PSİKOLOJİDE YAKLAŞIMLAR

Transkript

1 TEMEL KAVRAMLAR

2 PSİKOLOJİDE YAKLAŞIMLAR Psikoloji; insan ve hayvan davranışlarını inceleyen bir bilim dalıdır. Başlangıçta Felsefenin konu alanı içerisinde yer alan Psikoloji Wundt tarafından 19.yy da bağımsız bir bilim haline getirilmiştir. Yapısal yaklaşım (strüktüralizm) - Wundt tarafından ortaya konulan yapısalcı yaklaşım, Psikolojinin karmaşık zihinsel becerileri incelemesi gerektiğini öne sürerek içebakış ve deney yöntemini savunmuştur.

3 İçebakış yöntemi; Organizmanın içinde bulunduğu durumu kendisinin iç gözlem yoluyla ifade etmesidir. İşlevsel yaklaşım (fonksiyonalizm) - Dewey, James, Angell en önemli temsilcileridir. - Yapısalcıların bilincin ne olduğunu açıklamayla çalışmalarını eleştirerek önemli olan bilincin işlevidir tezini savunmuşlardır.

4 Davranışsal yaklaşım (bihevyorizm) - Watson tarafından kurulan yaklaşımın Pavlov, Skinner, Thorndike, Guthrie gibi meşhur temsilcileri vardır. Psikolojinin gözlenebilir davranışlar üzerine yoğunlaşması gerektiğini ve bu alanda çalışan bilim olması gerektiğini öne sürerler. - İçebakış(iç gözlem) yöntemine itiraz ederek, deney ve gözlem yöntemini kullanmışlardır.

5 - Davranışçılar U-T ilişkisini ilke haline getirmiş ve davranışları bu ilkeye göre açıklamışlardır. Bilişsel Yaklaşım - Piaget, tarafından kurulan bu yaklaşım bilişsel gelişimin düzenli sıra izleyerek gerçekleştiğini savunmuştur. - İnsan davranışlarını açıklamak için bilinç, dikkat, algı, bellek ve düşünme gibi süreçler incelenmelidir.

6 Psikodinamik yaklaşım (psikanaliz) - S.Freud en önde gelen temsilcisidir. - Psikolojinin konusu bilinçaltı olmalıdır. - İnsan davranışlarını açıklamada id, ego, süperego kavramlarını kullanmıştır. Hümanist yaklaşım - Bu yaklaşımın en önemli temsilcisi Maslow, Rogers tır. - Varoluşçu felsefeyi benimserler. İnsanı merkeze alarak kuramlarını geliştirmişlerdir

7 Örnek durum yaratalım, Oya KPSS' ye hazırlanan bir öğretmen adayıdır. Onu öğretmen olmaya yönlendiren nedenleri yukarıda sıraladığınız yaklaşımlara göre sorgulayalım. Yapısalcılara göre: Oya' nın neden bu mesleğe yöneldiğini anlayabilmemiz için, onun içsel duygularını, düşüncelerini ortaya çıkarmamız gerekir. Davranışçılara göre: Oya' ya sunulan uyaranlara ve Oya nın verdiği tepkilere bakmamız, çevreden ne tip uyaranlar aldığını bulmamız ondan sonra gerekli sorgulamaları yapmamız gerekir.

8 Psiko- analitik Yaklaşımcılara göre: Oya' nın bu mesleği seçmiş olmasındaki nedeni bulmak için, yanıtı bilinç dışı etkilerde aramalıyız. Toplumsal baskı ve aile baskıları gibi. Bilişsel Yaklaşımcılara göre: Onun davranışları daha çok zihinsel süreçler tarafından belirlenir. Davranışları yorumlayabilmek için bütüne bakmak gerekir. Hümanist Yaklaşıma göre: Oya kendisini öğretmen olarak daha iyi ifade edebileceğini düşünüyor olabilir. Onun ihtiyaçları ve oluşturmuş olduğu değerler davranışını belirler. Nörobiyolojik Yaklaşıma göre: Oya' nın sinir sistemi ve nöronlar arasında kurduğu bağlar, sağ ve sol beyin baskınlığı vb. seçtiği meslekte etkili olmuş olabilir.

9 M2007 KPSS Bebeklerin kişilikleri doğduklarında şekillenmemiş bir kil kütlesi gibidir. Geçirdikleri yaşantılar, kişiliklerini bir heykeltıraşın kil kütlesini şekillendirmesine benzer biçimde şekillendirir. Yukarıdaki görüşü savunan yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir? A) Bilişsel B) Psikoanalitik C) Davranışçı D) Fenomenolojik E) Yapısalcı

10 GELİŞİM Gelişim; olgunlaşma, yaşantı ve öğrenme sonucunda organizmada ortaya çıkan, döllenmeden ölüme kadar farklı gelişim alanlarında devam eden, düzenli ve sürekli değişiklikler olarak tanımlanabilir. Gelişim sürecinin sonunda ortaya çıkan ürünler ise gelişme olarak nitelendirilir.

11 BÜYÜME Organizmada meydana gelen niceliksel değişimler. Fiziksel görünüşteki artışlardır. BİL BİL BİL Büyüme, ölçülebilir ve gözlenebilir

12 OLGUNLAŞMA Doğuştan getirilen biyolojik donanımın çevresel koşullardan bağımsız olarak değişmesi. BİL BİL BİL Bütün gelişim alanları ile bağlantısında

13 HAZIRBULUNUŞLUK Büyüme ve olgunlaşmanın yanı sıra bir beceriyi gerçekleştirebilmek için gerekli olan ilgi, tutum ve ön bilgiler.

14 ÖĞRENME Öğrenme bireyin çevresiyle belli bir düzeydeki etkileşimleri sonucunda meydana gelen nispeten kalıcı izli davranış değişmesidir.

15 GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

16 GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER KALITIM Bireyin anne-baba ve daha önceki akrabalardan aldığı ve genler aracılığıyla geçen özellikleri ÇEVRE Bireyin sürekli etkileşimde bulunduğu ortamdır. TARİHSEL ZAMAN Gelişimi belli bir tarih aralığında etkileyen tüm faktörler

17 KRİTİK DÖNEM Belli becerilerin kazanılması açısından çevresel uyarıcıların etkisine en açık olunan zaman aralıkları.

18 M2013 KPSS Bir araştırmada; kedi yavruları, hayatlarının üçüncü haftasından on beşinci haftasına kadar süren dönem boyunca sadece dikey çizgiler görebildikleri bir ortamda büyütülmüşlerdir. Daha sonra hem yatay hem de dikey çizgilerin bulunduğu bir ortamda teste tabi tutulan kediler yalnızca dikey çizgileri görebilmişler ancak daha önce hiç karşılaşmadıkları yatay çizgileri görememişlerdir. Bu durum, aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? A)Olgunlaşma B)Kritik dönem C)Hazırbulunuşluk D)Büyüme E)Transfer

19 GELİŞİMİN İLKELERİ Gelişim yordanabilir bir sıra izler. ( Baştan ayağa, içten dışa, genelden özele doğrudur. ) Gelişimin hızı her yaşta aynı değildir. Gelişim; kalıtım, çevre ve zaman etkileşimiyle gerçekleşir. Gelişimde bireysel farklılıklar vardır. Gelişim süreklidir ve belli aşamalarla gerçekleşir. Gelişimde kritik dönemler vardır. Gelişim bir bütündür.

20 M2013 KPSS Yağız ve Mert, 5 yaşlarında iki çocuktur. Yağız, kendini sözel olarak çok iyi ifade etmekte ve başkalarıyla rahat iletişim kurmaktadır. Mert ise henüz kendini sözel olarak iyi ifade edememekte ve başkalarıyla iletişimde çekingen durmaktadır. Bu durumu en iyi açıklayan gelişim ilkesi aşağıdakilerden hangisidir? A)Gelişim bir bütündür. B)Gelişimde bireysel farklılıklar vardır. C)Gelişim, nöbetleşe devam eder. D)Gelişimde kritik dönemler vardır. E)Gelişim, genelden özele doğrudur.

21 BEDENSEL GELİŞİM

22 BEDENSEL GELİŞİM Doğum öncesinden itibaren iskelet, kas, sinir, solunum, sindirim ve dolaşım sistemlerindeki değişimleri içerir. Bedensel gelişim psiko motor gelişim için ön koşul niteliğindedir. Bireyin belirli becerileri gerçekleştirmesi için organ ve bedensel olarak hazır durumda olması gerekir.

23 BEDENSEL GELİŞİM

24 BEDENSEL GELİŞİM Erken olgunlaşan kızlar; -Toplumun bakış açısı nedeniyle çekiniktirler. -Kızlarda genç kız tavrı ve olgunluğu beklenir. Kısıtlamalar getirilir. Geç olgunlaşan kızlar; -Kendilerine güvenleri tamdır. -Dışa dönüktürler. -Yaşıtları arasında popülerdirler.

25 BEDENSEL GELİŞİM 22 + X 22 + X 22 + X 22 + Y 44 + XX 44 + XY KROMOZOM OTOZOM GONOZOM MUTASYON

26 M2008 KPSS Ergenlik dönemine ilişkin aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? A) Kızlarda ilk adet kanaması, erinliğe geçişin de ilk işaretidir. B) İkincil cinsiyet özelliklerinin geç ortaya çıkması, bilişsel gelişimi olumsuz yönde etkiler. C) Ergenlik döneminde kızlarda östrojen, erkeklerde testosteron hormonlarının ilk kez salgılanmaya başlamasıyla, ikincil cinsiyet özellikleri kazanılır. D) Erkek çocuklar arasında çevrelerindeki kız arkadaşlarından daha önce ergenlik dönemine girenler bulunabilir. E) Geç olgunlaşma, ergenlik döneminde erkekleri olumlu, kızları ise olumsuz etkiler ancak bu etkinin yönü zaman içinde değişebilir.

27 M2013 KPSS Ergenlik dönemi özellikleriyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A)Ergenliğe erken giren kızların özgüvenleri yüksektir. B)Erken olgunlaşan erkek ergenler daha çok ilgi görürler. C)Ergenlerde Bana bir şey olmaz. düşüncesi yaygındır. D)Erkeklerde boy uzaması, kızlara göre daha ileri yaşlara kadar devam eder. E)Kız ergenlerin bedenlerindeki yağ oranı daha fazladır.

28 ZİHİNSEL GELİŞİM

29

30 ZİHİNSEL GELİŞİM Bilişsel gelişim; düşünmede, problem çözmede, akıl yürütmede kavrama sisteminde kısaca zihinsel süreçlerde meydana gelen değişikliklerdir. Bilişsel gelişimi inceleyen psikologların başında Piaget gelmektedir

31 ZEKA Piaget e göre zekadır.

32 ZİHİNSEL GELİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

33 M2013 KPSS Piaget; bilişsel gelişim kuramında, uyaran çevresinin zenginliğinin çocukların bilişsel gelişimlerini desteklediğini vurgulamıştır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi, çocuğun bilişsel gelişimine doğrudan katkı sağlamaz? A)Çocukların değişik oyuncaklarının olması B)Çocuklara öz bakım becerilerinin kazandırılması C)Çocuklara farklı yaşantıların sunulması D)Çocuklara eğitici televizyon programlarının İzletilmesi E)Çocuklara farklı türden kitapların okunması

34 ŞEMA Bireyin bilgi dağarcığına yeni malzemeleri katma işlemi sırasında kullandığı temel ögelere yani tabiri caizse alt yapılara bilişsel yapılar (şema) denir. Bu yapılar yaşamın ilk yıllarında daha az ve ilkel düzeydeyken, olgunlaşma ve deneyime bağlı olarak giderek artar ve zenginleşir.

35 ŞEMA ADAPTASYON (UYUM SAĞLAMA) Özümleme (Asimilasyon) Uyumsama (Akomodasyon) Var olan şemaya uydurma Yeni şema yapma Ya da Şemanın içeriğini genişletme ÖRGÜTLEME (ORGANİZASYON) Şemaları birleştirme, şemalar arasında bağlantı kurma.

36

37

38 M2013 KPSS Televizyon kumandasını mikrofon olarak kullanan Defne nin bu davranışı, Piaget nin bilişsel gelişim kuramına göre aşağıdakilerden hangisiyle açıklanır? A)Toplumsal aktarım B)Dengeleme C)Özümleme D)Uyma E)Olgunlaşma

39

40 DUYU MOTOR (SENSORİ) DÖNEMİ (0-2) 1.Kendini dış dünyadan ayırt eder. 2.Refleks davranışlardan amaçlı davranışlara geçer. 3.Nesnenin sürekliliğini kazanır. 4. Ertelenmiş taklit yapar. 5.Taklit ve oyunlar yapar. 6.Döngüsel tepkiler ortaya koyar. 7.Bir yaşından sonra döngüsel tepkiler devresel tepkilere dönüşür. 8.Ses bulaşması görülür.

41 DUYU MOTOR (SENSORİ) DÖNEMİ (0-2) Nesne Devamlılığı Nesne devamlılığı bebeğin kendi görüş alanının dışında kalsa dahi nesnelerin var olduğunu bilmesidir. Nesne devamlılığı kavramının gelişimdeki ilk belirtileri 10 ile 12 aylar arasında ortaya çıkmakta ve 18. aya kadar gelişmesi eklenmektedir.

42 DUYU MOTOR (SENSORİ) DÖNEMİ (0-2) Ertelenmiş Taklit Bebekler, çevrelerinde gördükleri kişilerin yüz ifadelerini taklit edebilirler. Ancak bu taklit önceleri sadece modelin göz önünde olduğu durumlarda yapılırken daha sonraları (iki yaşa yakın aylarda) model ortamda olmadan da yapılabilir hâle gelir ve buna ertelenmiş taklit denir.

43 DUYU MOTOR (SENSORİ) DÖNEMİ (0-2) Döngüsel, Döner Tepkiler Çocukların belirli türdeki davranışları tekrarlaması devresel (döngüsel) tepki olarak adlandırılır. Çocuk tesadüfen yaptığı bir davranış sonrasında elde ettiği haz nedeniyle o davranışı, tekrar tekrar yapar.

44

45 İŞLEM ÖNCESİ DÖNEMİ (2-7) A) Sembolik ya da Kavram öncesi dönem (2 4 Yaş) Sembolik düşünme Dil hızlı gelişir. İşaretsel işlev Sembolik zekâ Sembolik oyun ve düşünme Kollektif monolog Paralel oyun Ben merkezci (Egosantrizm) düşünme Devresel tepki B) Sezgisel Dönem (4 7 Yaş) Animizm (Canlandırmacılık) Özelden özele akıl yürütme Yapaycılık Odaklama (Merkezleme) Soru sorma Kişilerin sürekliliğini kazanma Ahlaki bağımlılık Nesnelere tek özelliği göre sıralama Tersine çevirememe Korunum ilkesinin kazanılmamasıdır.

46 İŞLEM ÖNCESİ DÖNEMİ (2-7) Egosantrik (Benmerkezci) Düşünme Benmerkezcilik, başkasının görüşlerini ve bakış açılarını anlamada yetersiz olma, kendi gördüğü ve düşündüğü şeyleri herkesin gördüğünü ve düşündüğünü zannetmedir.

47 İŞLEM ÖNCESİ DÖNEMİ (2-7) Toplu Monolog Bu dönemdeki birkaç çocuk bir araya gelse hepsi aynı anda konuşur, aralarında bir iletişim kurulması çok zor olur ve bu tür bir durumda söz konusu olan toplu monologdur.

48 İŞLEM ÖNCESİ DÖNEMİ (2-7) Paralel Oyun Çocukların benmerkezciliğin bir devamı olarak aynı anda, bir arada olmalarına rağmen birbirlerinden bağımsız olarak oyun oynamaları paralel oyun olarak tanımlanır.

49 İŞLEM ÖNCESİ DÖNEMİ (2-7) Canlandırmacılık (Animizm) Cansız varlıklara canlılara özgü nitelikler yükleme durumu Piaget ye göre canlandırmacılık olarak adlandırılmaktadır.

50 İŞLEM ÖNCESİ DÖNEMİ (2-7) Sembolik Oyun Çocuğun bir hayal dünyası oluşturup «mış gibi» oyunlar oynamasıdır.

51 İŞLEM ÖNCESİ DÖNEMİ (2-7) Odaklanma Odaklanma, bir kişinin, olayın ya da nesnenin diğer yönlerini dışarıda bırakarak yalnızca bir yönüne yoğunlaşma eğilimidir.

52 İŞLEM ÖNCESİ DÖNEMİ (2-7) Özelden Özele Akıl Yürütme Bu dönemde çocuklar tümevarım ve tümdengelim gibi özelden genele ve genelden özele doğru akıl yürütme yöntemlerini kullanamazlar. Genele dokunmadan bir özelden diğerine akıl yürütürler.

53

54 M2013 KPSS Annesi üç yaşındaki Murat ın, her zaman giydiği yağmur çizmelerinin içine, daha sıcak tutması için bir kılıf koyarak çizmenin boyun kısmına doğru bu kılıfı kıvırmıştır. Çizmelerin görünümünün kısmen değişmesi üzerine Murat, Aaa! Bu çizmelerim de çok güzel! Diğerleri nerede anne? diye sormuştur. Bu küçük değişiklikten sonra Murat ın aynı çizmeyi yeni bir çizmeymiş gibi görmesi, Piaget nin bilişsel gelişim kuramına göre aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanır? A)Benmerkezcilik B)Yapaycılık C)Canlandırmacılık D)Odaklanmacılık E)Nesne sürekliliği

55 SOMUT İŞLEMLER DÖNEMİ (7-12) Objeleri birkaç özelliğine göre sınıflayıp sıralayabilirler. İşlemleri tersine çevirebilir. Sıralama ve sınıflama yapılır. Mantıksal düşünme başlar. Ben merkezcilikten uzaklaşılır ve sosyal davranışlara yönelir. Dolaylı gerçeği kavrayabilme Dönüşümsel düşünme Korunum kazanılır Dönüşebilirlik, Telafi, Ayniyet, çoklu sınıflama

56 Odaktan Uzaklaşma SOMUT İŞLEMLER DÖNEMİ (7-12) Çocuk bir cismin ya da bir olayın sadece tek bir boyutuna odaklanmaz aynı anda birçok özelliği göz önüne alabilir.

57 Korunumu Kazanma SOMUT İŞLEMLER DÖNEMİ (7-12) Herhangi bir nesnenin biçimi ya da mekândaki konumu değiştiğinde miktar, ağırlık ve hacminde değişiklik olmayacağı ilkesidir

58 Parça Bütün İlişkisi SOMUT İŞLEMLER DÖNEMİ (7-12) Ayırt edilen sınıf ve sınıfsal içerme kavramının çocuk tarafından geliştirilmesidir. Parça bütün ilişkisi de aynı anda düşünme yeteneğinin gelişmesiyle paralel gelişim gösterir.

59

60 SOYUT İŞLEMLER DÖNEMİ (12-18) Soyut kavramlar ve düşünceler hakkında mantık geliştirebilme Göreceli kişi,zaman,yere göre düşünme Üst düzey akıl yürütebilme ve bilimsel düşünme gerçekleşir. Ergen kendi düşüncesi ile başkalarının düşünceleri hakkında düşünebilir. (METABİLİŞ) İdeal, fikir, değer, inanç geliştirebilir Birleştirici düşünme Hipotetik düşünme Üreme sistemlerinin gelişmesi Ergen egosantrizmi BEN MERKEZCİ Hızlı bedensel büyüme Bilimsel düşünme

61 SOYUT İŞLEMLER DÖNEMİ (12-18) Ergen Benmerkezciliği Hayali Seyirci Ergenler fiziki görünümlerine son derece dikkat ederler. Çevrelerindeki bireylerin onları izlediklerini düşünürler. Kişisel Efsane Hiç kimse onlar kadar sevemez. Kimse onların yaşadığı duyguları yaşamamış, onlar kadar acı çekmemiştir. Bu dönemdeki ergen, delikanlılığın kitabını yeniden yazmıştır.

62 Tümevarımsal Düşünme SOYUT İŞLEMLER DÖNEMİ (12-18) Tekil olan gözlem ve deneyimlerin birleştirilerek tümel (bütünsel ya da genel) önermelerin elde edilmesine, başka bir söyleyiş ile tekil ve tikel (kimi, bazı gibi) önermelerden tümel önermelerin elde edilmesine tümevarımsal düşünme denir. Tümdengelimsel Düşünme Tümdengelim, tümel (bütünsel) önermelerden tekil önermelerin elde edilmesidir.

63 Hipotetik Düşünme SOYUT İŞLEMLER DÖNEMİ (12-18) Piaget ye göre bir ergen herhangi bir problemle karşılaştığında, sorunun görünen boyutlarının ötesine geçip çözüme ilişkin olası yollar belirleyebilmekte ve farklı seçenekler ortaya koyup bunları test edebilmektedir. Buna hipotetik düşünme denir.

64 BRUNER ZİHİNSEL GELİŞİM Eylemsel dönem Bilişsel gelişimde ilk aşama eylemsel dönemdir. Çocuk, bu dönemde çevreyi eylemlerle anlar; nesnelerle doğrudan ilişki kurar ve nesnelerin anlamı çocukların onlarla ne yaptığına bağlıdır, çevresindeki nesnelerle ilgili yaşantıyı onlara dokunarak, vurarak, ısırarak, hareket ettirerek kazanır.

65 BRUNER ZİHİNSEL GELİŞİM İmgesel dönem Bilişsel gelişimin ikinci düzeyi, imgesel dönemdir. Bu dönemde bilgi, imgelerle taşınmaktadır. Görsel bellek gelişmiştir. Ancak, çocuğun kararları dile değil, duyu organları yoluyla edindiği duyusal etkilere dayalıdır. Çocuklar, algılarının tutsağıdır. Herhangi bir nesneyi, olayı, durumu nasıl algılarlarsa zihinlerinde o şekilde canlandırırlar. Bu evrede çocuklar kendi algısal dünyalarının tutsağıdır.

66 BRUNER ZİHİNSEL GELİŞİM Sembolik dönem Bilişsel gelişimin sonucu düzeyi sembolik dönemdir. Çocuk artık bu dönemde etkinlik ya da açıklayan sembolleri kullanır. Bu evre, Piaget in soyut işlemler evresinin karşılığıdır ve 12 yaş civarında başlar. Çocuk dil, mantık, matematik, müzik, vb. alanların sembollerini kullanarak iletişim kurabilir.buna göre bilim adamları, doktorlar ve müzisyenler yaygın biçimde sembolik sistemi kullanırlar

67 VYGOTSKY ZİHİNSEL GELİŞİM Bilişsel gelişimi sosyolojik psikolojik süreçlere dayalı olarak açıklamıştır. Piaget in bilişsel gelişimine karşıdır. Bilişsel gelişimi yakınsal gelişim alanı (Proximal zone) ile açıklamıştır. Bilişsel etkilidir. Yapı gelişimde sosyal çevre ve kültür iskelesi

68 M2013 KPSS Annesini örgü örerken gören 7 yaşındaki Duru, Ben de örgü örmek istiyorum. Bana da öğret. der. Annesi de, Kızım, daha küçüksün. Birkaç yıl daha geçsin, öğretirim. diye cevap verir. Bir süre sonra annesi, Duru nun kendi başına örgü ördüğünü görür. Bunu nasıl öğrendiğini sorduğunda Duru, kendisinden birkaç yaş büyük olan ablasından öğrendiğini söyler. Duru nun bu durumu, Vygotsky e göre aşağıdakilerden hangisiyle açıklanır? A)Yakın gelişim alanı B)Dolaylı öğrenme C)Model alma D)Yapı iskelesi E)Örtük öğrenme

69 M2013 KPSS Arda, bir bilgisayar oyunundaki tüm seviyeleri geçerek oyunu bitirmek ister. Oyunu bitirebilmek için oyun sırasında bilgisayar programı tarafından verilen ipuçlarını ve yönergeleri takip eder. Arda son seviyelere yaklaştığında artık bilgisayardan ipucu almadan seviyeleri hızla geçmeye başlar. Buna göre, Arda ya bilgisayar programı tarafından sunulan yönlendirmeler Vygotsky nin aşağıdaki bilişsel gelişim kavramlarından hangisiyle açıklanır? A)Kültürel araç B)Sembolleştirme C)Yapılandırma D)Uyum sağlama E)Yapı iskelesi

70 DİL GELİŞİMİ

71 DİL GELİŞİM DAVRANIŞÇI KURAM SOSYAL KURAM PSİKO LİNGUİSTİK KURAM

72 DİL GELİŞİMİ AGULAMA EVRESİ (0-12 AY) TEK KELİME MORGEM EVRESİ (12-18 AY) TELEGRAFİK KONUŞMA (18-24 AY) İLK GRAMER EVRESİ (24-60 AY)

73 DİL GELİŞİMİ SÖZ DİZİMİ - SENTAKS İFADE EDİCİ DİL PRAGMATİK - KULLANIM AŞIRI KURALLAŞTIRMA ALICI DİL EKSİK KURALLAŞTIRMA

74 DİL GELİŞİMİ PİAGET VYGOTSKY OTİSTİK KONUŞMA SOSYAL KONUŞMA BENMERKEZCİ KONUŞMA MONOLOG SOSYAL KONUŞMA BENMERKEZCİ KONUŞMA ÖZEL KONUŞMA İÇSEL KONUŞMA

75 PSİKO-SEKSÜEL KİŞİLİK KURAMI FREUD

76 KİŞİLİK GELİŞİMİ

77 YAPISAL KURAM İD EGO SÜPEREGO

78 YAPISAL KURAM İD EGO SÜPEREGO

79 M2013 KPSS Freud un kişilik kuramı ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A)Bebeklik ve çocuklukta, kişilik yapısının tamamını id oluşturur. B)Ego ve süper ego, id den ayrışarak oluşur. C)Ego, yürütme organı gibi davranır. D)Ego nun çabaları, bireyin davranışlarının ahlaki olması yönündedir. E)Süper ego, çevreyle etkileşim sonucu şekillenir.

80 TOPOGRAFİK KURAM Bilinç Bilinç Öncesi Bilinç Dışı

81 PSİKOSEKSÜEL KURAM Oral Dönem Anal Dönem 0 1,5 yaş 1,5-3 yaş Fallik Dönem 3-6 yaş Latent (Gizil) Dönem 6-12 yaş Genital Dönem yaş

82 SAVUNMA MEKANİZMALARI SAVUNMA MEKANİZMALARI Bastırma Yadsıma (inkar) Mantığa Bürüme Yansıtma Yön (yer) Değiştirme Ödünleme (telafi) Yüceltme Özdeşim Kurma Karşıt Tepki Geliştirme Gerileme Çarpıtma Hayal Kurma (düşlem)

83 BASTIRMA Uygun görülmeyen istek, duygu, düşünce ve anıların bilinç dışına atılıp unutulmasıdır. Bu mekanizmayla olumsuz yaşantıların bilinç alanına çıkması engellenmiş olur.

84 İNKAR YADSIMA Bireyin acı verici ya da varlığını tehdit edici bir gerçeği kabul etmeyi reddetmesidir.

85 MANTIGA BÜRÜNME Bireyin yapmış olduğu kabul edilemeyecek bir davranışı çeşitli bahaneler bulma yoluyla haklı göstermeye çalışmasıdır.

86 YANSITMA Yansıtma iki boyutta ele alınır: Bireyin kendisindeki olumsuzlukları başkalarına mal etmesi Bireyin, kendi eksikliklerinden kaynaklı durumlarda sorumluluğu başkalarına yüklemesi

87 ÖDÜNLEME - TELAFİ Engellenen ve doyurulamayan istek ve davranışların yarattığı tedirginliği onların yerine geçebilecek diğer istek ve davranışlarla giderme şeklinde işleyen bir mekanizmadır.

88 YÜCELTME Bastırılmış güdü ve duyguların sosyal açıdan kabul edilebilir kanallara yönlendirilmesi ve bu yolla toplumun onayının alınmasıdır.

89 YER YÖN DEĞİŞTİRME Çeşitli engellemeler karşısında, bu engellemelere sebep olan kişiye türlü nedenlerle karışamayan kişi, öfkesini egemenlik kurabileceği başka birinden veya bir eşyadan alırsa yön değiştirme savunma mekanizmasını kullanmış olur.

90 ÖZDEŞİM KURMA Bireyin kendi özelliklerini beğenmediği durumlarda, istediği özelliklere sahip başkalarının özelliklerini üstlenerek, o kişinin başarılarını da aynı biçimde paylaşmasıdır.

91 KARŞIT TEPKİ GELİŞTİRME Bir isteğin ya da güdünün olduğunun tam karşıtı gibi algılanması yönünde davranışlar sergilenmesidir.

92 GERİLEME Bireyin erişmiş olduğu gelişim düzeyine göre daha ilkel olan davranış basamaklarına dönmesidir

93 HAYAL KURMA - DÜŞLEM İnsan; arzu ve isteklerini gerçekleştiremediği, iç ya da dış nedenlerle ihtiyaç ve güdüleri doyumsuz kaldığı zaman, hayal kurarak doyum sağlama yoluna gidebilir.

94 ÇARPITMA Bu savunma mekanizmasına işine geldiği gibi anlama ifadesi ile açıklık getirmek mümkündür. Bazen bireyler kendi gereksinmelerine göre, farklı durum ya da süreçleri gerçekçi olmayan bir şekilde değişikliğe uğratarak algılarlar.

95 PSİKO-SOSYAL KİŞİLİK KURAMI ERİKSON

96 PSİKO SOSYAL KİŞİLİK KURAMI 1. Temel güvene karşı güvensizlik (0-1,5 yaş) 2. Özerliğe karşı kuşku ve utanç (1,5-3 yaş) 3. Girişimciliğe karşı suçluluk (3-6 yaş) 4. Başarıya karşı yetersizlik (6-12 yaş) 5. Kimlik bulmaya karşı kimlik karmaşası (12-18 yaş) 6. Yakınlığa karşı yalıtılmışlık (18-30 yaş) 7. Üretkenliğe karşı durgunluk (30-65 yaş) 8. Benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk (65 ölüm)

97 Temel Güvene Karşı Güvensizlik (0-1,5 yaş) Bebeklik dönemine denk gelen bu dönemde anne bebeğini yeterince besler, sevgi ve ilgi gösterir, onu korursa kısacası bebeği ile gerektiği gibi ilgilenirse bebek kendini güvende ve rahat hissedecektir. Bu sayede bebekte temel güven duygusunun çekirdeği oluşmuş olacaktır. Ancak tersi söz konusu olursa bu sağlıksız ilişki güvensizlik duygularının tohumlarının atılmasına neden olacaktır.

98 Özerkliğe Karşı Kuşku/Utanç/ Şüphe (1,5-3 yaş) Fiziksel olgunlaşmaya bağlı olarak kas kontrolünün ortaya çıkması, yürüme, koşma isteği ile çocuk özerk bir biçimde davranmaya ve bu bağımsız eylemlerinden zevk almaya başlar. Çocuğa kendi eylemlerini kontrol etme olanağı vermek, özerklik duygusunun gelişmeye başlamasını sağlayacaktır. Ana babanın aşırı kontrolü ise çocuğun kendi kapasitesi hakkında kuşkuya düşmesine ve utanç duymasına yol açacaktır.

99 M2013 KPSS Üç yaşındaki Can, annesinden kendisine omlet yapmasını ister. Annesi Can a omlet hazırlarken Can da mutfak tezgâhının önüne çektiği taburenin üstüne çıkar. Annesine Sana yardım etmek istiyorum. Yumurtaları ben kıracağım. der. Can ın bu isteği, Erikson un psikososyal gelişim kuramına göre aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanır? A)Üretkenlik B)Girişimcilik C)Kendine güven D)Özerklik E)Çalışkanlık

100 Girişimciliğe karşı Suçluluk (3-6 yaş) Bu dönemde çocuğun çevresinde olanlara duyarlılığı daha da artar. Çevresinde gelişen olayları anlayabilmek için sık sık sorular sorar. Çocuğu sorduğu sorular yüzünden azarlamak, araştırma çabalarının önüne geçmek çocuktaki girişimcilik duygusunu köreltecek ve onun kendini suçlu hissetmesine neden olacaktır.

101 Başarıya karşı Aşağılık (6-12 yaş) Bu dönemde okula başlayan çocukların yaptığı işler için beğeni toplamak, arkadaşları ve yetişkinler tarafından takdir edilmek gereksinimleri arasındadır. Yaptığı işlerde başarılı oldukça kendine olan güveni artar; kendine olan güveni arttıkça da çocuk, çalışmaya ve başarılı olmaya güdülenmiş olur. Aksi hâlde aşağılık ve yetersizlik duygusunun tohumları kişilik yapısına ekilmiş olacaktır.

102 Kimlik Kazanmaya karşı Rol Karmaşası (12-18 yaş) Ergenlik yıllarında yaşanan psikososyal karmaşa ise kimlik kazanmaya karşı kimlik bocalamasıdır. Erikson kimlik kazanmayı, kimliğe yönelik olumlu bir tutum geliştirme olarak tanımlamakta ve psikososyal olarak kişinin kendini iyi hissetmesi ile açıklamaktadır.

103 Yakınlığa karşı Yalıtılmışlık (18-30 yaş) Genç yetişkinlik döneminde başkaları ile yakın ilişkiler kurabilme yeteneğinin kazanılmış olması gerekir. Genç, bu yeteneği kazanmış ise karşı cinsle ilişkiler kurup bir aile sahibi olmaya doğru yönelir. Birey eğer bu dönemde, diğer insanlarla yakın ilişkiler kurmayı başaramaz ise insanlardan uzak kalmayı, görev ve sorumluluk gerektirecek işlerden kaçınmayı yeğler.

104 Üretkenliğe karşı Durgunluk (30-65 yaş) Bu karmaşa ise yetişkinlik yıllarında yaşanmaktadır. Yetişkin gerek iş gerek aile hayatında üreticilik işlevini yerine getiremeyecek olursa içine kapanarak durgunluğun hâkim olduğu bir yaşam sürer. Bu dönemdeki kişiden aile, iş ve sosyal yaşamda üretici olması beklenmektedir.

105 M2013 KPSS 50 yaşındaki İsmail Bey, çocuklarıyla ve yeğenleriyle birlikte zaman geçirmekten hoşlanan, onların gelişimlerine olumlu katkılar yapan biridir. İsmail Bey in bu davranışı, Erikson un psikososyal gelişim kuramına göre, aşağıdakilerden hangisiyle açıklanır? A)Çalışkanlık B)Yakınlık C)Benlik bütünlüğü D)Üretkenlik E)Girişimcilik.

106 Ego Bütünlüğüne karşı Umutsuzluk (65 yaş üstü) Benliği, kişinin kendisinin farkında oluşu olarak tanımlamak mümkündür. Erikson a göre benliğine en uygun yaşam biçimini bulabilen yani kendisinin farkında olan yaşlı bireyler bütünlük duygusuna sahip olurlar. Aksi durumda ise hayatının boşa geçtiğine inanan birey, yaşamında değişiklikler yapmak için artık çok geç olduğunu düşünerek umutsuzluk duygusuna kapılır ve ileriye doğru umutla bakamaz, ölüm korkusu yaşar.

107 BAĞLANMA STİLLERİ DUYGUSAL BAĞLANMA KURAMI Güvenli Bağlanma Güvensiz Bağlanma Çelişki li Kaçınan

108 Bireyin Başkalarına İlişkin Algısı Oluml Olumsu z u BAĞLANMA STİLLERİ DÖRTLÜ BAĞLANMA MODELİ Bireyin Kendine İlişkin Algısı Olumlu Olumsuz Güvenli Saplantılı Kayıtsız Korkulu

109 Karar Verilmiş mi? HAYIR EVET BAĞLANMA STİLLERİ KİMLİK STATÜLERİ Arayış Var mı? EVET HAYIR Başarılı İpotekli Moratoryum Dağınık

110 AHLAK GELİŞİMİ

111 AHLAK GELİŞİMİ PIAGET NİN AHLAK GELİŞİMİ KURAMI DIŞA BAĞLI DÖNEM (5-11) Kurallar sorgulanmaz Kural koyan otorite önemlidir. Suçun büyüklüğü fiziksel zararla doğru orantılıdır. (Niyet önemli değil) ÖZERK DÖNEM (11+) Kurallar sorgulanır. Kural koyan otorite önemli değildir. Suçun büyüklüğü niyete göre değişebilir.

112 KOHLBERG AHLAK GELİŞİMİ Gelenek Öncesi Dönem İtaat - Ceza İtaat ederim ceza almamak için Belirleyici faktör ceza alıp almamaktır Saf Çıkarcılık Her şey karşılıklı Çıkarım yoksa kılımı kıpırdatmam

113 M2013 KPSS Beş yaşındaki Emre, evde annesinin uyarılarını dinlememektedir. Ancak öğretmeninin sınıfta Sizin evde ne yaptığınızdan da haberim oluyor. demesi üzerine Emre evdeki kurallara daha fazla uymaya başlamıştır. Buna göre Emre, Kohlberg in ahlak gelişimi kuramında hangi evrede yer almaktadır? A)Toplumsal sözleşme B)Karşılıklı çıkar C)Ceza ve itaat D)İyi çocuk E)Kanun ve düzen

114 KOHLBERG AHLAK GELİŞİMİ Geleneksel Dönem İyi Çocuk Olma El alem ne der İnsanların onayı önemli Kanun Düzen Kurallara mutlaka uyulmalı Şeriatın kestiği parmak acımaz

115 KOHLBERG AHLAK GELİŞİMİ Gelenek Sonrası Dönem Sosyal Anlaşmalar Kurallar olmalı ama yeri geldiğinde değişmeli Herkes kurallarda söz sahibi olmalı Evrensel İlkeler Söz konusu insan hayatı ise hiçbir kural geçerli değil Her konuda bütün insanlar eşittir.

116 KOHLBERG AHLAK GELİŞİMİ Hans ın karısı ölümcül bir hastalığa yakalanmıştır. Doktorlar ancak bir eczacının geliştirdiği bir ilacın fayda edeceğini söylerler. Hans eczacıya gider. Eczacı oldukça yüksek bir fiyat ister. Hans istenen paranın ancak yarısını bulabilir. Eczacıya yarısını teklif eder. Eczacı kabul etmez. Yarısını daha sonra ödemeyi teklif eder. Eczacı gene kabul etmez. Hans da akşam eczaneye girip ilacı çalar. Hans suçlu mudur? Suçluysa neden suçludur, suçsuzsa neden suçsuzdur.

117 KOHLBERG AHLAK GELİŞİMİ 1. EVRE Hans suçludur. Polisler onu yakalar ve cezalandırır. 2. EVRE Hans suçsuzdur. Karısı için böyle bir şey yapmıştır. İnsan karısı için böyle davranmalıdır. Çünkü karısı da onun için böyle yapardı. 3. EVRE Hans suçludur. Toplumdaki insanlar onu ayıplar. 4. EVRE 5. EVRE 6. EVRE Hans suçludur. Kanuna aykırı davranmıştır. Kanunlar toplumsal düzeni sağlamaya yarar. Toplumsal düzeni bozmuştur. Hans suçludur. İnsanlar toplum içinde birbirlerinin özel eşyalarına saygı göstermek zorundadır. Hans suçsuzdur. İnsan hayatı her şeyden önce önemlidir. Bir insanın hayatı söz konusu olduğunda hırsızlık caizdir.

118