTİLER Siyasi Parti Siyasi iktidarı ele geçirmek ya da en azından ona ortak olmak amacıyla örgütlenmiş insan topluluklarına siyasi parti denir. Siyasi partileri öteki toplumsal örgütlerden ayıran

Detaylı

TÜRK HUKUK DÜZENİNİN YÜRÜRLÜK KAYNAKLARI (1) Dr. Öğr. Üyesi Barış TEKSOY Hukukun Temel Kavramları Dersi

TÜRK HUKUK DÜZENİNİN YÜRÜRLÜK KAYNAKLARI (1) Dr. Öğr. Üyesi Barış TEKSOY Hukukun Temel Kavramları Dersi TÜRK HUKUK DÜZENİNİN YÜRÜRLÜK KAYNAKLARI (1) Dr. Öğr. Üyesi Barış TEKSOY Hukukun Temel Kavramları Dersi HUKUKTA KAYNAK KAVRAMI MADDÎ KAYNAK-ŞEKLÎ KAYNAK MADDÎ KAYNAK: Hukuk kuralının kaynağı nedir? (Neden

Detaylı

KADINA YÖNELİK ŞİDDETLE MÜCADELEDE ULUSLARARASI BELGELER VE KORUMA MEKANİZMALARI

KADINA YÖNELİK ŞİDDETLE MÜCADELEDE ULUSLARARASI BELGELER VE KORUMA MEKANİZMALARI KADINA YÖNELİK ŞİDDETLE MÜCADELEDE ULUSLARARASI BELGELER VE KORUMA MEKANİZMALARI Uluslararası Arka Plan Uluslararası Arka Plan Birleşmiş Milletler - CEDAW Avrupa Konseyi - Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi

Detaylı

KANUNİLİK İLKESİ BAĞLAMINDA CEZA VE CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNDA YORUM

KANUNİLİK İLKESİ BAĞLAMINDA CEZA VE CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNDA YORUM Dr. Öğr. Üyesi ABDULLAH BATUHAN BAYTAZ İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi KANUNİLİK İLKESİ BAĞLAMINDA CEZA VE CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNDA YORUM

Detaylı

Yrd. Doç. Dr. Engin ŞAHİN Fatih Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi KURUCU İKTİDAR. politik bir yaklaşım

Yrd. Doç. Dr. Engin ŞAHİN Fatih Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi KURUCU İKTİDAR. politik bir yaklaşım Yrd. Doç. Dr. Engin ŞAHİN Fatih Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi KURUCU İKTİDAR politik bir yaklaşım İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER... IX KISALTMALAR...XIII GİRİŞ...1

Detaylı

ANAYASA GÜZ DÖNEMİ YILSONU SINAVI 5 OCAK 2015 SAAT 09:00

ANAYASA GÜZ DÖNEMİ YILSONU SINAVI 5 OCAK 2015 SAAT 09:00 ANAYASA 2014 2015 GÜZ DÖNEMİ YILSONU SINAVI 5 OCAK 2015 SAAT 09:00 A. ANLATIM SORUSU Temsilde adalet yönetimde istikrar kavramlarını kısaca açıklayınız. Mevcut seçim barajı hakkındaki görüşünüzü yazınız.

Detaylı

MEHMET AKİF ETGÜ Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi KAMU HUKUKUNDA MÜLKİYET HAKKI VE AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ NİN MÜLKİYET HAKKINA BAKIŞI

MEHMET AKİF ETGÜ Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi KAMU HUKUKUNDA MÜLKİYET HAKKI VE AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ NİN MÜLKİYET HAKKINA BAKIŞI Ayrıntılı Bilgi ve On-line Satış için www.hukukmarket.com MEHMET AKİF ETGÜ Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi KAMU HUKUKUNDA MÜLKİYET HAKKI VE AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ NİN MÜLKİYET HAKKINA BAKIŞI

Detaylı

ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ DERSİ I.DÖNEM MÜFREDAT PROGRAMI

ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILÂP TARİHİ DERSİ I.DÖNEM MÜFREDAT PROGRAMI HAFTALAR KONULAR 1. Hafta TÜRK DEVRİMİNE KAVRAMSAL YAKLAŞIM A-) Devlet (Toprak, İnsan Egemenlik) B-) Monarşi C-) Oligarşi D-) Cumhuriyet E-) Demokrasi F-) İhtilal G-) Devrim H-) Islahat 2. Hafta DEĞİŞEN

Detaylı

Yakın Çağ da Hukuk. Jeremy Bentham bu dönemde doğal hukuk için "hayal gücünün ürünü" tanımını yapmıştır.

Yakın Çağ da Hukuk. Jeremy Bentham bu dönemde doğal hukuk için hayal gücünün ürünü tanımını yapmıştır. Yakın Çağ da Hukuk Yazan: Av. BURCU TAYANÇ Yakın Çağ, çoğu tarihçinin Fransız Devrimi ve Sanayi Devrimi ile başladığını kabul ettiği, günümüzde de devam eden tarih çağlarından sonuncusudur. Bundan dolayı

Detaylı

Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi

Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Yakın Doğu Üniversitesi Uzaktan Eğitim Merkezi ne aittir. Bu ders içeriğinin bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan

Detaylı

TEMEL HUKUK. Sosyal Düzen Kuralları

TEMEL HUKUK. Sosyal Düzen Kuralları Sosyal Düzen Kuralları TEMEL HUKUK Toplum halinde yaşayan insanların yerine getirmek zorunda oldukları ödevleri ve kullanacakları yetkileri belirten kurallara, sosyal düzen kuralları veya sadece sosyal

Detaylı

M. Gözde ATASAYAN. Kamu Hizmetlerinin Süreklilik ve Düzenlilik İlkesi

M. Gözde ATASAYAN. Kamu Hizmetlerinin Süreklilik ve Düzenlilik İlkesi M. Gözde ATASAYAN Kamu Hizmetlerinin Süreklilik ve Düzenlilik İlkesi İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER... XI KISALTMALAR...XXI GİRİŞ...1 A. «KAMU HİZMETİ» KAVRAMI...1 1. Kamu Hizmetinin Klasik Tanımı...1

Detaylı

1.Medya Hukukunun Kavram ve Kaynakları. 2.Basın ve Yayın Faaliyetleri ve Yasal Düzenlemeler. 3.Radyo ve Televizyon Yayıncılığı

1.Medya Hukukunun Kavram ve Kaynakları. 2.Basın ve Yayın Faaliyetleri ve Yasal Düzenlemeler. 3.Radyo ve Televizyon Yayıncılığı 1.Medya Hukukunun Kavram ve Kaynakları 2.Basın ve Yayın Faaliyetleri ve Yasal Düzenlemeler 3.Radyo ve Televizyon Yayıncılığı 4.İnternet Yayıncılığı ve Yasal Düzenlemeler 5.Medyada Cezai Sorumluluk 6.Medyada

Detaylı

Türkiye nin Anayasa Yapımı Süreci

Türkiye nin Anayasa Yapımı Süreci Türkiye nin Anayasa Yapımı Süreci Türkiye nin İyi Toplum İmgesi Var mı? Ersin Kalaycıoğlu Sabancı Üniversitesi İyi Toplum İmgeleri ve Anayasa 1. 1982 Anayasası: Güçlü Yürütmenin Vesayeti altında Yarı Parlamenter

Detaylı

Prof. Dr. Abdurrahman Eren. ANAYASA HUKUKU DERS NOTLARI (Genel Esaslar-Türk Anayasa Hukuku)

Prof. Dr. Abdurrahman Eren. ANAYASA HUKUKU DERS NOTLARI (Genel Esaslar-Türk Anayasa Hukuku) Prof. Dr. Abdurrahman Eren ANAYASA HUKUKU DERS NOTLARI (Genel Esaslar-Türk Anayasa Hukuku) İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ...VII İÇİNDEKİLER... IX Birinci Bölüm ANAYASA KAVRAMI, YAPIMI VE TARİHÇESİ I. ANAYASA KAVRAMI

Detaylı

HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI

HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI 3.Ders Yrd.Doç.Dr. Uğur ÖZER HUKUKUN KAYNAKLARI Yargı organları kararlarını, hukuka dayanan, hukuktan kaynaklanan, hukukun gerektirdiği kararlar olarak sunarlar. Bu açıdan yargı

Detaylı

SAĞLIK KURUMLARI MEVZUATI

SAĞLIK KURUMLARI MEVZUATI SAĞLIK KURUMLARI MEVZUATI KISA ÖZET KOLAYAOF DİKKAT Burada ilk 4 sayfa gösterilmektedir. Özetin tamamı için sipariş veriniz www.kolayaof.com 2 Kolayaof.com 0 362 2338723 Sayfa 2 İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE- MEVZUAT

Detaylı

Atilla NALBANT ÜNİTER DEVLET. Bölgeselleşmeden Küreselleşmeye

Atilla NALBANT ÜNİTER DEVLET. Bölgeselleşmeden Küreselleşmeye Atilla NALBANT ÜNİTER DEVLET Bölgeselleşmeden Küreselleşmeye İçindekiler Sunuş (İkinci Baskı)...V Sunuş (İlk Baskı)...VII İçindekiler... IX Kısaltmalar...XVII Giriş...1 Birinci Kısım MERKEZ-ÇEVRE İLİŞKİSİ

Detaylı

İçindekiler. BİRİNCİ BÖlÜM ANAYASA KAVRAMI * FONKSİYONU - YORUMU TÜRK ANAYASA HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ

İçindekiler. BİRİNCİ BÖlÜM ANAYASA KAVRAMI * FONKSİYONU - YORUMU TÜRK ANAYASA HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ İçindekiler Önsöz 5 Kısaltmalar 17 BİRİNCİ BÖlÜM ANAYASA KAVRAMI * FONKSİYONU - YORUMU I. ANAYASA KAVRAMI VE ANAYASANIN FONKSİYONU 23 A. Anayasa Kavramı ve Anayasa Hukuku Öğretisi 23 B. Anayasanın Fonksiyonları

Detaylı

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM TOPLUM VE HUKUK

İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM TOPLUM VE HUKUK İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM TOPLUM VE HUKUK Toplum Hayatı...: 1 Hukukun Toplumdaki Fonksiyonu 2 Sosyal Dayanışma 3 Sosyal Hayatta Çekişme 5 Din Kuralları 6 Örf vc Âdet Kuralları 9 Görgü (Nezaket) Kuralları

Detaylı