AKADEMİK İZDÜŞÜM DERGİSİ

Transkript

1 BİTLİS EREN ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ AKADEMİK İZDÜŞÜM DERGİSİ ISSN : Yıl /Year : 2017 Cilt/ Volume : 2 Sayı/ Number : 1

2 BEÜ AKADEMİK İZDÜŞÜM DERGİSİ BİTLİS EREN UNIVERSITY JOURNAL OF ACADEMIC PROJECTION Cilt / Volume: 2 Sayı / Number: 1 Yıl / Year: Ocak /January 2017 Sahibi / Owner Prof. Dr. Erdal Necip YARDIM, Rektör/Rector Yazı İşleri Müdürü / Editor in Chief Yrd. Doç. Dr. Vecihi Sefa Fuat HEKİMOĞLU Editörler / Editors Yrd. Doç. Dr. Vecihi Sefa Fuat HEKİMOĞLU Arş. Gör. Yunus SAVAŞ Yayın Kurulu / Editorial Board Prof. Dr. Asem Nauşabayeva HEKİMOĞLU Yrd. Doç. Dr. Vecihi Sefa Fuat HEKİMOĞLU Arş Gör. Dr. Veysel ERAT Arş. Gör. Hidayet BEYHAN Arş Gör. Mehmet NALBANT Danışma Kurulu / Advisory Board Arş. Gör. Dilek ALMA Arş. Gör. Yunus SAVAŞ Prof. Dr. Asem Nauşabayeva HEKİMOĞLU-Bitlis Eren Ünv. Prof. Dr. Bayram ÇOŞKUN-Muş Alparslan Üniversitesi Prof. Dr. Cenap ÇAKMAK- Osmangazi Üniversitesi Prof. Dr. Cüneyt Yenal KESBİÇ-Batman Üniversitesi Prof. Dr. Harun ARIKAN - Çukurova Üniversitesi Prof. Dr. Haydar ÇAKMAK- Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Murat OKÇU-Süleyman Demirel Üniversitesi Prof. Dr. Müslüme NARİN-Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Neşe ÖZDEN- Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Pınar SÜRAL ÖZER- Dokuz Eylül Üniversitesi Prof. Dr. Ümit ÖZDAĞ Prof. Dr. Zerrin TOPRAK KARAMAN-Dokuz Eylül Ünv. Doç. Dr. Ali ASKER- Karabük Üniversitesi Doç. Dr. Derya GÜLTEKİN KARAKAŞ-İstanbul Teknik Üniv. Doç. Dr. Erkin EKREM- Hacettepe Üniversitesi Doç. Dr. Ester RUBEN-Yıldız Teknik Üniversitesi Doç. Dr. Ethem DUYGULU- Dokuz Eylül Üniversitesi Doç. Dr. Güven ŞEKER-Celal Bayar Üniversitesi Doç. Dr. İbrahim Güray YONTAR- Dokuz Eylül Doç. Dr. Kutluk Kağan SÜMER- İstanbul Üniversitesi Doç. Dr. Muhammed Şükrü MOLLAVELİOĞLU- YYÜ Doç. Dr. Sabahattin NAL İstanbul Üniversitesi Doç. Dr. Tümen SOMUCUOĞLU- Gazi Üniversitesi Doç. Dr. Yakup ALTAN-Süleyman Demirel Üniversitesi Doç. Dr. Yunus Emre ÖZER- Dokuz Eylül Üniversitesi Doç. Dr. Zafer KANBEROĞLU- Yüzüncü Yıl Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ahmet Arif EREN-Niğde Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ayşe Nur Buyruk AKBABA-Bitlis Eren Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Berna GÜLER MÜFTÜOĞLU-Marmara Üniv. Yrd. Doç. Dr. Betül Dilara ŞEKER-Celal Bayar Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Cemal ÖZTÜRK-Bitlis Eren Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Dilek MEMİŞOĞLU-İzmir Katip Çelebi Üniv. Yrd. Doç. Dr. Ebru TOLAY- Dokuz Eylül Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ece DEMİRAY EROL Celal Bayar Üniv. Yrd. Doç. Dr. Gökhan DÖNMEZ-Bitlis Eren Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Gül GÜN-Bitlis Eren Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Hakan ÖZDEMİR-İnönü Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. İbrahim ARAP- Dokuz Eylül Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. İsmail ŞAHİN- Karabük Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Kurtar TANYILMAZ-Marmara Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Nurcan H. ÇIRAKLAR- Dokuz Eylül Üniv. Yrd. Doç. Dr. Raşid TACİBAYEV- Hoca Ahmet Yesevi- Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Serap TOPRAK-Bitlis Eren Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Sultan KAVİLLİ ARAP- Dokuz Eylül Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Vecihi Sefa Fuat HEKİMOĞLU-Bitlis Eren Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Yahya DEMİRKANOĞLU-Bitlis Eren Üniversitesi Yazı İşleri Sorumlusu/Editorial Office Arş. Gör. Yunus SAVAŞ Web Sorumlusu Web Management Metin TUNÇADAM Ürün Editörü/Product Editor Arş. Gör. Zafer CÖMERT

3 BEÜ AKADEMİK İZDÜŞÜM DERGİSİ BİTLİS EREN UNIVERSITY JOURNAL OF ACADEMIC PROJECTION Cilt / Volume: 2 Sayı / Number: 1 Yıl / Year: Ocak/January 2017 HAKEM KURULU Prof. Dr. Asem Nauşabayeva HEKİMOĞLU-Bitlis Eren Ünv. Prof. Dr. Bayram ÇOŞKUN-Muş Alparslan Üniversitesi Prof. Dr. Murat OKÇU-Süleyman Demirel Üniversitesi Prof. Dr. Pınar SÜRAL ÖZER- Dokuz Eylül Üniversitesi Doç. Dr. Güven ŞEKER-Celal Bayar Üniversitesi Doç. Dr. İbrahim Güray YONTAR- Dokuz Eylül Yrd. Doç. Dr. Ayşe Nur Buyruk AKBABA-Bitlis Eren Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Betül Dilara ŞEKER-Celal Bayar Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Cemal ÖZTÜRK-Bitlis Eren Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Gökhan DÖNMEZ-Bitlis Eren Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Gül GÜN-Bitlis Eren Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. İbrahim ARAP- Dokuz Eylül Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Serap TOPRAK-Bitlis Eren Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Sultan KAVİLLİ ARAP- Dokuz Eylül Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Vecihi Sefa Fuat HEKİMOĞLU-Bitlis Eren Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Yahya DEMİRKANOĞLU-Bitlis Eren Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Yasemin HAYTA-Bitlis Eren Üniversitesi Arş Gör. Dr. Veysel ERAT-Bitlis Eren Üniversitesi Arş. Gör. Dr. Zeki UÇAR-Bitlis Eren Üniversitesi BİTLİS EREN ÜNİVERSİTESİ AKADEMİK İZDÜŞÜM DERGİSİ YAYIN İLKELERİ Bitlis Eren Üniversitesi Akademik İzdüşüm Dergisi, Bitlis Eren Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi tarafından "Hakemli Dergi" statüsüne uygun yılda üç sayı olmak üzere yayımlanır. Dergi içeriği, tüm kullanıcılara açık, ücretsiz "açık erişimli" bir dergidir. Kullanıcılar yayımcıdan ve yazar/yazarlardan izin almaksızın, dergideki makaleleri tam metin olarak okuyabilir, indirebilir, dağıtabilir, makalelerin çıktısını alabilir ve kaynak göstererek makalelere bağlantı verebilir. Bu dergide yayımlanan makalelerin ilim ve dil yönünden sorumluluğu yazarlarına aittir. Fikirlerden Fakültemiz ve Üniversitemiz sorumlu tutulamaz. Makalelerde belirtilen görüşler, Bitlis Eren Üniversitesi Akadmik İzdüşüm Dergisinin görüşünü yansıtmaz. Dergide yayınlanan makalelerin tüm yayın hakları Akademik İzdüşüm Dergisine aittir. Makalesi dergimizde yayınlanmış olan yazarlar makalenin Özet kısmının veya tamamının PDF olarak dijital ortamda yayınlanmasını kabul etmiş sayılırlar. Dergi yazım kurallarına uymayan makaleler değerlendirmeye alınmaz. Basılmama kararı verilen yazılar varsa hakem raporuyla birlikte yazarına iade edilir. Yayın için kabul edilen yazıların yayın hakkı, yayınlanan yazılarında her türlü telif hakları dergiye aittir. Yazara herhangi bir telif hakkı ödenmez. BEÜ Akademik İzdüşüm Dergisi Bitlis Eren Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi 13000, Merkez, Bitlis/ TÜRKİYE Tel: 0 (434) Fax: 0 (434)

4 MAKALELER/ARTICLES OTEL İŞLETMELERİ ÇALIŞANLARININ ÖRGÜTSEL SİNİZM ALGILARININ BAZI DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERE GÖRE İNCELENMESİ/ INVESTIGATION OF THE ORGANIZATIONAL CINISM PERCEPTIONS OF HOTEL OPERATING STUDIES ACCORDING TO SOME DEMOGRAPHIC VARIABLES Gül GÜN ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BÖLÜM TERCİHLERİNİN VE TERCİH SONUÇLARININ İSTATİSTİKİ ANALİZLER İLE İNCELENMESİ/ THE EXAMINATION WHICH UNIVERSITY STUDENTS SECTION CHOICE AND CHOICE RESULTS WITH STATISTICAL ANALYSIS Melike DEMİRCİ TÜRKİYE DE TÜRKÇÜLÜK HAREKETİNİN ORTAYA ÇIKMASI VE OCAKLARI/ EMERGENCE OF MOVEMENT OF TURKISM IN TURKEY AND HEARTS Vecihi Fuat Sefa HEKİMOĞLU BÜYÜKŞEHİRLERİN SOSYAL BELEDİYECİLİK YAKLAŞIMLARINA BİR ÖRNEK OLARAK MADDE BAĞIMLILIĞI İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI/ METROPOLITAN MUNICIPALITIES STRUGGLE WORKS IN DRUG ADDICTION AS EXAMPLE TO THEIR APPROACHES OF SOCIAL MUNICIPALITY Murat SEZİK

5 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s OTEL İŞLETMELERİ ÇALIŞANLARININ ÖRGÜTSEL SİNİZM ALGILARININ BAZI ÖZET DEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERE GÖRE İNCELENMESİ Gül GÜN 1 Örgüt yönetimlerinin birçok hatalı ve başarısız uygulamaları neticesinde ortaya çıkan örgütsel problemler ve yaşanılan kriz ve skandallar, çalışanlarda örgütlerine yönelik ciddi şekilde güvensizlik, yılma, monotonluk, tedirginlik, kuşku, yabancılaşma ve benzeri bir takım olumsuz düşünce, tutum ve davranışların gelişmesine sebebiyet vermiştir. Bu olumsuz düşünce ve tutumların en yaygın görülenlerinin başında sinizm olgusu gelmektedir. Örgütsel sinizm, sinizme ilişkin inanç geliştirmeyi içeren bilişsel boyuttan; sinizmin varlığından dolayı çeşitli olumsuz duygular yaşamayı içeren duyuşsal boyuttan ve sinizme olan inanç ve sinizmden kaynaklanan olumsuz duyguların davranış olarak ortaya çıkmasını içeren davranışsal boyuttan oluşan, çalışanları örgüt ile karşı karşıya getiren karmaşık bir olgudur. Bu çalışmanın amacı; Bitlis ili otel çalışanlarının örgütsel sinizm algılarını belirlemek ve işletme çalışanlarının demografik özellikleri ile örgütsel sinizm algıları arasında ilişki olup olmadığını incelemektir. Bitlis ili otel işletme çalışanlarının örgütsel sinizm ölçeğinin geneli için ortalama x= 3.81 olarak tespit edilmiştir. Bulgularda örgütsel sinizm boyutunda öğrenim, çalışma süresi, medeni hal ve gelir değişkenlerine göre farklılıklar bulunmuştur. Otel işletmeleri çalışanlarının içinde bulundukları çalışma ortamları ve koşullarının iyileştirilmesi, yöneticilerin çalışanlarını geliştirmek için kendilerini sorumlu hissettikleri, insani değerleri odak noktasına alan, ilişki yönelimli destekleyici örgüt kültürü tipinin oluşturulması ile örgütsel sinizm algısının da azalacağı düşünülmektedir. Anahtar Kelimeler: Bitlis, Otel işletmeleri, Örgütsel Sinizm. ABSTRACT INVESTIGATION OF THE ORGANIZATIONAL CINISM PERCEPTIONS OF HOTEL OPERATING STUDIES ACCORDING TO SOME DEMOGRAPHIC VARIABLES Organizational problems and lived crises and scandals, emerged as a result of several faulty and unsuccessful practices of the organizational managements, seriously brought on a set of negative thought, attitude and behaviors of the employees against their organizations, such as distrust, tedium, monotony, uneasiness, suspicion and alienation. The cynicism phenomenon is the most important among those widely seen negative thought and attitudes. Organizational cynicism, which is comprised of cognitive dimension including faith development related to cynicism; affective dimension which includes experiencing different negative emotions due to the presence of cynicism; and behavioral dimension including the belief in cynicism and emergence of cynicismrelated negative emotions as behavior, is a complicated phenomenon that pits employees against organization. The purpose of this study is; to determine levels of organizational cynicism of the hotel employees in the city of Bitlis. Also to determine whether the relationship between company employees demographic features and organizational cynicism. The average for the entire scale of Organizational cynicismof the hotel business employees in Bitlis city was determined as x=3.81. A meaningful differences was found between the employees organizational cynicism level and with their education, term of employment, marital status and income. It is thought that organizational cynicism perception will be reduced with the enhancement of work environments and working conditions that hotel business employees are in and with the establishment of a supportive organizational culture pattern within which managers feel responsibility to develop their employees, which puts human values into focal point, and which is relation oriented. Keywords: Bitlis, Hotel businesses, Organizational Cynicism. 1 Yrd. Doç. Dr. Bitlis Eren Üniversitesi, İşletme Bölümü 1

6 G.GÜN/Otel İşletmeleri Çalışanlarının Örgütsel Sinizm Algılarının Bazı Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi ÖRGÜTSEL SİNİZM Örgütsel sinizmi, iş çevresindeki; sorunlu olaylara karşı örgüt üyelerinin kendilerini savunmalarının karşılığı olarak ifade etmektedirler 2 Andersson (1996) 3, çalışan sinizmini çalışanın örgüte, yöneticiye ya da örgütle ilgili herhangi bir değişkene karşı duyulan ümitsizlik, güvensizlik, kızgınlık, ümitsizlik, hayal kırıklığı) genel veya spesifik tutum olarak kavramlaştırmıştır. Bir diğer tanıma göre ise örgütsel sinizm, bir bireyin olumsuz inançlarla, duygularla ve ilişkili davranışlarla şekillenen örgütüne ilişkin tutumlarla bağlantılı olup; çevresel etkenlerle değişikliğe açık olan sosyal ve kişisel deneyimlerin geçmişine bir cevap olarak tanımlanmıştır 4.Yetim ve Ceylan 5 tüm bu tanımlar doğrultusunda sinizmin örgüte karşı duyulan olumsuz duygu, düşünce ve gösterilen olumsuz davranışlar olduğunu ifade etmiştir. Örgütsel sinizmi genel olarak, bir kişinin çalıştığı örgüte ve onun prosedürlerine, süreçlerine ve yönetimine yönelik geliştirdiği ve bu unsurların çalışanın çıkarlarına karşı olduğu fikrine dayanan negatif tutumu olarak tanımlamaktadırlar. 6 Örgütsel sinizm, Örgüte ilişkin eleştirici, yine örgüte ilişkin küçük düşürücü ve olumsuz tutum 7 bulunma eğilimindeki inanç ve duyguları kapsamaktadır 8.Bu tutumlar üç boyutta ele alınmaktadır 9. Bilişsel (İnanç) Boyut: Örgütsel sinizmin bu boyutu; öfke, hor görme ve kınama gibi olumsuz duygularla meydana gelen, örgütün dürüstlükten yoksun olduğuna yönelik bir inançtır. Bu yönüyle sinizm, eylemlerin ve insan güdülerinin iyiliği ve samimiyeti ile ilgili 2 Nil Pelit, Elbeyi Pelit, Mobbing ve Örgütsel Sinizm (Teori-Süreç ve Örgütlere Yansımaları), Ankara: Detay Yayıncılık, Lynne M. Andersson, Employee Cynicism: An examination Using a Contract Violation Framework, Human Relations, 49/11, , Cem Kâhya, Örgütsel Sinizm, İş Performansını Etkiler mi? İş tatminin Aracılık Etkisi, Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, Yıl: 2, Sayı:3, Yetim, S. A. ve Ceylan, Ö. Ö., Örgütsel Sinizm ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişkiyi Belirlemeye İlişkin Bir Araştırma, E-Journal of New World Sciences Academy, 6 (1),2011,s Elif Türkan Arslan, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Akademik Personelin Genel ve Örgütsel Sinizm Düzeyleri, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 13(1),2012,s Walter D Davis ve William L. Gardner, Perceptions of politics and organizational cynicism:an attributional and leader member Exchange perspective, The Leadership Quarterly, 15/4,2004,s ; Gamze, Kasalak ve diğerleri, Araştırma Görevlilerinin Algıladıkları Örgütsel Desteğin Örgütsel Sinizm ile İlişkisi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14/1,2014,s James W. Dean, Pamela Brandes and Ravi Dharwadkar, Organizational Cynicism, The Academy of Management Review, 23/2, Dean, a.g.e.; Gamze Kalağan ve Cem Oktay Güzeller, Öğretmenlerin Örgütsel Sinizm Düzeylerinin İncelenmesi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı- 27,2010, ss ;Şebnem Aslan ve Demet Akarçay, Psikolojik Şiddetin Genel ve Örgütsel Sinizme Etkileri, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı:41,2013, s.25-44; Brandes Pamela, M.,Organizational Cynicism: Its Nature, Antecedents, and Consequences (Dissertation of Doctor of Philosophy), The University of Cincinnati, 1997, s

7 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s olan inançsızlık eğilimini içermektedir. 10 Örgütsel sinizmin bilişsel boyutu incelendiğinde; sinik tutuma sahip bireylerin, çalıştıkları örgütteki uygulamaların örgütsel ilkelerden yoksun olduğuna, örgütte yapılan resmi açıklamaların çalışanlar tarafından ciddiye alınmadığına, örgüt içindeki ilişkilerin kişisel çıkarlara bağlı ve örgütlerdeki bireylerin tutarsız ve güvenilmez olduğuna dair inançlara sahip oldukları görülmektedir 11. Duyuşsal (Duygu) Boyut: Örgütsel sinizmin duygusal boyutu ise örgüte yönelik kızgınlık, öfke, utanç, sıkıntı ve hatta tiksinti hayal kırıklığı ve şüphe gibi olumsuz duygu ve hisler oluşturmaktadır 12. Davranışsal Boyut: Örgütsel sinizmin davranışsal boyutu, iş görenlerin örgütle ilgili olarak, çevresine olumsuz bilgiler aktarması, şikayet etmesi, eleştiride bulunması olarak ifade edilmektedir. 13 Bu davranışların çoğu, örgütün samimiyet ve dürüstlükten yoksun olduğuna dair ifadelerdir. Bu boyut güçlü eleştirileri, karamsar tahminleri, alaycı mizah gibi unsurları ve örgütle ilgili hakir görmeleri ve eleştirel ifadeleri de kapsamaktadır 14.Örgütsel sinizmin nedenleri arasında; adaletsizlik algısı, psikolojik kontrat ihlali, üstlere güvensizlik, liderlik davranışındaki eksiklikler, çok uzun çalışma saatleri, yıldırma, yönetim tarzı, yanlış yönetilen değişim çabaları, yüksek düzeyde rol çatışması, aşırı iş yükü, gibi olumsuzluklar da sıralanmaktadır 15. Sinizmin, örgütlerin etkililik ve verimliliğini azaltan, önemli maddi ve manevi kayıplara neden olan etkileri vardır. Bu kapsamda işten doyumsuzluk, örgüte bağlılığın azalması, sabotaj, hırsızlık, dolandırıcılık, örgütsel küçülmelerin artması, işten ayrılma oranlarının artması, işgücü devrinin azalması, işten çıkarılma oranlarının artması, işe yabancılaşma ve 10 Dean, a.g.e; Yasemin Torun ve Canan Çetin, Örgütsel Sinizmin Kuşaklar Bazında Değerlendirilmesi: Kuşaklara Göre Örgütsel Sinizmin Hedefinde Ne Var?, İş ve İnsan Dergisi, ,s İbrahim Efe Efeoğlu ve Esengül İplik, Algılanan Örgütsel Adaletin Örgütsel Sinizm Üzerindeki Etkilerini Belirlemeye Yönelik İlaç Sektöründe Bir Uygulama, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, ,s James W. Dean, Pamela Brandes and Ravi Dharwadkar,Organizational Cynicism, The Academy of Management Review, 23/2, ; Abraham Rebecca Organizational Cynicism: Bases and Consequences. Generic, Social, and General, Psychology Monographs, 126:3,2000,1998,s Rahaoul Sheel and C. And Vohra Neharika, Relationship Between Perceptions of Corporate Social Responsibility and Organizational Cynicism: The role of Employee Volunteering, The International Journal of Human Resource Management, 201(13),2016,s ; James W. Dean, Pamela Brandes and Ravi Dharwadkar, Organizational Cynicism, The Academy of Management Review, ,s Efeoğlu, a.g.e. 15 Ayşehan Çakıcı ve Seçkin Doğan, Örgütsel Sinizmin İş Performansına Etkisi: Meslek Yüksekokullarında Bir Araştırma, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 15/1,2014,s ; Efeoğlu, a.g.e.;beheshtifar M. and Moghadam, M.N., Effect of Organizational Cynicism Factors on Normative Commitment, Journal of Social Issues& Humanities, 3(10),2015,s bestpractices, Mcgraw-Hill, Irwin. 3

8 G.GÜN/Otel İşletmeleri Çalışanlarının Örgütsel Sinizm Algılarının Bazı Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi örgütsel performansın düşmesine kadar çok geniş bir alana yayılan örgütsel sinizm sonuçlarından söz edebilmek mümkündür 16. Örgütlerde örgütsel sinizm sonuçları uzun süre devam ederse sonuçları çok ağır olabilir ve örgüt parçalanmaya başlar ve en sonunda örgütün etkililiği ve yaşayabilirliği tehlikeye düşer 17. Örgütsel etkenler ve deneyimlerden kaynaklanan örgütsel sinizmin önlenmesi de yine örgütün izleyeceği politika ve uygulamalara bağlı olmaktadır. Sinizmi azaltmak ya da gidermek amacıyla geliştirilen çözümlerin ve yapılacak örgütsel düzenlemelerden bazıları şunlardır 18 : Örgütlerde en önemli değerin işgörenler olduğunu fark etmek, İşgörenlerin maddi, manevi, sosyal ve kültürel anlamda desteklemek, İşgörenlerin stres düzeyini düşürmek ve tükenme noktasına gelmelerinin önüne geçmek, İşgörenlerin fiziksel ve teknolojik çalışma koşullarını iyileştirmek, Örgütsel esnekliği arttırmak, İşgörenlere örgütteki değişimler hakkında bilgi vermek ve örgütsel iletişimin önemini göz ardı etmemek, İşyerindeki monotonluğu azaltmak İşgörenlerin, görevleriyle ilgili gerçekçi beklentilere ve hedeflere odaklanmasını sağlamaktır İşletmede uygulanan mevcut ödül sistemlerinin geliştirilerek hak edene hak ettiği ödülün verilmesi (ayın personeli seçimi, ikramiye, terfi vb.) ÖRGÜTSEL SİNİZMİN NEDENLERİ Örgütsel sinizm kavramının kökeni ve kapsamı gereği işgörenleri sinikleştirmede kişisel nedenlerden çok örgütsel nedenlerin ön planda olduğunu ifade etmek mümkündür. Özgener vd.(2008) örgütsel sinizmin kişilik özelliklerinden; düşük liderlik potansiyeli, aşırı şüphecilik, yüksek endişe, içe dönüklük ve istismarcı bir inanç sistemi ile pozitif bir ilişki içinde olduğunu 16 Chiaburu, Dan S.Peng, A. C. Oh, I. S. Banks, G.C. and Lomeli, L.C., Antecedents and Consequences of Employee Organizational Cynicism:A Meta-Analysis, Journal of Vocational Behavior, 83/2,2013,s Nil Pelit ve Elbeyi Pelit, Mobbing ve Örgütsel Sinizm (Teori-Süreç ve Örgütlere Yansımaları), Ankara: Detay Yayıncılık, Pelit, a.g.e. 4

9 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s ifade ederek, obsesif ve kompulsif (anksiyete) bozukluklar, negatif duygusallık, makyavelizm gibi kişilik özelliklerini de örgütsel sinizmin ortaya çıkmasında etkili olduğunu belirtmektedir 19. Örgüt içinde sinizme neden olan birçok farklı unsurun olduğu görülmektedir. Yanlış yönetilen değişim çabaları, aşırı stres ve rol yükü, prosedür adaletsizliği, çok uzun çalışma saatleri, dengesiz güç dağılımı, yıldırma, kişisel ve örgütsel beklentilerin karşılanmaması, yetersiz sosyal destek, yetersiz düzeyde terfi, amaç çatışması, artan örgütsel karmaşıklık, geleneksel iş değerleri, küçülme, yeniden yapılanma, iletişimsizlik, psikolojik sözleşme ihlalleri, tutulmayan sözler, işten çıkarma da sinizmin nedenlerinden bazılarıdır 20. METODOLOJİ Araştırmanın Önemi ve Amacı Bu çalışma, turizm sektörü içinde yer alan otel işletmelerinin insan odaklı olması ve konunun hizmet kalitesi açısından değerlendirilmesini gerektirdiğinden örgüte karşı hissedilen olumsuz durumları ifade eden örgütsel sinizm algısının çalışanların iş tatmini ve verimliliklerini de etkileyeceği varsayılmaktadır. Bu çalışmanın amacı; otel çalışanlarının örgütsel sinizm algılarını belirlemektir. Ayrıca çalışanların örgütsel sinizm algıları ile demografik değişkenler (cinsiyet, yaş, öğrenim durumu, otelde çalışılan departman, çalışma süresi, medeni hal, gelir düzeyi) arasında anlamlı farklılık olup olmadığını incelemektir. Bu amaçla, örgütsel sinizm konusuyla ilgili literatür taranmış, daha sonra da Bitlis ilinde bulunan otel çalışanları ile bir anket uygulama çalışması yapılmıştır. Araştırmanın Yöntemi Bu araştırma betimsel bir araştırmadır, bir durum tespitidir. Bu bölümde, araştırmanın evren ve örneklemi, veri toplama aracının geliştirilmesi, anketin uygulanması ve verilerin toplanması, veri toplamada kullanılan istatistiksel yöntem ve analizler üzerinde durulmuştur. Araştırmanın evreni, Bitlis ilindeki 3 ve 4 yıldızlı otel çalışanlarıdır. Sonuç olarak araştırma 19 Pelit, a.g.e. 20 Nuray Tokgöz ve Hakan Yılmaz, Örgütsel sinizm: Eskişehir ve Alanya daki Otel İşletmelerinde Bir Uygulama,Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:8, sayı:2,2008,s ; Özen Rana Kutanis ve Emine Çetinel, Adaletsizlik algısı sinizmi tetikler mi?,17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiri Kitabı, Mayıs 2009, içinde Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İşletme Bölümü,2009,s ;Ss; Johnson, J. L. & O'leary-Kelly Anne M.,The Effects Of Psychological Contract Breach And Organizational Cynicism: Not All Social Exchange Violations. Are Created Equal, Journal of Organizational Behavior,

10 G.GÜN/Otel İşletmeleri Çalışanlarının Örgütsel Sinizm Algılarının Bazı Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi evreninde bulunan toplam otel çalışanı sayısı 99 dur. Araştırmamızda; Örgütsel sinizm algısını ölçmek için ise Brandes, Dharwadkar ve Dean (1999) tarafından geliştirilen ve 13 maddeden oluşan örgütsel sinizm ölçeği kullanılmıştır. Örgütsel sinizm ölçeği Arabacı (2010), Kalağan ve Aksu (2010) tarafından yapılan çalışmalarda da kullanılmıştır 21.Örgütsel sinizm ölçeğinde bilişsel, duyuşsal ve davranışsal olmak üzere üç boyut yer almaktadır. 13 soruluk ölçekte yapılan güvenirlik testinde tüm anket sorularının güvenirliği α = Cronbach Alpha değeri 0,884 olarak bulunmuştur. Anketimizin genel güvenirlik yapısını ortaya koyan Cronbach Alfa katsayısını değerlendirdiğimizde; Bilişsel boyutu içeren 5 soruluk ölçekte güvenirlik katsayısı α = (α= Cronbach Alpha değeri), Duygusal boyutu içeren 4 soruluk ölçekte güvenirlik katsayısı α = 0.786, Davranışsal boyutu içeren 4 soruluk ölçekte güvenirlik katsayısı α = olarak ölçülmüştür. Her boyuta ilişkin yer alan ölçeklerin güvenilir oldukları söylenebilir. Araştırmanın Modeli ve Hipotezleri DemografikÖzellikler Cinsiyet Yaş Öğrenim Durumu Otelde çalışılan departman Çalışma Süresi Medeni hal Gelir düzeyi Örgütsel Sinizm Duyuşsal Sinizm Bilişsel Sinizm Davranışsal Sinizm Şekil 1: Araştırma Modeli Çalışmanın amacı; çalışanların örgütsel sinizm algılarını belirlemektir. Ayrıca çalışanların örgütsel sinizm algıları ile çalışanların cinsiyet, yaş, öğrenim, çalışma süresi, gelir düzeyi ve 21 K.Orhan KARACAOĞLU ve Fatma İnce, Brandes, Dharwadkar ve Dean in (1999) Örgütsel Sinizm Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması: Kayseri Organize Sanayi Bölgesi Örneği, Business and Economics Research Journal, Vol: 3 (3),2012, pp

11 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s medeni durumları arasında anlamlı farklılığın olup olmadığını araştırmaktır. Bu amaç doğrultusunda çalışmanın hipotezleri aşağıda verilmiştir: H1: Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları cinsiyet değişkenine göre farklılık göstermektedir. H1a:Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından bilişsel sinizm algıları cinsiyet değişkenine göre farklılık göstermektedir H1b= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından duyuşsal sinizm algıları cinsiyet değişkenine göre farklılık göstermektedir H1c= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından davranışsal sinizm algıları cinsiyet değişkenine göre farklılık göstermektedir H2:Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları yaş değişkenine göre farklılık göstermektedir. H2a= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından bilişsel sinizm algıları yaş değişkenine göre farklılık göstermektedir H2b= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından duyuşsal sinizm algıları yaş değişkenine göre farklılık göstermektedir H2c= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından davranışsal sinizm algıları yaş değişkenine göre farklılık göstermektedir H3: Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları öğrenim durumu değişkenine göre farklılık göstermektedir H3a= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından bilişsel sinizm algıları öğrenim durumu değişkenine göre farklılık göstermektedir H3b= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından duyuşsal sinizm algıları öğrenim durumu değişkenine göre farklılık göstermektedir H3c= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından davranışsal sinizm algıları öğrenim durumu değişkenine göre farklılık göstermektedir. H4: Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları çalışma süresi değişkenine göre farklılık göstermektedir. H4a= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından bilişsel sinizm algıları çalışma süresi değişkenine göre farklılık göstermektedir 7

12 G.GÜN/Otel İşletmeleri Çalışanlarının Örgütsel Sinizm Algılarının Bazı Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi H4b= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından duyuşsal sinizm algıları çalışma süresi değişkenine göre farklılık göstermektedir H4c= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından davranışsal sinizm algıları çalışma süresi değişkenine göre farklılık göstermektedir H5: Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları çalışılan departman değişkenine göre farklılık göstermektedir. H5a= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından bilişsel sinizm algıları çalışılan departman değişkenine göre farklılık göstermektedir H5b= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından duyuşsal sinizm algıları çalışılan departman değişkenine göre farklılık göstermektedir H5c= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından davranışsal sinizm algıları çalışılan departman değişkenine göre farklılık göstermektedir H6: Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları medeni hal değişkenine göre farklılık göstermektedir H6a=Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından bilişsel sinizm algıları medeni hal değişkenine göre farklılık göstermektedir H6b= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından duyuşsal sinizm algıları medeni hal değişkenine göre farklılık göstermektedir H7c= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından davranışsal sinizm algıları medeni hal değişkenine göre farklılık göstermektedir. H8= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları gelir değişkenine göre farklılık göstermektedir. H8a= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından bilişsel algıları gelir değişkenine göre farklılık göstermektedir H8b= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından duyuşsal algıları gelir değişkenine göre farklılık göstermektedir H8c= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından davranışsal sinizm algıları gelir değişkenine göre farklılık göstermektedir H9= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları ile cinsiyet değişkeni arasında anlamlı ve pozitif ilişki vardır H10= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları ile yaş değişkeni arasında anlamlı ve pozitif ilişki vardır 8

13 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s H11= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları ile öğrenim durumları arasında anlamlı ve pozitif ilişki vardır H12= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları ile otelde çalışılan departmanları arasında anlamlı ve pozitif ilişki vardır H13= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları ile çalışma süreleri açısından anlamlı ve pozitif ilişki vardır H14= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları ile medeni halleri açısından anlamlı ve pozitif bir ilişki vardır H15= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları ile gelir düzeyi açısından anlamlı ve pozitif bir ilişki vardır Araştırma Bulguları ve Bulguların Değerlendirilmesi Tablo 1: Katılımcıların Demografik Özelliklerine Göre Dağılımı Frekans Yüzde Cinsiyet Kadın 28 28,3 Erkek 71 71,7 Toplam ,0 Frekans Yüzde ,5 Yaş , ,2 45 ve üzeri 13 6,1 Toplam ,0 İlköğretim 27 27,3 Öğrenim Lise 45 45,5 Önlisans 21 21,2 Lisans 6 6,1 Toplam , yıl 50 50,5 Çalışma Süresi 6-10 yıl 28 28, yıl 6 6,1 16 yıl ve üstü 15 15,2 Toplam ,00 Ön Büro 25 25,2 Otelde Çalışılan Departman Mutfak 19 19,9 Kat Hizmetleri 21 21,1 Mu - Satınalma 13 13,1 Rest - Bar 20 20,2 Toplam ,00 9

14 G.GÜN/Otel İşletmeleri Çalışanlarının Örgütsel Sinizm Algılarının Bazı Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi Medeni hal Evli Bekar ,4 57,7 Toplam , , ,32 Gelir Düzeyi 2000 ve üstü 22 22,22 Toplam ,0 Tablo 1 incelendiğinde, ankete katılan çalışanların %28,3 ü Kadın %71,7 si Erkektir. Çalışanların %85 i ve yaş aralıklarında olduğu görülmektedir. Çalışanlar eğitim durumuna göre incelendiğinde ise lise eğitimi alanların %45,5 ile en fazla olduğu, ilköğretim mezunlarının %27,3 ile 2. sırada oldukları, üniversite eğitimi almış olanların oranlarının ise düşük oldukları tespit edilmiştir. Çalışanların turizmdeki sürelerine bakıldığında; 1-5 yıl arası olanların % 50,5 ile en fazla olduğu, ayrıca ankete katılan çalışanların medeni durumları incelendiğinde; % 42,4 evli çalışanların, % 57,7 ile de bekarların olduğu gözlenmiştir Demografik Özelliklerin Örgütsel Sinizm Açısından Ortalamalarının Karşılaştırılması Tablo 2: Demografik Özelliklerin Çalışanların Örgütsel Sinizm Algıları Açısından Ortalamalarının Karşılaştırılması Değişken Gruplar Sayı Ort. Std. Sapma Test Cinsiyet Kadın 28 3,2500,00339 Erkek 71 2,9965,07931 p= 0,257 T= 2, ,1390,06665 p= 0,892 Yaş ,1680,09336 F=, ,5000, ve üzeri 13 2,6423,14332 İlköğretim 6 3,9583,04052 p= 0,00 Öğrenim Lise 27 2,0996,03284 F=,905 Önlisans 21 2,0833,08666 Lisans 45 2,0289, ,0740,04326 p=,000 Çalışma Süresi ,1679,06869 F=, ,9667, yıl ve üstü 6 2,8083,09672 Çalışılan departman Ön büro 22 3,9455,04363 p=,187 10

15 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s Mutfak 22 2,0818,02518 F= 11,99 Kat Hizmetleri 22 2,1432,01008 Muhasebe-Satınalma- Depo 12 2,0167,01730 Restoran ve Bar 21 2,1333,01557,0122 p=,0000 Medeni hal Evli 42 2,8900,0923 T= 11,99 Bekar 57 3,2400, ,0356 p=, ,2268, 016 F=,132 Gelir Düzeyi 2000 ve üstü 22 2,1536,026 *Bu ortalamaların karşılaştırılması için T testi ve Anova testi yapılmıştır. Cinsiyet ve medeni hal değişkeni için T testi, yaş ve öğrenim, çalışma süresi, çalışılan departman değişkenleri için Anova testi uygulanmıştır. * p<0.05 ise önemlidir. Çalışanların örgütsel sinizm algıları; cinsiyet, yaş, departman, çalışılan departman değişkenlerine göre farklılık göstermemektedir. Ancak medeni hal, öğrenim ve çalışma süresi ve gelir düzeyleri değişkenlerine göre farklılık görülmektedir. (p=0.00<0.005) İlköğretim düzeyindekilerin (3.95), lisans mezunlarına (2.02) göre l sinik algılarının daha fazla olduğu, çalışma süresi 1-5 yıl arası olan çalışanların 16 yıl ve üstü çalışanlara göre, bekar çalışanların (2.89) evli çalışanlara (3.24) göre daha fazla sinik algıları olduğunu söylemek mümkündür. Gelir düzeyi (3.25) arası olan çalışanların örgütsel sinizm algıları gelir düzeyi 2000 ve üstü (2,15) alanlara göre daha fazla olduğu görülmektedir. Buna göre H3: Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları öğrenim durumlarına göre farklılık göstermektedir; H6: Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları medeni hal değişkenine göre farklılık göstermektedir; H4: Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları çalışma sürelerine göre farklılık göstermektedir. H8= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları gelir değişkenine göre farklılık göstermektedir hipotezleri kabul edilmiştir 11

16 G.GÜN/Otel İşletmeleri Çalışanlarının Örgütsel Sinizm Algılarının Bazı Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi Tablo 3: Demografik Özelliklerin Çalışanların Örgütsel Sinizmin Boyutlarından Bilişsel Sinizm Algıları Açısından Ortalamalarının Karşılaştırılması Değişken Gruplar Sayı Ort. Std. Sapma Test Cinsiyet Kadın 28 3,7500,0339 p= 0,157 Erkek 71 2,9965,07931 T= 2, ,1390,06665 p= 0,892 Yaş ,1680,09336 F=, ,5000, ve üzeri 13 2,6423,04332 İlköğretim 6 3,9583,04052 p= 0,117 Öğrenim Lise 27 2,0996,13284 F=,905 Önlisans 21 2,0833,48666 Lisans 45 2,0289, ,0740,04326 p=,000 Çalışma Süresi ,1179,06869 F=, ,9667, yıl ve üstü 6 2,7283,09672 Ön büro 22 3,9455,04363 p=,187 Mutfak 22 2,0818,02518 F= 11,99 Çalışılan departman Kat Hizmetleri 22 2,1432,01008 Muhasebe-Satınalma- Depo 12 2,0167,01730 Restoran ve Bar 21 2,1333,01557,0122 p=,145 Medeni hal Evli 42 3,1900,0923 T= 11,99 Bekar 57 3,2400, p=, ,2268,016 F=,132 Gelir Düzeyi 2000 ve üstü 22 3,2536,0214 *Bu ortalamaların karşılaştırılması için T testi ve Anova testi yapılmıştır. Cinsiyet ve medeni hal değişkeni için T testi, yaş ve öğrenim, çalışma süresi, çalışılan departman değişkenleri için Anova testi uygulanmıştır. * p<0.05 ise önemlidir. 12

17 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s Çalışanların bilişsel sinizm algıları; cinsiyet, yaş, departman, öğrenim, gelir düzeyleri, çalışılan departman değişkenlerine göre farklılık göstermemektedir. Ancak çalışma süresi algılarında farklılık görülmektedir (p=0.00<0.005). 1-5 yıl arası çalışanların bilişsel sinik algılarının (3.07), 16 yıl ve üstü (2.72) çalışanlara göre daha fazla olduğu söylenebilir. Buna göre; H4a= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından bilişsel sinizm algıları çalışma süresi değişkenine göre farklılık göstermektedir hipotezi kabul edilmektedir. Tablo 4: Demografik Özelliklerin Çalışanların Örgütsel Sinizmin boyutlarından Duyuşsal Sinizm Algıları Açısından Ortalamalarının Karşılaştırılması Değişken Gruplar Sayı Ort. Std. Sapma Test Cinsiyet Kadın 28 3,2500,0533 p= 0,257 Erkek 71 2,9965,0793 T= 2, ,1390,0666 p= 0,792 Yaş ,1680,0933 F=, ,5000, ve üzeri 13 3,6423,0433 İlköğretim 6 3,9583,0405 p= 0,00 Öğrenim Lise 27 2,0996,0328 F=,905 Önlisans 21 2,0833,0866 Lisans 45 2,0089, ,0740,0432 p=,115 Çalışma Süresi ,1679,0686 F=, ,9667, yıl ve üstü 6 3,8083,0967 Ön büro 22 3,9455,0436 p=,187 Çalışılan departman Mutfak 22 2,0818,0251 F= 11,99 Kat Hizmetleri 22 2,1432,0100 Muhasebe-Satınalma- Depo 12 2,0167,0173 Restoran ve Bar 21 2,1333,0155,0122 p=,000 Medeni hal Evli 42 2,8900,0923 T= 11,99 Bekar 57 3,2400, , P=,002 Gelir Düzeyi ,2268,016 F=, ve üstü 22 2,1536,026 *Bu ortalamaların karşılaştırılması için T testi ve Anova testi yapılmıştır. Cinsiyet ve medeni hal değişkeni için T testi, yaş ve öğrenim, çalışma süresi, çalışılan departman değişkenleri için Anova testi uygulanmıştır. * p<0.05 ise önemlidir. 13

18 G.GÜN/Otel İşletmeleri Çalışanlarının Örgütsel Sinizm Algılarının Bazı Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi Çalışanların duyuşsal sinizm algıları; cinsiyet, yaş, departman, çalışma süresi değişkenlerine göre farklılık göstermemektedir. Ancak medeni hal, öğrenim gelir düzeyleri değişkenlerine göre sinizm algılarında farklılık görülmektedir (p=0.00<0.005) Öğrenim düzeyi ilköğretim olanların (3,95) duyuşsal sinizm algıları lisans eğitimi alanlara göre (2,00) daha fazla olduğu, Gelir düzeyi arası olan çalışanların duyuşsal sinik algıları (3,85) 2000 ve üstü gelir düzeyi olan çalışanlara göre (2,25) daha fazla olduğu görülmektedir. Buna göre; H6b= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından duyuşsal sinizm algıları medeni hal değişkenine göre farklılık göstermektedir.h3b= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından duyuşsal sinizm algıları öğrenim durumu değişkenine göre farklılık göstermektedir. H8b= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından duyuşsal algıları gelir değişkenine göre farklılık göstermektedir. hipotezleri kabul edilmektedir. Tablo 5: Demografik Özelliklerin Çalışanların Örgütsel Sinizmin Boyutlarından Davranışsal Sinizm Algıları Açısından Ortalamalarının Karşılaştırılması Değişken Gruplar Sayı Ort. Std. Sapma Test Cinsiyet Kadın 28 3,2500,0839 p= 0,257 Erkek 71 2,9965,0793 T= 2, ,1390,0666 p= 0,892 Yaş ,1680,0933 F=, ,5000, ve üzeri 13 2,6423,0433 İlköğretim 6 3,8934,0405 p= 0,00 Öğrenim Lise 27 2,0996,0328 F=,905 Önlisans 21 2,0833,0866 Lisans 45 2,1289, ,0740,0432 p=,741 Çalışma Süresi ,1679,0686 F=, ,9667, yıl ve üstü 6 3,8083,0967 Çalışılan departman Ön büro 22 3,9455,0436 p=,187 Mutfak 22 2,0818,0251 F= 11,99 Kat Hizmetleri 22 2,1432,

19 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s Muhasebe-Satınalma-Depo 12 2,0167,0173 Restoran ve Bar 21 2,1333,0155 p=,247 Medeni hal Evli 42 3,8900,082 T= 11,99 Bekar 57 3,6400,032 Gelir Düzeyi ,1567,0356 P=, ,2268,016 F=, ve üstü 22 1,2536,026 Çalışanların örgütsel sinizm algıları; cinsiyet, yaş, departman, çalışma süresi, medeni durumları, farklılık göstermemektedir. Ancak, öğrenim durumu, gelir düzeyleri değişkenine göre farklılık göstermektedir (p=0.00<0.005). Buna göre, H3c: Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından davranışsal sinizm algıları öğrenim durumu değişkenine göre farklılık göstermektedir H8c= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm boyutlarından davranışsal sinizm algıları gelir değişkenine göre farklılık göstermektedir. Hipotezi kabul edilmiştir H1c, H2c, H4c, H5c, H6c hipotezleri kabul edilmemiştir. Örgütsel Sinizme ait Aritmetik Ortalama ve Standart Sapma Değerleri Araştırmada kullanılan her bir ölçeğin değişkenlerine ilişkin aritmetik ortalamaları ve her bir ölçeğin genel aritmetik ortalamaları aşağıdaki tablolarda verilmiştir. Genel olarak bulunan aritmetik ortalamaların yorumlanmasında aşağıdaki aralıklar dikkate alınmıştır 22. 1,00 < aritmetik ortalama < 2,60 :Düşük 2,60 < aritmetik ortalama < 3,40 :Orta 3,40 < aritmetik ortalama < 5,00 :Yüksek Tablo 6: Örgütsel Sinizm Ölçeği Aritmetik Ortalamaları Örgütsel sinizm Sorular Ortalama Standart sapma Bilişsel Sinizm Çalıştığım kurumun, söylediğinin başka, yaptığının başka olduğuna inanıyorum Kazım Özdamar, Modern Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Eskişehir: Kaan Kitapevi,

20 G.GÜN/Otel İşletmeleri Çalışanlarının Örgütsel Sinizm Algılarının Bazı Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi Bilişsel Sinizm Bilişsel Sinizm Bilişsel Sinizm Bilişsel Sinizm Kurum yönetiminin yapacağını söylediği şeyler ile gerçekleşenler arasında çok az benzerlik görüyorum Çalıştığım kurum yönetimi, bir şeyi yapmayı planladığını söylüyorsa bunun gerçekleşeceği konusunda kuşku duyarım Çalıştığım kurumun politikaları, amaçları ve uygulamalarında çok az ortak nokta vardır Kurum yönetimi beklenen davranışı değil, başka davranışı Ödüllendirir Duyuşsal Sinizm Çalıştığım Kurumu düşündüğümde bir endişe duyarım Duyuşsal Sinizm Çalıştığım Kurumu düşündüğümde bir gerilim yaşarım Duyuşsal Sinizm Çalıştığım kurumun sloganları ve uygulamalarıyla dalga geçtiğim olur Duyuşsal Sinizm Çalıştığım Kurumu düşündüğümde sinirlenirim Duyuşsal Sinizm Çalıştığım kurumdaki ilişkiler beni kızdırır Davranışsal Sinizm Davranışsal Sinizm Davranışsal Sinizm Kurum dışındaki arkadaşlarıma, kurumda olup bitenlerle ilgili şikâyette bulunurum. Çalıştığım kurumda, işlerin nasıl yürütüldüğü hakkında diğer çalışanlarla konuşurum Diğer çalışanlarla, çalıştığım kurumun uygulamalarını ve politikalarını eleştiririm Davranışsal Sinizm Kurum yönetimiyle ilgili herhangi bir konu gündeme geldiğinde anlamlı bakışmalar yaşanır GENEL

21 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s Tablo 7: Örgütsel Sinizm Alt Boyutlarının Ortalamaları n Ortalama Standart Sapma Bilişsel Boyut Duyuşsal Boyut Davranışsal Boyut Örgütsel Sinizm Tablo 7 incelendiğinde, araştırma kapsamında örgütsel sinizm tutumları ve alt boyutlarının aritmetik ortalamaları ve standart sapmaları verilmiştir. Örgütsel sinizm ölçeğinin geneli için ortalama x= 3.81 olarak tespit edilmiştir. Bu çalışmanın amacı; Bitlis ili otel çalışanlarının örgütsel sinizm düzeylerini belirlemektir. Bitlis ili otel işletme çalışanlarının Örgütsel sinizm ölçeğinin geneli için ortalama x= 3.81 olarak tespit edilmiştir. Buradan çalışanların örgütsel sinizm algısının orta düzeyde olduğu söylenebilir. Örgütsel sinizm ile ilgili alt boyutlarda bilişsel boyut ve duyuşsal boyut ortalamanın altında, davranışsal boyutta ise ortalamanın üstünde bir sinizm puanı elde edilmiştir. Örgütsel sinizm alt boyut bazında incelediğimizde davranışsal sinizm sergileme düzeyi en yüksek (3.90), duyuşsal sinizmin ise en düşük düzeyde sergilendiği (3.80) görülmüştür. Davranışsal boyut bireyin çalıştığı kuruma karşı olumsuz konuşmaları ve olumsuz duygularını davranışsal olarak göstermeleri iken, duyuşsal boyut bireyin kurumuna karşı kızgınlık, endişe gibi duygusal boyutlarını içerir. Davranışsal boyutun yüksek çıkmasının nedenini bireylerin kendilerini yalnız hissetmemek için olumsuz durumları başkaları ile paylaşma eğiliminin yüksek olması ile ilgili olabilir. Demografik Özellikler ve Örgütsel Sinizme İlişkin Korelasyon Analizi Tablo 8. Örgütsel Sinizm algıları ile Demografik Özellikler Arasındaki Korelasyon Analizi Yaş Öğrenim Çalışma Süresi Gelir Pearson Correlation -,461 -, ,326 Bilişsel Sinizm Sig. (2-tailed),001, ,001 Pearson Correlation -,312 -,354 -,382 -,312 Duyuşsal Sinizm Sig. (2-tailed) ,001,001 Pearson Correlation -,434 -,284 -,435 -,243 Davranışsal Sinizm Sig. (2-tailed),001,001,001,001 Örgütsel Sinizm Pearson Correlation -,478 -,396 -,492 -,425 Sig. (2-tailed) ,001,001 17

22 G.GÜN/Otel İşletmeleri Çalışanlarının Örgütsel Sinizm Algılarının Bazı Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi Korelasyon, değişkenlerin bağımlı veya bağımsız olmasını dikkate almaksızın aralarındaki ilişkinin derecesini ve yönünü ortaya koyan istatistiksel yöntemdir. Değişkenler arasındaki ilişkinin derecesine ve yönüne bakmak için en sık Pearson katsayısı kullanılmaktadır. Pearson katsayısı -1 ile +1 arasında değerler almaktadır. Katsayının negatif olması değişkenler arasındaki ilişkinin ters orantılı olduğunu göstermektedir 23. Değişkenler arasındaki ilişkinin düzeyi, korelasyon katsayısının 0-0,29 arasında olması durumunda zayıf veya düşük, 0,30-0,64 arasında olması durumunda orta, 0,65-0,84 arasında olması durumunda kuvvetli/yüksek ve 0,85-1 arasında olması durumunda ise çok kuvvetli/çok yüksek şeklinde yorumlanabilir 24. Çalışanların demografik özellikleri (yaş, öğrenim, çalışma süresi, gelir) ile örgütsel sinizm ve alt boyutları arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Yalnızca çalışanların cinsiyet, medeni durum ve çalıştıkları örgütsel basamakları ile örgütsel sinizm algıları arasında bir korelasyon bulunmadığı için tabloya bu bilgi eklenmemiştir. Otel çalışanlarının yaşları ile örgütsel sinizm algıları arasında (r=-,478, p=0,01) anlamlılık düzeyinde negatif yönlü bir ilişki çıkmıştır. Buna göre, otel çalışanlarının yaşları arttıkça, örgütsel sinizm algıları da azalmaktadır. Buna göre H9= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları ile yaş değişkeni arasında anlamlı ve pozitif bir ilişki vardır, hipotezi reddedilmiştir. Otel çalışanlarının öğrenim durumları ile örgütsel sinizm algıları arasında (r=-,396, p=0,01 ) anlamlılık düzeyinde negatif yönlü bir ilişki çıkmıştır. H11= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları ile öğrenim durumları arasında anlamlı ve pozitif ilişkiler vardır. hipotezi reddedilmiştir. Buna göre, otel çalışanlarının öğrenim düzeyleri arttıkça, örgütsel sinizm algılarının da düştüğünü söylemek mümkündür. Otel çalışanlarının çalışma süreleri ile örgütsel sinizm algıları arasında (r=-,492, p=0,01) anlamlılık düzeyinde negatif yönlü bir ilişki çıkmıştır. Buna göre, çalışma süreleri arttıkça, örgütsel sinizm algılarının da azaldığını söylemek mümkündür. H13= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları ile çalışma süreleri açısından anlamlı ve pozitif ilişkiler vardır hipotezi reddedilmiştir. Otel çalışanlarının gelir düzeyleri ile örgütsel sinizm algıları arasında (r=-,425, p=0,01) anlamlılık düzeyinde negatif yönlü bir ilişki çıkmıştır. Buna göre, gelir düzeyleri arttıkça, örgütsel sinizm algılarının da azaldığını söylemek mümkündür. H15= Otel çalışanlarının örgütsel sinizm algıları ile gelir düzeyleri açısından anlamlı ve pozitif ilişkiler vardır hipotezi reddedilmiştir. 23 Beril Durmuş ve diğerleri, Sosyal Bilimlerde SPSS le Veri Analizi, İstanbul, Beta Yayınları, Alpaslan Ural ve İbrahim Kılıç, Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS İle Veri Analizi, 2.Baskı. Ankara: Detay Yayıncılık,

23 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s SONUÇ Bu çalışmanın amacı Bitlis ili otel çalışanlarının örgütsel sinizm düzeylerini ve çalışanların örgütsel sinizm algıları ile demografik özellikleri (cinsiyet, yaş, departman, öğrenim, çalışma süresi, gelir düzeyi ve medeni hal) arasında anlamlı bir farklılık olup olmadığını belirlemektir. Çalışanların örgütsel sinizm algıları; cinsiyet, yaş, departman değişkenlerine göre farklılık göstermemektedir. Ancak medeni hal, öğrenim, gelir düzeyi ve çalışma süresi değişkenlerinde farklılık görülmektedir (p=0.00<0.005) Araştırmamızda; ilköğretim mezunlarının üniversite mezunlarına göre sinik algılarının daha fazla olduğu, çalışma süresi 1-5 yıl olanların 16 yıl ve üstü çalışanlara göre, bekar çalışanların evli çalışanlara göre, gelir düzeyi arası olan çalışanların, gelir düzeyi 2000 ve üstü olanlara göre daha fazla sinik algılarının olduğu görülmektedir. Araştırma kapsamında örgütsel sinizm ölçeğinin geneli için ortalama x= 3.81 olarak tespit edilmiştir. Burada Bitlis ilindeki otel çalışanlarının genel olarak örgütlerine ilişkin olumsuz duygulara sahip olduğu söylenebilir. Çalışmamızda otel çalışanlarının demografik özellikleri ile sinizm algıları arasında yapılan korelasyon analizi sonuçlarına göre; yaş değişkenleri ile örgütsel sinizm algıları arasında negatif ve anlamlı bir ilişki vardır. Buna göre çalışanların yaşları arttıkça örgütsel sinizm algılarının da azaldığını söylemek mümkündür. Genel olarak bakıldığında genç yaşlarda iş hayatına başlayan işgörenler eğitim ve özelliklerine uygun olarak yüksek beklentiler içerisine girmektedirler. Neticede beklentileri karşılanmayan, hayal kırıklığına uğramış işgörenlerin sinik tutumlar sergilemeleri muhtemeldir. Öğrenim ve çalışma sürelerinde ise anlamlı ve negatif bir ilişki bulunmuştur. Çalışmamızda öğrenim düzeyi arttıkça örgütsel sinizm algılarının da azaldığını söylemek mümkündür. Bunda genel olarak; çalışanların öğrenim düzeyleri arttıkça örgütün üst kademelerinde yer aldıkları ve bu sebepten dolayı örgütsel olaylara daha olumlu baktıkları söylenebilir. Çalışmamızdaki bulgulardan farklı sonuçta; Tokgöz ve Yılmaz 25 tarafından yapılan araştırmada, işgörenlerin öğrenim durumu arttıkça sinik tutumlarının da arttığı ortaya çıkarılmıştır. Diğer ulaşılan bir bulguda; örgütteki çalışma süresi arttıkça çalışanların örgütsel sinizm algılarının da düştüğü görülmektedir. Mesleki kıdemi yüksek olan çalışanların, kurumlarını iyi tanımalarından dolayı örgütsel sinizm algılarının da daha az olduğunu söylemek mümkündür. Çalışanların gelir düzeyleri ile örgütsel sinizm algıları arasında negatif ve anlamlı ilişkiler bulunmuştur. Buna göre kişilerin gelirleri arttıkça sinik algılarının da azaldığını söylemek mümkündür. İşgörenler için tatmin ve motivasyon sağlanmada önemli bir etken olan gelir faktörü, işletmelerde örgütsel sinizmin yaşanmasında da etkili olmaktadır. 25 Nuray Tokgöz ve Hakan Yılmaz, Örgütsel sinizm: Eskişehir ve Alanya daki Otel İşletmelerinde Bir Uygulama, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:8, sayı:2,2008,s

24 G.GÜN/Otel İşletmeleri Çalışanlarının Örgütsel Sinizm Algılarının Bazı Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi Elde edilen bu sonuç Pelit ve Ayduğan ın 26 beş yıldızlı otel işletmeleri işgörenleri üzerinde gerçekleştirildiği çalışmanın sonucuyla da paralellik göstermektedir. Çok uzun çalışma saatleri, dengesiz güç dağılımı, yıldırma, kişisel ve örgütsel beklentilerin karşılanmaması, yetersiz sosyal destek, yetersiz düzeyde terfi, amaç çatışması gibi durumların örgütsel sinizm algısına yol açabileceğini belirtmek mümkündür. Otel işletmelerinin yöneticileri çalışanlarından yeterli verim alabilmek için bu olumsuz faktörleri göz önünde tutmalı ve çalışanlarının motivasyonunu azaltacak faktörlere dikkat etmeli özellikle kariyer gelişim olanakları ve çalışma koşullarını düzenlemelidir. Hizmet sektörünün bir alt dalı olan turizm sektöründe yer alan otel işletmelerinin bilinçli bir insan kaynakları politikası uygulayarak, çalışanlarını karar mekanizmalarına dâhil ederek, yaşanılan problemlerde neler yapılabileceğine dair çalışanlar arasında farkındalık oluşturarak, çalışanlarının sinik algılarını önleyebilecekleri söylenebilir. Bu çalışma Bitlis ilindeki otel işletmeleri ile sınırlı tutulmuştur. Bundan sonraki çalışmalarda farklı sektörlerde çalışanların örgütsel sinizm düzeyleri de araştırılıp karşılaştırmalar yapılabilir. Örgütsel sinizmin nedenleri ve sonuçları ile bağlantılı çalışmalar düzenlenebilir. Bu konuyla bağlantılı olarak; örgütsel bağlılık, örgütsel adalet, örgütsel güven kavramları ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkiler incelenebilir. KAYNAKÇA Akarçay, Demet ve Şebnem Aslan. Psikolojik Şiddetin Genel ve Örgütsel Sinizme Etkileri, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı:41,2013,s Abraham, Rebecca. Organizational Cynicism: Bases and Consequences, Generic, Social, and General, Psychology Monographs, 126:3,2000, Arslan, Elif Türkan. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Akademik Personelin Genel ve Örgütsel Sinizm Düzeyleri Doğuş Üniversitesi Dergisi, 13(1),2012.s Beheshtifar, M.,Moghadam, M.N.. Effect of Organizational Cynicism Factors on Normative Commitment, Journal of Social Issues& Humanities, 3(10), Best practices, Mcgraw-Hill, Irwin,2015. Chiaburu, Dan S.,Peng, A. C., Oh, I. S., Banks, G.C. and Lomeli, L.C.. Antecedents and Consequences of Employee Organizational Cynicism:A Meta-Analysis, Journal of Vocational Behavior, 83/2,2013,pp Nil Pelit ve Elbeyi Pelit, Mobbing ve Örgütsel Sinizm (Teori-Süreç ve Örgütlere Yansımaları), Ankara: Detay Yayıncılık,

25 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s Cem, Kâhya. Örgütsel Sinizm, İş Performansını Etkiler mi? İş tatminin Aracılık Etkisi, Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, Yıl: 2, Sayı:3,2013. Çakıcı, Ayşehan ve Doğan Seçkin. Örgütsel Sinizmin İş Performansına Etkisi: Meslek Yüksekokullarında Bir Araştırma, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 15/1,2014,s Durmuş, Beril, Serra Yurtkoru, Murat Çinko. Sosyal Bilimlerde SPSS le Veri Analizi, İstanbul, Beta Yayınları,2011. Efe Efeoğlu, İbrahim ve Esengül İplik. Algılanan Örgütsel Adaletin Örgütsel Sinizm Üzerindeki Etkilerini Belirlemeye Yönelik İlaç Sektöründe Bir Uygulama, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, ,s James W. Dean, Pamela Brandes and Ravi Dharwadkar. Organizational Cynicism, The Academy of Management Review, 23/2,1998,pp Johnson, J. L. & O'leary-Kelly Anne M. The Effects Of Psychological Contract Breach And Organizational Cynicism: Not AllSocial Exchange Violations Are Created Equal, Journal of Organizational Behavior, Kalağan, Gamze, Oktay Güzeller, Cem. Öğretmenlerin Örgütsel Sinizm Düzeylerinin İncelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı- 27,2010, s Kasalak, G. Aksu, B. M.. Araştırma Görevlilerinin Algıladıkları Örgütsel Desteğin Örgütsel Sinizm ile İlişkisi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14/1, 2014, s Kutanis, Ö. R. Çetinel, E. (2009). Adaletsizlik algısı sinizmi tetikler mi?17. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiri Kitabı, Mayıs 2009, içinde Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İşletme Bölümü,2009,s Lynne M. Andersson. Employee Cynicism: An examination Using a Contract Violation Framework, Human Relations, 49/11,1996,pp Pelit, Nil, Pelit, Elbeyi. Mobbing ve Örgütsel Sinizm (Teori-Süreç ve Örgütlere Yansımaları), Ankara: Detay Yayıncılık,2014. Pelit, E. ve Ayduğan, N.. Otel İşletmeleri İşgörenlerinin Örgütsel Sinizm Tutumları Üzerine Bir Araştırma, 12. Ulusal Turizm Kongresi, Akçakoca,2011,s Rahaoul Sheel, C. And Vohra Neharika. Relationship Between Perceptions of Corporate Social Responsibility and Organizational Cynicism: The role of Employee Volunteering, The International Journal of Human Resource Management, 201(13), 2016,pp Tokgöz, N. ve Yılmaz, H.. Örgütsel sinizm: Eskişehir ve Alanya daki Otel İşletmelerinde Bir Uygulama, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:8, sayı:2,2008,s Torun, Yasemin ve Çetin Canan. Örgütsel Sinizmin Kuşaklar Bazında Değerlendirilmesi: Kuşaklara Göre Örgütsel Sinizmin Hedefinde Ne Var?, İş ve İnsan Dergisi, 2/2, 2015,s

26 G.GÜN/Otel İşletmeleri Çalışanlarının Örgütsel Sinizm Algılarının Bazı Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi Ural, Alpaslan ve İbrahim Kılıç. Bilimsel Araştırma Süreci ve SPSS İle Veri Analizi, 2.Baskı. Ankara: Detay Yayıncılık,2006. Walter D, Davis, William L.Gardner. Perceptions of Politics and Organizational Cynicism:An Attributional and Leader member Exchange Perspective, The Leadership Quarterly, 15/4, 2004, pp Özdamar, Kazım.Modern Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Eskişehir: Kaan Kitapevi, Yetim, S. A. & Ceylan, Ö. Ö.. Örgütsel Sinizm ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişkiyi Belirlemeye İlişkin Bir Araştırma, E-Journalof New World SciencesAcademy, 6(1),2011,pp

27 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN BÖLÜM TERCİHLERİNİN VE TERCİH SONUÇLARININ İSTATİSTİKİ ANALİZLER İLE İNCELENMESİ ÖZ Melike DEMİRCİ 1 Bu çalışmada, genel olarak, üniversite çağındaki öğrencilerin bölüm tercihi yaparken hangi faktörlerden etkilenebilecekleri ve bu faktörlerin öğrencilerin bölüm memnuniyetleri üzerindeki etkileri araştırılmak istenmektedir. Bu amaçla başlatılan çalışmanın evreni, çalışmanın yapıldığı dönemde ülke çapında tercih yapacak ve yapmış olan tüm öğrenciler olarak belirlenmiştir. Ancak, zaman kısıtı nedeniyle tüm öğrencilere ulaşılamadığı için, evrenden örneklem alım yoluna gidilmiştir. Örneklem; Osmaniye Korkut Ata Üniversitesinin Fen Edebiyat, İktisadi ve İdari Bilimler ile Mühendislik Fakültelerinin öğrencileri olarak belirlenmiştir. Fakültelerin farklı bölümlerinde öğrenim görmekte olan 433 öğrenciden, ulusal ve uluslararası birçok çalışma taranarak elde edilen yeni bir anket yardımı ile bilgiler toplanmış, yöntem ve analizler uygulanmıştır. Bahsi geçen yöntem ve analizler; Tek Yönlü Varyans Analizi, Güvenilirlik Analizi, ve Korelasyon Analizi dir. Uygulanan yöntem ve analizler sonucunda; öğrencilerin bölüm tercihlerini etkileyebilecek faktörler kişilik yapısı ile kişisel, ailevi ve çevresel faktörler olarak bulunmuştur. Ayrıca; öğrencilerin kişilik yapılarına uygun, destek alarak üniversite ve bölüm tercihi yaptıklarında bölümlerinden memnuniyetlerinin yükseldiği görülmüştür. Anahtar Kelimeler: Öğrenciler, Bölüm Tercihi, Bölüm Memnuniyeti. THE EXAMINATION WHICH UNIVERSITY STUDENTS SECTION CHOICE AND CHOICE RESULTS WITH STATISTICAL ANALYSIS ABSTRACT In this study, generally, it wants that searches the students who are at university age doing university section choice, can be affected from which factors and these factors affects on section satisfaction. Study s, which is started for this aim, nature was determined as students who chose and will be chosen to section at country-wide at study s period. But, because of not reach all students due to time limitation, removed sample from nature. Sample; was determined as students of Faculties of Arts and Sciences, Economics and Administrative Sciences and Engineering. Method and analysis was made under cover of informations from 433 students, who was majoring at different sections of faculties, with by way of an new survey which is prepared by scanning the national and international studies. Method and analysis, which were mentioned, are; One Way Variance Analysis, Reliability Analysis and Correlation Analysis. Result to test and analysis, the factors, which can affect to section choices, were found as individuality structure, individual, domestic and environmental factors. Also; when students make choice for university and section with available for their individuality structure, getting supports too, it is seen that their satisfaction from sections increase. Key Words: Students, Section Choice, Section Satisfaction. 1 Arş. Gör., OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ, İ.İ.B.F., İşletme Bölümü 23

28 M.DEMİRCİ/ Üniversite Öğrencilerinin Bölüm Tercihlerinin Ve Tercih Sonuçlarının İstatistiki Analizler İle İncelenmesi KARİYER SEÇİMİ İLE İLGİLİ KURAMSAL AÇIKLAMALAR Bireylerin, üniversite çağlarına kadar okullarda görmüş oldukları eğitimler genellikle birbirinden farklı olmaktadır. Farklılıklar, eğitim aynı olsa bile; öğrencilerin kapasiteleri, karakterleri, yakın veya uzak çevrelerinden ya da başka nedenlerden kaynaklanabilmekte ve bireylerin hayatlarını büyük oranda etkileyebilmektedir. Bireylerin hayatlarını bu denli etkileyebilecek eğitim ile ilgili kararlardan ikisi üniversite ve üniversitede okuyacakları bölüm dür. Üniversite ve üniversite bölüm tercih kararı, başta tercihi yapacak olan bireyler olmak üzere, onların ailelerini hatta ülkeyi etkileyebilmekte, bu nedenle üzerinde durulması gereken bir konu olarak görülmektedir. Bu konuda yapılmış birçok uluslararası çalışma bulunmasına rağmen, ülkemizde bu konudaki çalışmaların yeterli düzeyde olmadığı bilinmektedir. Bu çalışmanın temel amacı, eksikliği az da olsa giderebilmektir. Konu ile ilgili ulusal çalışmalardan bazıları şunlardır: Doğan, Saraçlı ve Kaygısız 2, Osmangazi Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi ne eğitim öğretim yılında kayıt yaptıran farklı bölümlerdeki birinci sınıf öğrencilerinin devam ettikleri bölümlerden memnun olup olmadıklarını ve bölümlerini değiştirmeyi isteyip istemediklerini araştırmışlardır. Çalışmada kullanılan veriler, 150 birinci sınıf öğrencisine uygulanan anket aracılığı ile derlenmiş ve bu verilere uygulanan Ridit Analizi sonucunda anlamlı ilişkiler bulunmuştur. Erol, Yergin ve Mercan 3, üniversitelerde özellikle lisans programlarının açılmasında etkili olan öğrenci tercihlerini sorgulamışlardır. Bu sorgulamada, Hakkâri Üniversitesi nin İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinde (Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi) ve Eğitim Fakültesinde ( Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliğinde) okuyan 170 öğrenci üzerinde yapılan araştırmanın bulguları temel alınmıştır. Öğrencilerin bu bölümleri tercih etmelerinin en önemli sebepleri içinde isteyerek tercih ettim seçeneğinde birleşilmiştir. Araştırmanın bulgularından hareketle üniversitelerin 2 Doğan İ., Saraçlı S. ve Kaygısız Z. Üniversiteye Yerleşen Öğrencilerin Bölüm Memnuniyetlerinin Ridit Analizi ile İncelenmesi ve Osmangazi Üniversitesi İ.İ.B.F. Birinci Sınıf Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:6, Sayı:2, 2005, ss Erol A., Yergin H. ve Mercan M. Üniversite Öğrencilerinin Üniversite Tercihlerinin Belirleyicileri: Hakkari Örneği, Hakkari Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt:4, No:2, 2012, ss

29 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s hedef belirlerken ve vizyon oluştururken nasıl bir yol izlemesi gerektiği konusunda öneriler geliştirilmiştir. Gavcar, Bulut ve Karabulut 4, Muğla Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi öğrencilerinin fakülteyi tercih nedenlerini ve öğrencilerin Muğla ya geldikten sonraki görüşlerini araştırmışlardır. Buna göre, öğrenciler büyük oranda düşük puandan dolayı tercih yapmışlar, Muğla ve Muğla halkı hakkındaki düşüncelerinin büyük oranda olumsuz olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca, normal öğretim öğrencileri ikinci öğretim öğrencilerine göre daha yüksek puanlara sahip olup eğitim kalitesinden daha fazla memnun oldukları bulunmuştur. Gülcan, Kuştepeli ve Aldemir 5, bir grup üniversite öğrencisinin öğrenim görmekte oldukları okuldan duydukları doyum derecesini ve bu durumu yarattığı varsayılan faktörleri araştırmışlardır. Oluşturdukları anket formunu Dokuz Eylül Üniversitesi İngilizce İşletme Fakültesi 2., 3. ve 4. sınıf öğrencilerine uygulamışlar ve öğrencilerin doyumlarını akademik etkenler, sosyal olanaklar, beklentiler ile kişisel etkenler gibi bağımsız değişkenlere göre ölçmüşlerdir. Araştırmaya göre doyumla istatistiksel olarak önemli düzeyde ilişkili değişkenler; cinsiyet, yaş ve önceden bilgilenmek, bölüm eğitim kalitesi, öğretim üyesi performansı, ders içi ve dışı iletişim ile ders kitapları olarak sıralanmıştır. Işık 6, sosyal bilişsel kariyer teorisi temelli bir grup müdahalesinin üniversite öğrencilerinin kariyer kararı yetkinlik ve mesleki sonuç beklenti düzeylerine etkisini incelemiştir. Bu amaçla, Selçuk Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu nda öğretim yılında öğrenim gören öğrencilerden 321 öğrenciye Kariyer Kararı Yetkinlik Beklentisi Ölçeği ile Mesleki Sonuç Beklentisi Ölçeğini uygulanmış ve ölçek ortalamalarının 1 standart sapma altı ve 1 standart sapma üstü arasında olan gönüllü öğrencilerden deney ve kontrol grupları oluşturmuştur. Araştırmaya, deney grubu için 16 (8 kız, 8 erkek) ve kontrol grubu 16 (8 kız, 8 erkek) olmak üzere 32 öğrenci dahil edilmiştir. Deney grubuna her biri 90 ar dakika olmak üzere 10 haftalık bir kariyer grup müdahalesi uygulanmıştır. Kontrol grubundaki öğrencilere ise hiçbir uygulama yapılmamıştır. Deney ve kontrol gruplarının ön-test ve son-test karşılaştırmaları için 4 Gülcan Y., Kuştepeli Y. ve Aldemir C. Yükseköğretim de Öğrenci Doyumu: Kuramsal Bir Çerçeve ve Görgül Bir Araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt:7, Sayı:1, 2002, ss Gülcan Y., Kuştepeli Y. ve Aldemir C. Yükseköğretim de Öğrenci Doyumu: Kuramsal Bir Çerçeve ve Görgül Bir Araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt:7, Sayı:1, 2002, ss Işık, Erkan. Sosyal Bilişsel Kariyer Teorisi Temelli Bir Grup Müdahalesinin Üniversite Öğrencilerinin Kariyer Kararı Yetkinlik ve Mesleki Sonuç Beklenti Düzeylerine Etkisi, Doktora Tezi, T.C. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana,

30 M.DEMİRCİ/ Üniversite Öğrencilerinin Bölüm Tercihlerinin Ve Tercih Sonuçlarının İstatistiki Analizler İle İncelenmesi Kariyer Kararı Yetkinlik Beklentisi Ölçeği ile Mesleki Sonuç Beklentisi Ölçeği araştırmacı tarafından Türkçe ye uyarlanarak kullanılmıştır. Bu araştırmada, ayrıca, öntest-sontest-izleme kontrol gruplu 2x3 lük karışık deneysel model ile Kovaryans Analizi (ANCOVA) tekniği kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda, kontrol grubunda anlamlı bir farklılaşma gözlenmezken, uygulanan programın deney grubundaki öğrencilerin kariyer kararı yetkinlik beklentilerini ve mesleki sonuç beklentilerini anlamlı düzeyde arttırmada etkili olduğu gözlenmiştir. Ayrıca 3 ay sonrasında yapılan izleme testi sonucunda da bu etkinin kendini gösterdiği görülmüştür. İkikat Tümer, Miran ve Birinci 7, Atatürk Üniversitesi öğrencilerinin fakülte/yüksekokul tercihlerini yaparken hangi hedefleri ve öncelikleri dikkate aldığını belirlemeye ve öğrenci profillerinin bu kararlardaki rollerini irdelemeye çalışmışlardır. Bu amaçla, bulanık eşli karşılaştırma yöntemi kullanılmış ve elde edilen veriler görünüşte ilgisiz regresyon (SUR) analizine tabi tutulmuştur, "saygın meslek sahibi olmak" öğrencilerin fakülte tercihlerindeki en önemli hedef olarak belirlenmiştir. İyem ve Erol 8, bireysel kariyer planlarını şekillendirme aşamasındaki üniversite son sınıf öğrencilerinin kariyer seçimleri ile kişilik ve demografik özellikleri arasındaki ilişkilerin ortaya konması amaçlamışlardır. Bu amaç doğrultusunda çalışma kapsamında veri toplama tekniklerinden anket uygulaması yapılmıştır. Uygulanan bu anketin içeriği ise katılımcıların mesleki yönelimlerine, demografik özelliklerini ve kişilik özelliklerini belirleme yönelik ifadelerden oluşmuştur. Katılımcıların kişilik özelliklerini belirlemek amacıyla beş faktör kişilik ölçeği kullanılmıştır. Yapılan istatistiki analizler sonucunda mesleki yönelime demografik özelliklerin ve bazı kişilik özelliklerinin etkisinin bulunduğuna ilişkin bulgulara ulaşılmıştır. Kırdök 9, geliştirilen bilgiyi işleme kuramı temelli mesleki grup rehberliği programının mesleki karar verme sürecinde olan lise dokuzuncu sınıf öğrencilerinin mesleki olgunluk, mesleki kararsızlık ve meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan 7 İkikat Tümer E., Miran B. ve Birinci A. Bulanık Eşli Karşılaştırma Yöntemiyle Atatürk Üniversitesi Öğrencilerinin Fakülte Tercihlerini Belirleyen Hedeflerinin Analizi, Atatürk Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 10. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, 2009, ss İyem C. ve Erol E. Mesleki Yönelimlerde Bireylerin Kişilik ve Demografik Özelliklerinin Rolü; Sakarya Üniversitesi İşletme Bölümü Örneği, Sakarya Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt:5, No:1, 2013, ss Kırdök, Oğuzhan. Bilişsel Bilgiyi İşleme Yaklaşımına Göre Geliştirilen Mesleki Karar Verme Programının Sınanması, Doktora Tezi, T.C. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana,

31 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s inançlarına etkisini sınamıştır. Araştırmada 2x2 faktörlü ve tekrar ölçümlü (iki grup ve iki ölçüm) desen kullanılmıştır. Çalışma grubunu Adana Merkez İlçesi Seyhan Şehit Temel Cingöz Lisesi dokuzuncu sınıf öğrencileri oluşturmuştur. Çalışmanın deney ve kontrol grubunu oluşturmak için iki dokuzuncu sınıf tesadüfî olarak belirlenmiş ve yine tesadüfî olarak biri kontrol diğeri ise deney grubu olarak atanmıştır. Deney grubunu oluşturan sınıf 29 (15 kız 14 erkek), kontrol grubunu oluşturan öğrencilerin sınıf ise 30 (17 kız, 13 erkek) öğrenciden oluşmuştur. Öğrencilerin mesleki seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlarını ölçmek amacıyla Mesleki Seçimine İlişkin Akılcı Olmayan İnançlar Ölçeği, mesleki karar düzeylerini ölçmek amacıyla Mesleki Karar Envanteri ve mesleki olgunluk düzeylerini ölçmek amacıyla da Mesleki Olgunluk Envanteri kullanılmıştır. Araştırmada deney grubu ile kontrol grubunun mesleki olgunluk, mesleki karar ve meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlar ile altölçeklerinin öntest-sontest puan ortalamalarının arasındaki farkın anlamlığını incelemek amacıyla ilişkisiz gruplar için t testi yapılmıştır. Kalıcılığı test etmek amacıyla ise deney grubuna uygulanan mesleki karar ve meslek seçimine ilişkin akılcı olmayan inançlar ölçekleri ile her iki ölçeğin alt ölçeklerinin sontest- izleme testi puan ortalamalarının farkının anlamlılığı, ilişkili gruplar için t testi ile incelenmiştir. Araştırma sonucunda, araştırmada sınanan bilişsel bilgiyi işleme dayalı mesleki karar verme programının genel akademik lise dokuzuncu sınıf öğrencilerinin mesleki olgunluk düzeylerini yükseltmede, mesleki kararsızlık ve akılcı olmayan düşünceleri azaltmada etkili olduğu ortaya konulmuştur. Koca 10, bireysel değerler ile kariyer tercihleri arasındaki ilişkiyi araştırmıştır. Bu amaçla bireysel değerlerin alt boyutları olan sükunet, evrensellik, bireysellik, olumlu olma ve başarma ile kariyer tercihinin alt boyutları olan teknik, fonksiyonel, bağımsızlık, saygınlık, rekabetçilik, özel yaşam, girişimcilik ve güvenlik arasındaki ilişki incelenmiştir. Ayrıca bu alt boyutlar ile demografik değişkenler arsındaki ilişkiler de incelemeye tabi tutulmuştur. Çalışma evrenini Çukurova Üniversitesi nin İşletme, İnşaat Mühendisliği, Türk Dili ve Edebiyatı ile Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği Bölümleri oluşturmaktadır. Bu öğrencilerin 192 sine ulaşarak gerekli veriler sağlanmıştır. Bu veriler SPSS programı ii aracılığı ile analiz edilmiştir. Araştırmanın temel bulgusuna göre kariyer tercihinde en etkili değerlerin evrensellik ve başarma olduğu gözlenmiştir. Pekkaya ve Çolak 11, meslek seçiminde dikkate alınan çok sayıdaki kriteri Ahmadi vd. lerinin 1995 deki çalışmasını dikkate alarak 6 ana kritere indirgemişler ve 10 Koca, Ayşe İpek. Üniversite Öğrencilerinin Değerleri ve Bireysel Özellikleri ile Kariyer Tercihleri Arasındaki İlişki: Çukurova Üniversitesi nde Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, T.C. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana, Pekkaya M. ve Çolak N. Üniversite Öğrencilerinin Meslek Seçimini Etkileyen Faktörlerin Önem Derecelerinin AHP ile Belirlenmesi, Bülent Ecevit Üniversitesi The Journal of Academic Social Science Studies, Cilt:6, Sayı:2, 2013, ss

32 M.DEMİRCİ/ Üniversite Öğrencilerinin Bölüm Tercihlerinin Ve Tercih Sonuçlarının İstatistiki Analizler İle İncelenmesi Bülent Ecevit Üniversitesi (BEÜ) İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (İİBF) bölümlerinde lisans ve lisansüstü eğitim gören öğrenciler tarafından belirlenen kriterleri ikili karşılaştırmalı olarak değerlendirmişlerdir. Elde edilen anket sonuçlarına göre, cevapların tutarlılıklarını da dikkate alan Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) ile meslek seçiminde dikkate alınan kriterlerin önem derecelerinin göstergesi olan ağırlıkları belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, başta iş güvencesi olmak üzere, meslek kazançları ve kariyer imkânı öğrencilerin meslek seçerken en önem verdiği kriterler olarak belirlenmiştir. Meslek seçimi yapılırken, söz konusu bu üç kriterin toplamda %64,35 ağırlığa sahip olduğu görülmüştür. Ayrıca meslek seçiminde dikkate alınan bu kriterlerin ağırlıkları ve öğrencilerin demografik özelliklerine göre farklılıkları istatistiksel hipotez testleriyle değerlendirilmiştir. Farklılıklara yönelik istatistiksel hipotez testleri sonuçlarına göre; erkek öğrencilerin özellikle meslek kazançları kriterine, bayan öğrencilerin özellikle iş güvencesi kriterine, öğrenci ailelerinin ise gelir düzeyleri yükseldikçe kariyer imkânı kriterine daha çok önem verdikleri görülmüştür. Pilavcı 12, değişen iş dünyası ile birlikte üniversite öğrencilerinin iş değerlerini belirlemeye ve iş değerleri ile kariyer seçimleri arasında bir ilişki olup olmadığını tespit etmeye çalışmıştır. Bu amaçla, Çukurova Üniversitesi nin farklı fakültelerinde okuyan öğrenciler üzerinde bir araştırma yapılmıştır. Çalışma sonucunda elde edilen bulgulara göre; Çukurova Üniversitesi öğrencileri, kariyer seçimlerinde en çok güvenlik, başarı ve yaratıcılık değerlerine önem verdikleri bulunmuştur. Polat, Ardıç ve Özdemir 13 ; lise son sınıf öğrencilerinin kariyer tercihinde etkili olan karar stratejilerinin, öz-yeterlilik inancının ve psikolojik danışmanlık rehberlik hizmetleri faktörlerinin öğrencilerin mesleki olgunluk düzeyi üzerindeki etkisini incelemişlerdir. İlgili faktörlerin yaş, cinsiyet, eğitim görülen alan türü gibi demografik değişkenlere göre farklılaşıp farklılaşmadıklarını belirlemek ise çalışmanın diğer amacını oluşturmuştur. Araştırma kapsamındaki veriler, Sakarya ilindeki liselerde öğrenim gören 12. Sınıf öğrencilerine uygulanan standardize edilmiş anket ile elde edilmiştir. Elde edilen veriler SPSS kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma bulgularına göre değişkenlerin mesleki olgunluk düzeyine etkisine bakıldığında; mesleki olgunluk ile karar stratejilerinin 12 Pilavcı, Dilek. Bilgi Çağında Değişen Kariyer Anlayışı ve Üniversite Öğrencilerinin Kariyer Tercihlerini Etkileyen Faktörler Üzerine Bir Uygulama, Yüksek Lisans Tezi, T.C. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana, Polat F. B., Ardıç K., Özdemir Y. Bireysel Kariyer Planlamada Etkili Olan Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma: Sakarya Devlet Okulları Örneği, İşletme Bilimi Dergisi (JOBS), Cilt:4, Sayı:1, 2016, ss

33 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s kararsızlık boyutu arasında istatistiki açıdan anlamlı, orta kuvvette ve negatif yönde bir ilişki saptanmıştır. Mesleki olgunluk ile mantıklı karar stratejisi ve genel öz-yeterlilik değişkeni arasında ise istatistiki açıdan anlamlı, orta kuvvette ve pozitif yönde bir ilişki tespit edilmiştir. Ayrıca, PDR faaliyetlerinin ve işlevselliğinin ise mesleki olgunluk düzeyi üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkiye sahip olmadığı görülmüştür. Sarpkaya 14, üniversiteye girişte öğrencilerin bireysel eğitim istemini etkileyen etmenleri belirlemeye çalışmıştır. Araştırmanın evreni, Aydın daki Adnan Menderes Üniversitesinin lisans eğitimi yapan fakülte ve yüksekokullarının birinci sınıfındaki 1630 öğrenciden oluşmuştur. Yedi okuldaki öğrencilerin, 574 ü örnekleme alınmıştır. Veriler, araştırmacı tarafından geliştirilen beşli Likert tipi Üniversiteye Girişte Bireysel Eğitim İstemini Etkileyen Etmenler Ölçeği yle toplanmıştır. Öl- çek, sekiz boyuttan oluşmuştur. Araştırmanın bazı bulguları şöyledir: Üniversiteye girişte bireysel eğitim istemini etkileyen etmenlere ilişkin öğrenci görüşleri, hiç bir boyutta cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermemiştir. Ölçeğin bireysel hoşnutluk boyutunda, öğrencilerin kalıcı hastalıklarının olup olmamasına göre; yöneltme ve barınma alt boyutunda, öğrencilerin annelerinin çalışıp çalışmadığına göre; yöneltme alt boyutunda ailenin dünya görüşüne göre; istihdam alt boyutunda yaşa göre anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Ayrıca, üniversiteye girişte bireysel eğitim istemini etkileyen etmenlere ilişkin öğrenci görüşlerinin en düşük ortalamaya sahip olduğu boyutun da tanıtım ; en yüksek ortalamaya sahip olduğu boyutun ise bireysel hoşnutluk boyutu olduğu görülmüştür. Şahin, Zoraloğlu ve Fırat 15 ; üniversite öğrencilerinin yaşam amaçlarını, eğitsel hedeflerini, üniversite öğreniminden beklentilerini ve okudukları bölüme ilişkin memnuniyet durumlarını ortaya koymaya çalışmışlardır. Araştırmanın verileri, 13 kamu üniversitesinin birinci ve son sınıf öğrencilerinden hem nicel hem de nitel yolla toplanmıştır. Ölçek 1839 öğrenciye uygulanmıştır. Araştırmada ulaşılan sonuçlardan bazıları şunlardır: öğrencilerin yaşamlarında en çok önemsedikleri amaç özel yetenek ve eğilimlerini kullanma dır; öğrencilerin yarısından fazlasının hedefledikleri eğitim düzeyi, lisansüstü eğitim almaktır; mesleğe hazırlama, öğrencilerin üniversiteden gerçekleştirmesini bekledikleri birinci öncelikli işlevdir; öğrencilerin okudukları bölümü tercih etmelerindeki en önemli iki etken okudukları alanı sevme ve mezun olunca iş bulma kolaylığı dır ve öğrencilerin yaklaşık yarısı okudukları bölümdeki yaşantılarından memnundur. 14 Sarpkaya, Ruhi. Üniversiteye Girişte Bireysel Eğitim İstemini Etkileyen Etmenler: Adnan Menderes Üniversitesi Örneği, Adnan Menderes Üniversitesi Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, Cilt:10, Sayı:1, 2010, ss Şahin İ., Zoraloğlu Y. R., Fırat N. Ş. Üniversite Öğrencilerinin Yaşam Amaçları, Eğitsel Hedefleri, Üniversite Öğreniminden Beklentileri ve Memnuniyet Durumları, Dokuz Eylül Üniversitesi Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, Cilt:17, Sayı:3, 2011, ss

34 M.DEMİRCİ/ Üniversite Öğrencilerinin Bölüm Tercihlerinin Ve Tercih Sonuçlarının İstatistiki Analizler İle İncelenmesi Uzgörenler 16, diğer tüm değişkenleri sabit kabul ederek Dumlupınar Üniversitesinden lisans eğitim hizmetini talep eden iktisadi birim olarak öğrencilerin bireysel özellikleri ile mevcut eğitimden memnuniyetleri arasındaki ilişki boyutu incelenmiştir. Anket çalışması sonucu elde edilen veriler; frekans dağılımları, istatistiksel çıkarsamalar, ki-kare testi ve Doğrusal Olasılık Modeli (DOM) yardımıyla analiz edilmiştir. Lisans öğrencilerinin DPÜ den genel memnuniyet oranının %72 olduğu belirlenmiş ve üniversiteden memnuniyetleri çeşitli nitel değişkenlerin bir fonksiyonu olarak açıklanmaya çalışılmıştır. Bahsi geçen uluslararası çalışmalardan bazıları şunlardır: A.G. Camp; D. Gilleland; C. Pearson ve J.V. Putten 17, yapısal eşitlik modellemesi ile kadınların bilim veya mühendislik alanlarında kariyer tercihleri ile ilgili ampirik tabanlı bir nedensel model olarak Weidman Teorik Lisans Sosyalleşme Modeli (1985, 1989) nin yeterliliğini araştırmak amacıyla bir çalışma yapmışlardır. Sonuçta, kadınların bilim veya mühendislik alanlarındaki kariyer tercihlerinin okul ve okul dışı faktörlerden dolaylı olarak etkilendikleri görülmüştür. A. Godwin, G. Potvin, Z. Hazari ve R. Lock 18, Amerika daki mühendislik öğrencilerinin kendi performanslarını, rekabet güçlerini ve bir alana karşı ilgilerini tanımlayabilmek amacıyla 6772 kişilik hazırlık sınıfı öğrencilerini kapsayan bir yapısal eşitlik modelini uygulamaya koymuşlardır. Bu doğrultuda bir mühendislik modeli oluşturulmuş ve veriler Mühendislikte Ulusal Sürdürülebilirlik ve Cinsiyet Anketi ile elde edilmiştir. Model; mühendislik fakültesi seçimini etkileyen derslerin matematik, fizik ve genel bilim ilgisi olduğunu açıklamıştır. 16 Uzgören N. ve Uzgören E. Dumlupınar Üniversitesi Lisans Öğrencilerinin Memnuniyetini Etkileyen Bireysel Özelliklerin İstatistiksel Analizi Hipotez Testi, Ki-kare Testi ve Doğrusal Olasılık Modeli, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:17, 2005, ss Camp A.G., Gilleland D., Pearson C. ve Putten J. V. Women s Path Into Science and Engineering Majors: A Structural Equation Model, Educational Research and Evaluation, Vol.:15, No:1, 2009, ss Godwin A., Potvin G., Hazari Z. ve Lock R. Understanding Engineering Identity Through Structural Equation Modeling, 43rd IEEE Annual Frontiers in Education Conference, 2013, ss

35 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s Dietrich ve Kracke 19, ebeveynlerin gençlerin kariyer seçimlerine yardımcı olabilecek önemli ortaklar olduğu temel düşüncesiyle bir çalışma yapmışlardır. Bu doğrultuda gençlerin ve annelerinin kariyer odaklı davranışları her iki taraftan açısından da incelenmiştir. 38 Alman gencinin ve onların annelerinin kişisel hedefleri ve kariyer odaklı aktiviteleri not edilmiştir. Sonuçta; aile bireylerinin bu konudaki bakış açılarının genelde benzerlik taşıdığı ve gencin davranışlarının çocukluğuyla ilgili olmadığı görülmüştür. Downey; Mcgaughey; Roach 20 ; öğrencilerin İşletme bölümünü tercih etme nedenlerini araştırmışlardır. Sonuçta; öğrencilerin işletme bölümünü tercihlerini ve tercih anlayışlarını kavrayabilmenin hem öğrenciler hem de işletmeler/şirketler için önem taşımakta olduğunu, çünkü İşletme bölümünde okuyan öğrenciler ve mezunların özellikle şirketler için ciddi eleman kaynağı oluşturduğunu ve bu denli önemli bir kaynağın miktarının artmasının şirketlerin leyhine olacağı düşüncelerine ulaşmışlardır. Eccles ve Hoffman 21, yaptıkları çalışmada: kişilerin yeteneklerin veya tercihlerin nelerden etkilendiklerini araştırmışlardır. Araştırma sonucunda; kişilerin yetenekleri veya tercihleri çevresel belirleyicilere göre değişebildiğini, aynı yeteneklere sahip olan kadın ve erkeklerin farklı meslek dallarına ayrılabildiğini, bu farklılıkların ise biyolojik zorunluluklar veya cinsiyet rolleri gibi kültürel faktörlerin yansıması olabildiğini bulmuşlardır. Mitchell 22, üniversite bölüm tercihlerinin belirleyicileri ve etkileri üzerinde yoğunlaşmış ve diğer çalışmalarda eksik görülen bazı sorulara yanıt aramıştır. Bu doğrultuda, öğrencilerin; güncel bilgilerine, büyüme ve gelişim algılarına, farklı öğrencilere karşı tutumlarına, motivasyonlarına, iletişimlerine, planlamalarına, gelirlerine, reflekslerine, teknolojiye ilgilerine ve işbirliğine yatkınlıklarına odaklanmıştır. Sonuçta; öğrencilerin bu konularının bağımsız olmadığını, birbirlerini tamamladıklarını ve öğrencilerin tercihlerine doğrudan etki ettiklerini bulmuştur. 19 Dietrich J. ve Kracke B. Cross Informant Ratings of Self and Other Regulation at Career Transitions in Adolescence, Journal of Vocational Behaviour, Vol.:75, No:2, 2009, ss Downey J. P., McGaughey R. E. ve Roach J. P. Gender Within The IT Major A Retrospective Study of Factors That Lead Students to Select an IT Major, International Journal of Business Information Systems, Vol.:7, No:2, 2011, ss Eccles J. S. ve Hoffman L. W. Sex Roles, Socialization and Occupational Behaviour, Child Development Research and Social Policy, Mitchell, S. Unpacking the Standards, Journal of Physical Education, Recreaion and Dance, Vol.:77, Issue:2, 2006, ss

36 M.DEMİRCİ/ Üniversite Öğrencilerinin Bölüm Tercihlerinin Ve Tercih Sonuçlarının İstatistiki Analizler İle İncelenmesi Polachek 23 ; öğrencilerin işgüçlerine, cinsiyetlerine ve tercihlerine odaklanarak bir araştırma yapmıştır. Yaptığı araştırmada beklenen işgücü taahhüdünün çalışmanın herhangi bir alanındaki ekonomik ödülleri etkileyebileceğini savunmuş; erkekler ve kadınların seçtikleri bölümler arasındaki değişikliğin optimal insan sermayesi yatırımında belirgin farklılık gösterebildiğini ve bu durumun birçok işverenin çalışanlarını seçerken cinsiyet ayrımı yapıyor olmasını makul kılacağını, iş gücüne katılan kadınların düşük yetenekli oldukları veya en az maliyetle işe alınmak istedikleri gibi düşüncelerin cinsiyete göre bölüm seçim farklılıklarına etki etmediğini belirtmiştir. Wang 24 ; sosyal bölümler, teknoloji, mühendislik ve matematik bölümlerinde öğrenim gören 4. sınıf öğrencilerinin bölüm tercihlerinin kavramsal çatısını test etmek için kariyer teorisi ve yükseköğrenim literatürünü esas alarak bir çalışma yapmıştır. Sonuçta, bu bölümleri seçen öğrencilerin lise matematik derslerinden ve bireysel deneyimlerinden etkilendiklerini bulmuştur. ÇALIŞMANIN YÖNTEMİ, VERİLERİN TOPLANMASI VE ANALİZ SONUÇLARI Çalışmanın Yöntemi Çalışmada, veri toplama yöntemlerinden Anket kullanılmıştır. Anket; Scopus ve Proquest gibi veri tabanlarından ulaşılan ulusal ve uluslararası makaleler, elektronik kitaplar ile üniversitelerin öğrenci memnuniyet anketlerinden elde edilen bilgiler taranarak elde edilmiştir. Verilerin Toplanması Veriler; 1-30 Mayıs 2016 tarihleri arasındaki dönemde, tesadüfi örnekleme yöntemi kullanılarak yüz yüze görüşerek toplanmış ve SPSS 18.0 yardımı ile çözümlenmiştir. Analiz Sonuçları Anket formlarından elde edilen verilere uygulanan istatistiki yöntem ve analizler ile uygulama sonuçları şöyledir: Güvenilirlik analizi 23 Polachek, S. W. Sex Differences in College Major, Industrial and Labor Relations Review, Vol.:31, No.:4, 1978, ss Wang, X. Why Students Choose STEM Majors: Motivation, High School Learning, and Postsecondary Context of Support, American Educational Research Journal, Vol.:50, Issue:5, 2013, ss

37 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s Güvenilirlik değeri, bir ölçme aracının tekrarlanan ölçümlerde aynı sonucu verme derecesinin göstergesidir. Güvenilirlik analizini gerçekleştirmek için (0) ve (1) arasında değer alan (Cronbach) Alfa Katsayısı nın hesaplanması gerekmektedir. Hesaplanan katsayı, birime ait toplam skorun ölçekteki her bir soruya ait puanların toplanması ile elde edilen ölçeklerde, soruların benzerliğini ya da yakınlığını ortaya koymaktadır. Katsayıya bağlı olarak ölçeğin güvenilirliği aşağıdaki gibi yorumlanabilmektedir: 0.0 α 0.40 ise ölçek güvenilir değildir, 0.40 α 0.60 ise ölçek güvenilirliği düşük, 0.60 α 0.80 ise ölçek oldukça güvenilir ve 0.80 α 1.00 ise ölçek yüksek derecede güvenilirdir. Anket formunda; bölüm tercihinde etkili olduğu düşünülen kişilik yapısı, kişisel faktörler, ailevi faktörler ve çevresel faktörler olarak tanımlanan likert sorulardan oluşan gruplar için güvenilirlik analizi sonucunda elde edilen ve faktörlere ait güvenilirlik düzeylerini gösteren Cronbach Alpha değerleri aşağıdaki tabloda yer almaktadır: Tablo 2.1: Faktörlerin Güvenilirlik (α) Değerleri Faktörler Soru Sayısı Cronbach Değerleri Kişilik Yapıları (KY) Kişisel Faktörler (KF) Ailevi Faktörler (AF) Çevresel Faktörler (CF) Güvenilirlik değerleri tablosu incelendiğinde; kişilik yapıları ölçeği için güvenilirlik düzeyi 0.878, kişisel faktörler ölçeği için güvenilirlik düzeyi 0.769, ailevi faktörler ölçeği için güvenilirlik düzeyi 0.489, çevresel faktörler ölçeği için güvenilirlik düzeyi olarak hesaplanmıştır. Bu çerçevede, ölçeklerin güvenilirlik düzeylerinin % 48,9 ile % 87,8 arasında değişim gösterdiği görülmektedir. Aralık farkı çok olsa da araştırmada kullanılan ölçeklerin ortalama güvenilirliği %74,02 olduğundan ölçeğin ve dolayısıyla çalışma sonuçlarının oldukça güvenilir olduğu söylenebilecektir. Tek yönlü varyans analizi En basit varyans analizi Tek Yönlü Varyans Analizi olup, verilerin tek bir özelliğe göre aşağıda verilen şekilde sınıflandırıldığı durumda uygulanmaktadır. H 0: σ 2 ana = 0, Hipotezler, H 1: σ 2 ana > 0 şeklinde kurulmakta, F c = F α; k-1, n-k değerine cetvelden bakılmakta ve F H > F c ise H 0 hipotezi reddedilmektedir. Şekil 2.1: F Testinin Varyans Analizinde Uygulanması 33

38 M.DEMİRCİ/ Üniversite Öğrencilerinin Bölüm Tercihlerinin Ve Tercih Sonuçlarının İstatistiki Analizler İle İncelenmesi y %100(1-α) %100(α) F F C Eğer H 0 reddedilirse grup ortalamalarının birbirinden farklı olduğu, H 0 reddedilmezse farklı olmadığı sonucu çıkmaktadır. Anket verilerinden elde edilen sonuçlara göre, başlıca değişkenlere ayrı ayrı varyans analizi uygulanmış ve özet olarak şu sonuçlar elde edilmiştir: Tablo 2.2: Varyans Analizi Tablosu F Sig. Kişilik Yapısı (KY) 3,542,030 Kişisel Faktörler (KF) 2,446,018 Ailevi Faktörler (AF) 4,816,009 Çevresel Faktörler (ÇF) 6,109,000 Varyans analizi tablosu incelendiğinde: tüm değişkenlere ait ortalamalar arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p<0,05) ve güvenilirlik analizi sonucunda elde edilen çıktığı için F H < F c olduğu anlaşılmış, H 0 hipotezi red edilmemiştir yani grup ortalamalarının birbirinden farklı olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Korelasyon analizi İki veya daha çok değişken arasındaki bağıntının yönünü (pozitif, negatif) ve derecesini (güçlü ilişki, ilişki yok, zayıf ilişki) belirlemek için kullanılan bir analiz yöntemidir (Dilek ve diğerleri, s.186). İki değişken arasında birlikte değişmenin ölçüsü olan korelasyon katsayısının (r) büyüklüğü (+1) ile (-1) arasında değişmekte ve aldığı değere göre yorum yapılabilmektedir. Katsayının (-1) olması değişkenler arasında negatif yönlü mükemmel bir doğrusal ilişkiyi gösterirken, (+1) olması pozitif yönlü doğrusal bir ilişkiyi göstermektedir. Katsayının (0) olması ise iki değişken arasında doğrusal bir ilişkinin olmadığını göstermektedir (Yıldız ve Bircan, s.316). Katsayı, aşağıdaki gibi yorumlanabilmektedir: 0,00 0,25 ise ölçekler arasındaki ilişki çok zayıf, 0,26 0,49 ise ölçekler arasındaki ilişki zayıf, 0,50-0,69 ise ölçekler arasındaki ilişki orta, 34

39 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s ,70 0,89 ise ölçekler arasındaki ilişki yüksek ve 0, ise ölçekler arasındaki ilişki çok yüksektir. Anket verilerinden elde edilen sonuçlara göre, başlıca değişkenlere ayrı ayrı korelasyon analizi uygulanmış ve özet olarak şu sonuçlar elde edilmiştir: Tablo 2.3: Korelasyon Analizi Tablosu Bölüm Memnuniyeti Kişilik Yapısı (KY),444 **, Kişisel Faktörler (KF),520 **, Ailevi Faktörler (AF),335 **, Çevresel Faktörler (ÇF),252 **, Korelasyon analizi tablosu incelendiğinde: kişilik yapısı ile bölüm memnuniyeti arasında 0,444 ile zayıf, pozitif yönlü ve anlamlı bir ilişki olduğu (r=0,444; p=0,000<0,01); kişisel faktörler ile bölüm memnuniyeti arasında 0,520 ile orta, pozitif yönlü ve anlamlı bir ilişki olduğu (r=0,520; p=0,000<0,01); ailevi faktörler ile bölüm memnuniyeti arasında 0,335 ile zayıf, pozitif yönlü ve anlamlı bir ilişki olduğu (r=0,335; p=0,000<0,01) ve çevresel faktörler ile bölüm memnuniyeti arasında 0,252 ile zayıf, pozitif yönlü ve anlamlı bir ilişki olduğu (r=0,252; p=0,000<0,01) görülmüştür. Sonuçlara göre, öğrencilerin bölüm memnuniyetleri ile ilişkisi en güçlü olan değişkenin kişisel faktörler olduğu anlaşılmıştır. Bu durumda; tercihler öğrencilerin kişilik yapılarına ne kadar uygun olursa öğrenciler devam ettikleri bölümü o kadar severek okumaktadır. Aileler de bu aşamada çocuklarını desteklemeli ve onların bilinçli tercihler yapmalarını sağlamalıdırlar. Böyle bir tercih süreci sonucu öğrenci memnuniyeti üst seviyelerde olacak ve ileride mesleğini severek yapan, mutlu bireylerin yetişmesine katkıda bulunulacaktır. 35

40 M.DEMİRCİ/ Üniversite Öğrencilerinin Bölüm Tercihlerinin Ve Tercih Sonuçlarının İstatistiki Analizler İle İncelenmesi KAYNAKÇA Camp A.G., Gilleland D., Pearson C. ve Putten J. V. Women s Path Into Science and Engineering Majors: A Structural Equation Model, Educational Research and Evaluation, Vol.:15, No:1, 2009, ss Dietrich J. ve Kracke B. Cross Informant Ratings of Self and Other Regulation at Career Transitions in Adolescence, Journal of Vocational Behaviour, Vol.:75, No:2, 2009, ss Mustafa Dilek, Öznur İşçi ve Atilla Göktaş, Uygulamalı İstatistik, Muğla Üniversitesi Yayınları, Muğla, 2010, s Doğan İ., Saraçlı S. ve Kaygısız Z. Üniversiteye Yerleşen Öğrencilerin Bölüm Memnuniyetlerinin Ridit Analizi ile İncelenmesi ve Osmangazi Üniversitesi İ.İ.B.F. Birinci Sınıf Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:6, Sayı:2, 2005, ss Downey J. P., McGaughey R. E. ve Roach J. P. Gender Within The IT Major A Retrospective Study of Factors That Lead Students to Select an IT Major, International Journal of Business Information Systems, Vol.:7, No:2, 2011, ss Eccles J. S. ve Hoffman L. W. Sex Roles, Socialization and Occupational Behaviour, Child Development Research and Social Policy, Erol A., Yergin H. ve Mercan M. Üniversite Öğrencilerinin Üniversite Tercihlerinin Belirleyicileri: Hakkari Örneği, Hakkari Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt:4, No:2, 2012, ss Gavcar E., Bulut Z. A., Karabulut A. N. Öğrencilerin İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesini Tercih Nedenleri ve Beklentileri (Muğla Üniversitesi Örneği), İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl:4, Sayı:7, 2005, ss Gülcan Y., Kuştepeli Y. ve Aldemir C. Yükseköğretim de Öğrenci Doyumu: Kuramsal Bir Çerçeve ve Görgül Bir Araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt:7, Sayı:1, 2002, ss Godwin A., Potvin G., Hazari Z. ve Lock R. Understanding Engineering Identity Through Structural Equation Modeling, 43rd IEEE Annual Frontiers in Education Conference, 2013, ss Işık, Erkan. Sosyal Bilişsel Kariyer Teorisi Temelli Bir Grup Müdahalesinin Üniversite Öğrencilerinin Kariyer Kararı Yetkinlik ve Mesleki Sonuç Beklenti Düzeylerine Etkisi, Doktora Tezi, T.C. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana, İkikat Tümer E., Miran B. ve Birinci A. Bulanık Eşli Karşılaştırma Yöntemiyle Atatürk Üniversitesi Öğrencilerinin Fakülte Tercihlerini Belirleyen Hedeflerinin Analizi, Atatürk 36

41 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 10. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, 2009, ss İyem C. ve Erol E. Mesleki Yönelimlerde Bireylerin Kişilik ve Demografik Özelliklerinin Rolü; Sakarya Üniversitesi İşletme Bölümü Örneği, Sakarya Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt:5, No:1, 2013, ss Kırdök, Oğuzhan. Bilişsel Bilgiyi İşleme Yaklaşımına Göre Geliştirilen Mesleki Karar Verme Programının Sınanması, Doktora Tezi, T.C. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana, Koca, Ayşe İpek. Üniversite Öğrencilerinin Değerleri ve Bireysel Özellikleri ile Kariyer Tercihleri Arasındaki İlişki: Çukurova Üniversitesi nde Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, T.C. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana, Mitchell, S. Unpacking the Standards, Journal of Physical Education, Recreaion and Dance, Vol.:77, Issue:2, 2006, ss Necati Yıldız ve Hüdaverdi Bircan, Uygulamalı İstatistik, Nobel Yayın Dağıtım Ltd. Şti., Ankara, 2006, s Pekkaya M. ve Çolak N. Üniversite Öğrencilerinin Meslek Seçimini Etkileyen Faktörlerin Önem Derecelerinin AHP ile Belirlenmesi, Bülent Ecevit Üniversitesi The Journal of Academic Social Science Studies, Cilt:6, Sayı:2, 2013, ss Pilavcı, Dilek. Bilgi Çağında Değişen Kariyer Anlayışı ve Üniversite Öğrencilerinin Kariyer Tercihlerini Etkileyen Faktörler Üzerine Bir Uygulama, Yüksek Lisans Tezi, T.C. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana, Polachek, S. W. Sex Differences in College Major, Industrial and Labor Relations Review, Vol.:31, No.:4, 1978, ss Polat F. B., Ardıç K., Özdemir Y. Bireysel Kariyer Planlamada Etkili Olan Faktörlerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma: Sakarya Devlet Okulları Örneği, İşletme Bilimi Dergisi (JOBS), Cilt:4, Sayı:1, 2016, ss Sarpkaya, Ruhi. Üniversiteye Girişte Bireysel Eğitim İstemini Etkileyen Etmenler: Adnan Menderes Üniversitesi Örneği, Adnan Menderes Üniversitesi Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, Cilt:10, Sayı:1, 2010, ss Şahin İ., Zoraloğlu Y. R., Fırat N. Ş. Üniversite Öğrencilerinin Yaşam Amaçları, Eğitsel Hedefleri, Üniversite Öğreniminden Beklentileri ve Memnuniyet Durumları, Dokuz Eylül Üniversitesi Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, Cilt:17, Sayı:3, 2011, ss Uzgören N. ve Uzgören E. Dumlupınar Üniversitesi Lisans Öğrencilerinin Memnuniyetini Etkileyen Bireysel Özelliklerin İstatistiksel Analizi Hipotez Testi, Ki-kare Testi ve Doğrusal Olasılık Modeli, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı:17, 2005, ss

42 M.DEMİRCİ/ Üniversite Öğrencilerinin Bölüm Tercihlerinin Ve Tercih Sonuçlarının İstatistiki Analizler İle İncelenmesi Wang, X. Why Students Choose STEM Majors: Motivation, High School Learning, and Postsecondary Context of Support, American Educational Research Journal, Vol.:50, Issue:5, 2013, ss EK: ANKET FORMU ANKET FORMU Değerli öğrenciler; Bu anket, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi öğrencilerinin bölüm tercih neden ve sonuçlarının saptanması amacıyla hazırlanmıştır. Bu amaçla sizlerin görüş ve önerilerinize ihtiyaç duyulmaktadır. Verilen cevaplar sadece makale çalışmasında kullanılacağı için isminizi belirtmenize gerek yoktur. Lütfen hiçbir soruyu cevaplamadan geçmeyiniz, hepinize teşekkür ederim. Arş. Gör. Melike DEMİRCİ BÖLÜM 1 : DEMOGRAFİK ÖZELLİKLER İLE İLGİLİ SORULAR 1 Fakülteniz ( ) Fen-Edebiyat ( ) İİBF ( ) Mühendislik 2 Bölümünüz ( ) Biyoloji ( ) Kimya ( ) Türk Dili ( ) İşletme ( ) YBS ( ) Elektrik E. ( ) Enerji S. ( ) Gıda ( ) İnşaat ( ) Kimya M. ( ) Makine 3 Öğretim Türü ( ) 1.öğretim ( ) 2.öğretim 4 Sınıfınız ( ) 2.sınıf ( ) 3.sınıf ( ) 4.sınıf 5 Genel Not Ortalamanız 6 Yaşınız ( ) arası ( ) 23 ve üzeri 7 Cinsiyetiniz ( ) Erkek ( ) Kadın 8 İkamet Yeriniz ( ) Osmaniye ( ) Osmaniye Dışı 9 Sınavı kaçıncı girişte kazandınız? 10 Son sınavda kaç tercih yaptınız? 11 Tercihlerinizde kaç farklı bölüm vardı? 12 Tercihlerinizin kaçı bölümünüze aitti? ( ) 1. ( ) 2. ( ) 3. ( ) 4 ve üstü ( ) 1-5 ( ) 6-10 ( ) ( ) 16 ve üstü ( ) 1-5 ( ) 6-10 ( ) ( ) 16 ve üstü ( ) 1-5 ( ) 6-10 ( ) ( ) 16 ve üstü 38

43 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s Bölümünüz ( ) Evet ( ) Hayır hakkında ön bilginiz var mıydı? 14 OKÜ hakkında ön bilginiz var mıydı? 15 Tercihlerinizde OKÜ kaçıncı sıradaydı? 16 OKÜ yü tercih etmenizin en önemli nedeni hangisi idi? ( ) Evet ( ) Hayır ( ) 1-5 ( ) 6-10 ( ) ( ) 16 ve üstü ( ) İkamet ettiğim ile olan yakınlığı ( ) İstediğim bölümü içeren sayılı üniversitelerden birisi olması ( ) OKÜ hakkında olumlu düşüncelere sahip olmam ( ) Puanımın OKÜ ye yeteceğini düşünmem ( ) Aile, arkadaş ve çevreden etkilenmem KİŞİLİK YAPILARI Kesinlikle Katılmıyoruu m Katılmıyorm Kararsızım Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum 1 Genelde gerçekçi davranırım. 2 Sanata karşı yoğun ilgi duymaktayım. 3 Gezmekten ve yeni insanlarla tanışmaktan hoşlanırım. 4 Paylaşmayı severim. 5 Merak ettiğim her şeyi mutlaka öğrenmeye çalışırım. 6 İnsanları iyi analiz ettikten sonra onlara yaklaşmaya çalışırım. BÖLÜM 2 : BÖLÜM TERCİHİ VE TERCİH SONUÇLARI İLE İLGİLİ SORULAR YARGILAR Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesinlikle Katılıyorum BÖLÜM TERCİHİNİN BELİRLEYİCİLERİ KİŞİSEL FAKTÖRLER Kişilik Yapıları: 1 İlgi duyduğum alanlara yakın olması 2 Sahip olduğum yetenekleri kullanabilmeme imkan sağlaması 3 Kişilik özelliklerime uygun olması Beklentiler: 4 İşsiz kalmama olasılığımın yüksek olması 5 Sahip olabileceğim mesleklerin çalışma saatlerinin esnek olması 6 Sahip olabileceğim mesleklerin maddi getirilerinin yüksek olması 7 Sahip olabileceğim mesleklerin sosyal imkanlarının geniş olması 8 Sahip olabileceğim mesleklerde ilerleme imkanlarının olması Zorunluluklar: 9 Lisede okuduğum alan nedeniyle bu bölümü seçtim. 10 Lisenin türü nedeniyle bu bölümü seçtim 11 Yükseköğretime geçiş sisteminden dolayı bu bölümü seçtim AİLEVİ FAKTÖRLER 39

44 M.DEMİRCİ/ Üniversite Öğrencilerinin Bölüm Tercihlerinin Ve Tercih Sonuçlarının İstatistiki Analizler İle İncelenmesi Destek: 12 Ailemin benimle konuşması ve bana tavsiyeler vermesi 13 Ailemin bölümleri araştırmam için beni teşvik etmesi 14 Ailemin kararıma saygı duyacaklarını bildirmesi Müdahale Eksikliği: 15 Ailemin mesleki geleceğim ile gerçek anlamda ilgilenmemesi 16 Ailemin bölümler hakkında az bilgisi olduğu için destek olamaması 17 Ailemin iş yoğunluğundan dolayı destek olamaması ÇEVRESEL FAKTÖRLER Arkadaşlar ile İletişim: 18 Tercihimde arkadaşlarımın düşüncelerini dikkate aldım 19 Tercihimde arkadaşlarımın bölüm tercihlerini dikkate aldım 20 Tercihimde arkadaşlarımın üniversite tercihlerini dikkate aldım Çevre ile İletişim: 21 Tercihimde öğretmenlerimin düşüncelerini dikkate aldım 22 Tercihimde örnek aldığım kişinin mesleğini dikkate aldım 23 Seçeceğim mesleğin toplumdaki yerini dikkate aldım. BÖLÜM TERCİHİNDEN MEMNUNİYET 24 Genel olarak değerlendirdiğimde bölümümden memnunum 25 Bölümümü seviyorum 26 İyi ki bu bölümü tercih etmişim BÖLÜM TERCİHİNDEN MEMNUNİYETİN SONUÇLARI Bölüm Değiştirme Eğilimi: 27 Bölümümü değiştirmek istiyorum 28 Başka bir bölümde daha başarılı olabileceğimi düşünüyorum 29 Başka bir bölüme geçebilmek için hazırlık yapıyorum Başarı: 30 Başarılı bir öğrenci olduğumu düşünüyorum 31 Derslerimin çoğunu ait oldukları dönemde başarıyla tamamlıyorum 32 Derslerime isteyerek ve düzenli olarak çalışıyorum 40

45 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s TÜRKİYE DE TÜRKÇÜLÜK HAREKETİNİN ORTAYA ÇIKMASI VE OCAKLARI ÖZET Vecihi Fuat Sefa HEKİMOĞLU * Türkiye de Türkçülük hareketi 19. Asırda ortaya çıkmaya başlamış ve başta dil ve edebiyat konuları olmak üzere toplumsal hayatın her alanında gelişmeye başlamıştır. Bu akımın kurumsal niteliğin kazanması ve siyasal yaşama yön vermesi ise Türk Ocaklarının kurulmasıyla olmuştur. Osmanlı Türkiye sinin geleceğini Türkçülükte gören Askerî Tıbbiyeli gençlerin öncülüğünde kurulan bu cemiyet, zamanla devletin ileri gelenlerinin de yer aldığı önemli bir okul haline gelmiştir. Birinci Dünya Savaşının sonunda İstanbul un İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmesiyle faaliyetlerine ara vermek zorunda kalan Türk Ocakları, Cumhuriyetin ilanından sonra yeni merkezi Ankara da, 1931 yılında kapanarak yerini Halk Evlerine bırakana kadar, Türkiye de Cumhuriyet değerlerinin topluma kazandırmak için faaliyetler yürütmüştür. EMERGENCE OF MOVEMENT OF TURKISM IN TURKEY AND HEARTS ABSTRACT The Turkish nationalist movement in Turkey has begun to emerge in the 19th century and has begun to develop in all areas of social life, particularly in the areas of language and literature. This movement gained corporate identity and the direction of politics thanks to the establishment of Turkish Hearths. This society established under the leadership of the military medical students who see the future of Ottoman Empire in Turkish nationalism, has become an important school where state policymakers have been educated. At the end of the First World War, the Turkish Hearts, which had to interrupt their activities due to the occupation of Istanbul by the Allies, carried out activities to adopt the values of the Republic to society in Turkey until the new center was closed in Ankara in 1931 and left its place in the People's Houses. * Yrd. Doç.Dr., Bitlis Eren Üniversitesi, İ.İ.B.F., Uluslararası İlişkiler Bölümü 41

46 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s Giriş: Türk Ocakları, Osmanlı İmparatorluğu nun son yıllarında, Türk ulusunun geleceğinin Türklük ve Türkçülükte olduğunu savunan dönemin aydınları tarafından 20 Haziran 1911 tarihinde kurulan bir cemiyettir. Bu yıllarda yönetimde bulunan İttihat ve Terakki Partisi devletin kurtarmayı ön planda tuttukları için Osmanlıcı politikalar uygulamaktaydı. Ancak bu politikaların başarısız olması ve Türk olmayan öğrenciler arasında milliyetçilik hareketlerinin hız kazanması üzerine endişeye kapılan Askerî Tıbbiyeli Türk öğrenciler, millî varlığı tehlikede görerek, imparatorluktan çok Türkleri kurtarmanın gerekli olduğuna inanmış ve Türk Ocağı nı kurmuştu 1. Başlangıçta Osmanlıcılığa bağlı kalan İttihat ve Terakki Cemiyeti kademeli bir şekilde Türk milliyetçiliğine bağlanmıştır. Diyaneten Müslüman, heyet-i içtimaiyece Osmanlı, kavmiyetçe Türk olmak düsturu onların Türkçülüğünün bir göstergesi gibidir Kongresinde Türkçenin bütün okullarda lingua franca olarak öğretilmesi zorunluluğu bir dönüm noktası olarak sayılır. Meşrutiyet dönemi, Türklerin azınlıklar selinde boğulmama çabalarının tarihine dönüşmüştü. İttihatçıların Türkçülüğe kayışının ana sebeplerinden biri bu olmuştur. 2 Türk Ocaklarının kurulmasından ve faaliyetlerine başlamadan önce Türkçülük anlayışı, 19. Asır Türkiye sinde yeni filizlenmekte ve toplumsal hayatta gözlemlenmeye başlamıştı. 19. Asır Türkiye sinde Milliyetçilik: 19. asırda, Türk milliyetçilerinin ilk düşündükleri, Osmanlı bayrağı altında maddi ve manevi açıdan çok zor şartlarda yaşamakta olan Türklerdi. Milli tarih o kadar unutulmuştu ki, milletin adı olan Türk ismi ortadan kalkmış ve yerine diplomatik bir unvandan başka bir şey olmayan Osmanlı sözü geçmişti. 3 Ziya Gökalp e göre o zamanlar zaten Türk unvanını kabul eden fazla bir kesim de yoktu. İstanbullular kendilerine şehirli namını veriyorlardı. Diğer şehirlerde yaşayanlar ise coğrafi yakınlıklarına göre Arnavut, Kürt, Laz, Arap diyorlardı. Türk kelimesini ayıplı unvanlar gibi kimse üzerine almıyordu. Türk Doğu Anadolu da Kızılbaş, İstanbul da ise kaba saba köylü anlamında idi. 4 Osmanlı Türkleri arasında Türkçülük ilk olarak dilde sadeleşme olarak kendisini göstermiştir. İbrahim Şinasi ve Ziya Paşa gibi aydınlar konuşma ve yazı dili arasındaki ikiliği kaldırmaya çalışmışlar ve yazdıkları yazılarla Türkçenin sadeleşmesi yolunu açmışlardır. Dil ve edebiyat alanında başlayan Türkçülük, Batıdaki Türkoloji eserlerinden de etkilenerek diğer alanlara da yönelmiştir. Bu alanda kaleme alınmış eserlere birkaç örnek olarak aşağıdakiler gösterilebilir: Süleyman Paşa, Tarih-i Alem 1876, Türk tarihçiliğinde İslamiyet öncesi Türklere dair ilk eserdir Ali Suavi, Türki ile Lisan ve Hatt-ı Türki, 1869, Türklerin kültürel başarılarını göstermek için yazılmıştır Mizancı Murat, Tarih-i Umumu 1886, Türklerin İslamiyet öncesi tarihleri üzerinde durulmuştur. Bursalı Mehmet Tahir, Türklerin Ulum ve Fünuna Hizmetleri, 1898, Türklerin Orta Çağ da ve İslam devrinde ilmin gelişmesinde önemli rollerini belirtilmiştir. 1 Yusuf Sarınay, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2004, s Rıdvan Akın, Osmanlı İmparatorluğu nun Dağılma Devri ve Türkçülük Hareketi ( ), Der Yayınları, İstanbul, 2002, s Köprülüzade Mehmet Fuad, Türklük, İslamlık, Osmanlılık, Türk Yurdu, yıl 2, sayı 45, cilt 4, 25 Temmuz Ağustos 1913, s Ziya Gökalp, Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak V, Türk Yurdu, yıl 2, sayı, 46, cilt 4, 8 Ağustos Ağustos 1913, s

47 V. HEKİMOĞLU / Türkiye de Türkçülük Hareketinin Ortaya Çıkması Ve Ocakları 1880 ve 1890 lı yıllarda Türkçülükleriyle tanınan şahısların hemen hepsi, tarih, dil ve edebiyat, kısacası ilim sahasında çalışmaktaydı. Bu yıllarda Türkçülüğü şiir ve edebiyat alanında ortaya koyan en önemli isim Mehmet Emin Bey (Yurdakul) olmuştur. 5 Türk-Yunan Savaşı sırasında Ben bir Türküm, dinim, cinsim uludur dizesiyle başlayan Cenge Giderken şiiri Mehmet Emin Bey e büyük bir şöhret kazandırmıştır yılında Türkçe Şiirler adlı eseri kaleme alan şair, mensubu olduğu milleti, Müslüman veya Osmanlı gibi belirsiz ve karmaşık isimlerle anmamıştır. Milletine gerçek adını vererek Türk demiştir. 6 Mehmet Emin Bey in eseri sadece Türkiye de değil, Avrupa da da Türkoloji üzerine çalışmalar yapan alimlerin dikkatini çekmiştir. O sıralarda Strazburg (Strasbourg) Üniversitesi profesörlerinden olan,p. Horn un Gesch d. Turkischen Moderne (Çağdaş Türk Şair ve Edebiyatçılarının Tarihi) adlı eserinin 58 ve 59. sayfalarında Mehmet Emin Bey hakkında şunlar yazılmıştır; Emin Bey ruhuyla Türk tür; hisleri yeni olmakla beraber milliyetinden asla ayrılmak istemiyor. Osmanlılığın vatanı olan Anadolu dan Bir Ses adlı şiirinde büyük bir gururla Ben bir Türküm diye haykırıyor. Emin, bu manzumesiyle gerçekten bir halk ilahisi ortaya koymuştur. Bu ilahide de Deutschland, Deutschland über alles de olduğu gibi hükümdardan bahis yoktur. Emin Bey in şiirlerinde daima tekrarlanan fikir: Türk ün her şeyi güzeldir ve her şeyden güzeldir 7 Türkçe Şiirler in yayınlanmasının ardından en hararetle mektupla Emin Bey i tebrik edenlerden biri de İsmail Bey Gaspıralı olmuştur. Türkçülüğün bu kıymetli emektarı, Sevimli Kardeşim diye başladığı mektubunda şunları yazmıştır; Şiirlerinizin dilinden başka, fikirleri de İstanbul un mehtaptan, kara saçla mavi gözden ibaret şiirlerinin hepsinden üstündür. Cübbeleri kıyamet olan efendilerin, bastonları, ceketleri alamet olan şık beylerin usulüne muhalif sade ve kaba Türkçe kalem çekmek büyük cesarettir. Böyle bir edebi eserler vücuda getirmek, Türk alemine büyük hizmettir ki gönülden tebrik ederim. Türk alemine dediğim abartı sanılmasın. Çünkü şiirleriniz Edirne, Bursa, Ankara, Konya Türkleri anlayıp lezzetlenip okuyacakları gibi, Tiflis, Tebriz, Şirvan, Horasan, Türkistan, Kaşgar, Deşt-i Kıpçak, Sibirya, Kazan ve Kırım Türkleri de okuyacaklardır ki bu şerefe Nefi ve Nabi erişemediler devrimiyle meşrutiyet ikinci defa ilan edildikten sonra Türkler, diğer halklarla birlikte bir Osmanlı milleti oluşturmanın gayreti içine girmişlerdi. Bundan sonra farklılıklar ortadan kaldırılarak tek bir millet oluşturulacaktı. Türkler her ne kadar saf düşüncelerle bu ideali gerçekleştirmek için çaba sarf etseler de, Müslüman olmayan halklar asırlardan beri verdikleri mücadelenin sonunda meydana getirdikleri kendi milliyetlerinden vazgeçmediler. Türkler hatalarını görmekte gecikmediler. Osmanlıcılık onlara yalnız zarardı. İlk kucaklaşmaların heyecanıyla teklif ettikleri toplumsal oluşumda Türkler önemsiz ikinciler arasına inecekti. Milliyet konusunda Müslüman olmayan halklar ile Türkler arasında oluşan farkın bir kuşağın kapatması mümkün görünmüyordu. Sonunda Türkler yoktan bir millet yaratamayacaklarını anladılar. 9 Böylelikle Türkçülük ön plana çıkmaya başlamıştı. Türkçülüğe ve Pantürkizm e duyulan bu eğilime rağmen, İttihat ve Terakki nin resmi söyleminde Osmanlıcılığın ve zaman, zaman İslamcılığın etkili oluşunun nedeni İttihatçıların Osmanlı Devleti içinde Türk ve Müslüman olmayan halkların ayrılıkçı eğilimlerini törpüleyerek Osmanlı Devleti nin mevcut siyasal sınırlarını korumak istemelerinden kaynaklanmaktaydı. İttihat ve Terakki nin resmi olmayan belgelerinde görülen Pantürkçü hedefler, 1912 yılında başlayıp 1913 yılında sonlanan Balkan Savaşları sonrasında giderek 5 Yusuf Akçura, Türklük, Altın Armağan-2 Türk Yurdu nun 2. yılının 24. Sayısına (48. Sayı) İlave, İstanbul, 1913, s Yusuf Akçura, age, s Yusuf Akçura, age, s Yusuf Akçura, age, s Pavrus Risal, Türkler Bir Ruh-ı Milli Arıyorlar II, Türk Yurdu, yıl 1, sayı 22, cilt 2, 6 Eylül Eylül 1912, s

48 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s belirginleşir. Balkan Savaşları Osmanlıcılığın resmi düzeyde dahi sürdürülmesinin anlamsız olduğunu ortaya çıkarmıştır. 10 İmparatorluk içinde Pantürkçü propaganda Birinci Dünya Savaşı daha başlamadan önceki yıllarda ya kendi rızalarıyla ya da siyasi sığınmacı olarak Türkiye ye göçen sayısız Dış Türklerle önemli bir yayılma gösterdi. 11 Rusya göçmeni Türkçüler ile Osmanlı Türkçüleri arasında Pantürkçü düşünceler yönünden bazı farklar vardır. Rusya göçmeni Türkçülerin temel gayelerinden biri, Rusya Türklerinin Rusya nın baskısı karşısında varlıklarını devam ettirmelerini hatta giderek bağımsızlıklarını sağlamaya dönük bir hareketin doğmasını sağlamaktı. Osmanlı Türkçülerinin temel amacı ise Osmanlı İmparatorluğu nu kurtarmaktı. Bununla birlikte Rusya göçmeni Türkçüler, özellikle Yusuf Akçura, merkezine Osmanlı Devletini yerleştirerek Pantürkçülüğü, Osmanlı Türkçülerinin amaçlarına da hizmet eder hale getirmiştir. 12 Türkçülük Fikrinin Toplumsal Hayattaki Görünümü: Türkiye de Türk milliyetçiliğinin öncü kuruluşu Türk Derneği olmuştur (1908). 13 Bu derneği Türkiye nin namlı Türkçülerinden Necip Asım, Veled Çelebi ve Yusuf Akçura kurmuşlardır. İlk karar toplantısından sonra gazetelerde bir ilan yayınlanmış, ikinci toplantıda da şu kişiler bulunmuştu: Emrullah Efendi, Ahmet Mithat Efendi, Necip Asım, Veled Çelebi, Bursalı Mehmet Tahir, Tarihçi Mehmet Arif, Akyiğitoğlu Musa, Yusuf Akçura, Fuat Raif, Rıza Tevfik, Ferit ve Agop Boyacıyan. Bu isimler de açık bir şekilde göstermektedir ki dernek Türkçülük için değil, Türkoloji için kurulmuştur. 14 Derneğin açıkça ilan edilen amacı akademik olduğuna göre, derneğe Türk olmayanlar da girebiliyordu. Kurucuları arasında Agop Boyacıyan adında bir Ermeni de vardı. Ayrıca birkaç yabancı akademisyen de derneğe katıldı. Bu arada Macaristan da Budapeşte şubesi oluşturuldu. Derneğin ancak yedi sayı çıkarabilen dergisinde yer alan konular şunları içeriyordu; Türk ve Türki diller, Kazan Türkleri Atasözleri, Türkmen El Sanatları, Tatar Edebiyat Tarihi ve Türk antik eserlerinin ortaya çıkarılması. İstanbul da Türk Derneği nin faaliyetlerine paralel olarak İttihat ve Terakki hareketinin merkezi sayılan Selanik te çıkmaya başlayan Genç Kalemler dergisi, dilde Türkçülük akımına yeni bir hız vererek milliyetçi ideolojinin oluşması bakımından çok önemli bir gelişmeye öncülük etmiştir. Genç Kalemler dergisinin temel amacı, yazı dilini sadeleştirmek ve halk diline yaklaştırmaktı. Bu amacı Yeni Lisan olarak savunan Genç Kalemler Hareketinin öncülüğünü ve birleştiriciliğini Ali Canip ve Ömer Seyfettin yapmıştır. Bu sırada Diyarbakır dan gelerek İttihat ve Terakki nin Genel Merkezine seçilen Ziya Gökalp, İttihat ve Terakki Kulübü veya İttihat ve Terakki Mektebinde gençlere gece dersleri vermekteydi. Bu şekilde Ziya Gökalp ın çevresinde Yeni Hayat kadrosu oluşmuştur. 15 Genç Kalemler hareketine paralel ve yakından bağlantılı bir örgüt de Enver Paşa nın bizzat kendi himayesi altında bulundurduğu İzci Derneği idi. Bir İngiliz istihbarat raporu İzci Derneklerini şöyle tanımlamaktadır: Bu örgüt üyeleri nihai olarak küçük rütbeli subay olarak askerliğe hazırlanmak üzere askeri eğitim alıyorlardı. Rozetleri, izci adları ve sıfatları tümüyle Türk ve İslam öncesine aitti. Ali ve Mehmet, Aksungur ve Timurtaş oluyordu. Türklerin efsanevi atası Oğuz u doğuran Bozkurt, İslami yasaklara rağmen, Başbuğları tarafından yol gösterilen ve Ortabeyler ve Oymakbeylerinin hizaya soktuğu İzcilerin ölçüleri olarak kabul ediliyordu. Dua edenlerden 10 Nizam Önen, İki Turan, Macaristan ve Türkiye de Turancılık, İletişim Yayınları, İstanbul, 2005, s Jacob M. Landau,Pantürkizm, Sarmal Yayınevi, İstanbul, 1999, s Nizam Önen, age, s Rıdvan Akın, age, s Hüseyin Namık Orkun, Türkçülüğün Tarihi, Kömen Yayınları, Ankara, 1977, s Yusuf Sarınay, age, s

49 V. HEKİMOĞLU / Türkiye de Türkçülük Hareketinin Ortaya Çıkması Ve Ocakları Allah değil Tanrı demeleri isteniyor ve onlara tüm Turanlıları kardeş kabul etmeleri öğretiliyordu. Halife ya da Padişahı değil Türklerin Hakanını alkışlıyorlardı. 16 Bu dernek ve örgütler, Türkiye de Türkçülük hareketinin teşkilatlanmasında ilk adımlar olmuştu. Bu konuda asıl gelişme Türk Ocaklarının kurulmasıyla gerçekleşmiştir. Türk Ocaklarının Kurulması: Türk Ocaklarının kurulmasına ön ayak olan teşkilat, 1911 Ağustos unda İstanbul da açılan Türk Yurdu adındaki dernekti. Türk Yurdu ya da Türk Talebe Yurdu aynı zamanda esas olarak İsviçre, Fransa ve Almanya da bulunan Türk öğrencilerce kurulmuş bir öğrenci derneğinin adıydı. 17 Derneğin amacı, Türklerin kültürel düzeyini yükseltmek olarak belirlenmekte, ancak daha az önemli olmayan hedefi ise daha önce Türk Derneği nin başaramadığı milliyetçi ve Pantürkçülerin ortak güçlerini ustalıkla bir araya getirecek bir toplantı zemini oluşturmaktı. Türk Yurdu Nizamnamesine göre cemiyet, Türk çocuklarına özel bir pansiyon açacak ve Türklerin zeka ve irfanca seviyelerinin yükselmesine, gelir ve girişim sahibi olmalarına hizmet etmek üzere bir dergi çıkaracaktır. Bu şekilde daha sonra Türk Ocaklarının yayın organı olacak olan Türk Yurdu Dergisi çıkarılması kararı alınmıştır. Türk Yurdu nun kurucuları şunlardır: Mehmet Emin Bey, Ahmet Hikmet Bey, Ahmet Ağaoğlu, Hüseyinzade Ali, Doktor Akil Muhtar bey ve Yusuf Akçura. 18 Türk Yurdu dergisinin kuruluşu, Türkçülük cereyanın yükselişe geçişinde en önemli dönüm noktalarından biri olmuştur. Mehmet Emin Yurdakul, Müftüoğlu Ahmet Hikmet, Hüseyinzade Ali Turan, Akil Muhtar, Yusuf Akçura gibi simalar bu girişimin arkasında bulunmaktaydı. Türk aydınları arasında, bir siyasî fikir dergisi olarak bir döneme damgasını vuracak olan Türk Yurdu 7 Aralık 1911 tarihi itibarıyla Yusuf Akçura nın yayın sorumluluğunda, on beş günlük bir yayın organı olarak çıkmaya başlamıştır. 19 Türk Yurdu cemiyeti, Türk Ocaklarının kuruluş hazırlıklarının yapıldığı bir sırada ortaya çıktığı için, cemiyet olarak fazla bir varlık gösterememiş, kurucuları daha sonra Türk Ocakları içinde yer almıştır. Ancak cemiyetin en büyük hizmeti daha sonra Türk Ocaklarının yayın organı haline gelecek olan Türk Yurdu Dergisi ni çıkarmasıdır. Türk Yurdu dergisinin imtiyazı Mehmet Emin in üzerine alınmasına rağmen, kısa bir süre sonra O nun Erzurum Valiliğine tayin edilmesi üzerine, derginin imtiyaz ve müdürlüğü Yusuf Akçura ya devrolunmuştur. İlk çıkış sermayesi Orenburglu Mahmutbay Hasanov tarafından sağlanan Türklerin faydasına çalışır üst başlığı ile ilk sayısı 30 Kasım 1911 de yayınlanan Türk Yurdu Dergisi amacını şöyle açıklamaktadır: Türklüğe hizmet etmek, Türklere fayda dokundurmak istiyoruz. Maksadımız işte budur Tanrı yardımcımız olsun 20 Türk Ocakları nın kuruluş çalışmaları, Türkçülüğün yaygınlık kazandığı en uygun ortam olan Askeri Tıbbiyede başlamıştır. Bunun çeşitli sebepleri vardır. Her şeyden önce bu okulun modern eğitim yapması nedeniyle öğrencilerin müspet ilim zihniyetiyle yetişmesi sonucu karşılaşılan siyasi ve sosyal meselelere, rahatlıkla teşhis koyabilmekteydiler. 21 Ocağın kurulması sırasında Askerî Tıbbiyeliler bir beyanname hazırlamışlardır. 190 Tıbbiyeli Türk Evladı adına kaleme alınan bu beyannamede, Türk milletinin hayati tehlike yaşadığını, buna kendilerinden öncekiler gibi kayıtsız kalmayacaklarını bildiren Tıbbiyeliler, hayatın sonsuz bir mücadele olduğu ve bu mücadelede başarının en büyük şartının eğitim ve okulların galebesi olduğunu ifade ederek, ziraat, ticaret ve sanayi ile kazanılmış bir sosyal hakimiyeti, kuru bir 16 Jacob M. Landau, age, s Jacob M. Landau, age, s Jacob M. Landau, age, s Rıdvan Akın, age, s Yusuf Sarınay, age, s Yusuf Sarınay, age, s

50 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s siyasi hakimiyete tercih ettiklerini beyan etmişlerdir. Tıbbiyeliler, müstakbel neslimiz miskinliği günah, çalışmayı ibadet bilsin diyorlardı. Ayrıca amaçlarının gerçekleşmesi için de her türlü parti ihtilaflarının üstünde, her türlü siyaset dağdağalarının haricinde yeni bir cereyan meydana getirebilmenin lüzumunu vurgulamışlardı Haziran 1911 de Ahmet Ağaoğlu nun evinde ikinci bir toplantı daha yapılır. Bu toplantıya Tıbbiyeli 231 öğrenci adına katılan Hüseyin Fikret ve Remzi Osman Beylerin yanı sıra Tıbbiyelilerin davetine uyan Mehmet Emin, Ahmet Ferit, Yusuf Akçura, Mehmet Ali Tevfik, Emin Bülent, Fuat Sabit ve Ahmet Ağaoğlu da katılmıştır. Toplantıya İttihat ve Terakki Cemiyeti nin İstanbul milletvekili Ahmet Nesimi Bey başkanlık etmiştir. Toplantıda Fuat Sabit in teklifi üzerine kurulacak cemiyete Türk Ocağı ismi verilmiştir. Ayrıca toplantıda, Ocağın ilk nizamname müsveddesi de kaleme alınmıştır. Bu toplantıda fiilen kuruluşu gerçekleştirilen Türk Ocağı nın murahhas heyet olarak seçilen öğrenci temsilcilerinin yanı sıra; Mehmet Emin, Ahmet Ferit, Ahmet Ağaoğlu ve Fuat Sabit kurucular olarak belirlenmiştir. Geçici idare heyetine de Mehmet Emin (Reis), Yusuf Akçura (II. Reis), Mehmet Ali Tevfik (Katip), Fuat Sabit (Veznedar) olarak seçilmiştir. 23 Türk Ocakları, İttihat ve Terakki nin merkezinde Ziya Gökalp ın da katıldığı bir toplantı daha yapıldıktan sonra 25 Mart 1912 de resmen kurulmuştur. Resmen kurulan Türk Ocakları nın ilk yönetim kurulu şu kişilerden oluşmuştur; Ahmet Ferit Tek (Reis), Yusuf Akçura (II. Reis), Mehmet Ali Tevfik (Genel Sekreter), Fuat Sabit (Veznedar). 24 Türk Ocağı, iki akımın birleşmesinden doğmuştur. Bir yanda, Jön Türk rejiminin başarısızlıklarından, Jön Türklerin Osmanlı Devleti ni dış güçlerin baskısına karşı korumada gösterdikleri yeteneksizlikten hayal kırıklığına uğramış, Türk olmayan öğrenciler arasında milliyetçiliğin gelişmesinden kaygılanan İstanbul daki üniversite öğrencileri, özellikle de askeri tıbbiyeliler arasında düşünce hareketi vardı. Bir grup Tıbbiye öğrencisi, Türk dilinin ve ırkının mükemmelleştirilmesi için, Türk halkına ulusal bir eğitim vermeye, onun bilimsel ve toplumsal düzeyini yükseltmeye çalışmayı amaç edinmiş bir kültür derneği kurar. İkinci akım, Türk aydın tabakasının bir bölümündeki bilinçlenmenin ürünüdür. Bu kesim de Jön Türklerin izlediği politikanın iflas ettiğine ve Osmanlı Devleti ni kurtarmak için Türk unsuruna dayanmak gerektiğine inanmaktadır. Dolayısıyla, Türk Ocağı Hamdullah Suphi Tanrıöver in ifadesiyle Türk gençliği ile aydınları içindeki bir savunma refleksinden doğmuştur. Türk Ocağı bir tür üniversite, bir ulusal kültür ocağı ydı. Mütevazı bir başlangıcın ardından dernek, ağır, ağır gelişti. İstanbul Ocağı büyürken, taşrada da yirmi kadar şube açıldı. 25 Türk Ocağı na memleketin tanınmış şahsiyetleri sadece manevi olarak değil maddi yardımlarda da bulunmuşlardır. Talat Paşa ve Cemal Paşa Türk Ocağı na para yardımlarında bulunduğu gibi bir defa Enver Paşa da para vermiştir. Ziya Gökalp de Ocağa devam eder ve fikirlerini gençlere telkin ederdi. Gittikçe büyüyen Türk Ocağı sadece İstanbul da değil Anadolu nun çeşitli yerlerinde de şubeler açmaya başlamıştır. 26 Türk Ocaklarının ilk yürütme kurulu, 24 Temmuz 1911 tarihinde toplandığında civarında üyesi bulunduğu ilan edilmişti. Beş yıl sonra üye sayısının ye çıktığını, taşradaki merkez sayısının 35 olduğu gözlemlenmiştir. Bu süre içinde ciltlik bir kütüphane ile gelen telgraf ve slaytların konulduğu bir arşiv kurulmuş, Ufa ve Orenburg gibi merkezlerden konuklar davet edilmiştir. 27 Türk Ocağı nın kuruluşunun ardından maddi sıkıntılar gibi çeşitli sebeplerden dolayı Ocak tan ayrılmalar gerçekleşmişti. Bu sebeplerden dolayı yeni bir yönetim kurulu için zaruri 22 Yusuf Sarınay, age, s Yusuf Sarınay, age, s Yusuf Sarınay, age, s François Geogeon, Osmanlı Türk Modernleşmesi ( ), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2006, s Hüseyin Namık Orkun, age, s Rıdvan Akın, age, s

51 V. HEKİMOĞLU / Türkiye de Türkçülük Hareketinin Ortaya Çıkması Ve Ocakları olan kongre, 18 Mayıs 1913 te yapılır ve Hamdullah Suphi büyük bir çoğunluğun oyunu alarak başkan seçilir. 28 Türk Ocakları nın en önemli faaliyetlerinden birisi, düzenli olarak yürütülen konferanslarıdır. Meşrutiyetten sonra ülkede tesis etmiş ilk konferansçı cemiyet özelliği de kazanan Türk Ocakları nda 1918 kongresine kadar 500 ü aşkın konferans verildiği bilinmektedir. Bu konferansları verenler arasında Ziya Gökalp, Hamdullah Suphi, Yusuf Akçura, Mehmet Emin Yurdakul, Bursalı Mehmet Tahir, Halide Edip Adıvar, gibi devrin ilim ve fikir adamları ile edebiyatçıları bulunmaktadır. Türk büyükleri, eğitim, dil, edebiyat, siyasi hatıralar, milliyet, kadın, sıhhi meseleler, hukuki ve iktisadi konular, dünyadaki Türk bölgelerinin durumları gibi, hemen, hemen hepsinin konularını milli meseleler teşkil etmiştir. 29 İstanbul Türk Ocağı nda düzenlenen seri konferansların yanı sıra, Ocaklı bazı aydınlar, İstanbul dışında da konferanslar vermişlerdir. Bunların içinde en önemlileri, Çanakkale ve İzmir de yapılanlardır de Enver Paşa nın isteği üzerine Mehmet Emin Yurdakul, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Ahmet Ağaoğlu, Enis Behiç Koryürek, İbrahim Alaaddin Gövsa ve Ali Canip Yöntem den oluşan bir grup, Çanakkale de savaşan askerleri ziyaret etmişler, onlara moral verici konuşmalar yapmışlardır. Gene Ocaklı aydınlardan Ahmet Ağaoğlu, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Mehmet Fuat Köprülü, Ali Canip Yöntem, Aka Gündüz ve Kazım Nabi Duru, 22 Haziran 1913 te İzmir Türk Ocağı nın davetlisi olarak gittikleri İzmir de, çeşitli konularda konferanslar vermişlerdir. 30 Türk Ocağı konferansların ve temsillerin yanı sıra Ocak sinemasında her öğleden sonra kadınlara, gece ise erkeklere film göstermekte ve müzik programları da düzenlenmekteydi. Ayrıca İttihat ve Terakki Cemiyeti nin yaptığı gibi, gece dersleri de düzenlenmekteydi. Bu derslerde daha çok Türkleri bir meslek sahibi yapmaya yönelik, okuma yazma, yabancı dil, banka memurluğu, tüccar katipliği ve çeşitli zanaat dallarında kurslar şeklinde eğitim verilmekteydi. Yine bu derslerde Darülfünun hocaları tarafından Türk, İslam, Osmanlı, edebiyat, güzel sanatlar ve hukuk tarihiyle ilgili haberler verilmekteydi. 31 Türk Ocakları tarafından kurulan derneklerin önemlilerinden birisi de üyelerinin bir kısmı tarafından 25 Kasım 1918 de kurulan Köycüler Cemiyeti dir. Köycülük Hareketi, Türk Ocakları içindeki Halka Doğru gitmek Anadolu ya çağdaş uygarlığı götürmek anlayışının bir uzantısı olarak ortaya çıkmıştır. II. Meşrutiyet in ilanını izleyen dönemde, Rus narodnik hareketi ve Balkanlar daki popülizm ve köycülükten esinlenen Osmanlı halkçıları, Türk Yurdu nun yanı sıra Halka Doğru dergileriyle de bu görüşü yaymaya çalışmışlardır. Köycüler hareketinin başkanı Halide Edip olmasına rağmen gerçekte bu işi Reşit Galip yürütmüştür. 32 Pantürkizm, Türk Ocağına iki yoldan girmiştir. Birinci taşıyıcı, sadece Anadolu ve Rumeli de değil, bir Türk nüfusuna sahip diğer ülkelerde de şubeler açmayı düşünen Tıbbiyelileridir. Ocak kurucuları arasında yer alan Azeri Hüseyinzade Ali ve Ahmet Ağaoğlu veya Tatar Yusuf Akçura gibi bazı Rusya asıllı Türk aydınları ise bu düşüncenin ikinci taşıyıcısı olmuştur. Onlar Türkiye ye beraberlerinde Türk halkları arasında belli bir birlik anlayışını getirmişlerdir. Bu anlayışın oluşmasında, Rusya Türkleriyle yaşadıkları deneyler, Gaspıralı ve Tercüman ın etkisi belirleyici olmuştur. Rusya dan gelen bu göçmenler de Ziya Gökalp, Halide Edip, Ömer Seyfettin, Tekin Alp ve Hamdullah Suphi gibi Türk aydınlarını etkilemiştir. Bu sayılan isimlerin hepsi, üyesi oldukları Türk Ocağının tüm Türk dünyası için bir okul olması gerektiğini düşünüyorlardı. Ama bütün örgüt yöneticileri, daha Türk Ocağının kuruluşunda gözlemlenen bu Pantürkist yöneliş konusunda aynı fikirde değildi. Anadolu direniş hareketi başlamadan çok daha önce, Ocak bünyesinde etkinlik alanının Anadolu yla sınırlanmasını 28 Yusuf Sarınay, age, s Yusuf Sarınay, age, s Yusuf Sarınay, age, s Yusuf Sarınay, age, s Füsun Üstel, age, s

52 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s isteyen sesler yükselmişti. Örneğin Ocağın ilk yöneticilerinden olan Ahmet Ferit 1914 te, Türk Ocağının kendini Habsburg İmparatorluğu nun Almanları gibi, Osmanlı saltanatının asıl dayanağı olan Anadolu Türklerine hasretmesi, etkinlik alanını Halep-Kerkük etnik sınırının kuzeyindeki bölgeyle, Türk ülkesinin sınırlarını belirleyen dört köşe burcu, Edirne, Rize, Rodos ve Süleymaniye nin oluşturduğu dörtgenle sınırlaması gerektiğini yazıyordu. Ocağın maceracılıktan ve özellikle de gerçekleşmesi olanaksız Turan düşünden uzak durmasını itiyordu deki Türk Ocağı Kongresi nde Ocağın etkinlik alanının bilhassa Türkiye olarak saptamanın yerinde olup olmadığı konusunda canlı bir tartışma yaşandı. Bu formül, Turancıları hayalperestlik ve maceracılıkla suçlayan Halide Edip in şahsında en ateşli savunucunu buldu. Halide Edip, ulusal enerjilerin harekete geçebileceği tek eylem alanının Anadolu olduğu üstünde durdu. Yine de bu önerge kongre üyelerinin çoğunluğu tarafından reddedildi. Çünkü böyle bir kararın dışarıdaki Türk kardeşleri arasında bir terk edilmişlik duygusu yaratmasından endişe ediliyordu. 33 Osmanlı Devleti nin I. Dünya Savaşından mağlup olarak çıkışını belgeleyen Mondros Ateşkesinin imzalanması üzerine, milli varlığı tehlikede gören Türk Ocakları mensupları, mütareke yıllarında, gerek işgalci kuvvetlere karşı, gerekse milli bir politika takip etmekten aciz kalan Osmanlı hükümetine karşı tavır alarak faaliyetlerini daha çok siyasi alana kaydırmıştır. Özellikle İzmir in işgali üzerine, İstanbul da yapılan Fatih ve Sultanahmet mitinglerinin organizesinde önemli rol oynayan Türk Ocaklarının, başta Halide Edip olmak üzere Hamdullah Suphi Tanrıöver, Mehmet Emin Yurdakul ve Hüseyin Ragıp Baydur gibi mensupları da bu mitinglerde halkı mücadeleye davet eden sürükleyici konuşmalar yapmışlardır. Ayrıca, işgaller karşısında Türklüğün haklı davasını dünya kamuoyuna duyurmak amacıyla kurulan Milli Kongre Cemiyeti nin oluşmasında da yardımcı olmuştur. 34 Türk Ocaklarının, özellikle İstanbul daki canlı faaliyetlerine karşılık, İngilizler de milli direnmenin ana kaynaklarından biri olarak gördükleri Ocak ile ilgilenmeye başlamışlardır. Nitekim İstanbul da ilk işgal edilen yerlerden birisi de Şubat 1920 de Beyazıt taki Türk Ocağı binası olmuştur. Ocaklılar genel merkez binasını İstanbul un Binbirdirek semtinde tekrar açmıştır ancak burası da 9 Mart 1920 de işgal edilmiştir. 35 Zaten İzmir ve Bursa gibi merkezlerdeki şubeler Yunanlılar tarafından kapatılmıştı. Bu sebeple Türk Ocakları, bu işgal olaylarına paralel olarak faaliyetlerine son vermiştir. Sonuç: Türk Ocaklarının mensupları, tüm Türkleri tek çatı altında bir araya getirecek Turan devletinin kurulmasının mümkün olduğunu düşünüyorlardı. Mustafa Kemal ise, 1921 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi nde meydana gelen bir tartışma üzerine Turancılığı hayalcilik olarak niteler. Mustafa Kemal 1923 yılında Eskişehir de yaptığı bir konuşmasında bir kez daha Turancılığı reddetmiştir. 36 Mustafa Kemal, milliyetçilik anlayışını 15 Ocak 1923 te şöyle dile getirir: Takip olunması makul olan siyaset milletin doğal kabiliyet ve ihtiyacına uygun olanıdır. Bizim için İslam birliğinin de, Turancılığın da mantıklı bir siyaset olmadığı inancındayım. 37 Mustafa Kemal Paşa nın bu tavrı elbette, Misak-ı Milli sınırları dışında kalan Türklerle ilgilenmediği anlamına gelmez. Paşa, dış Türkler davasını öncelikle bir kültür meselesi olarak ele almakta, onların davalarıyla şartların ve imkanların elverdiği ölçüde ilgilenilmesi gerektiğini vurgulamaktadır François Geogeon, age, s Yusuf Sarınay, age, s Yusuf Sarınay, age, s Nizam Önen, age, s Füsun Üstel, Türk Ocakları ve Dış Türkler, Unutkan Tarih, Sovyet Sonrası Türk Dilli Alan, (Hazırlayan Semih Vaner), Metis Yayınları, İstanbul, 1997, s Yusuf Sarınay, age, s

53 V. HEKİMOĞLU / Türkiye de Türkçülük Hareketinin Ortaya Çıkması Ve Ocakları 20. asrın başında Türkiye de Pantürkizmin savunulduğu en önemli organ olan Türk Ocakları, İngiliz ve Yunan işgalleri sonucu 1920 yılının başlarında faaliyetlerini durdurmak zorunda kalmıştı. Türk Ocağı bünyesinde faaliyetlerde bulunan aydınlar bu dönem zarfında Anadolu da Mustafa Kemal in önderliğindeki Ulusal Kurtuluş mücadelesinde yerlerini almışlardı. Cumhuriyetin ilanından hemen önceki dönemde, Türk Ocakları nın belli başlı Anadolu kentlerinde çok hızlı bir biçimde örgütlediği görülmektedir. Bu yıllarda Türk Yurdu yayınlanmamaktadır ancak İstanbul da çıkan Yeni Mecmua, Adana da çıkan Altın Yurd ve Sinop taki Türk Bahçesi gibi dergiler Ocağın şubelerinin etkinlikleri hakkında oldukça ayrıntılı bilgiler vermektedir. Bu dönemde Türk Ocaklarının etkinlik alanı, Ziya Gökalp in savunduğu Türk kültürünün gelişmesi ve yayılması ile sınırlı tutan geleneksel yaklaşım ile Reşit Galip in sözcülüğünü yaptığı daha çok halkçılığa önem veren yaklaşım arasında tartışma konusu olmuştur. 39 Mustafa Kemal Atatürk ün önderliğindeki ulusal kurtuluş savaşı zaferle sonuçlandıktan sonra, Türk Ocakları merkezini İstanbul dan Ankara ya taşımış ve Cumhuriyet Türkiye sinde yeni ortamda çalışmalarına tekrar başlamıştır. Türk Ocaklarının yeni örgütlenmesi Nisan 1924 de yapılan kurultayda oluşturuldu ve burada Ocağın yeni yasası kabul edildi. Yasanın ikinci maddesi Ocakların etkinlik yürüteceği coğrafi alanı, bütün Türkler arasında diye belirler, ulusal bilincin güçlendirilmesini Türk kültürünün meydana çıkarılmasını, uygarlığın ve sağlık bilgisinin ilerletilmesini ve ulusal bir ekonominin geliştirilmesini amaç olarak benimser. Üçüncü madde, örgütün siyasi sorunlara yaklaşımını belirler: Ocak, parti siyaseti ile uğraşmaz. Hiçbir Ocaklı ocağı, siyasi emellerine alet edemez 40 denilmişti. Yeni dönemde Türk Ocakları Pantürkist politikalardan vazgeçmiş, Misak-ı Milli sınırları dahilindeki Türkiye Cumhuriyeti nin modernleşmesine hizmet etmeye ve Atatürk ilke ve inkılaplarının halkın benimsemesi hususunda çalışmalar yapmaya başlamıştır. Türkiye de 1930 lu yıllarda yaşanan olaylar, inkılapların halk tarafından tam olarak benimsenmediğini göstermekteydi. Nitekim, Atatürk ülkede yaşanan problemleri yerinde görmek ve tedbir almak amacıyla 1930 sonlarında çıktığı ülke gezisinde bir çok yerde Türk Ocaklarına da uğramış, onların durumları ile yakından ilgilenmiştir. Atatürk ün bu gezi sırasında Türk Ocaklarını, Cumhuriyet Halk Partisi nin içine alarak, doğrudan partiye bağlı yeni bir kuruluş olarak Halk Evleri ni kurmaya karar verdiği anlaşılmaktadır yılına gelindiğinde Türk Ocakları tüm mal varlığı ile birlikte CHP ye bağlanmış, onun yürütmakta olduğu çalışmaları ise Halk Evleri üstlenmiştir. 39 Füsun Üstel, agm, s François Geogeon, age, s

54 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s KAYNAKLAR 1. François Geogeon, Osmanlı Türk Modernleşmesi ( ), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. 2. Füsun Üstel, Türk Ocakları ve Dış Türkler, Unutkan Tarih, Sovyet Sonrası Türk Dilli Alan, (Hazırlayan Semih Vaner), Metis Yayınları, İstanbul, Hüseyin Namık Orkun, Türkçülüğün Tarihi, Kömen Yayınları, Ankara, Jacob M. Landau,Pantürkizm, Sarmal Yayınevi, İstanbul, Köprülüzade Mehmet Fuad, Türklük, İslamlık, Osmanlılık, Türk Yurdu, yıl 2, sayı 45, cilt 4, 25 Temmuz Ağustos Nizam Önen, İki Turan, Macaristan ve Türkiye de Turancılık, İletişim Yayınları, İstanbul, Rıdvan Akın, Osmanlı İmparatorluğu nun Dağılma Devri ve Türkçülük Hareketi ( ), Der Yayınları, İstanbul, Yusuf Akçura, Türklük, Altın Armağan-2 Türk Yurdu nun 2. yılının 24. Sayısına (48. Sayı) İlave, İstanbul, Yusuf Sarınay, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları, Ötüken Neşriyat, İstanbul, Ziya Gökalp, Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak V, Türk Yurdu, yıl 2, sayı, 46, cilt 4, 8 Ağustos Ağustos

55 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s BÜYÜKŞEHİRLERİN SOSYAL BELEDİYECİLİK YAKLAŞIMLARINA BİR ÖRNEK OLARAK MADDE BAĞIMLILIĞI İLE MÜCADELE ÇALIŞMALARI 1 Murat SEZİK 2 Öz: Türkiye de Merkezi Hükümetin sosyal devlet uygulamalarının yanı sıra yerel yönetimlerin ve belediyelerin de çeşitli ölçeklerde sosyal yardım ve sosyal hizmet faaliyetleri devam etmektedir. Belediyeler tarafından gerçekleştirilen sosyal çalışmaların ağırlıklı noktasını yoksullukla mücadele oluştururken günümüz dünyasında çeşitlenen sorun alanları ile birlikte sosyal belediyecilik uygulamalarında da çeşitlilikler ve artışlar yaşanmıştır. Sosyal Belediyeciliğin uygulama alanına en son dâhil olan konulardan birisi de Madde Bağımlılığı ile mücadele konusudur. Bu alanda çok çeşitli kamu kurum ve kuruluşları ve STK lar çeşitli görevler üstlenerek toplumsal güvenliği ve toplumsal barışı tehdit eden bağımlılık konusunda çalışmalar yürütmektedir. Fakat yerel yönetimler düzeyinde Belediyelerin sürece dâhil olması konunun kapsayıcılığı ve etkililiği konusunda özel öneme sahiptir. Türkiye de 6360 sayılı yasa ile büyükşehir olan illerin birçoğunda altyapı sorunları tam olarak çözülemediğinden kaynaklarının önemli bir kısmını altyapı projelerine ayırmak durumunda kalmaktadırlar. Alt yapı projeleri bütçelerinin önemli bir kısmını götürdüğünden sosyal belediyecilik bu büyükşehirlerde tam anlamıyla yerleşmiş değildir. Bu nedenle 6360 sayılı yasa öncesinde büyükşehir olan 16 il çalışma kapsamında değerlendirilmiş ve sonuçlar tartışılmıştır. Belirlenen bu illerde Madde bağımlılığı ile mücadele kapsamında Büyükşehir belediyeleri veya ilçe belediyelerinin önleyici-bilinçlendirici çalışmalarının yeterli düzeyde olduğu görülürken tedavi uygulamaları ve tedavi sonrası destek çalışmalarının yetersizliği göze çarpmaktadır. Bu yetersizlikler sosyal belediyeciliğin önemli sorun alanları ile doğrudan ilişkili olup giderilmesi kalifiye personel ve mali imkânların artırılmasına bağlıdır. Anahtar Kelimeler: Madde Bağımlılığı, Sosyal Belediye, Büyükşehir Belediyesi METROPOLITAN MUNICIPALITIES STRUGGLE WORKS IN DRUG ADDICTION AS EXAMPLE TO THEIR APPROACHES OF SOCIAL MUNICIPALITY Abstract: In Turkey,as well as central government s social state practises, local governments and municiplaties variety of scale social welfare and service activities continue.while focus point of social activities carried out by municipalities is the fight againist poverty, together with the diversified problem fields in today s world,increasings and varieties in social municipality implementations have occurred. One of the last issues included in field of social municipality implementation is the fight againist drug addiction. In this field,by undertaking a variety of tasks,a variety of public instutions and non-profit organisations carry out works in the issue of addiction which threaten social security and peace.but that municipalities are included in the process in level of local government is very important in matter of inclusiveness and efficiency. In Turkey,metropolitan municipalities allocate an important part of their resources to infrastructure projects because the infrastructure problems in many of metropolitan cities haven t been solved with The Law No Social municipality isn t settled down in these metropolitan municipalities because infrastructure projects takes an important part of their budgets. Therefore,the sixteen cities which became metropolitan municipality before The Law No 6360 are evaluated and the results are discussed that metropollitan municipalities inhibiting and raising awareness activities in the fighting againist drug addiction in these determined cities are enough is seen but that treatment and posttreatment support works aren t enough is seen clearly. These insufficiencies are directly related to important problem fields of social municipality. Elimination of anadequancy depends on raising financial supplies and qualified staff. Key Words: Drug Addiction,Social Municipality, Metropolitan Municipality 1 Bu çalışma Madde Bağımlığı Sempozyumunda sunulan bildirinin geliştirilmiş ve revize edilmiş halidir. 2 Yrd. Doç. Dr.,Adıyaman Üniversitesi, İ.İ.B.F. 51

56 M. SEZİK/ Büyükşehirlerin Sosyal Belediyecilik Yaklaşımlarına Bir Örnek Olarak Madde Bağımlılığı İle Mücadele Çalışmaları GİRİŞ Gelişmiş ülkeler, toplumların sorunlarını çözebilmede yerel yönetim uygulamalarına özel önem vermekte, vatandaşların en yakın olduğu, en çok ilişki içinde bulundukları yerel yönetim birimlerinin verdikleri hizmetlerden memnuniyetlerini önemsemektedirler. Bazı ülkelerde yerel yönetimlerin yetkileri ve görevleri anayasalarında belirtilirken, bazılarında ise devlet tüm yetkileri merkezde toplamış olup, yerel yönetimlere bazı yetkiler özel kanunlarla bırakılmıştır 3. Günümüzde, yerel yönetimler bütün ülkelerde kamu yönetiminin önemli ve vazgeçilmez unsurlarından birisi haline gelmiştir. Bir ülkedeki yerel yönetimlerin gücü ve etkinliği o ülkedeki demokrasinin düzeyle ilişkili olarak görülmekte, demokrasinin ne kadar yerleştiği yerel yönetim yapılarının gücü ile işkillendirilmektedir. Yerel yönetimlerin, yönetim yapısı içerisinde öneminin artmasının gerekçelerinden birisi, idari ve siyasi düzeyde yönetime katılmanın daha canlı ve etkili olması gerçeğidir. Yerel yönetimlerde etkili siyasi katılım olmadan ülkede demokrasiden bahsedilemez. Ayrıca yerel yönetimler sayıca fazla oldukları için yönetime katılma kanalları ve organları genişlemektedir. Üniter devlet sisteminde oluşturulacak güçlü bir yerel yönetim modeli, ülkedeki demokrasinin kökleşmesi ve ulusal bütünlüğün sağlanmasında etkili olabilir. 1980'ler ve sonrasında yaşanan ekonomik ve siyasal gelişmeler kamu hizmet anlayışındaki değişmeler, birtakım hizmetlerin yerel yönetim kuruluşlarına devredilmesini gerektirmiştir 4. Türkiye de yerel yönetimlerin yetkileri yer, konu ve biçim yönünden sınırlandırılmış, kamu örgütlerinin yapısı ve kamu personelinin atanma usullerinde merkezi idare tarafından kanunlarla belirlenmiştir Anayasası na göre Türkiye Cumhuriyeti sosyal bir hukuk devleti dir. Bu ifade sosyal devlet anlayışına vurgu yapmakla beraber, sosyal devlet anlayışının yerel yönetim düzeyindeki izdüşümü olarak sosyal belediyecilik kavramıyla karşılık bulmuştur. Yerel yönetimler özellikle de belediyelerin geliştirdikleri sosyal politika araçları ve uygulamalarla kent halkının refah, huzur ve esenliğini artırarak sosyal sorunların önlenmesi, sosyal barışın sağlanması, sosyal kalkınmanın gerçekleştirilmesini amaçlamaktadırlar. Türkiye de belediyelere sosyal hizmetlerinin yerine getirilmesinde emredici metinler olarak; 1982 Anayasası nın ilgili hükümleri, 5393 sayılı Belediye Kanunu, 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu ve diğer kanunlarda belediyeye verilen görevler şeklinde bir düzen bulunmakla birlikte, 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu da il özel idarelerine sosyal birtakım sorumluluklar ve ödevler yüklemiştir. Belediyeler, Türkiye de her dönem diğer yerel yönetim kurumlarına göre önemli ve güçlü yerel yönetim kurumu iken 2012 yılında çıkarılan, 6360 sayılı On Dört İlde 3 N. Tortop, Yerel Yönetimlerin Varlık Nedenleri, Yetkileri Ve Görevleri, Türkiye'de Kamu Yönetimi ve Kamu Politikaları, Editör. Filiz Kartal, TODAİE Yayınları. 2011, s A. Ulusoy, Mahalli İdareler, 7. Baskı, Ankara, 2011, s. 22; T. Akdemir, Tarihte İlginç Vakıflar Vakıflar Genel Müdürlüğü, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2012, s

57 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s Büyükşehir Belediyesi Ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun la daha da güçlenmiştir. Zira bu kanunun uygulamaya girdiği illerde ve daha önce büyükşehir olan illerde belediye dışında yerel yönetim kurumu kalmamış, il özel idareleri ve köyler kaldırılarak tek yerel yönetim kurumu olarak belediyeler bırakılmıştır. Yerel yönetim anlamında kullanılan ifadeler esasında belediyelere karşılık gelmektedir. Kamu kaynaklarını en etkili ve verimli şekilde kullanarak görev alanına giren işleri gerçekleştirmenin yanında sosyal politikalar geliştirebilen, katılımcı, yerel yönetişime önem veren ve oluşturduğu politikalarda yerel halkın beklentilerini karşılayan bir yönetim yaklaşımı göstermesi beklenmektedir. Bu çalışmada; sosyal devletin yereldeki yansıması olarak da değerlendirilmiş bulunan sosyal belediyecilik kavramı, sosyal belediyecilik kapsamında belediyelerin gerçekleştirdikleri çalışmalar, değişen koşullara uygun sosyal politikalar üretebilme kapasiteleri ve Türkiye de sosyal barışı tehdit eden, sosyal kalkınmaya önemli zararlar veren bir olgu olarak son on-on beş yılın önemli sorun alanlarından birisi haline gelmiş bulunan madde bağımlılığına karşı geliştirilen politikalar tartışılmıştır. Çalışmada, 6360 sayılı Büyükşehir Belediye yasasından önce büyükşehir olan iller inceleme konusu yapılmıştır. Bütün büyükşehirler yerine sadece 5216 sayılı Kanunla büyükşehir olan illerin değerlendirmeye alınmasının nedeni, bu kentlerin altyapı sorunlarını büyük ölçüde çözmüş olmaları ve sosyal faaliyetlere ağırlık vermeleridir. SOSYAL BELEDİYECİLİĞİN GELİŞİMİ Sosyal belediyecilik, sosyal devletin, vatandaşlarına sunmakla yükümlü olduğu sosyal politika ve faaliyetlere belediyelerin de katılıp yerel düzeyde birtakım sosyal yardım ve hizmetleri yapmasını ifade etmektedir 5. Bir diğer ifadeyle, sosyal belediyecilik, yerel nitelikteki kamu harcamalarını sosyal güçsüzlerin (kimsesiz, engelli, yaşlı v.b.) korunmasını, maddi açıdan desteklenmesini yönlendiren, yerel düzeyde eğitim ve sağlık olanaklarının geliştirilmesine katkıda bulunan, sosyal adaletin tesis edilmesine yardımcı olan, sosyal sermayenin gelişimi için çalışmalara önem veren bir model 6 şeklinde açıklanabilir. Sosyal devletin anayasal bir ilke olarak hukuk sistemimize girmesi 1961 Anayasa sı ile mümkün olmuştur. Anayasa cumhuriyetin sosyal bir hukuk devleti olduğu hükmünü getirmiş, 1982 Anayasası da aynı eğilimi paylaşmıştır. Aynı şekilde, Anayasa Mahkemesi de 1988 tarihli bir kararında yaptığı sosyal hukuk devletini güçsüzleri güçlüler karşısında koruyarak gerçek eşitliği yani sosyal adaleti ve toplumsal dengeyi sağlamakla yükümlü devlet 7 şeklinde tanımlamıştır. 5 A. T. Adıyaman, D. Salim, D., Sosyal Belediyecilik üzerine Bir İnceleme: Ankara Büyükşehir Örneği, Dış Denetim Dergisi, 2011, s Öz, C. S. v.d., Türkiye de Kentsel Yoksullukla Mücadelede Sosyal Belediyeciliğin Rolü, sosyal haklar.net, Bildiriler, 2009, s N. Bulut, Küreselleşme Sosyal Devletin Sonu mu?, Ankara üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 52(2), 2003, s

58 M. SEZİK/ Büyükşehirlerin Sosyal Belediyecilik Yaklaşımlarına Bir Örnek Olarak Madde Bağımlılığı İle Mücadele Çalışmaları Batılı kaynaklardan hareketle araştırmalarını gerçekleştiren bazı araştırmacılar sosyal refah hizmetlerinin 19. Yüzyılda başlatılmış olduğunu ifade etmişler ve bir yanılgıya düşmüşlerdir. Sosyal refah hizmetleri insanın ayrılmaz bir yönü olan hayırseverlik, düşküne yardım etme, sıkıntı içerisinde olanı rahatlatma ve benzeri şekillerde her zaman var olmuş ve kökleri tarihin derinliklerine giden bir uygulama alanı olmuştur. Nitekim hayır hizmetlerinde bulunma güdüsü hem dinler tarafından teşvik edilmiş hem de devletlerin himayesinde daha da gelişmiştir. Ortaçağ Avrupa sında kıtlık, savaş, salgın hastalıklar ve kimi bölgelerde feodal yapının bozulması nedeniyle korunmaya muhtaç insan sayısının çok büyük boyutlara ulaşması, devletin ilk defa doğrudan müdahalesini gerektirmiştir. Bu dönemde ilk defa aileler ve dini kurumların gücünü aşan bir durum söz konusu olmuştur 8. Avrupa da sanayi devrimine kadar sosyal politikaların gerçekleştirilmesinde ağırlıklı olarak dini kurumlar, aileler, mesleki birlikler ve gönüllü organizasyonlar çeşitli roller üstlenmiştir. Osmanlı da da benzer şekilde çeşitli vakıflar ve lonca teşkilatları çeşitli faaliyetler gerçekleştirerek sosyal düşkünlere çok çeşitli destekler sağlamıştır. Sayı olarak oldukça fazla olan bu vakıflara birkaç örnek vermek gerekirse: hastalara ilaç yapan vakıf, yaşlı fakirlere evde bakım hizmeti sunan vakıf, hastalara evinde bakım hizmeti sunan vakıf, kadın sığınma evi vakfı, çiftçilere tarım aleti temin eden vakıf, şehir estetiğini koruyan vakıf, sosyal güvenlik vakfı, dara düşenlerin vergisini ödeyen vakıf, iflas eden tüccarlara yardım eden vakıf 9 ve benzerleri sayılabilir. Toplumlarda sosyal politikalara başvurulmasının temel gerekçeleri olarak dini emirler ve hümanist yaklaşımlar bir yana ayrıca toplumsal birlikteliğin sürdürülebilmesi ve toplumsal düzenin korunabilmesi gerekliliğidir. Toplumdaki yoksul, yaşlı, hasta, engelli kişilerin ihtiyaçlarının karşılanması toplumun diğer üyelerinin vicdani ve ahlaki rahatlık hissetmelerine yol açarken sokak çocukları, tinerci çocuklar veya madde bağımlıları ile gerçekleştirilecek çeşitli ölçeklerdeki çalışmalar da toplumsal düzenin korunmasını sağlayarak, toplumu gasp, hırsızlık, kapkaç ve benzeri olayların toplumsal düzeni ve güven ortamını bozucu etkilerinden koruyacaktır 10. Konu bu açıdan değerlendirildiğinde sosyal politikaların uygulanması ihtiyari olmanın ötesine geçerek bir zorunluluk haline gelmektedir. Sosyal devlet veya çok bilinen adıyla refah devleti 1970 li yıllara kadar işsizlik, sağlık ve eğitim gibi sorunların üstesinden gelmiş fakat onun gelişimi, kamu sektörünün ekonomi içindeki payını önemli bir biçimde artırmıştır. Bu oran Hollanda, Norveç, İsveç ve Danimarka gibi ülkelerde %50 leri Avusturya, Almanya, Fransa, İngiltere gibi ülkelerde ise %40 ları aşmıştı li yıllarda başlayan ekonomik krizle birlikte bu durum tartışılır hale gelmiş ve sosyal devletin sona erdiğinden söz edilir olmuştur 11. Bu yıllardan itibaren devletin küçültülmesi, özelleştirme ve deregülasyon gelişmiş kapitalist ülkelerin öncelikli uygulamaları olmuştur. 8 Y. Ersöz, Sosyal Politikada Yerelleşme, İstanbul Ticaret Odası Yayını, İstanbul, 2011, s Vakıflar Genel Müdürlüğü 10 M. Aydın, Sosyal Politika ve Yerel Yönetimler, Yedirenk Matbaacılık, İstanbul, 2008, s G. Şaylan, G., Değişim, Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi, İmge Kitapevi, Ankara,1995, s

59 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s Deregülasyon ile devletin karar alanını daraltarak bir kısım yetki ve faaliyetlerin yerel yönetimlere, kamuya ait olduğu varsayılan iradenin özel sektöre ve sermayeye devredilmesi yönünde düzenlemeler gerçekleştirilmektedir. Bunun uygulanmasındaki temel amaç ekonomik verimlilik ve etkililik prensiplerini gerçekleştirmek ve kurumlar üzerindeki siyasal baskıyı azaltmaktır. Deregülasyon başarılı bir şekilde uygulandığında devletin geleneksel rolü ve görevleri ciddi oranda azalmaktadır li yıllarla beraber kamu yönetimini etkisi altına alan küreselleşme ile devlet, sosyal politika uygulamasının önemli bir kısmını yerel yönetimlere özellikle de belediyelere bırakmıştır li yıllarda özellikle gelişmiş ülkelerin büyük çoğunluğunda sosyal hizmetler büyük ölçüde yerel yönetimler tarafından yerine getirilmeye başlanmış, merkezi yönetimin rolü bu hizmetlerin planlama ve denetimi ile sınırlı kalmıştır, uygulama ve finansmanın sağlanması yerel idarelere bırakılmıştır 12. Fakat uygulama ve finansmanın yerel yönetimlere bırakılması neticesinde Türkiye deki belediyelerin bir çoğunun finansal kaynak temininde zorlandığı ve kaynak geliştirmede yetersizlikler yaşadığı görülmektedir. BELEDİYE YASALARINDA SOSYAL BELEDİYECİLİK VE SOSYAL BELEDİYECİLİĞİN İŞLEVLERİ Türkiye de sosyal devlet pratiği ile ilgili düzenlemeler şu prensip çerçevesinde yapılmıştır. Eğitim, sağlık, sosyal güvenlik, işsizlik yardımları vs. gibi uzun vadeli ve büyük ölçekli politika gerektiren hizmetler merkezi yönetimin; yiyecek, giyecek, barınma vs. gibi kısa vadeli ve hızla giderilmesi gereken ihtiyaçlar yerel yönetimlerin sorumluluğuna verilmiştir 13. Sosyal belediyecilik uygulamalarının, Türkiye de, özellikle 1980 lerdan sonra liberal politikaların uygulanmaya başlanması ile yoğunlaştığı ifade edilebilir. Bu durum küreselleşmenin etkisi ve küçülen devletin birtakım görevlerini yerele devretmesi ile açıklanabilir sayılı Belediye Kanunu ile 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunun pek çok maddesinde, sosyal belediyeciliğe kanuni altyapı oluşturabilecek hükümler bulunmaktadır. Her iki kanun, belediyelere sosyal hizmet ve sosyal yardım konusunda çeşitli yetkiler vermiştir sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanun unda, yerelde yapılması gereken sosyal politikaların belediyeler tarafından geliştirileceği belirtilmektedir. Kanun, bireylerin sosyal ihtiyaçlarının karşılanması ve sosyal sorunlarının çözülmesi görevini belediyelere yüklemektedir sayılı Kanunun 7. maddesi, büyükşehir belediyelerine, gezici sağlık üniteleri ile yetişkinler, yaşlılar, engelliler, kadınlar, gençler ve çocuklara yönelik her türlü sosyal ve kültürel hizmetleri yürütmek, geliştirmek ve bu amaçla sosyal tesisler kurmak, meslek ve beceri kazandırma kursları açmak sorumluluğunu vermektedir. 12 M. Aygen, M., Sosyal Belediyecilik üzerine Bir İnceleme: Elazığ Belediyesi Örneği, Fırat üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, 1(1), 2014, s M. Çöpoğlu, M., Sosyal Belediyecilik ve Sorunları, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 2014 s

60 M. SEZİK/ Büyükşehirlerin Sosyal Belediyecilik Yaklaşımlarına Bir Örnek Olarak Madde Bağımlılığı İle Mücadele Çalışmaları Yapılan yasal düzenlemeler ile gençler ve çocuklara yönelik sosyal ve kültürel hizmetleri ilçe belediyeleri de verebilmektedir sayılı Belediye Kanunun 38. Maddesi ile 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunun 18. maddesi belediye başkanlarına, bütçede yoksul ve muhtaçlar için ayrılan ödeneği kullanmak, engellilerle ilgili faaliyetlere destek olmak üzere engellip merkezleri oluşturmak konusunda yapılan harcamaları bütçeye işleyebilmek görevini yüklemektedir sayılı Belediye Kanunu, belediyelere sosyal belediyecilik alanında diğer kuruluşlarla işbirliği yapabileceğini belirtmiştir sayılı Kanunun 75. maddesine göre, belediyeler görev ve sorumluluk alanına giren konularda, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu yararına çalışan dernekler, vakıf ve meslek odaları ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilir. Bunun dışında Belediye hizmetlerine gönüllü katılımı düzenleyen 77. maddede, sağlık, eğitim, spor, sosyal hizmet ve sosyal yardım hizmetleriyle yaşlılara, kadın ve çocuklara, engellilere, yoksullara hizmetlerin yapılmasında, gönüllü kişilerin katılımına yönelik programlar uygulayabilmelerinin yolunu açmaktadır. Sosyal belediyeciliğin temel işlevleri dört başlık altında toplanabilir. Bunlar; 1- Sosyalleştirme, Sosyal Kontrol ve Rehabilitasyon, 2-Yönlendirme, Kılavuzluk etme ve rehberlik etme, 3-Yardım etme ve gözetme (Sosyal Yardım), 4- Yatırım yapma, tesisler kurma 16 şeklinde sayılabilir. Sosyalleşme kişinin aile, okul, mesleki örgütler gibi içinde yer aldığı sosyal kurumların ve yaşadığı kültürel ortamın kendisinden beklediği şekilde davranmayı ve diğer bireylerle uyum içinde yaşamayı öğrenme sürecini ifade eder 17. Belediyelerin bu alandaki işlevleri tamamlayıcı niteliktedir. Belediyeler, bireye (hemşeriye) sosyal beklentilere uygun davranış, kural ve değerler aşılama anlamında sosyal kontrol mekanizması olarak işlev görmektedirler. Yönlendirme, kılavuzluk etme ve rehberlik etme işlevi açısından belediyeler danışma merkezleri ve benzeri hizmet birimleri aracılığıyla sosyal kesimlere yönelik olarak danışmanlık hizmeti vermekte, belli konularda yönlendirmekte, sorunlarını nasıl ve hangi kurumlarla çözebilecekleri konusunda kendilerine yardımcı olmaktadırlar. Belediye bütçesinde diğer işlevlere göre daha fazla yer tutan yardım etme ve gözetme (sosyal yardım) faaliyetlerinde belediyeler, beldelerindeki fakir ve muhtaç insanları tespit ederek asgari yaşam sınırında olanlara gıda, odun-kömür, ilaç, kırtasiye malzemesi, tekerlekli sandalye vb. yardımlarla destek olmaktadırlar. Son işlev olarak ise belediyeler çeşitli yatırımlar yaparak halkın geçim koşullarını kolaylaştırıcı birtakım hizmetleri de 14 Resmi Gazete, A. Çelik, Sosyal Belediyecilik Anlayışı Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi Örneği, Gazi Üniversitesi İ.İ.B.F.Dergisi, 16(1), 2014, s E. K. Pektaş, Türkiye de Sosyal Belediyecilik Uygulamaları ve Temel Sorunlar, Akademik İncelemeler Dergisi 5(1), 2010, s M. Coşkun, Gençlerin Kimlik Gelişimi ve Sosyalleşme Sürecine Televizyon Dizilerinin Etkileri, Akademik Bakış Dergisi, 3, 2012, s

61 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s yürütmektedirler. Tanzim satış mağazaları, ekmek fabrikaları, aşevleri, sığınma evleri, sağlık ocakları, mahalle kütüphaneleri bu türden yatırımın örnekleridir 18 MADDE BAĞIMLILIĞI İLE MÜCADELEDE SOSYAL BELEDİYECİLİK Merkez sinir sistemini etkileyerek, kişinin mental durumunda ve davranışlarında değişiklik yapan ve zamanla kötüye kullanım (abuse) ya da bağımlılık (dependence) oluşturan maddelere bağımlılık yapıcı maddeler denilmektedir 19. Bağımlılık yapıcı maddeler bireyleri, onların ailelerini ve toplumu tehdit ederek çok çeşitli toplumsal sorunlara yol açmaları nedeniyle bağımlılığın önlenmesi toplumsal barış ve düzenin sağlanabilmesi için oldukça önemli bir hale gelmiştir. Madde bağımlılığının tedavisi, koruyucu önlemler de dahil edildiğinde üç basamakta gerçekleştiği ifade edilebilir. Bunlar; Koruyucu önlemler (birinci basamak), erken teşhis ve tedavi (ikinci basamak), tedavi sonrası iyileştirme (üçüncü basamak) şeklinde sıralanabilir. Madde bağımlılığı ile mücadele çok yönlü bir çalışma gerektirdiğinden birçok kurum ve kuruluşun hedef birliği sağlayarak işbirliği içerisinde çalışması gerekmektedir. Çünkü uyuşturucu maddeler bir yönü ile güvenlik sorunu doğurduğundan güvenlik güçlerini, sağlık sorunları doğurduğundan sağlık teşkilatını, sosyal sorunlar doğurduğu içinse başta yerel yerel yönetim kurumları olmak üzere, STK lar ve diğer kamu kurumlarını ilgilendirmektedir. Madde bağımlılığı ile mücadelede birinci basamak olan koruyucu önlemler, madde bağımlılığına karşı bilinçlendirme ve eğitim toplantıları şeklinde gerçekleştirilmekte olup bu sahada faaliyet gösteren çok sayıda kurum ve kuruluşun yanında STK larda bulunmaktadır. Türkiye de bu etkinliklerin sayısı her geçen gün artarak sürmektedir. Koruyucu önlemlerin yoğun bir şekilde işlenmesi ve toplumun madde bağımlılığının tehlikelerine karşı bilinçlendirilmesi çok önemlidir. Gerçekleştirilen sempozyumlar, çalıştaylar, paneller, konferanslar, salon toplantıları, okul toplantıları gibi çalışmalara destek veren belediyeler, Emniyet Genel Müdürlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı Diyanet İşleri Başkanlığı, Adalet Bakanlığı, Gençlik ve Spor Bakanlığı, Yeşilay ve benzer sivil toplum örgütleri yoğun bir çalışma içerisine girmişlerdir. Bu çalışmalar kurumlar arasında eşgüdüm gerektiren fakat ciddi bir mali yük oluşturmadığından en çok tercih edilenlerdir. Büyükşehirlerin haber siteleri, kurumların web sayfaları, büyükşehir belediyelerinin web sayfalarının incelenmesi ve belediyelerin etkinliklerinin incelenmesi sonucu yapılan araştırmaya göre Türkiye nin büyükşehirlerinde madde bağımlılığına karşı bir farkındalık ve bilinç oluşturmak üzere çok çeşitli toplantılar, seminerler ve organizasyonlar gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmanın yapıldığı dönemde dahi illerde madde 18 E. K. Pektaş, agm, s M. Tosun, Madde Bağımlılığına Genel Bakış, Türkiye de Sık Karşılaşılan Psikiyatrik Hastalıklar, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Sempozyumlar Dizisi No:62, 2008, s

62 M. SEZİK/ Büyükşehirlerin Sosyal Belediyecilik Yaklaşımlarına Bir Örnek Olarak Madde Bağımlılığı İle Mücadele Çalışmaları bağımlılığına karşı bilinçlendirme ve bilgilendirme faaliyetleri devam etmekteydi. Bunların önemli bir kısmında belediyelerin sosyal sorumluluk ları gereği çalışmalara maddi destek verdiği veya bizzat düzenlediği görülmüştür. Büyükşehirlerin yaptığı bilinçlendirme ve bilgilendirme düzeyinin ötesinde bu konu aynı zamanda bir sağlık sorunu olarak görüldüğünden Sağlık Bakanlığına bağlı 30 adet Alkol Ve Uyuşturucu Madde Bağımlıları Tedavi Merkezi (AMATEM), dört adet Çocuk ve Ergen Madde Bağımlıları Tedavi Merkezi (ÇAMATEM) ve dört adet ayakta tedavi merkezi açılmış durumdadır. Bu çalışmalara son yıllarda belediyelerin de binalar ve bu binaların sosyal donatıları ile birlikte personel destekleri sağlayarak katkı verdiği görülmektedir. Bu konuda STK ların ve iş adamlarının desteğini alarak çeşitli projeler geliştiren Bursa Büyükşehir belediyesi, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi ve birçok belediyenin belediyecilik okulu olarak gördüğü İstanbul un çeşitli ilçe belediyeleri rol model olmaktadır. Tablodan da anlaşılacağı üzere sayılan bu kentler dışında bizzat belediyeler tarafından madde bağımlılığı ile mücadelede ortaya konulan performans eğitim toplantıları ve çeşitli bilinçlendirme etkinlikleri ile sınırlı kalmıştır. Kaldı ki bu çalışmaları büyük bir çoğunluğu her ilde valiler başkanlığında kurulmuş bulunan İl Uyuşturucu Koordinasyon Kurulu tarafından ortaya konulan programların uygulamaya sokulmasından ibarettir. Oysa sosyal belediyecilikten beklentiler madde bağımlılığının her safhasında etkin roller üstlenmesi, hatta ağırlıklı olarak tedavi edici ve destekleyici etkinliklerde bulunmasıdır. Madde bağımlısı olan bireylerin bağımlılıktan kurtulması süreci ile ilgili olarak gerçekleştirilen tedaviler ve sonrasında verilecek destekler, madde bağımlısı bireyin hayata tutunmasını sağlayacağından, en az bilinçlendirme çalışmaları kadar önemlidir fakat daha maliyetli, uzmanlık gerektiren ve sürdürülebilen birtakım çalışmaların gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Bu konuda İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Gaziantep Merkez İlçe Belediyeleri, Bursa Büyükşehir Belediyesi çeşitli çalışmalar başlatmış durumdadır. Sayılan belediyelerin çeşitli ölçeklerde giriştikleri projelerde sivil toplum örgütleri ve sanayicilerle işbirliği içinde çalışmaları, belediyelerin yaşadığı kaynak problemi ve yetişmiş kalifiye insan problemini aşmalarında önemli etkiler doğurmaktadır. Buna rağmen madde bağımlılığı ile mücadele kapsamında da sosyal belediyecilik uygulamalarının yaşadığı temel sorunlar görülmektedir. Yapılan çalışma sonucunda ortaya çıkan durumlardan birisi, İstanbul, Bursa, Gaziantep ve Ankara büyükşehir belediyeleri dışında kalan büyükşehir belediyelerinde madde bağımlılarını tedavi etme konusunda oldukça yetersizken, tedavi sonrası destekleme (maddi- manevi) faaliyetleri konusunda ise sadece Bursa Büyükşehir Belediyesinin bir arayış içerisinde olduğu ve Gaziantep Büyükşehir belediyesinin birtakım meslek kazandırıcı kurslarla kişilere katkı verdiği, tedavi gören kişilerin ekonomik durumlarının iyileşmesi adına onları çeşitli alanlarda istihdam ettiği ve ettirdiği görülmektedir. Gaziantep Büyükşehir belediyesi tarafından kurulan Oya Bahadır Yüksel Gençlik Merkezi, Çocuk ve Ergen Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi diğer büyükşehir belediyeleri için model olabilecek bir uygulamadır. Nisan 2008 den bu yana hizmet veren 58

63 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s merkezde madde kullanan yaş aralığındaki gençlere, barınma, tedavi, rehabilitasyon, eğitim ve ailelerine danışmanlık hizmetleri verirken ergenler de tedavi edilmektedir. Merkezde beceri ve meslek eğitimlerinin yanı sıra moral motivasyonu artırıcı müzik, resim, beden eğitimi, tiyatro eğitimi ve halk oyunları eğitimi gibi çalışmalar da gerçekleştirmektedir. 40 hasta kapasitesi bulunan merkez alanında uzman 57 personel ile 24 saat esasına göre çalışmaktadır. Hizmete girdiği 2008 yılından 2015 yılına kadar 1348 madde bağımlısına ulaşan merkezde 972 ergenin yatışı yapılarak tedavisine başlanmıştır. Bu bağımlılardan 264 tanesi tedavileri yapıldıktan sonra çeşitli kurumlarda işe yerleştirilmiş ve ekonomik sıkıntıları giderilmeye çalışılmıştır 20 Sosyal Belediyeciliğin en önemli örneklerini sergileyen İstanbul belediyelerinin bu konuda Gaziantep Büyükşehir belediyesinden geride kaldığı görülmektedir. Fakat Sancaktepe Belediyesinin, İstanbul Kalkınma ajansı ile başlatmış olduğu proje kapsamında, Sancaktepe Bağımlılıkla Mücadele Eylem Planı oluşturularak önemli bir adım atmış ve belediye sınırları içinde tedavi merkezi oluşturabilmek için çalışmalara başlamıştır. Tablo: 6360 Sayılı Yasadan önce Kurulan Büyükşehirlerin Madde Bağımlılığıyla Mücadele Çalışmaları Sıra No İller Önleyici Etkinlikler Tedavi Edici Etkinlikler 1 Adana + AMATEM - 2 Ankara + AMATEM( 4 adet), Ayakta Tedavi merkezi Destekleyici Etkinlikler - Açıklama BŞB tarafından madde bağımlılığı ve öfke kontrolü Seminerleri (Muhtarlara), konferanslar Uyuşturucu ile Mücadele Çalıştayı, Bonzai İle Mücadele Okul Çalışmaları 3 Antalya + AMATEM - Okullarda Eğitim Çalışmaları, Seminerler 4 Bursa + AMATEM, ÇAMETEM, İlk Adım Gençlik ve Aile Destek Merkezi-GADEM (Rehabilitasyon Merkezi) 5 Diyarbakır + ÇAMETEM - 6 Erzurum Eskişehir + AMATEM - 8 Gaziantep + Büyükşehir Belediyesi ÇAMETEM Dünya örnekleri inceleniyor. Madde bağımlılarına mesleki eğitim Sağlıklı Kentler Birliği ile yürütülen çalışmalar, Gençlerin spora yönlendirilmesi, Yıdırım Belediyesi tarafından hazırlanan Değerlisin Sağlıklı Kal sosyal sorumluluk projesi, Seminerler Karacadağ Kalkınma Ajansı, Madde bağımlılığı İle Mücadele Eğitici Eğitmenliği, BŞB, Okul Temelli Eğitim Projesi GSB,İl Müdürlüğü Antrenörlere Yönelik bağımlılıkla Mücadele Eğitimi, MEB, İl Müdürlüğü, Madde Bağımlılığı Konulu Kompozisyon Yarışmaları, Yeşilay Bağımlılıkla Mücadelede Rehber Öğretmenlerin Eğitimi Kent Konseyi bağımlılıkla Mücadele çalışma Grubunun yaptığı durum tespiti ve MEB, İl Müdürlüğünün Aileler ve öğretmenlere yönelik madde bağımlılığı İle Mücadele semineri Büyükşehir in ortaya koyduğu çalışma Türkiye deki birçok ile model oluşturuyor. Geliştirilen slogan Size yardım edelim mi? 20 M. G. Berkcan, A. Akdoğan, Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Oya Bahadır Yüksel Gençlik Merkezi, Çocuk ve Ergen Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi, Uluslararası madde Bağımlılığı Sempozyumu, Aralık 2015, Malatya, s

64 M. SEZİK/ Büyükşehirlerin Sosyal Belediyecilik Yaklaşımlarına Bir Örnek Olarak Madde Bağımlılığı İle Mücadele Çalışmaları 9 Mersin + AMATEM - 10 İstanbul + 11 İzmir + AMATEM (5 adet) ÇAMETEM AMATEM(3 Adet) ÇEMATEM Ayakta Merkezi tedavi 12 Kayseri + AMATEM - 13 Kocaeli Konya + AMATEM - 15 Samsun + AMATEM - Sokak Çocuklarına Meslek Edindirme Merkezi - Toplum Sağlığı Merkezi, Madde Bağımlılığı ile Mücadele Semi Nerleri Akıl ve Ruh Sağlığı Çalıştayı, paneller, Seminerler Altınordu- İzmirspor işbirliği ile El Ele projesi Okullarda Yeşilay- Milli Eğitim İşbirliği ile Eğitimler İZSİAD- Belediyeler İşbirliği ile Bağımlı Olma Özgür Ol bilinçlendirme projesi, İzmir Emniyet Müdürlüğünün Eğitim Toplantıları Halk Sağlığı Müdürlüğünün kasım 2014 de gerçekleştirdiği çalıştay, valiliğin Bağımlı olma Bağımsız ol Projesi, UMUD MB ile MücadeleDerneği Madde bağımlılığı Paneli, gösterileri ve eğitimler 16 Sakarya + AMATEM - Paneller, Toplantılar Kaynak: İlgili belediyelerin ve İl valiliklerinin Web sayfaları Gün Işığı İsimli projede Tiyatro BŞB, Necmettin Erbakan Üniversitesi ve Gül Madde Bağımlılarını Kurtarma ve Gençlik Derneği arasında protokol, Eğitim Toplantıları ve seminerler Eczacılar Odası, eğitim seminerleri, okullarda Yeşilay tarafından gerçekleştirilen bilinçlendirme çalışmaları SOSYAL BELEDİYECİLİK UYGULAMALARININ TEMEL SORUNLARI Günümüzde neo-liberal politikaların etkisi ile sosyal politika fonksiyonlarının yerine getirilmesi belediyelere bırakılmıştır. Belediyecilik vizyonu oluşturulurken, kentlerde oluşan yoksulluk, açlık, sefalet ve eşitsizliğin derinleşemeye başlaması dikkate alınmıştır. Fakat sosyal belediyeciliği uygulama açısından Türkiye deki büyükşehir belediye birikimlerinin yeterli olmadığını da belirtmekte yarar var. Mevcut uygulama örnekleri incelendiğinde ise uygulamalarda benzer sorunların yaşandığı görülmektedir. Kimi belediyeler kendilerini sosyal politika aktörü olarak görmedikleri ve sosyal politika uygulamalarını merkezi yönetimin görevi saydıkları için, daha çok sosyal harcamalara yol açmayan kısa vadeli ve mevsimlik projelere yönelmektedirler 21. Sosyal Belediyecilik kapsamında sayabileceğimiz sağlık hizmetleri tıp merkezlerinin oluşturulmasıyla sağlanabilecekken, bunun dışında Sosyal Hizmetler ve sosyal gelişim merkezleri, Sanat ve Meslek edindirme merkezleri de oluşturularak hem kentin yoksullarına hem de çeşitli nedenlerle madde bağımlısı olan bireylere destek sağlanabilecektir. Bu sosyal faaliyetlerin koordinasyon içinde yürütülmesi ayrıca önem arz etmektedir. Aksi durumda verimlilik kaybı kaçınılmaz olacaktır. Bunun dışında sosyal 21 A. Seyyar, Yerel Siyasetin Gelişiminde Sosyal Politikaların Önemi Yerel Siyaset Dergisi, 25, 2008, s

65 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s belediyeciliğin belli bir standardının olmaması ve her belediyenin kendi hizmet standartlarını kendilerinin, kıyaslama yoluyla belirlemesi önemli bir sorundur 22. Kentlerde yoksulluk sorunu liberal anlayışta güvenlik sorunu olarak kabul edilmekte fakat Sosyal devletçi anlayışta yoksulluk sorunu temel insani sorun olarak algılanarak yoksullara yönelik hizmetler temel insan hakkı ve vatandaşlık hakkı olarak kabul edilmektedir 23. Sosyal Belediyecilik yaklaşımının da bu eksende olması ve yoksulluk- suç veya yoksulluk- madde bağımlılığı şeklinde kendini gösteren algıların değişimi için politikalar üretilmelidir. Sosyal politika ve sosyal yardım uygulamalarına temel teşkil edecek verilerin yetersizliği (sosyal doku çalışmalarının yetersizliği) bir diğer önemli sorun olurken sosyal belediyecilik uygulamasının net kurallara bağlanmamış olması ve etkin denetiminin yapılmaması, hizmetlerin daha çok kayırmacılık niteliğinde sürdürülmesi sonucunu doğurabilmekte, tarafsızlık/nesnellik, açıklık/şeffaflık gibi evrensel ilkelerin yerini öznellik, partizanlık, tarafgirlik, kayırmacılık, keyfilik gibi uygulamalar alabilmektedir. Belediye yönetimleri partizanca uygulamalarla, kendilerini iktidara getiren seçmenlere iltimas geçerek bir tür vefa borcu nu öderken, diğer yandan da yeni seçim döneminde de belli oyları garanti etmeyi planlayabilmektedirler 24. Bu nedenle partizanlık, kayırmacılık gibi uygulamaları önleyecek, adaletli bir kaynak bölüşümünü sağlayacak, rasyonelliği ve şeffaflığı esas alan evrensel standartlara uygun yasal düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. Diğer yandan sosyal belediyecilik uygulamaları denetime açık olmalıdır. Bu denetim hem belediye meclisleri eliyle, hem de sivil toplum kuruluşları ve hemşeriler tarafından yapılmalıdır. Sosyal yardıma insani temelli ve insan hakkı temelli yaklaşılmasının gereği ile birlikte, sosyal yardımların piyasada mevcut ücretlerin üzerinde olması, istihdam piyasasını ve ücret politikalarını olumsuz etkileyebilir 25. SONUÇ Belediyeler, küreselleşme ile merkezi devletin birçok yetkisi ve sorumluluk alanına giren işlerle beraber, sosyal devlet işlevini yerelde üstlenen kurumlar durumuna gelmişlerdir. Belediye yasaları, sosyal belediyeciliği sadece sosyal güçsüzlere yapılan çeşitli nakdi ya da ayni yardımlarla sınırlandırmamıştır. Bu çalışmaların sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilebilmesi ve sürekliliği önemli olmakla birlikte sosyal güçsüzlerin yapabilirlik düzeylerinin yükseltilmesi çok daha önemli görülmektedir. Türkiye de sosyal belediyecilik yaklaşımının gelişmesi, çalışmada belirtildiği gibi belediyecilik sorunlarını bilen ve bu sorunlara karşı tedbirler alabilen yönetim anlayışı ile mümkün olabilecektir. 22 Harun Uslu, Sosyal Politika Açısından Belediyeler ve Sosyal Belediyecilik, Yerel Yönetimlerde Güncel Sorunlar ve Tartışmalar, Seçkin Yayınları 2. Baskı, Ankara, 2014, s B. Keskin, Yoksulluğa Yerel Müdahale Sosyal Belediyecilik Karşılaştırmasında Eminönü ve Beşiktaş Belediyeleri Örnekleri, Ekin Yayınları, Bursa, 2012, s E. K. Pektaş, agm, s B. Keskin, age, s

66 M. SEZİK/ Büyükşehirlerin Sosyal Belediyecilik Yaklaşımlarına Bir Örnek Olarak Madde Bağımlılığı İle Mücadele Çalışmaları Araştırmada ortaya konulan tablodan da anlaşılacağı üzere, belediyeler kamuoyunu madde bağımlılığına karşı bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmalarının bir adım ötesine geçerek madde bağımlısı bireyleri tedavi edici ve sonrasında ise destekleyici çalışmalara hız vermelidir. Fakat belediyeleri burada bekleyen iki temel sorun vardır; bunlar yerel yönetimlerin geçmişten günümüze getirdiği yetişmiş personel sorunu ve kaynak yetersizliği sorunlarıdır. Madde bağımlılığının her yönü ile mücadele edebilen sosyal belediye yaklaşımının ortaya çıkabilmesi için belediyelerin çeşitli kurum ve kuruluşlarla geliştireceği Sosyal Kalkınma ve Mali Destek Projeleri ile madde bağımlılığından kurtarılan bireylerin sosyal ilişkiler ve istihdam konusunda desteklenerek sosyal hayata adaptasyonunun hızlandırılmasına yönelik projeler üretilmelidir. Ayrıca, kaynak geliştirme konusunda oluşturulacak çalışma grupları ile Madde bağımlılığı tedavisinden geçerek bağımlılıktan kurtulanlar istihdam edilmeli, bu kişilere yönelik olarak evde çalışma, yarı zamanlı çalışma gibi alternatif çalışma yöntemleri geliştirmelidir. Bunun dışında madde bağımlılığından kurtulan fakat herhangi bir işi bulunmayan bireylerin hayata tutunmaları için istihdam garantili mesleki eğitimlerin verilmesi belediyelerin öncelikleri arasına alınmalıdır. Kaynakça Adıyaman, A. T, Salim, D., Sosyal Belediyecilik üzerine Bir İnceleme: Ankara Büyükşehir Örneği, Dış Denetim Dergisi, 2011, s Aydın, M., Sosyal Politika ve Yerel Yönetimler, Yedirenk Matbaacılık, İstanbul, Aygen, M., Sosyal Belediyecilik üzerine Bir İnceleme: Elazığ Belediyesi Örneği, Fırat üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, 1(1), 2014, s Berkcan, M.G., Akdoğan. A., Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Oya Bahadır Yüksel Gençlik Merkezi, Çocuk ve Ergen Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezi, Uluslararası madde Bağımlılığı Sempozyumu, Aralık 2015, Malatya, Bulut, N., Küreselleşme Sosyal Devletin Sonu mu?, Ankara üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 52(2), 2003, s Coşkun, M., Gençlerin Kimlik Gelişimi ve Sosyalleşme Sürecine Televizyon Dizilerinin Etkileri, Akademik Bakış Dergisi, 3, 2012s Çelik, A., Sosyal Belediyecilik Anlayışı Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi Örneği, Gazi Üniversitesi İ.İ.B.F.Dergisi, 16(1), 2014, s Çöpoğlu, M., Sosyal Belediyecilik ve Sorunları, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 2014, s Ersöz, Y., Sosyal Politikada Yerelleşme, İstanbul Ticaret Odası Yayını, İstanbul, Keskin, B.,Yoksulluğa Yerel Müdahale Sosyal Belediyecilik Karşılaştırmasında Eminönü ve Beşiktaş Belediyeleri Örnekleri, Ekin Yayınları, Bursa,

67 BEU AKADEMİK İZDÜŞÜM/Academic Projection Cilt 2. Sayı 1. Ocak 2017, s Seyyar, A., Yerel Siyasetin Gelişiminde Sosyal Politikaların Önemi Yerel Siyaset Dergisi, 25, 2008, s Şaylan, G., Değişim, Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi, İmge Kitapevi, Ankara, 1995 Uslu, Harun, Sosyal Politika Açısından Belediyeler ve Sosyal Belediyecilik, Yerel Yönetimlerde Güncel Sorunlar ve Tartışmalar, 2. Baskı, Seçkin Yayınları 2. Baskı, 2014, Ankara Öz, C. S. v.d., Türkiye de Kentsel Yoksullukla Mücadelede Sosyal Belediyeciliğin Rolü, sosyal haklar.net, Bildiriler, Pektaş, E. K., Türkiye de Sosyal Belediyecilik Uygulamaları ve Temel Sorunlar, Akademik İncelemeler Dergisi 5(1), 2010, s Tortop, N., Yerel Yönetimlerin Varlık Nedenleri, Yetkileri Ve Görevleri", Türkiye'de Kamu Yönetimi ve Kamu Politikaları, Editör. Filiz Kartal, TODAİE Yayınları. Ankara, Tosun, M., Madde Bağımlılığına Genel Bakış, Türkiye de Sık Karşılaşılan Psikiyatrik Hastalıklar, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Sempozyumlar Dizisi No:62, 2008, s Ulusoy, A., Akdemir T., Mahalli İdareler, 7. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Tarihte İlginç Vakıflar, Ankara,

68 BİTLİS EREN ÜNİVERSİTESİ İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ Bitlis Eren University Journal of Academic Projection Ocak/January 2017 CİLT/VOLUME: 2 SAYI/NUMBER: 1