Cinsellik ve Çift Uyumu Aras ındaki İlişki: Üç Grup Evli Ciftte Kar şılaştırmal ı Bir Çal ışma ÖZET. pecya ABSTRACT

Transkript

1 Cinsellik ve Çift Uyumu Aras ındaki İlişki: Üç Grup Evli Ciftte Kar şılaştırmal ı Bir Çal ışma Evrim ERBEK *, Emrem BE ŞTEPE **, Hülya AKAR ***, Latif ALPKAN ****, Nezih ERADAMLAR ***** ÖZET Amaç: Bu araştırman ın amac ı üç grup evli çiftte cinsellik ile çift uyumu aras ındaki ilişkiyi araştırmakt ır. Yöntem: Bu çalışmaya, evlilik sorunlar ı nedeniyle Evlilik Dan ışma Merkezi'ne (EDAM) ba şvuran (n=50) ve mahkeme tarafı ndan EDAM'a yönlendirilen (n=50) iki grup evli çift ile genel populasyondan (n=50) daha önce herhangi bir psikolojik yardım almam ış olan evli çiftler alındı. Değerlendirmede veri toplama aracı olarak, Çift Uyum Ölçe ği ve eşlerin cinsel yaşamları ile ilgili soruları da içeren yarı yap ılandırılm ış sosyodemografik veri formu kullan ılm ıştır. Bulgular: Her üç grup; yaş ortalaması, evlilik süresi, do ğum yeri, dini inanç gibi sosyodemografik veriler aç ısından birbirine benzer bulunmu ştur. Gruplar öğrenim düzeyi, ilk evlilik ya şı, evlenme biçimi, ekonomik düzey, sosyal güvence gibi sosyodemografik veriler aç ısından ise farkl ılık göstermektedir. Cinsel sorunu olan çiftler ile cinsel sorunu olmayan çiftlerin uyum düzeyleri kar şılaştırıldığında, kontrol grubunda cinsel sorunu olmayanların çift uyumu anlaml ı derecede yüksek bulunurken, EDAM ve mahkeme grubunda farkl ılık saptanmadı. Sonuç: Çalışmadan elde edilen veriler, EDAM ve mahkeme grubunda cinsel sorun ile çift uyumu aras ında doğrudan bir bağlantı olmadığın ı, kontrol grubunda ise cinsel sorun ile çift uyumu arasında anlamlı bir ilişki olduğunu göstermektedir. Anahtar kelimeler: Cinsellik, çift uyumu, evlilik, çiftler Düşünen Adam; 2005, 18(2): ABSTRACT The Association Between Sexuality and Dyadic Adjustment: A Comparative Study in Three Groups of Couples Objective: The present study examines the association between sexuality and dyadic adjustment in three groups of couples. Method: In this research; first group consists of couples who have a demand for professional counselling (n=50) (Marital Counselling Unit-EDAM). Second group consists of couples who were sent by the family law court for marital counselling (n=50) and the control group consists of nonpatients (n=50). In evaluation, in addition to Dyadic Adjustment Scale, semistructured question form naire together socio demographical data and sexual life was used. Results: The sociodemographical characteristics of the three groups such as mean age, duration of marriage, birthplace and religious belief were found similar and the others such as educational level, age at marriage, types of marriage, socioeconomic status and social security status were found statistically different. At the comparison of dyadic adjustment of couples who have and don't have sexual dysfunction; the dyadic adjustment of couples who don't have sexual dysfunction was found significantly higher in the control group. The dyadic adjustment did not show statistical significance in the the family law court group and EDAM's group. Conclusion: Results indicated that in the family law court group and EDAM's group sexual dysfunction was not significantly associated with dyadic adjustment, but in the control group sexual dysfunction was directly correlated with dyadic adjustment. Key words: Sexuality, dyadic adjustment, marriage, couples Bak ırköy Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sa ğlığı ve Sinir Hastal ıklar ı Eğitim ve Araştırma Hastanesi, 12. Psikiyatri Servisi, * Uzm. Dr., ** 2. Psikiyatri Servisi, Uzm. Dr., *** Ass. Dr., **** Şef Uzm. Dr., ***** Şef Yrd. Uzm. Dr. 72

2 GİRİŞ Geçmi şte ülkemizde tabu olarak kabul edilen, tartışmaya aç ılmayan, hatta bir sorun olarak bile görülmeyen evlilik sorunları, son y ıllarda artık daha rahat gündeme getirilebilmektedir. Evlilik içi çatışma ve sorunlar, toplumun; ruh sa ğ- lığı profesyonellerinden çözüm bekledi ği konular aras ına girmi ştir ( 1 ). Mutluluk, tatmin ve beklentilerin gerçekle şmesi, ortak bir evlilik kavram ına yol açan kar şılıklı uyum ile mümkündür (2). Carl Rogers (1972) bu evlilik kavram ını evlilik uyumunun temeli olarak görür. E ğer her iki taraf da birbirlerinin evlilik kavramlann ı tam olarak kavrar ve aç ık olarak anlarsa iyi niyet olu şur ve ili şkide daha az sorun ya şanır. Kavram ve alg ılayışlarda farklıl ıklar olmas ı durumunda ise, problemlerin doğmas ı muhtemeldir (3). Suzan Spreche (1993), ayr ılık ile sonuçlanan birlikteliklerde olumlu duygular ın, özellikle doyum ve ba ğlılığın zaman içinde giderek azald ığını belirtmi ştir. Ayrıca olumlu duygular azald ıktan sonra a şkın kaybolduğunu, insanların ili şkilerini; a şk bittiği için değil de ili şkilerinde tatminsizlik ve mutsuzluk nedeniyle bitirdiklerini ileri sürmü ştür (4). Evlilik uyumunda önemli faktörlerden biri de cinsel uyumdur (5). Hawton ve Catalan, cinsel i şlev bozukluklar ı ve evlilik problemleri aras ında bir ilişkinin bulunduğunu, burada önemli olan ın, hangisinin birincil hangisinin ikincil olduğunun ay ırt edilmesi oldu ğunu belirtmi ştir (6). Evlilik ve cinsel sorunlar aras ındaki ili şkinin oldukça belirgin olduğunu belirten Crowe, kendi kliniğinde bu oran ı yaklaşık % 60 olarak bildirmi ştir (7). Eri ştiren (1999), cinsel i şlev bozukluğu ve evlilik içi çatışma tan ıları ile terapiye al ı- nan olgular ın psikiyatrik komorbidite ve evlilik ili şkilerinin değerlendirmesiyle ilgili yaptığı araştırmas ında, cinsel i şlev bozukluğu olgular ı- nın evliliklerini diğer gruba oranla belirgin düzeyde daha iyi olarak saptam ıştır. Cinsel i şlev bozukluklar ında psikiyatrik komorbidite oranları gerek ülkemizde, gerekse uluslararas ı literatürde % 30 ile % 50 aras ında deği şmektedir. Psikiyatrik komorbidite oran ınm literatürle uyumlu olduğu bildirilmi ştir ( 1 ). Amerika'da yap ılan Ulusal Sağlık ve Sosyal Yaşam çal ışmas ının çoklu varyans analizi sonuçları evlilikte cinselli ğin evlilik sürecinden biraz olumsuz yönde etkilendi ğini ortaya koymuştur (8). Kaplan, birçok çiftin birbirlerini fiziksel ve ruhsal olarak reddettikleri aç ıkça görüldüğü halde cinsel sorunlar ını öne ç ıkararak tedavi aray ışına girdikleri görü şündedir. Ona göre evlilik içinde kar şıl ıklı güven ve bağımlılık gereksiniminin belirli ölçüde doyurulaca ğını bilme iyi bir cinsellik için zorunluluktur. Genel uyumun bozuk oldu ğu çiftlerde cinsellik, çiftin çatışmalarının ta şınabildiği her yaşantıda izleri görülebilen, bağışlanan veya esirgenen, bilinçli veya bilinçd ışı bir silah olabilmektedir (9). Brezsnyak (2004), 60 evli çift ile yapti ğı çalışmada cinsel arzunun evlilik doyumunu olumlu yönde etkilediğini saptam ıştır (10) Purnine (1997), yapt ığı çal ışman ın sonuçlar ına dayanarak; çiftlerin cinsel doyumunda erkeklerin, e şlerinin tercihlerini anlamas ın ın ve çiftlerin cinsellikte uyumlu olmalar ının etkili olduğunu ileri sürmü ştür. Ayr ıca çiftler aras ındaki uyumun, kad ınların erkeklerin evlilikteki rol tercihlerini anlayabilmelerinden olumlu etkilendi ğini belirtmi ştir (11) Birçok klinisyen, cinsel i şlev bozukluklarının, evlilik içi çat ışmaların nedeni olmaktan çok, ili şkinin alt ında yatan dinamiklerin d ışa yans ı- mas ıyla ortaya ç ıktığını, diğer bir deyi şle çiftin 73

3 ilişkilerindeki soruna ikincil olarak geli ştiğine inanm ıştır. Bu dü şünce, cinsel terapi için ba şvuran çiftlerin, belli düzeyde, e şler aras ı çatışma yaşadığı gerçeğiyle de örtü şmektedir ( 1 ). Bu tart ışmalar sürerken, tedavilerde de bütün bu karışıklıklara uygun olarak farkl ı yaklaşımlar ortaya ç ıkmaktad ır. Baz ı araştırmac ılar, e ş terapisinin seks terapisinden önce olmas ı gerektiğini savunarak, bu tür bir tedavinin biraz daha uzun sürebilece ğini, ancak daha etkili ve kal ıc ı çözümlere ula şılacağın ı belirtmektedir (1,12) Diğerleri ise, yak ınma konusu olan sorunu en kısa sürede çözmeye çal ışmanın öncelikli hedef olmas ı gerektiğini, eğer ba şarılı olunamazsa e ş terapisinin ön plana al ınmasının uygun olacağını iddia etmektedirler ( 1 ). Bu çalışman ın amac ı, üç grup evli çiftin cinsel yaşantılarının çift uyumuna etkisini kar şılaştırmakt ır. YÖNTEM Araştırma grubunu Bak ırköy Ruh ve Sinir Hastal ıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi Evlilik Danışma Merkezi'ne (EDAM) ilk kez ba şvuran 50 evli çift (50 kad ın, 50 erkek) ile mahkeme tarafından psikolojik yard ıma ihtiyaç duyup duymadıklann ın belirlenmesi için EDAM'a yönlendirilen bo şanma a şamas ındaki 50 çift olu şturmuştur. Kar şılaştırma grubunu ise, herhangi bir psikolojik yard ım almamış rastlant ısal olarak seçilen 50 evli çift (50 kad ın, 50 erkek) olu şturmuştur. Araştırmaya toplam 150 evli çift (150 kad ın, 150 erkek) kat ılmıştır. Ara ştırmada veri toplamak amac ıyla; Çift Uyum Ölçeği (ÇUÖ) ve çe şitli demografik bilgilerin toplandığı bilgi formu kullan ılmıştır. Çift Uyum Ölçeği çiftlerin alg ıladıkları biçimde ikili ili şkilerinin özelliklerini ölçmek için geli ştirilmi ş 32 maddelik bir ölçektir. Dört alt ölçekten olu şur; (a) e şler aras ı tatmin alt ölçeği; negatif ve pozitif dü şünce modelleri ile pozitif ve aversif iletişimi sorgulayan 10 madde içerir; (b) e şler aras ı bağlılık alt ölçeği; birlikte geçirilen zaman ı ve konu şmaları anlatan 5 maddeden olu şur; c) e şler aras ı fikir birliği alt ölçeği; evlilik ili şkisindeki temel konular hakk ındaki anla şma düzeyini gösteren 13 maddeden olu şur; d) duygusal ifade alt ölçeği; sevgi gösterme şekillerinde anla şma derecesini gösterir ve sevgi gösteren davran ışları yapmay ı içeren 4 maddeyi içerir. Toplam ölçüm puanları evlilik doyumu ve tatmin derecesini yans ıtmaktad ır. Testten al ınabilecek puanlar ın dağılımı 'dir. Toplam uyum puan ının yüksek olu şu bireyin ili şkisinin ya da evlilik uyumunun daha iyi oldu ğunu gösterir ( 13). Çift uyum ölçeği Spainer tarafından 1976 y ılında geli ştirilmi ştir ( 14). Çift Uyum Ölçe ğinin Türkçe geçerlik güvenirlik çal ışmas ı 1997 y ılında Fışıloğlu ve Demir taraf ından yap ılmıştır (15) Çiftlerin cinsel ya şantıları, çift uyum ölçeğinin cinsel ilişkide uyum maddesi ve e şlerin cinsel yaşamları ile ilgili sorulan içeren yar ı yap ıland ı- rılmış soru formu ile değerlendirilmi ştir. Çift Uyum Ölçeği ve demografik veri formu kişinin kendini değerlendirmesini gerektirdi ğinden çalışmaya okuma yazma bilen evli çiftler al ındı. Yardım talebi olan evli çiftler ilk poliklinik başvuruları s ıras ında çal ışmaya al ındı. Daha önce yard ım için başvurmu ş ve terapi sürecinde olan çiftler çal ışma dışı b ırakıldı. İSTATİSTİKSEL ANALİZ Araştırmada kullan ılan "Çift Uyum Ölçe ğinin- ÇUÖ (Dyadic Adjustment Scale)" ortalama puanlar ının gruplar aras ı karşılaştırılmas ında var- 74

4 Tablo 1. Gruplara göre ya ş, evlilik süresi ve ilk evlilik ya şı ortalamas ı dağılımı. EDAM MAHKEME KONTROL ort±ss. T SS P ort±ss. T SS P ort±ss. T SS P ANOVA P Yas 36.1± ± ± Erkek 38.7± ± ±1.1 Kadın 33.6± ± ± Evlilik süresi 14.8± ± ±1.1 İlk evlilik ya şı 24.0± ± ± Gruplar arası evlilik süresi: F: 0.7 SS: 2 Gruplar arası ilk evlilik ya şı : F: 3.6 SS: 2 Tablo 2. Öğrenim durumunun gruplara göre kar şılaştır ılması. Öğrenim durumu EDAM Mahkeme Kontrol x2 SS P N % N % N % Okuma-yazma İlkokul Orta-lise Meslek eğitimi Üniversite yans analizi (ANOVA), "ileri ki-kare testi", sosyodemografik özelliklerin gruplara göre ve gruplar ın ölçek puanlarına göre karşılaştırılmas ında ki-kare testi, bağımsız gruplarda student t testi, lineer regresyon ve nonparametrik korelasyon analizleri uygulanmıştır. BULGULAR Her üç grup; ya ş ortalamas ı, evlilik süresi, doğum yeri, çocuk say ısı, aile bütünlüğü, inanç gibi sosyodemografik veriler aç ısından birbirine benzer bulunmu ştur. Gruplar ö ğrenim düzeyi, ilk evlilik yaşı, evlenme biçimi, ekonomik düzey, sosyal güvence gibi sosyodemografik veriler aç ısından ise farkl ılık göstermektedir (Tablo 1, 2, 3, 4). Yukar ıdaki sonuçlar özetlenecek olursa; kontrol grubunda sosyoekonomik düzey ve yüksek ö ğrenim düzeyi EDAM grubuna anlaml ı derecede farkl ı bulunmu ştur. Ancak, regresyon ve korelasyon analizi yap ıldığında bu Tablo 3. Demografik ve ekonomik durumun gruplara göre karşılaştır ılmas ı. Şu anda çal ışm ıyor Bir dönem işsiz kalmış EDAM Mahkeme Kontrol x2 SS P N % N % N % Ailenin ekonomik yönden geçim zorluğu Yoğun Orta Hafif Sorun yok Sosyal güvencesi olmayanlar Doğum yeri Köy İlçe Kent Doğum yeri bölge Marmara B Ege B Karadeniz B İç Anadolu B Doğu Anadolu B Güneydoğu Anadolu B. Akdeniz B Yurtdışı farklılığın çift uyumunu etkilemediği ve grupların karşılaştırılabilir olduğu saptanm ıştır (Tablo 5, 6, 7, 8). Çal ışmaya al ınan üç grubun ilk evlilik yaşı karşılaştırıldığında; kontrol grubunda ilk 75

5 Tablo 4. Çiftin evlenme biçiminin gruplara göre kar şılaştırılması. Evlenme biçimi EDAM Mahkeme Kontrol x2 SS P N % N % N % Kaçarak Anlaşarak Görücü usulü isteyerek Görücü usulü zorla Bir süre birlikte yaşayarak Diğer Tablo 5. EDAM grubunda öğrenim durumu çift uyum korelasyonu. Öğrenim durumu Genel uyum Öğrenim r (correlation coefficient) 1,000,168* durumu p (significance) -,095 Genel r,168* 1,000 uyum p,095 - * r<0.05 bağıntı yok evlilik yaşı daha yüksek ve ortalama 25 olarak saptanm ışt ır (Tablo 1). Yine üç grubun evlenme biçimleri karşılaştırıldığında, EDAM grubunda görücü usulü evlenme biçiminin anlaml ı derecede daha yüksek oldu ğu saptanm ıştır. Mahkeme grubunda ise, evliliklerin daha çok görücü usulü isteyerek, görücü usulü zorla veya anla şarak gerçekle ştiği görülmü ştür. Kontrol grubunda ise, anla şarak evlenme biçiminin daha yüksek olduğu gözlenmi ştir (Tablo 4). E ş ile cinsel ili şkilerinin nas ıl olduğunun tan ımlanmas ına göre gruplar kar şılaştırıldığında, gruplar aras ında istatistiksel olarak anlaml ı bir farkl ılık saptanm ıştır (p = 0.000). İleri kikare Tablo 6. Mahkeme grubunda öğrenim durumu çift uyum korelasyonu. Öğrenim durumu Genel uyum Öğrenim r (correlation coefficient) 1,000 -,129* durumu p (significance) -,202 Genel r -,129* 1,000 uyum p,202 * r<0.05 bağıntı yok Tablo 7. Kontrol grubunda ö ğrenim durumu çift uyum korelasyonu. Öğrenim durumu Genel uyum Öğrenim r (correlation coefficient) 1,000,012* durumu p (significance) -,906 Genel r,012* 1,000 uyum p,906 * r<0.05 bağınt ı yok Tablo 8. Uyumu etkileyebilecek faktörler (ö ğrenim durumu, eve ekonomik yönden katk ısı olma, işsiz kalma ve ekonomik geçim zorlu ğu) aç ısından regresyon analizi. B SE P Öğrenim durumu,697 1,248,577 Ekonomik katk ıs ı olanlar -2,275 1,406,107 İşsiz kalma -1,312,793,099 Ekonomik geçim zorlu ğu 1,285 1,207,288 testi yap ıldığında; mahkeme grubunda e şi ile cinsel ili şkilerini çok kötü tan ımlayanların say ı- s ı diğer iki gruba göre yüksek bulunmu ştur. Ayrıca, kontrol grubunda e şi ile cinsel ili şkilerini çok iyi tan ımlayanların say ısı diğer iki gruba göre anlaml ı olarak yüksektir (Tablo 9). Cinsel ili şkiye zorlanma aç ısından gruplar kendi aralarında kar şılaştırıldığında, gruplar aras ında istatistiksel aç ıdan anlaml ı bir farkl ılık saptanm ıştır (p = 0.001). İleri kikare testi yap ılığında; kontrol grubunda cinsel ili şkiye zorlananların say ıs ı diğer gruplarla kar şılaştırıldığında istatistiksel olarak anlaml ı oranda dü şük bulunmu ştur (Tablo 9). 76

6 Tablo 9. Eş ile cinsel ilişkiyi tan ımlama ve cinsel ili şkiye zorlanman ın gruplara göre kar şılaştırılmas ı. Eşle cinsel ilişkiyi tan ımlama Çok iyi İyi Orta Kötü Çok iyi Cinsel ilişkiye zorlanma Yok Bazen S ıkl ıkla Her zaman EDAM Mahkeme Kontrol x2 SS P N % N % N % ? E ş ile cinsel ilişkiyi tan ımlama, cinsiyete göre gruplar aras ında kar şılaşt ırıldığında, EDAM grubunda istatistiksel olarak anlaml ılığa yakın bir farkl ılık saptanm ıştır (p = 0.05). İleri kikare testi uyguland ığında bu farkl ılığın EDAM grubunda kad ınların daha yüksek oranda e şi ile cinsel ilişkisini kötü olarak bildirmelerinden kaynakland ığı anlaşılmıştır (Tablo 10). Cinsel ilişkiye zorlanma cinsiyete göre gruplar aras ında kar şılaştırıldığında, mahkeme grubunda istatistiksel olarak anlaml ı bir farkl ılık saptanm ıştır (p = 0.01). İleri kikare testi uyguland ı- ğında bu farkl ılığın, mahkeme grubunda kad ınların daha yüksek oranda her zaman cinsel ili ş- kiye zorlanma bildirmelerinden kaynakland ığı anla şılmıştır (Tablo 10). Çal ışmaya al ınan gruplar ın var olan cinsel sorunlar ının gruplar aras ında kar şılaştırmas ı Tablo 11'de verilmi ştir. Cinsel sorun aç ısından gruplar aras ında anlaml ı bir farkl ıl ık saptanmamıştır. EDAM grubunda "cinsel ili şkiyi tan ımlamaya" göre çiftler uyum aç ıs ından karşılaşt ırıldığında, çok iyi/iyi olarak tanimlayan çiftler ile orta olarak tanimlayan çiftler aras ında istatistiksel olarak anlaml ılığa yakın bir farkl ılık saptanm ışt ır (p = 0.05). Mahkeme ve kontrol grubunda ise, her üç grupta da istatistiksel olarak anlaml ı fark lılık saptanm ıştır. Çok iyi/iyi tan ımlayan çiftlerin uyum ortalama puan ı belirgin olarak yüksek Tablo 10. Eş ile cinsel ilişkinin ve cinsel ilişkiye zorlanman ın cinsiyete göre kar şılaştır ılmas ı. EDAM * MAHKEME ** KONTROL *** Erkek Kadın Erkek Kad ın Erkek Kad ın N % N % N % N % N % N % Eşle cinsel ili şkiyi tan ımlama Çok iyi İyi Orta Kötü Çok iyi Cinsel ilişkiye zorlanma Yok Bazen S ıkl ıkla Her zaman Eşle cinsel ilişkiyi tan ımlama Cinsel ilişkiye zorlanma * x2: 9.26 SS: 4 P: 0.05 * x2: 5.85 SS: 3 P: 0.01 ** x2 : 7.62 SS: 4 P: 0.1 ** x2: 11.4 SS: 2 P: 0.01 *** x2 : 020 SS: 4 P: 0.9 *** x2 : 1.15 SS: 2 P: 05 77

7 Cinsel ve Çift Uyumu Aras ındaki ilişki: Üç Grup Evli Çifte Karşılaştırmal ı Bir Çalışma Erbek, Beştepe, Akar, Alpkan, Eradamlar Tablo 11. Var olan cinsel sorunlar ın gruplara göre karşılaştır ılmas ı. EDAM Mahkeme Kontrol xz SS P Cinsel sorun N % N % N % Kad ında cinsel ilgi ve istekte azalma Kad ında orgazm olamama Kad ında cinsel ilgi ve istekte azalma ile birlikte orgazm olamama Erkette cinsel ilgi ve istekte azalma Erken bo şalma Cinsel ili şki s ıras ında ağrı Sertleşme bozukluğu Cinsel ilgi ve istekte azalma ile beraber erken bo şalma Tablo 12. EDAM, mahkeme ve kontrol grubunun genel "çift uyum" ortalama puanlarinin "cinsel ili şkiyi tan ımlamaya" göre kar şılaştır ılmas ı. Tablo 13. EDAM, mahkeme ve kontrol gruplar ın ın genel "çift uyum" ortalama puanlarinin "cinsel ili şkiye zorlanmaya" göre kar şılaştır ılmas ı. EDAM Grubu GRUP Ort±Std. Sapma F SS P Çok iyi/iyi (1) 91.6± Orta (2) 79.9±22 0 Kötü/çok kötü (3) 82.1±22.8 (1)-(2) (1)-(3) (3)-(2) MAHKEME Grubu GRUP Çok iyi/iyi (1) Orta (2) Kötü/çok kötü (3) (1)-(2) (1)-(3) (3)-(2) Ortalama Farklar ı Ort±Std. Sapma 96.6± ± ±23.7 Ortalama Farklar ı Std. Hata P F SS Std. Hata P EDAM Grubu GRUP Yok (1) Bazen (2) Sıkhkla/her zaman (3) (1)-(2) (1)-(3) (3)-(2) Ort±Std. Sapma 89.0± ± ±18.9 Ortalama Farklar ı MAHKEME Grubu P GRUP Ort±Std. Sapma Yok (1) 66.9±36.9 Bazen (2) 62.5±21.7 Sıkhkla/her zaman (3) 34.0±15.8 (1)-(2) (1)-(3) (3)-(2) Ortalama Farklar ı KONTROL Grubu KONTROL Grubu GRUP Ort±Std. Sapma F SS P GRUP Ort±Std. Sapma F Çok iyi/iyi (1) 118.9± Yok (1) 115.7± Orta (2) 96.1±25.1 Bazen (2) 83.1±33.4 Kötü/çok kötü (3) 60.6±43.2 Sıklıkla/her zaman (3) 17.0± Ortalama Farklar ı Std. Hata P (1)-(2) (1)-(3) (3)-(2) F SS P Std. Hata P F SS P Std. Hata P SS P Ortalama Farklar ı Std. Hata P bulunurken, kötü/çok kötü olarak tan ımlayanların çift uyum ortalama puanlar ı belirgin olarak dü şük bulunmu ştur (p = 0.000) (Tablo 12). EDAM grubunda "cinsel ili şkiye zorlanmaya" göre çiftler uyum aç ısından kar şılaştırıldığında istatistiksel aç ıdan anlaml ı bir farkl ılık saptan- mamıştır. Mahkeme grubunda "cinsel ili şkiye zorlanmaya" göre uyum aç ıs ından çiftler kar şılaştırıldığında, cinsel ili şkiye zorlanmayanlar ile s ıkl ıkla/her zaman cinsel ili şkiye zorlananlar aras ında istatistiksel aç ıdan anlaml ı bir farkl ılık saptanm ışt ır (p=0.01). Kontrol grubunda cinsel ili şkiye zorlanmayanlar ın çift uyumu ortalamas ı 78

8 Karşılaşt ırmalı Bir Çalışma Tablo 14. Gruplara göre genel "çift uyum" ortalama puanlar ın ın cinsel sorun olup olmamas ına göre karşılaştırılmas ı. EDAM MAHKEME KONTROL Cinsel sorun Ort.±Std. T SS P Ort.±Std. T SS P Ort.±Std. T SS P Yok 89.2± ± Var 82.8± ± ± ±34.6 Tablo 15. Cinsel ili şkide uyum. EDAM Mahkeme Kontrol x2 SS P Cinsel ili şkide uyum N % N % N % Her zaman veya hemen her zaman anla şırız Arada bir anla şamay ız S ıkhkla anla şamay ız Hemen hiç veya hiç anla şamay ız cinsel ilişkiye bazen ve s ıklıkla/her zaman zorlananlara göre istatistiksel olarak anlaml ı derecede yüksek bulunmu ştur (p = 0.000) (Tablo 13). Her üç grubun cinsel sorun olup olmamas ına göre çift uyumlan kar şılaştırıldığında; kontrol grubunda istatistiksel aç ıdan anlaml ı bir farkl ı- lık saptanm ıştır (p = 0.000). Bu grupta cinsel sorunu olmayanların çift uyumu cinsel sorunu olanlara göre daha yüksek bulunmu ştur (Tablo 14). Çift uyum ölçeğinin cinsel ili şkide uyum maddesi gruplar aras ında kar şılaştırıldığında gruplar aras ında istatistiksel aç ıdan anlaml ı farkl ıl ık saptanmıştır (p = 0.000). İleri kikare testi uygulandığında mahkeme grubunda cinsellik konusunda hemen hiç veya hiç anla şamayanlann sayıs ın ın diğer iki gruba göre daha fazla bulunmu ştur. Kontrol grubunda ise s ıklıkla anlaşamay ız diyenlerin say ısı diğer iki gruba göre anlaml ı derecede dü şüktür (Tablo 15). TARTIŞMA E şlerin cinsel fonksiyonları ile evlilik doyumu aras ındaki ili şki, bilimsel literatürde çok az yer almıştır ( 16). Hartman ve arkada şları yapt ıkları çalışmada, evli çiftlerde iyi cinsel ili şkinin doyumlu bir evlilik için gerekli ve zorunlu bir koşul olmadığını, cinsel sorunun evlilik sorunu olmadan da görülebildi ğini, doyumlu cinsel yaşantının da her zaman diğer alanlardaki doyumla beraber olmad ığını saptam ıştır (7). Frank ve arkada şları, cinsel sorunlar ve evlilik içi sorunlar ile ba şvuran iki grubu evlilik doyumu aç ıs ından kar şılaştırmıştır. Sonuçta, evlilik sorunu ile ba şvuran hastalar ın 2/3' sinde di ğer alanlarda da sorun oldu ğunu, cinsel sorun nedeni ile ba şvuran hastaların evliliklerinin daha doyumlu oldu ğunu saptam ışlard ır (17). Eri ştiren (1999), yapt ığı benzer bir çal ışmada, cinsel i şlev bozukluğu olgularının evlilik doyumlarının evlilik sorunları olan olgulardan daha yüksek oldu ğunu saptam ıştır. Bu durumu, yaşanan ve paylaşılan cinsel sorunun, çiftin, birbirlerini desteklemeye, uyumsuz yönlerini gör- 79

9 mezden gelerek daha ciddi olan soruna yani cinsel soruna odaklanmalar ına ve böylece daha uyumlu ilişki profili çizmi ş olabileceklerine bağlam ıştır. Bu nedenle, cinsel i şlev bozukluğu olan çiftlerin ili şkilerinin uyumlu oldu ğu şeklinde sonuç ç ıkarman ın yanl ış olacağını belirtmi ş- tir (1). Bu çal ışmada beklediğimiz gibi mahkeme grubunda cinsel uyum kötü, kontrol grubunda ise, daha iyi bulunmuştur. Uyumsuzluktan kaynaklanan evlilik sorunlar ı nedeniyle kendilerini duygusal olarak e şlerinden uzak hisseden kad ınlar, Kay ır' ın da belirttiği gibi eşlerinin cinsel birle şmeye yönelik girişimlerini hayret ve k ızgınlıkla kar şılay ıp geri çevirmektedirler ( 18). EDAM grubunda kad ınların cinsel uyumlarını erkeklere göre daha kötü olarak bildirmeleri, Reichman' ın, kadın ve erkeğin duygusal yakınl ık deneyimlerinin birbirinden farkl ı olduğu, erkeklerin cinsel ili şkiyi duygusal yak ınlığı arttırmak için kullan ırken, kad ınların cinsel yak ınlık için duygusal yak ınlığa ihtiyaç duyduklar ı görüşünü destekler niteliktedir ( 19). Evlilik içi çatışmalar nedeniyle e şine karşı kırg ınl ık hisseden kad ınların çati şmalarini bu sebeple cinsel alana çekmeleri olas ı bir durum olarak görülmektedir. Sonuç olarak, cinsellik ve çift uyumu biribiri ile yak ından ili şkili görülmektedir. Cinsel ili şkiye zorlamaya göre gruplar kar şılaştırıldığında kontrol grubunda di ğer iki gruba oranla hiç cinsel ili şkiye zorlama olmamas ı dikkat çekicidir. Diğer iki grupta istatistiksel olarak anlaml ı olmasa da cinsel ili şkiye zorlama görülmektedir. Cinsel ilişkiye zorlama cinsiyete göre gruplar aras ında karşılaştırıldığında mahkeme grubundaki kad ınların anlaml ı derecede yüksek oranda her zaman cinsel ili şkiye zorlandıklarını bildirdikleri saptanm ıştır. Bu da evlilik içi çatışmanın kad ınlar tarafından cinsel alana çekildi ği görü şünü desteklemektedir. Bu çalışmanın bulguları da Kaplan' ın vurguladığı gibi çiftler aras ındaki uyumsuzlu ğun çiftin çatışmalarının her alana oldu ğu gibi cinsellik alan ına da ta şınabileceği görüşünü desteklemektedir (7) Beklendiği gibi, çalışmaya al ınan üç grupta da cinsel ili şkiye zorlananlar ın çift uyumu zorlanmayanlara göre dü şük bulunmu ştur. Hartman, 20 olguda cinsel i şlev bozukluluğu ile e şler aras ındaki çat ışmanın ilişkisini incelemi ş- tir. Cinsel i şlev bozukluğu olan çiftlerin ili şkilerinde kar şılıklı sayg ının olduğu, bu çiftlerin esnek, payla şımcı bir liderlik anlay ışı taşıdıkları, tav ır ve tutumlarında her türlü sorumluluğu kabul etme yönünde davrand ıklan, kendilerinin ve eşlerinin duygu, düşünce ve davran ışlarına, diğer gruplara oranla daha fazla duyarl ılık gösterdikleri ve otonomilerine daha dü şkün oldukları belirtilmi ştir. Hartman, cinsel i şlev bozuklu ğu ile gelen kadınlann evlilik tedavisinden de ğil, cinsel tedaviden daha fazla yararland ıkların ı bildirmiştir (2 ). Bu çalışmada ise, cinsel sorunu olan çiftler ile cinsel sorunu olmayan çiftler uyum aç ısından üç grupta kar şılaştırıldığında kontrol grubunda cinsel sorunu olmayanlar ın çift uyumu daha yüksek bulunurken EDAM ve mahkeme grubunda farklılık saptanmam ıştır. Bu durum EDAM ve mahkeme grubunda zaten kötü olan çift uyumunun daha çok çiftler aras ındaki ciddi sorunlardan kaynakland ığı ve cinsel i şlev bozukluğunun bu sorunlara ikincil olarak geli ştiği veya ağır çatışma yaratan sorunlar ın yanında cinsel sorunlar ın önemsiz kaldığı şeklinde yorumlanabilir. Bu nedenle, cinsel sorunlar ın çiftlerin uyumunu etkilemediği şeklinde sonuç ç ıkarmak yanl ış olacaktır. 80

10 Cinsel ve Çift Uyumu Aras ındaki İlişki: Üç Grup Evli Çii tte Karşılaşt ırmalı Bir Çalışma Sonuçlar, cinsellik ve çift uyumunun yak ından ilişkili olduğunu ve birbirlerini kar şılıklı olarak etkileyebileceği desteklemektedir. SONUÇ Bu çalışmada çift uyumu gibi kendini rapor etme türü bir ölçek kullan ıldığından, karşılaşılan en önemli sorun yan ıtların gerçek durumu ne oranda yans ıttığıdır. Bu tür ölçümlere s ıklıkla sosyal istenirlik eğilimleri bulaşır ve bunu kontrol etmek kolay değildir. Bu tür e ğilimleri kontrol etmek amac ıyla bundan sonra yap ılacak olan çal ışmalarda birlikte sosyal istenirli ğin ölçümünün de yap ılmas ı uygun olacakt ır. KAYNAKLAR 1. Eriştiren P: Cinsel i şlev bozukluğu tan ıs ı konarak terapiye alınan kad ın olgularla, evlilik içi çat ışma nedeniyle terapiye al ınan kad ın olguların, psikiyatrik komorbidite ve evlilik ilişkilerinin değerlendirilmesi. 3P Dergisi, Cilt:8, Haziran, 5-13, Janetius T: Marriage and marital adjustment, Philippines, Menacherry. Dhambathya Marrashatiam Kottayam: Jeevan Books, Israel, Sprecher S: "I love you more today than yesterday": romantic partners' perceptions of changes in love and related affect over time. Journal of Personality and Social Psychology, Vol. 76, No. 1, 46-53, Ficher IV, Zuckerman M: Marital compatibility in Sensation seeking trait as a factor in marital adjustment. Journal of Sex & Marital Therapy, Vol. 7, No:1, Hawton K, Catalan J, Martin P: Long-Term Outcome of Sex Therapy Behaviour Research Therapy 24(6): , Türkmenoğlu M: Remisyonda bipolar I kadın ve erkek hastalarda evlilik ilişkisi ve cinsellik. Uzmanlık Tezi, Bakırköy Ruh ve Sinir Hastal ıkları Hastanesi, 6. Psikiyatri Birimi, İstanbul, Liu C: Does quality of marital sex decline with duration? Arch Sex Behav 32(1):55-60, Kaplan HS. Comprehensive Evaluation of Disorders and Sexual Desire. Washington, DC, American Psychiatric Press, Brezsnyak M, Whisman MA: Sexual desire and relationship functioning : the effects of marital satisfaction and power. Journal of Sex&Marital Therapy. Haziran-Temmuz 30(3): , Purnine DM, Carey MP: Interpersonal communication and sexual adjustment : the roles of understanding and agreement. J Consult Clin Psychol Aral ık 65(6): , Berg P, Snyder DK: Differential diagnosis of marital and sexual distress : a multidimensional approach. Journal of Sex & Marital Therapy; Kış 7(4):290-5, Yavuz AA: The dyadic adjustment scale; a validation study with a Turkish sample. Lisanüstü Uzmanl ık Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul, Eddy JM: An empirical evaluation of the dyadic adjustment scale: exploring the differences between marital "satisfaction" and "adjustment". Behavioral Assesment 13: , Lasswell ME & Laswell TE: Marriage and the Family. Washington DC: Health & Company, Schiavi RC, Derogatis LR: The assessment of sexual function and marital interaction. Journal of Sex & Marital Therapy 5(3): , Frank E, Abdersen C, Kupher D.J: Profiles of couples seeking sex therapy and marital therapy. American Journal of Psychiatry, 133: , Sarımurat N: Dört Grup Evli Kad ının (konversiyon bozukluğu, intihar giri şimi, psikonevrotik poliklinik hastaları, normal kontrol) Karşılaştırılmal ı İncelemesi, İstanbul Tıp Fakültesi Psikiyatri Ana Bilim Dal ı, Uzmanl ık Tezi, İstanbul, Greeff AP, Malherbe HL: Intimacy and marital satisfaction in spouses. Journal of Sex&Marital Therapy 27: , Hartman MC: The Interface between sexual dysfunction and marital conflict. American Journal of Psychiatry 137(5): ,