Senkron ve Metakron Akci er Kanserlerinde Cerrahi Tedavi

Transkript

1 DERLEME Senkron ve Metakron Akci er Kanserlerinde Cerrahi Tedavi Ahmet Önen, Ayd n fianl Dokuz Eylül Üniversitesi T p Fakültesi, Gö üs Cerrahisi AD, zmir ÖZET Ayn organizmada, ayn zamanda, farkl kanserlerin bulunmas s k rastlan lan bir durum de ildir. Akci er kanserli olguda eflzamanl ikinci bir akci er kanserinin tan mlanmas na senkron akci er kanseri; primer akci er kanseri nedeniyle küratif cerrahi tedaviyi izleyen süreç içinde yeni bir akci er kanserinin belirlenmesine metakron akci er kanseri denilmektedir. Primer akci eri kanseri ile metakron akci er kanseri tan mlanmas aras ndaki sürenin, tart flmal olmas na karfl n en az iki y l oldu u kabul edilmektedir. Multipl primer akci er kanseri (MPAK) karmafl k bir konudur. Bu karmafl kl k tan konulmas ndaki zorluk, kanser için kullan lan s n flaman n tümörün biyolojik durumunu yans tmamas ve tedavide zorunlu s n rl rezeksiyonlar n olmas ndan kaynaklanmaktad r. Lezyon ayn hücre tipindeyse, bu karmafla daha da artmaktad r. Primer akci er kanserinde oldu u gibi, MPAK nin tedavisi de komplet rezeksiyondur. Cerrahi tedavi öncesinde mediyastinal tutulumun ve uzak metastaz n olmad kan tlanmal d r. Hastan n solunum rezervi cerrahi ifllemin yayg nl n belirlemektedir. Genifl cerrahi rezeksiyon önerilse de, bu her zaman olas de ildir. S n rl solunum rezervleri cerrah s n rl rezeksiyon yapmaya zorlamaktad r. Cerrahi rezeksiyon sonras nda senkron akci er kanserinde prognoz çok iyi de ildir. Metakron akci er kanserinde ise cerrahi tedavinin sa kal m art rd kan tlanm flt r. Primer tümörün cerrahi tedavisi s ras nda doku korumaya yönelik sleeve lobektomiler önplanda tutulmal d r. Böylece pulmoner rezerv korunarak, metakron akci er kanseri geliflti inde komplet rezeksiyon yapma olas l artacakt r. Senkron tümörlerde daha fazla deneyime gereksinim duyulmas na karfl n, metakron akci er kanserinde cerrahi yaklafl mlarla, kabul edilebilir mortalitelerle, önemli sa kal mlar sa lanmaktad r. Anahtar sözcükler: multipl akci er kanseri, senkron akci er kanseri, metakron akci er kanseri, cerrahi tedavi Toraks Dergisi, 2004;5(3):201-7 ABSTRACT Surgical Treatment of Synchronous and Metachronous Cancers The observation of different cancers simultaneously in the same organism is not a frequently encountered situation. Description of a synchronous second lung cancer in a case with lung cancer is called synchronous lung cancer. Determination of a new lung cancer in the period following curative surgical treatment of primary lung cancer is called metachronous lung cancer. Multiple primary lung cancer (MPLC) is a complex subject. This results from difficulty of diagnosis, the fact that the classification used for cancer does not reflect the biological condition of the tumor and limited resections being inevitable in treatment. This complexity increases if the lesion is of the same cell type. In most of the MPLCs, same cell type has been observed. As in the case of primary lung cancer, treatment of MPLC is a complete resection as well. Before surgical treatment, it should be proven that there is no mediastinal involvement and distant metastasis. The respiratory reserve of the patient determines the possibility of the surgical procedure. Although wide surgical resection is recommended, it is not always possible. In synchronous lung cancer, prognosis is poor after surgical resection. It has been proven that surgical treatment increases survival in metachronous lung cancer. It has been agreed that the time between primary lung cancer treatment and the description of metachronous lung cancer is at least two years, though it is yet to be contraversial. During surgical treatment of the primary tumor, sleeve lobectomies as to protect the tissue should Yaz flma Adresi: Yrd. Doç. Dr. Ahmet Önen Dokuz Eylül Üniversitesi T p Fakültesi Gö üs Cerrahisi AD, Balçova, zmir Tel : (0232) Fax : (0232) E-posta : ahmet.onen@deu.edu.tr TORAKS DERG S C LT 5, SAYI 3 ARALIK

2 Önen A. ve ark. be taken into consideration. Hence, by protecting the pulmonary reserve, the possibility of performing a complete resection will increase when metachronous lung cancer develops. In cases where wide resection cannot be performed, limited resection should be carried out. Although more experience is required for synchronous tumors, outstanding survival rates have been reached in metachronous lung cancer, within acceptable mortality limits, by means of aggressive surgical approaches. Keywords: multiple primary lung cancer, metachronous lung cancer, synchronous lung cancer, surgical treatment Toraks Dergisi, 2004;5(3):201-7 Gelifl tarihi: , Kabul tarihi: G R fi lk kez 1924 y l nda Beureuther tüberkülozlu bir olguda rastlant sal olarak 2 farkl kanser oda tan mlam flt r [1] y l nda da Chaudhuri, akci er kanserli olguda ikinci bir kanser oda göstermifltir [2,3]. Multipl primer akci er kanseri (MPAK), solunum yolu epitelinin sigara içindeki çeflitli kanserojenlere ve çevresel risk faktörlerine maruz kalmas yla ortaya ç kar; bu olay üst aerodigestif kanserlerde, alan kanserizasyonu etkisi olarak da bilinir. Richardson, metakron kanserli olgular n sigara b rakma e itimi almalar na karfl n, tan s ras nda hepsinin sigara içmeye devam ettiklerine dikkat çekmifltir [4]. Sigara, primer kanserin evresinden ba ms z ayr bir risk oluflturmaktad r [4,5]. Primer akci er kanseri nedeniyle küratif cerrahi tedavi uygulanan her hasta metakron akci er kanseri için adayd r. Primer akci er kanseri nedeniyle cerrahi tedavi uygulanan hastalar n uzun süre yaflamalar, ameliyat izleyen dönemdeki düzenli ve yak n hasta izlem politikalar ve teflhis teknolojisindeki geliflmeler sayesinde metakron akci er kanserine daha s k rastlan lmakta, hastalar n erken dönemde tan konulma flanslar artmaktad r. Erken evrede tan konulan olgulara, solunum fonksiyonlar izin verdi i oranda, ikinci bir cerrahi tedavi uygulama olana na da sahip olunmaktad r. Senkron ve metakron akci er kanserleri, klasik ve güncel bilgi kaynaklar nda s k ve yo un irdelenen bir konu de- ildir. Bu yaz da, MPAK yle ilgili literatür bilgileri de erlendirilerek sunulmufltur. MULT PL AKC ER KANSERLER NDE TANI Tan kriterleri, ilk kez 1932 y l nda Waren ve Gates taraf ndan yay mlanm flt r [6]. Günümüzde daha çok 1975 y - l nda Martini ve Melamed taraf ndan tan mlanan kriterler kullan lmaktad r (Tablo I) [7]. Ichinose 1991 y l nda ak m sitometrisi (flow cytometry) ile yap lan DNA ploidi çal flmalar nda, ayn hücre tipindeki tümörlerin farkl l n göstermifltir [8]. Antakli 1995 y l nda, Martini ve Melamed kriterlerini modifiye etmifltir (Tablo II) [9]. Martini ve Melamed kriterleri günlük klinik pratikte kullan lmaktad r; ancak metakron kanser için, 2 y l olarak tan mlanan, ilk kanserden sonra geçmesi gereken sürenin daha uzun olmas gerekti i yönünde elefltiriler vard r [5,10-12]. Tablo I. Martini ve Melamed tan kriterleri I. Senkron tümörler A. Tümörün birbirinden uzak ve ayr olmas B. Histolojik tipler i. Farkl histoloji ii. Ayn histoloji. Farkl segment, lob veya akci erde olmas ve 1. Karsinoma in situ dan orijin almas, 2. Ortak lenfatik drenaj yollar nda karsinom bulunmamas, 3. Saptand anda ekstrapulmoner metastaz n olmamas. II. Metakron tümörler A. Farkl histoloji B. Ayn histoloji i. Hastal ks z geçen sürenin 2 y ldan uzun oluflu ii. Karsinoma in situ dan orijin almas iii. kinci kanserin farkl bir lob veya akci erde olmas 1. Ortak lenfatik drenaj yollar nda karsinom olmamas 2. Saptand zaman ekstratorasik metastaz n olmamas Direk akci er grafisinde görülen kitle veya kitleler için di er ileri teflhis teknikleri uygulanmaktad r. Olgular n %70 ine operasyon öncesi dönemde toraks bilgisayarl tomografisi (BT), transtorasik ince i ne biyopsileri (TT B), bronkoskopi ve transbronfliyal i ne biyopsileriyle tan konulmaktad r [5,13-15]. Bronkoalveoler karsinom, do as gere i çok odakl oldu- undan, senkron akci er kanseri olarak de erlendirilmemelidir [10,16]. MPAK teflhisi konulduktan sonra uzak metastaz 202 TORAKS DERG S C LT 5, SAYI 3 ARALIK 2004

3 Senkron ve Metakron Akci er Kanserlerinde Cerrahi Tedavi Tablo II. Antakli nin modifiye kriterleri A. Farkl histoloji B. Ayn histoloji a. Anatomik olarak farkl yerleflimde olmas, b. Premalign lezyonla ba lant l olmas, c. Sistemik metastaz n olmamas, d. Mediyastinal lenf bezi tutulumunun olmamas, e. Farkl DNA ploidisine sahip olmas. Bu 5 kriterden en az ikisine sahip olmas gerekmektedir. araflt rmas ve mediyastinal evrelemenin daha ayr nt l yap lmas önerilmektedir. Bunun için belirlenmifl protokollerin d - fl nda daha agresif davran lmas gerekmektedir [10,17]. Hastaya mediyastinoskopi, mediyastinostomi ve video yard ml cerrahi (VYC) yap larak mediyastinal tutulumun olmad kan tlanmal d r [10,11]. Beyin manyetik rezonans görüntüleri (MRG), kar n BT ve kemik sintigrafileriyle de uzak organ metastaz n n olmad gösterilmelidir [5,7,10-12]. Toraks BT de primer tümöre ek olarak küçük pulmoner nodüller s kl kla izlenmekte, bu nedenle senkron akci er kanseri tan s nda sorun yaflanmaktad r. Bir çal flmada, Evre I-IIIA küçük hücreli d fl akci er kanseri (KHDAK) olan olgular n %16 s nda ek nodül gözlenmifltir. Bu olgulardan kesin tan konulanlar n %86 s n n iyi huylu oldu u görülmüfltür [18]. Baflka bir çal flmada, preoperatif dönemde %10 ek nodül saptanm fl, bunun %60 n n benign oldu u bildirilmifltir [19]. Küçük kitlelerin benign olma olas l klar daha yüksek bulunmufltur [20]. Amerikan Kanser Komitesi nin (AJCC) akci er kanseri s n flamas na göre, ek nodülün ayn lob içinde saptanmas durumunda kanser, T4 (Evre IIIB), farkl lob veya farkl akci erde saptanmas durumunda ise M1 (Evre IV) olarak de erlendirilmektedir [21]. Akci er kanseriyle ilgilenen herkesin kulland bu s n flama, sadece anatomik özellikleri içermektedir, tümörün biyolojik özeliklerini kapsamamaktad r. Senkron tümörlerine özgü bir s n flama mevcut de ildir, TNM s n flamas kullan l r. Her tümör ayr ayr evrelendirilmeli, kay tlara yüksek evreli tümör geçirilmelidir [11-16,22]. Ek nodül ikincil olarak, hematojen yolla yay lan metastaz olabilece i gibi, lokal yay l m ya da ikinci primer akci er kanseri de olabilir. As l sorun, senkron akci er kanseri ile metastatik nodül ayr m - n n yap lmas d r. Ek nodül görüldü ü zaman, histolojik tan yla kesinlefltirilmeden satellit nodül olarak de erlendirilmemeli ve hastalar n en önemli tedavi flans olan cerrahi ellerinden al nmamal d r [10,11]. Pozitron emisyon tomografisi (PET), senkron kitleler için önemli bir tan yöntemidir [23-25]. Malign kitleler için özgüllü ü %95, duyarl l %80 olarak bildirilmifltir [26]. Granülomatöz ve enfeksiyöz lezyonlarda yalanc pozitifli in olabilece i göz önünde bulundurulmal d r [24,27]. Özellikle iki tarafl lezyonlardan birisine kesin akci er kanseri tan s konuldu u, karfl taraftaki lezyona histopatolojik tan konulamad durumlarda PET in teflhise büyük katk s vard r [22]. Mediyastinal ve intrapulmoner lenf bezi tutulum de erlendirilmesinde etkin ve güvenilirdir. Senkron akci- er kanserinde PET ile mediyastinal lenf bezi tutulumu olmamas gerekir [28]. PET le kansere efllik eden ve büyük oranda benign olan lezyonlar n, malign-benign ayr m yap - lacakt r. PET in pozitif tan mlad durumlarda histolojik kan ta gerek duyulur. PET in BT ile birlikte kullan lmas ise daha do ru sonuçlar verecektir [25]. Senkron akci er kitleleri farkl hücre tipindeyse ve bu farkl l k, histolojik olarak kan tlan yorsa, tan koymak zor de ildir. Ancak ço u kez oldu u gibi, kitleler ayn hücre tipindeyse s k nt yaflanabilmektedir [11,29-31]. Bu durumda, tümörün genetik karakteristik özelliklerinin belirlenmesiyle farkl l k saptanarak, senkron tümör tan s konulabilir. Fakat genetik tiplendirme çal flmalar klinik pratikte günümüzde de yayg n olarak kullan lamamaktad r [11]. Bu nedenle kinci lezyon metastatik nodül mü, senkron primer akci er kanseri mi? sorusu her zaman yan tlanamamaktad r. Bu durumda Martini ve Melamed in [7] 1975 te yay mlad klar ve 1995 y l nda Antakli [9] taraf ndan modifiye edilen tan kriterlerine göre tan konulmaktad r. Senkron akci er kanserleriyle ilgili yaz lara bak ld zaman, bütün yazarlar bu kriterlerle tan koyduklar n belirtmektedirler [5,11,13,14,16,30,31]. Anatomik olarak farkl yerleflimde bulunmas, karsinoma in situ dan orijin almas, tan konuldu unda ortak lenfatik drenaj yollar nda ve toraks d fl nda karsinom olmamas gerekmektedir [7,9]. Deterback [10] taraf ndan 2003 y l n n bafl nda yay mlanan MPAK uzlaflma raporunda da, uzak metastaz ve mediyastinal lenf bezi tutulumu olmad kan tlan rsa, ikinci lezyonun senkron tümör lehine de erlendirmesi gerekti i belirtilmifltir. Metastatik nodüller mediyastinal lenf bezi tutulumu ve uzak metastaz kan tlar yoksa, senkron tümör olarak de erlendirilebilir. Senkron tümörün cerrahi sonuçlar n n kötü olmamas n bu flekilde aç klamak olas d r. Senkron tümörlerin yaklafl k 1/3 ünde ikinci lezyon ameliyat s ras nda rastlant sal olarak saptan r [5,10,13,15,30, 31]. Agresif yöntemlerle, ameliyat öncesinde mediyastinal ve uzak metastaz n olmad kan tlanan hastalarda, her iki tümör de rezektabl ise, hastan n zaten torakotomi morbiditesiyle karfl karfl ya kald da göz önüne al narak rezeksiyon yap lmas ak lc bir yöntemdir [5,10,13]. Ayr ca frozen ile yap lacak hücre tipinin de erlendirilmesinin do rulu u TORAKS DERG S C LT 5, SAYI 3 ARALIK

4 Önen A. ve ark. tart flmal d r. Kald ki, preoperatif sitoloji ve konvansiyonel patoloji ile hücre tipi de erlendirilmesinin do ruluk oran da %60-80 dir [17,32,33]. Senkron tümörlerde sa kal m oran n n düflük olmas na karfl n, metastatik nodülle karfl - laflt r ld nda anlaml derecede daha iyidir [10,34]. Primer tümörün küratif cerrahi tedavisi sonras ndaki süreçte yeni bir tümörle karfl lafl ld nda, bunun nüks mü, yoksa metakron akci er kanseri mi oldu unun ayr lmas gerekmektedir. Farkl hücre tipinde s k nt yaflanmaz, ancak s kl kla ayn taraf ve ayn hücre tipiyle karfl lafl lmas nedeniyle, nüksle ay r c tan da zorluk yaflanmaktad r [13]. Tümörün genetik tiplendirilmesi klinik pratikte yayg n olarak kullan lmad ndan, ayn hücre histolojisi söz konusu oldu- unda, bu hep soru iflareti olarak kalacakt r. Bu ay r m prognoz aç s ndan önemlidir, ancak daha önemlisi, lezyon rezektabl ise cerrahi rezeksiyonun derecesi üzerinde büyük etkisi olacakt r [7,31]. ki y ll k sa kal m metakron akci er kanserinde %52, lokal nükslerde %23 ve uzak metastazlarda %9 olarak bildirilmifltir [11]. Bu veriler, metakron akci er kanserli hastalar n, lokal nüks veya metastaz olanlara göre daha iyi prognozu oldu unu göstermektedir. Uzak metastaz ve mediyastinal tutulumun kan tlar yoksa, yeni tümör farkl anatomik bölgedeyse ve iki kanser aras ndaki süre en az iki y lsa tümörün, metakron tümör olma flans daha yüksektir [7,9-11, 13]. Pairolero [11], rezeke edilen Evre I KHDAK li hastalar n %39 unda rekürren hastal k, %10 unda metakron akci- er kanseri tespit etmifltir. Martini nin [7] sonuçlar da benzerdir; rezeksiyon sonras nda %27 rekürren hastal k (%70 i dissemine, %30 u lökorejyonel), %11.5 metakron tümör gözlemifltir. CERRAH TEDAV Primer akci er kanserinde oldu u gibi, senkron ve metakron akci er kanserlerinde de optimal tedavi komplet rezeksiyondur [7,10,13,15,31,34-37]. Rezeksiyon Evre IA-IIB olan hastalarda yap l r. Lokal ileri evre olgularda gö üs duvar tutulumu, vena cava n n parsiyel tutulumu ve diyafram tutulumlar nda ekstended rezeksiyonlar uygulanabilir [36]. Seçilecek cerrahi ifllem; 1. Tümörün büyüklü üne ve yayg nl na (evresine), 2. Tümörün yerine, 3. Hastan n solunum rezervine, 4. Metakron tümörlerde, bunlara ek olarak, ilk cerrahi ifllemin büyüklü üne ba l d r [5,11,13]. Kontrlateral senkron tümörlerde mediyan sternotomi ve ard fl k (stage) torakotomiyle cerrahi tedavi gerçeklefltirilebilir. ki ifllem aras ndaki süre 4-6 hafta olarak önerilmektedir [10-11]. Tümörün yeri, seçilecek cerrahi ifllemi belirlemektedir. Küçük periferik üst lob kanserlerinde wedge rezeksiyon için mediyan sternotomi kullan labilir; ancak bu giriflim alt lob kanserlerinde, özelikle sol alt lobda önerilmemektedir [34,35]. Ayn taraf senkron tümörlerde pnömonektomi, lobektomi+segmentektomi veya segmentektomi+segmentektomi, ayr ca sa tarafta bilobektomi yap - labilir. Cerrahi ifllemin komplet olmas, sa kal m belirlemede önemlidir [5,7,13,15,34]. Aflamal torakotomide öncelik, yüksek evreli veya kitlenin büyük oldu u tarafa verilmelidir [35]. Genifl rezeksiyon endikasyonuna karfl n, hastan n solunum fonksiyonlar s n rl rezeksiyona izin veriyorsa, yap lacak s n rl rezeksiyon anatomik olmal d r. Anatomik rezeksiyonun baflar lamad durumlarda wedge rezeksiyon denenmelidir. Kitlenin yerinin wedge rezeksiyon için uygun olmad derin yerleflimlerde, 1983 y l nda Perelman [39] taraf ndan tan mlanan ve 1986 dan bu yana Cooper taraf ndan yayg n olarak yap lan koter eksizyon tekni i uygulanabilir [40]. Bilateral senkron lezyonlardan bir taraftaki lezyon kesin kanser tan s alm fl, di er tarafa histopatolojik tan konulamam flsa ard fl k torakotomide öncelik, tan konulmam fl tarafta olmal d r [5]. Senkron tümörlerde cerrahi ifllemin büyüklü ü hastan n solunum rezerviyle yak ndan iliflkilidir. Yeterli pulmoner rezerv konusundaki kayg lar, genifl rezeksiyon endikasyonlar n n olmas na karfl n, s n rl rezeksiyon yap lmas n gerekli k labilir [10]. Bu da baflar lam yorsa, o zaman biyopsi alma d fl nda yap lacak baflka bir ifllem yoktur. Hastalar n %40 gibi önemli bir bölümünde yaln z biyopsi al nabilmektedir [38]. nkomplet cerrahi sonras nda hastaya kemoterapi, radyoterapi ya da kombinasyonu uygulanabilir. Primer akci er kanseri nedeniyle küratif tedavi gören her hasta metakron akci er kanseri için adayd r [13,30,34,40,41]. Sabit risk, %1-2 /hasta/y ld r [42]. Kümülatif risk, 3 y lda %39-43, 5 y lda %15-16, 10 y lda %2-3 olarak belirlenmifltir [5,31]. Okült akci er kanserli olgular n %45 inde izlem s ras nda metakron akci er kanseri geliflti i bildirilmifltir [5]. Metakron akci er kanserinde, ilk yap lan cerrahi ifllemin büyüklü ü, metakron kanser geliflti inde yap lacak cerrahi ifllemi, solunum rezervi üzerinden etkilemektedir. Primer akci er kanserinin tedavisinde yap lacak cerrahi ifllem, mümkün oldu unca doku korumaya yönelik olmal d r (3/). Birçok yazar sleeve lobektominin ilk seçenek olmas gerekti ini vurgulamaktad r [5,13,35-37]. Primer kanserde korunan akci er dokusu, yüksek riskle geliflebilecek olan metakron kanserin komplet rezeksiyonu için daha fazla alternatif sa lar. Yap lacak sleeve rezeksiyonlarda lokal nüks ve metakron kanser geliflme riski, di er cerrahi seçeneklerden farkl tan mlanmam flt r (p=0.05) [43]. Bunun karfl t olan 204 TORAKS DERG S C LT 5, SAYI 3 ARALIK 2004

5 Senkron ve Metakron Akci er Kanserlerinde Cerrahi Tedavi görüfl ise, pnömonektomi sonras nda metakron kanser geliflme riskinin düflük olmas na dayanmaktad r [5,15]. Pnömonektomiyle en az ndan ayn tarafta metakron akci er kanseri geliflimi engellenecektir. S n rl rezeksiyon ile lobektomiler karfl laflt r ld nda metakron kanser geliflimi aç s ndan fark saptanmam flken, bu gruplar pnömonektomili grupla karfl laflt r ld nda, pnömonektomi lehine anlaml bir fark bulunmufltur [5]. Pnömonektomi geçiren olgularda, karfl akci er metakron kanser geliflmesi aç s ndan yüksek riskle karfl laflmaktad r [36]. Metakron akci er kanserinde hasta tolere edebilecek solunum rezervine sahipse, önerilen cerrahi ifllem lobektomi olmal d r [15,44]. kinci primer kanser için, s n rl solunum rezervi varsa s n rl rezeksiyon önerilmektedir [15,29,30, 44]. T 1 N 0 KHDAK de, lobektomi ile s n rl rezeksiyon Ginsberg taraf ndan karfl laflt r lm fl; ancak geç dönem pulmoner fonksiyonlar üzerinde olumlu etkisi saptanmam flt r [46]. S n rl rezeksiyonlarda nükslerin 3 kat, kansere ba l ölümlerin %70 oran nda daha fazla oldu u gösterilmifltir [46]. Van Rens [35], Evre IIB nin üstünde, rezeksiyon tipinin sa kal ma katk s n n olmad n bildirmifltir. Primer tümöre lobektomi veya s n rl rezeksiyon uyguland durumlarda, ipsilateral metakron kansere tamamlay c pnömonektomi veya s n rl rezeksiyon yap labilir. Kontrlateral kanserde ise lobektomi ya da s n rl rezeksiyon uygulanabilir. Geçirilmifl pnömonektomi daha sonraki rezeksiyonlar için kontrendikasyon gibi düflünülse de, pulmoner rezervi yeterli olan, seçilmifl sol pnömonektomili olgularda, sa üst veya orta lobektomi uygulanabilir [47]. Bunun tersi de geçerlidir. Sa pnomönektomi uygulanan olgulara s n rl rezeksiyon yap lmal d r [11,31,43,44]. Pulmoner rezerv; solunum fonksiyon testleri, kantitatif ventilasyon/perfüzyon sintigrafileri, egzersizle maksimum oksijen tüketimi, pulmoner bas nç ölçümleri ve pulmoner arterin balonla oklüzyonuyla de erlendirilir [31,47,48]. Operatif mortalite, senkron tümörlerde %0-5.2, metakron tümörlerde %2-7 olarak bildirilmifltir [31,44]. MPAK cerrahisinde karfl lafl lan komplikasyonlar, rezeksiyona ba l komplikasyonlardan farkl de ildir (Tablo III). En s k rastlan lan pulmoner komplikasyon atelektazi ve akci er d fl komplikasyon ise aritmidir [5,31]. PROGNOZ Senkron ve metakron kanserlerde sa kal m primer akci- er kanseriyle karfl laflt r ld nda daha kötüdür [7,9,13,39, 40,49,50]. Senkron tümörlerde 5 y ll k sa kal m için %0 ile %70 aras nda de iflen oranlar bildirilmifltir [13,40]. Birkaç seri Tablo III. MPAK de cerrahi tedavi sonras nda geliflen komplikasyonlar Pulmoner komplikasyonlar n (%) Bronkoskopi gerektiren atelektazi 3(8.1) Space (reekspansiyon) 2(5.4) Uzam fl hava kaça /BPF 2(5.4) Solunum yetmezli i 2(5.4) Di er komplikasyonlar Reoperasyon 2(5.4) Yara yeri infeksiyonu 2(5.4) Aritmi 6(16.2) Miyokard infarktüsü 1(2.7) Di er kardiyak 2(5.4) Serebral vasküler atak 1(2.7) Di er 2(5.4) [40,41,44] d fl nda 10 y ll k sa kal m yoktur (Tablo IV). Senkron tümörlerde sa kal m etkileyen en önemli etken, yap lan s n rl rezeksiyonlar n fazlal fleklinde yorumlanabilir [7,9,13,44]. Metakron akci er kanserinin prognozu primer akci er kanserine göre kötü, senkron akci er kanserine göre daha iyidir. Primer akci er kanseri için 5 y ll k sa kal m %60-70, metakron tümör için %33-70 olarak bildirmifltir [13,34, 40,41] (Tablo IV). Hastal n evresi ve yap lan cerrahi ifllemin küratif olup olmamas sa kal m etkileyen iki önemli etkendir [7,9,13, 31,35,41]. Erken evre metakron akci er kanserli olgularda yap lacak komplet cerrahi hastan n sa kal m n olumlu yönde etkilemektedir [35]. Senkron ve metakron akci er kanserinde, kitlelerin hücre tipinin farkl olmas prognozu olumlu yönde etkilemektedir [7,15,30,31,49]. Skuamöz kanser ile adenokanser aras nda sa kal m s kl yönünden fark yoktur. Skuamöz kanserde 5 y ll k sa kal m %46, adenokanserde ise %42 olarak bildirilmifltir (p=0.7) [5]. Metakron akci er kanserinde primer tümörün cerrahi tedavisiyle ile 2. tümörün tan mlamas na kadar geçen sürenin uzunlu u prognozu olumlu yönde etkilemektedir [5,9,31]. Yafl ve cinsiyetin sa kal ma etkisi yoktur [35]. SONUÇ Senkron akci er kanserinde cerrahi tedaviye karfl n sa kal m oran düflüktür. Bunun en önemli nedeni, genifl rezeksiyon endikasyonu olmas na karfl n, zorunlu s n rl rezeksiyonun fazla say da yap lmas ve metastatik hastala- TORAKS DERG S C LT 5, SAYI 3 ARALIK

6 Önen A. ve ark. Tablo IV. Primer akci er kanseri, senkron ve metakron akci er kanserinin sa kal m tablosu 5 YSK 10 YSK Rosengart 1991 Primer akci er kanseri Senkron akci er kanseri Metakron akci er kanseri 23 9 Verhagen 1994 Primer akci er kanseri 53 Senkron akci er kanseri 15 Metakron akci er kanseri 18 Mathisen 1984 Primer akci er kanseri Senkron akci er kanseri 0 Metakron akci er kanseri Okada 1998 Primer akci er kanseri 66 Senkron akci er kanseri 70 Metakron akci er kanseri 33 Rea 2001 Primer akci er kanseri Senkron akci er kanseri 20 Metakron akci er kanseri Adebonojo 1997 Primer akci er kanseri - Senkron akci er kanseri 0 Metakron akci er kanseri 37 r n bu grupta de erlendirilmesidir. Metakron kanser tedavisinde cerrahi, kan tlanm fl ve güvenilir bir yöntemdir. Primer akci er kanserinin cerrahisi s ras nda, uzun yaflayacak hastalarda metakron kanser geliflme riskinin oldu- u ak lda tutulmal ve parankim koruyucu sleeve lobektomi, yaln z solunum rezervi s n rl olan hastalara de il, endikasyonu olan her hastaya uygulanmal d r. Senkron akci er kanserinde daha fazla deneyime ihtiyaç duyulmaktad r. Metakron kanser için cerrahi tedaviyle kabul edilebilir mortalitelerde önemli sa kal mlar sa lanacakt r. KAYNAKLAR 1. Beyreuther H. Mulipicate von carsinomen bei einem fall von sog. 2 schenecberger Lungenkrebs mit tuberkulose. Virchows Arc 1924;250: Chaudri MR. Independent bilateral primary bronchial carcinomas. Thorax 1971;26: Yildizeli B, Yüksel M, Ercan S, Batirel H. Multiple primary lung carcinomas. J Thorac Cardiovasc Surg 1999;117: Richardson GE, Tucker MA, Venzon DJ et al. Smoking cessation after succesful treatment of small-cell lung cancer is associated with fewer smoking-related second primary cancers. Ann Intern Med 1993;119: Aziz TM, Rasheed AS, Glasser J et al. The managment of second lung cancers. A single centre experience in 15 years. Eur J Cardiothorac Surg 2002;21: Waren S, Gates O. Multiple primary malignant tumors: a survey of the literature and statistical study. Am J Cancer 1932;16: Martini N, Melamed MR. Multiple primary lung cancers. J Thorac Cardiovasc Surg 1975;70: Ichinose Y, Ilara N, Ohta M. Synchronous lung cancers defined by deoxyribonucleic acid flow cytometry. J Thorac Cardiovasc Surg 1991; 102: Antakli T, Schaefer RF, Rutherford JE, Read RC. Second primary lung cancer. Ann Thorac Surg 1995;59: Detterbeck FC, Jones DR, Kernstine KH, Naunheim KS. Special treatment issues. Chest 2003;123: Pastorina U. Lung cancer: diagnose and surgery. Eur J Cancer 2001;37: Pairolero PC, Williams DE, Bergsralh EJ et al. Postsurgical stage I bronchogenic carcinoma: morbid implications of recurrent disease. Ann Thorac Surg 1984;38: Okada M, Tsubota N, Yoshimura M, Miyamoto Y. Operative approach for multiple primary lung carcinomas. J Thorac Cardiovasc Surg 1998; 115: Ferguson MK. Synchronous primary lung cancers. Chest 1993;103: Shields TW. Multiple primary bronchial carcinomas. Ann Thorac Surg 1974;27: Martini N, Rusch VW, Bains MS et al. Factors influencing ten-year survival in resected stage I to IIIA non-small cell lung cancer. J Thorac Cardiovasc Surg 1999;117: Jolly PC, Hutchinson CH, Detterbeck FC et al. Routine computed tomographic scans, selective mediastinoscopy and other factors in evaluation of lung cancer. Thorac Cardiovasc Surg 1991;102: Keogan MT, Tung KT, Kaplan DK et al. The significance of pulmonary nodules detected on CT staging for lung cancer. Clin Radiol 1993;48: Kunitoh H, Eguchi K, Yamada et al. Intrapulmonary sublesions detected before surgery in patients with lung cancer. Cancer 1992;70: Yuan Y, Matsumato T, Hiyama A et al. The probability of malignancy in small pulmonary nodules coexisting with potentially operable lung cancer detected by CT. Eur Radiol. 2003;13: Lababede O, Meziane MA, Rice TW. TNM staging of lung cancer: a quick reference chart. Chest. 1999;115: Toker A, Kalayc G. kinci primer akci er kanserinde cerrahi tedavi. Editörler: Yüksel M, Kalayc G. Gö üs Cerrahisi. stanbul: Bilmedya, 2001: Sazon DAD, Santiago SM, Soo Hoo GWS et al. Fluorodeoxyglucose positron emission tomography in detection and staging of lung cancer. Am J Respit Crit Care Med 1996;153: Gupta NC, Tamin WJ, Graeber GC et al. Mediastinal lymph node sampling following positron emission tomography with fluorodeoxyglucose imaging in lung cancer staging. Chest 2001;120: Bury T, Dowlati A, Pulus P et al. Whole body 18 FDG positron emission tomography in the staging of non-small cell lung cancer. Eur Resp J 1997;10: Gupta NC, Graeber GC, Rogers JS et al. Comparative efficacy of positron emission tomograph with FDG and CT scanning in preoperative staging of non-small cell lung cancer. Ann Thorac Surg 1998;229: Farrell MA, McAdams HP, Herndon JE, Patz EF. Non-small cell lung 206 TORAKS DERG S C LT 5, SAYI 3 ARALIK 2004

7 Senkron ve Metakron Akci er Kanserlerinde Cerrahi Tedavi cancer: FDG PET for nodal staging in patients with stage I disease. Radiology 2000;215: Spaggiari L. Single lung resection of second primary after pneumonectomy for lung cancer. Ann Thorac Surg 2003;75: Wu S, Lin ZQ, Xu CW et al. Multiple primary lung cancers. Chest 1987;92: Asaph JW, Keppel JF, Handy JR et al. Surgery for second lung cancers. Chest 2000;118: Adebonojo SA, Morttz DM, Danby CA. The result of modern surgical therapy for multiple primary lung cancers. Chest 1997;112: Truong LD, Underwood RD, Greenberg SD et al. Diagnosis and typing of lung carcinomas by cytopathologic methods: a review of 108 cases. Acta Cytol 1985;29: Cataluna JJS, Perpina M, Greses JV et al. Cell type accuracy of bronchial biopsy specimens in primary lung cancer. Chest 1996;109: Deschamps C, Pairolero PC, Trastek VF et al. Multiple primary lung cancer results of surgical treatment. Thorac Cardiovasc Surg 1990;99: Rens MTM, Zanen P, de la Rivie re AB et al. Survival after resection of metachronous non-small cell lung cancer in 127 patients. Ann Thorac Surg 2001;71: Donington JS, Miller DL, Charles C et al. Subsequent pulmonary resection for bronchogenic carcinoma after pneumonectomy. Ann Thorac Surg 2002;74: Tedder M, Anstadt MP, Tedder SD, Lowe JE. Current morbidity, mortality and survival after bronchoplastic procedures malignancy. Ann Thorac Surg 1992;54: Watanabe Y, Shimizu J, Oda M et al. Second surgical intervention for recurrent and second primary bronchogenic carcinomas. Scand J Thorac Cardiovasc Surg 1992;26: Perelman M. Precision techniques for removal of pathological structures from the lung. Surgery 1983;11: Cooper JD, Perelman M, Todd TRJ et al. Precision cautery excision of pulmonary lesions. Ann Thorac Surg 1986;41: Mathisen DJ, Jensik RJ, Faber LP, Kitle CF. Survival following resection for second and third primary lung cancers. J Thorac Cardiovasc Surg 1984;88: Rosengart T, Martini N, Ghosn P, Burt M. Multiple primary lung carcinomas: prognosis and treatment. Ann Thorac Surg 1991;52: Hollaus HP, Wurnig PN Pridun NS. The natural history of recurrence after bronchoplastic procedures for non-small cell lung cancer. Ann Thorac Surg 2003;76: Johnson BE, Contazar P, Chute JP. Second lung cancer in patients successfully treated for lung cancer. Semin Oncol 1997;24: Rea F, Zuin A, Callegaro D et al. Surgical results for multiple primary lung cancers. Eur J Cardiothorac Surg 2001;20: Jensik RF, Faber LP, Kitle CF et al. Segmental resection for bronchogenic carcinoma. Ann Thorac Surg 1979;28: Ginsberg RJ, Rubinstein LV. Randomized trial of lobectomy versus limited resection for T1N0 non-small cell lung cancer: Lung Cancer Study Group. Ann Thorac Surg 1995;60: Barker JA, Yahr WZ, Krieger BP. Right upper lobectomy 20 years after pneumonectomy: preoperative evaluation and follow-up. Chest 1990;97: Kitle CF, Faber LP, Jensik RJ et al. Pulmonary resection in patients after pneumonectomy. Ann Thorac Surg 1985;40: Verhagen AF, Tavilla G, van de Wall HJ et al. Multiple primary lung cancers. Thorac Cardiovasc Surg 1994;42:40-4. TORAKS DERG S C LT 5, SAYI 3 ARALIK