Çevre, Sağlık, Güvenlik ve Sosyal Mevzuatın İncelenmesi

Transkript

1 Çevre, Sağlık, Güvenlik ve Sosyal Mevzuatın İncelenmesi P , GEBZE ORHANGAZI İZMIR OTOYOLU

2 İÇİNDEKİLER C-1 GİRİŞ 2 C-2 KURUMSAL ÇERÇEVE GİRİŞ DEVLET BAKANLIKLARI Genel Bakış Ulaştırma Bakanlığı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Orman ve Su İşleri Bakanlığı Kültür ve Turizm Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Sağlık Bakanlığı VALİLİKLER / İL ÖZEL İDARELERİ YEREL YÖNETİM 6 C-3 TÜRK MEVZUATI GENEL BAKIŞ İLGİLİ MEVZUAT 7 C-4 ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER 59 C-5 İSTİMLAK VE ZORUNLU KAMULAŞTIRMAYA İLİŞKİN TÜRK MEVZUATI ARAZİ MÜLKİYET ÇEŞİTLERİ KAMULAŞTIRMA KANUNU Kapsam ve Uygulamaya Genel Bakış Kamulaştırma Süreci Kamulaştırma Bedeli i ve Oranları Kamu Kurumları Arasında Devir YENİDEN YERLEŞTİRME (İSKAN) İskan Koşulları: İskan Süreci İskan İçin Kullanılacak Araziler: İskan Duyurusu ve Başvuru Süresi Proje Kredileri ULUSLARARASI STANDARTLARLA KARŞILAŞTIRMA 73 GEBZE ORHANGAZI İZMIR OTOYOLU C-1

3 C-1 GİRİŞ Çevre Sağlığı, Güvenliği ve Sosyal Mevzuatının incelendiği bu ek, Projenin geliştirileceği idari (kurumsal) ve hukuki çerçeveyi özetlemektedir. Bu ek, aşağıda belirtilen şekilde yapılandırılmıştır: Bölüm C-:: Türkiye de ulaşım ve çevre ile ilgili kurumsal yapılara genel bir bakış verilir; Bölüm C-3: Projeyle ilgili görülen, Türk çevre kanun ve yönetmelikleri ile sosyal kanun ve yönetmeliklerin bir özeti verilir; Bölüm C-4: Türkiye nin imzaladığı, çevre ve işgücü ile ilgili uluslararası sözleşmelere ve anlaşmalara genel bir bakış ortaya konur; Bölüm C-5: İstimlak ve zorunlu kamulaştırma ile ilgili Türkiye deki mevzuat hükümleri anlatılır. GEBZE ORHANGAZI İZMIR OTOYOLU C-2

4 C-2 KURUMSAL ÇERÇEVE 2.1 GİRİŞ Türkiye de merkezi hükümetin ve il yönetiminin yapısı Şekil C2.1 de gösterilmektedir. Şekil C2.1 Kurumsal Çerçeve Bakanlar Kurulu Devlet Bakanlıkları Ulaştırma Bakanlığı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Orman ve Su İşleri Bakanlığı Kültür ve Turizm Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Sağlık Bakanlığı İçişleri Bakanlığı Diğer Bakanlıklar Genel Müdürlükler (GM) Karayolları Genel Müdürlüğü Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim Genel Md. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Valilikler (İl Müdürlükleri) Kocaeli, Yalova, Bursa, Balıkesir, Manisa ve İzmir Valilikleri İl Müdürlüğü Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü Orman ve Su İşleri İl Müdürlüğü İl Sağlık Müdürlüğü Bölge Müdürlükleri Ulaştırma Bölge Müdürlükleri Bölgesel Koruma Komiteleri (Kültürel/Doğal Miras) Çalışma Bölge Müdürlükleri Yerel Yönetim Belediye Başkanları/Muhtarlar 2.2 DEVLET BAKANLIKLARI Genel Bakış Proje ile ilgisi olan başlıca bakanlıklar aşağıda belirtilmektedir: Ulaştırma Bakanlığı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Orman ve Su İşleri Bakanlığı GEBZE ORHANGAZI İZMIR OTOYOLU C-3

5 Kültür ve Turizm Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Sağlık Bakanlığı Bu bakanlıklar aşağıda kısaca tanıtılmaktadır: Ulaştırma Bakanlığı Gebze-İzmir Otoyolu Projesinin geliştirilmesinden Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM) sorumludur. KGM, Ulaştırma Bakanlığı bünyesinde bir genel müdürlüktür. Ulaştırma Bakanlığı, kara, deniz, hava ve demiryolu ulaşımı ve iletişimini ve bunun yanında ilgili altyapının inşası ve bakımını koordine eder, düzenler ve denetler. Bakanlık, illerdeki Ulaştırma Bölge Müdürlüklerince temsil edilir. Projenin uygulaması ve gözetimi için otoyolun içinden geçtiği illerin valiliklerindeki ilgili birimlerle işbirliği ve iletişim içerisinde olunacaktır Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı aşağıda listelenen genel müdürlüklerin de içinde bulunduğu birçok müdürlükten oluşmaktadır: Çevresel Etki Değerlendirmesi İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü, yerel düzeydeki Valilik kurumları ile işbirliği içinde ÇED Prosedürlerini ve takibini organize eder. Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü çevre koruma ve izleme prosedürlerinin işleyişindeki en önemli aktör olup, yerel düzeydeki Valilik kurumları ile işbirliği içinde, değerlendirme, denetleme ve yaptırım yetkilerini elinde tutar. Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü, tabiat varlıklarının belirlenmesi ve yönetilmesinden sorumludur. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri her bir Valilik bünyesinde Bakanlığı temsil eder ve İl İdaresinin bir parçasını oluşturur. Çevresel meselelerde Bakanlığın ve Valiliğin eylemleriyle uyumlu hareket ederler Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman ve Su İşleri Bakanlığı; Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü ve Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü olmak üzere üç adet müdürlükten oluşmaktadır. Devlet Su İşleri ve Devlet Meteoroloji İşleri de bu bakanlığa bağlı iki kuruluştur. Bakanlık: Orman alanlarının korunması, geliştirilmesi, işletilmesi, iyileştirilmesi ve bakımı; çölleşme ve erozyonla mücadele; ağaçlandırma ve ormanla ilgili mera ıslahı konuları üzerine politikalar belirlemek, Doğayı koruma ve korunan alanların belirlenmesine; ve milli parklar, doğal parklar, doğal anıtlar, tabiatı koruma alanları, sulak alanlar, biyolojik çeşitlilik ve yaban hayatının korunmasına, yönetilmesine, geliştirilmesine ve işletilmesine yönelik politikalar belirlemek, GEBZE ORHANGAZI İZMIR OTOYOLU C-4

6 Su kaynaklarının korunması ve sürdürülebilir kullanımı üzerine politikalar belirlemek, Meteorolojik olayların izlenmesi ve ilgili önlemlerin alınması üzerine politikalar belirlemekten sorumludur Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu, Kültür ve Turizm Bakanlığı nın bir parçası olup, kültürel ve doğal varlıkların korunması ve restorasyonundan ve kültürel mirası etkileyen arazi kullanımı ve mekansal planlama faaliyetlerinin incelenmesi ve karara bağlanmasından sorumludur. Yüksek Kurul, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından desteklenmektedir. Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulları Bakan tarafından atanmaktadır ve yerel seviyede aşağıda belirtilen faaliyetlerden sorumludurlar: Bakanlıkça belirlenmiş veya Genel Müdürlükçe belirlenmesi talimatı verilmiş kültür ve tabiat varlıklarının kaydını gerçekleştirmek; Korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarını sınıflandırmak; Arazi kullanım planlarını ve değişikliklerini gözden geçirmek ve karar almak; Uygulama projeleri hakkında kararlar almak; Kültür ve Tabiat varlıklarının bulunduğu sahalar için koruma alanlarını belirlemek Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Çalışma Müdürlükleri, bölgesel düzeyde iş kanunlarının, özellikle iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olanların uygulanmasını ve izlenmesini ve sağlayan bakanlık birimleridir. İş Teftiş Kurulu, iş müfettişleri vasıtasıyla faaliyet gösterir ve işyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili her türlü faaliyeti izleyerek Bakanlığa bildirir. İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü sağlık ve güvenlik standartlarını tanımlar ve iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili tüm hususları koordine eder Sağlık Bakanlığı Sağlık Bakanlığı sağlık hizmetlerini koordine eder, düzenler, denetler ve kamu sağlığının korunması için gerekli tedbirleri alır. Kamu sağlığının korunması faaliyetleri Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından yürütülür. Bakanlık, Valiliklerde İl Sağlık Müdürlükleri tarafından temsil edilir. 2.3 VALİLİKLER / İL ÖZEL İDARELERİ Yerel seviyede en yüksek makam Vali olup doğrudan İçişleri Bakanlığı na bağlıdır. Valiler merkezi hükümeti (yani Bakanlar Kurulu nu) il düzeyinde temsil ederler. İl Müdürlükleri ise il düzeyinde kendi bakanlıklarını temsil ederler ve Vali nin yönetimi altında İl İdaresini oluştururlar. GEBZE ORHANGAZI İZMIR OTOYOLU C-5

7 2.4 YEREL YÖNETİM Belediye başkanları nüfusu 2000 i aşan, muhtarlar ise nüfusu 2000 in altında olan yerleşimlerin liderleridirler). Kentsel bölgelerde de her mahallenin bir muhtarı bulunmaktadır. Belediye başkanları ve muhtarlar yerel seçimlerle seçilirler. Belediye Başkanı belediye kurumunun (Belediye Meclisi ve Belediye Encümeni) başıdır ve belediyeyi temsil eder. Belediyeler mali ve idari açılardan özerk olsalar da İçişleri Bakanlığı, Belediye Başkanının faaliyetleri üzerinde yetki sahibidir. Muhtarlar merkezi hükümet yapısının an alt seviyesini teşkil eder. Vali, merkezi hükümet tarafından atansa da, belediye başkanı ve muhtarlar seçimle gelirler. Şehirde, muhtarlar ihtiyar meclisinin özerk (1) başkanıdırlar ve her bir mahallede devleti temsil ederler. Muhtarlar Aza lar ve bir ihtiyar heyeti tarafından desteklenirler. Küçük idari prosedürlerde yetki sahibidirler. (1) Bizzat muhtar kelimesi Osmanlıcada özerk anlamındadır. GEBZE ORHANGAZI İZMIR OTOYOLU C-6

8 C-3 TÜRK MEVZUATI 3.1 GENEL BAKIŞ Bu bölümde, Türk hukuk sisteminde Çevre Sağlığı ve Güvenliğine genel bir bakış ve ilgili ulusal mevzuatın bir özeti verilmektedir. İstimlak ve zorunlu kamulaştırmaya ilişkin Türk mevzuatı Bölüm C5 te özetlenmektedir. Türkiye deki hukuki çerçeveyi, meclis tarafından düzenlenen mevzuatın farklı kategorilerini tanımlayan ve çelişki durumunda hangisinin öncelikli olacağını kontrol eden Türk normlar hiyerarşisi yönetir. Bu normlar Tablo C3.1 de özetlenmektedir. Tablo C3.1 Türk Normlar Hiyerarşisi Meclis Tarafından Düzenlenen Mevzuat Tüm Kanunlar Anayasa ile uyumlu olmalıdır ve bunların anayasaya uygunluğu ancak Anayasa Mahkemesinde tartışılabilir. Bunlar, Kanunlar ve Kanun Hükmünde Kararnamelerden müteşekkildirler. Kanunlar Türk hukuk sisteminin iskeletini oluştururlar ve tüm mahkemeler için referans noktası teşkil ederler. Kararnameler ise Bakanlar Kurulu tarafından hazırlanan ve Meclis tarafından yetkilendirilen düzenlemelerdir. İdari Düzenleyici Mevzuat Bakanlıklar gibi kamu idare organları Kanunların uygulanmasından sorumludur ve bunların uygulanmasını sağlamak için ikincil mevzuat geliştirme yetkisine sahiptir. İkincil mevzuat şunları içermektedir: (i) Tüzükler: Bakanlıklar (ve pratikte Bakanlar Kurulu) tüzük yayınlama yetkisine sahiptir. Bu idari mevzuat, yayımlanmadan önce Danıştay tarafından incelenir. (ii) Yönetmelikler: Bunlar, Bakanlıklar ve uygulama yetkisine sahip diğer organlar tarafından yayımlanır. Yönetmelikler, ilgili tüzüklerle uyumlu olmalıdır. Normlar hiyerarşisinde Tüzüklerden daha altta yer alsalar da genellikle Tüzükleri ikame ederler ve Türk mevzuat belgelerinin büyük bölümünü oluştururlar. (iii) Atipik düzenleyici yasalar: Bunlar çeşitli isimlere sahip olup en yaygını genelgedir. Meclis tarafından düzenlenen mevzuatın uygulanmasını sağlamak için; kamu idare organları tarafından yayınlanan, düzenleyici yasal belgelerdir. Önem açısından daha düşük derecede mevzuat olarak kabul edilmekle birlikte, belli alanlarda öne çıkmaktadırlar. 3.2 İLGİLİ MEVZUAT Çevre, Sağlık, Güvenlik ve İş ile ilgili mevzuatta, Projeyi ilgilendiren kilit hükümler Tablo C3.1 de özetlenmektedir. Türkiye de uygulanan çevre standartları, Tablo C3.3 de özetlenmekte ve ilgili uluslararası standartlarla (AB, Dünya Bankası/ Uluslararası Finans Kurumu (IFC) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO)) karşılaştırılmaktadır. GEBZE ORHANGAZI İZMIR OTOYOLU C-7

9 Tablo C3.2 Türkiye deki Çevre, Sağlık ve Güvenlik ve İş Mevzuatı Kanun, Yönetmelik, ÇEVRE Çevre Kanunu (Kanun Numarası: 2872) /18132) Bu kanunun amacı, bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusundakorunmasını sağlamaktır. Madde 8: Kirletme Yasağı Her türlü atığı, çevreye zarar verecek şekilde ilgili yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak alıcı ortamlara vermek, depolamak, taşımak ve uzaklaştırmak yasaktır. Çevr kirliliği ihtimalinin bulunduğu durumlarda ilgililer kirlenmeyi önlemekle; kirlenmenin meydana geldiği hallerde ilgililer, kirliliği bertaraf etmekle ve kirlenmenin etkilerini gidermek veya azaltmak için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler. Madde 10: Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerçekleştirmeyi planladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler, proje tanıtım dosyası ve gerekiyorsa Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu hazırlamakla yükümlüdürler. Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu Kararı veya Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı alınmadıkça Çevresel Etki Değerlendirmesi ne tabi olan projelerle ilgili onay, izin, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemez; proje için yatırıma başlanamaz ve ihale edilemez. Madde 11: İzin alma, Arıtma ve Bertaraf Etme Yükümlülüğü Atık üreticileri uygun metot ve teknolojiler ile atıklarını en az düzeye düşürecek tedbirleri almak zorundadırlar. Geri kazanılabilen atıkların kaynağında ayrı toplanması ve geri kazanılması esastır. Atık yönetim planlarının hazırlanmasına ilişkin esaslar, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir. Geri kazanım imkanı olmayan atıklar, yönetmeliklerle belirlenen uygun yöntemlerle bertaraf edilir. Faaliyetleri nedeniyle çevreye olumsuz etkileri olabilecek kurum, kuruluş ve işletmeler tarafından, C-8

10 Kanun, Yönetmelik, faaliyetlerine ilişkin olası bir kaza durumunda, kazanın çevreye olumsuz etkilerini kontrol altına almak ve mümkün olan en aza indirmek üzere uygulanacak acil durum planları hazırlanması zorunludur. Madde 12: Denetim, Bilgi Verme ve Bildirim Yükümlülüğü İlgililer, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının veya denetimle yetkili diğer mercilerin isteyecekleri bilgi ve belgeleri vermek, yetkililerin veya yetkililere bağlı personelin yaptıracakları analiz ve ölçümlerin giderlerini karşılamak, denetim esnasında her türlü kolaylığı göstermek zorundadırlar.ilgililer, çevre kirliliğine neden olabilecek faaliyetleri ile ilgili olarak, kullandıkları hammadde, yakıt, çıkardıkları ürün ve atıklar ile üretim şemalarını, acil durum planlarını, izleme sistemleri ve kirlilik raporları ile diğer bilgi ve belgeleri talep edilmesi halinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığına veya yetkili denetim birimine vermek zorundadırlar. Madde 20: İdari Nitelikteki Cezalar e) Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecini tamamlamadan inşaata başlayan ya da faaliyete geçenlere proje bedelinin yüzde ikisi oranında idari para cezası verilir. Cezaya konu olan durumlarda yatırımcı, faaliyet alanını eski hale getirmekle yükümlüdür. Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde verdikleri taahhütnameye aykırı davrananlara, her bir ihlal için Türk Lirası idari para cezası verilir. Madde 26: Adli Nitelikteki Cezalar Bu Kanunun (yukarıda belirtilen) 12nci maddesinde tanımlanan yükümlülüğe aykırı olarak hareket eden ve yanlış ve yanıltıcı bilgi verenler, altı aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. C-9

11 Kanun, Yönetmelik, Çevre Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği /26939); son değişiklik: 30/06/2011 Çevre Denetimi Yönetmeliği /27061) ; son değişiklik: 16/08/2011 Bu yönetmelik, Çevresel Etki Değerlendirmesi kapsamına giren projelerin işletme öncesi, işletme sırası ve işletme sonrası dönemde izlenmesi ve denetlenmesini, Çevresel Etki Değerlendirmesi Başvuru Dosyası, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu ile Proje Tanıtım dosyasının hangi tür projeler için isteneceği ve içereceği konuları, Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde uyulacak idari ve teknik usul ve esasları, Çevresel Etki Değerlendirmesi için Kapsam belirleme ve İnceleme Değerlendirme Komisyonunun oluşturulması ile ilgili çalışmaları kapsar. Bu yönetmelik, işletmeler ve faaliyetler için çevre denetimi usul ve esaslarını tanımlar. Yönetmelik ayrıca denetim yapacak personelin, çevre yönetim birimleri/ çevre görevlisinin ve çevre hizmeti konusunda yetkilendirilmiş firmaların nitelikleri ve yükümlülüklerini düzenler. Yönetmeliğe göre; projenin tipine, kapasitesine veya faaliyetin yerine bağlı olarak bir ÇED veya Proje Tanıtım Dosyası gerekebilmektedir. Projelerin beklenen potensiyel çevre etkilerine göre sınıflandırılmasına bağlı olarak Ek-I de listelenen projeler doğrudan tam bir ÇED raporuna tabi tutulur ve bu projeler için en başta bir ÇED uygulama dosyası ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na başvurulmalıdır. Ek-II de listelenen projeler için ise bir Proje Tanıtım Dosyası hazırlanmalıdır ve bu projeler tam bir ÇED gerekli olup olmadığına dair karar verilmesi için Çevre ve Şehircilik Bakanlığının incelemesine tabi olurlar. İl özel idaresine ait yollar Ek-II de tanımlanmaktadır ve bu nedenle incelemeye tabidirler ve bir Proje Tanıtım Dosyası hazırlamalıdırlar, otoyollar ve devlet yolları ise Ek-I e tabidir ve bu nedenle tam bir ÇED raporu hazırlamakla yükümlüdürler. Denetime tabi tesisler veya faaliyetler Madde 5 - (1) Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde kalan kara ve deniz alanlarında 2872 sayılı Çevre Kanunu ve ilgili mevzuat hükümleri kapsamındaki her türlü kirlilik kaynağı ve ihlaller denetime tabidir. Madde 6 (1) Denetime tabi tesis veya faaliyetlerin yükümlülükleri; a) İlgili mevzuat kapsamında gerekli ölçüm ve analizleri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığına ya da Bakanlıkça yetkilendirilmiş laboratuvarlara yaptırmakla, b) Denetim sırasında çevre denetim görevlisinin tesis veya faaliyetlerin alanlarına girmesini, güvenliğini ve denetim için gerekli görülen personel ve her türlü ekipmanı sağlamakla, c) Çevre denetim görevlisinin gerekli gördüğü hallerde veya itiraz durumunda ölçüm ve analizlerin giderlerini karşılamakla, C-10

12 Kanun, Yönetmelik, d) Denetim sırasında çevre mevzuatı kapsamında istenilen bilgi ve belgeleri öngörülen sürede ve eksiksiz olarak sağlamakla, e) Çevre yönetimi hizmeti konusunda yetkilendirilmiş çevre danışmanlık firmalarından çevre danışmanlığı hizmet satın alımı sözleşmesi yapılması durumunda en geç bir ay içerisinde ilgili valiliğe bildirmekle, f) Çevre yönetimi hizmeti konusunda yetkilendirilmiş çevre danışmanlık firmalarıyla yapılmış olan çevre danışmanlığı hizmet satın alım sözleşmelerinin iptal edilmesi durumunda en geç bir ay içerisinde ilgili valiliğe bildirmekle, g) Çevre yönetimi hizmeti konusunda yetkilendirilmiş çevre danışmanlık firmalarıyla yapılmış olan çevre danışmanlığı hizmet alım sözleşmelerinin iptal edildiği tarihten itibaren en geç iki ay içerisinde diğer bir yetkilendirilmiş firma ile yeni bir anlaşma yapmakla veya çevre yönetim birimi kurmak ya da çevre görevlisi istihdam etmekle, yükümlüdür. Tesis veya faaliyetlerin kendini izlemesi ve iç tetkik Madde 7 (1) Tesis veya faaliyetlerin kendini izlemesi ve iç tetkikin gerçekleştirilmesi çevre yönetim birimi veya çevre görevlisi (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş) tarafından yapılır. Çevre yönetim birimi kurmayan ya da çevre görevlisi istihdam etmeyen tesis ve faaliyetler bu amaçla Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş firmalardan hizmet satın alır. C-11

13 Kanun, Yönetmelik, Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik /27214) ; son değişiklik: 16/08/2011 Bu yönetmeliğin amacı, izin ve lisanlara ilişkin yetkili mercilerin, çevre yönetim birimlerinin ve tesislerde çalışan yetkili çevre temsilcilerinin sorumlulukları ile çevre danışmanlık firmalarının, tesislerin ve tesis sahiplerinin yükümlülüklerini belirlemektir. Bu yönetmelik tesisleri çevresel etkilerine göre iki grup olarak sınıflandırmıştır: Ek-1 çevreye kirletici etkisi yüksek düzeyde olantesisleri, Ek-2 ise çevreye kirletici etkisi olan tesisleri kapsamaktadır. Bu yönetmelik uyarınca, Ek-1 ve Ek-2 listelerinde yer alan işletmelerin, entegre çevre izni alması zorunludur. (Çevre izni, Ek-1 listesinde belirtilen işletmeler için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ek- 2 listesinde belirtilen işletmeler için Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından verilir.) Çevre izni, emisyon, deşarj, gürültü kontrol, derin deniz deşarjı ve tehlikeli madde deşarjı konularından en az birini içeren izin olarak ifa edilir. Aşağıda belirtilen Otoyol Projesinin yardımcı tesisleri yönetmeliğin Ek-II sinde listelenmiştir: Üretim kapasitesi 10m3/saat ve üzerinde olan, çimento kullanarak beton, harç veya yol malzemesi üreten tesisler; malzemelerin sadece kuru oldukları zaman karıştırdıkları yerler dahil. (Kuruldukları yerde bir yıldan az kalacak tesisler hariçtir.) Kuruldukları yerde bir yıldan fazla kalacak olan yol malzemesi hazırlayan asfalt plent tesisleriyle (katran eritme ve püskürtme tesisleri dahil) mineral malzemeli bitüm veya katran karışımlarını eriten ve üreten tesisler. (Bu tesisler gürültü kontrol ile ilgili hükümlerden muaftır.) Patlayıcı veya alev püskürtücü kullanılan taş ocakları Ek-1 ve Ek-2 listelerinde yer almayan tesisler yönetmeliklerde belirtilen sınır değerleri karşılamalıdır. DENİZ ORTAMI Deniz Ortamının Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerle Kirlenmesinde Zararların Tazmini ve Acil Durumlarda Müdahale Esaslarına dair Kanun (Kanun No. 5312). Çevre Kanunu (Kanun No. 2872) (Yürürlüğe 1983 yılında girmiştir.) Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği ve İlgili Tebliğler Yönetmeliğin 7. Maddesine gore; entegre çevre izni gerekliliklerinin tamamlanması için bir yıl süreli Geçici Faaliyet Belgesi verilir. Bu Kanunun amacı,, bir kaza sonucu deniz ortamının petrol ve diğer zararlı maddelerce kirlenmesi durumunda neler yapılacağına dair genel bir ulusal sistem ve çerçeve oluşturmaktır. Bu kanun, deniz ortamını da içine alacak şekilde geniş ölçekte çevresel konuları (ve cezaları) barındıran bir çerçeve kanundur Bu yönetmelik ve ilgili tebliğleri, su kirliliğine ilişkin teknik esasları düzenlemektedir. Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği; yüzey, deniz ve yer altı suları için kalite kriterlerini; su kirliliği kontrolü kurallarını ve ilkelerini; endüstriye özgü deşarj (atık su) standartlarını ve atık suyun çevreye, denize veya C-12

14 Kanun, Yönetmelik, Çevre Kanununa Göre Verilecek İdari Para Cezalarında İhlalin Tespiti ve Ceza Verilmesi ile Tahsili Hakkında Yönetmelik /26482) Sayı Gemilerden Atık Alınması ve Atıkların Kontrolü Yönetmeliği /25682) 5312 Sayılı Deniz Ortamının Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerle Kirlenmesinde Zararların Tazmini ve Acil Durumlarda Müdahale Esaslarına dair Kanunun Uygulama Yönetmeliği Türk Boğazları Deniz Trafik Tüzüğü /23515) Türkiye, kirletilmiş dip tarama çamurlarıyla ilgili Avrupa Birliği 2150/2002 sayılı EC Direktifine denk yönetmeliklere sahiptir. Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik 26927/ ) Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği 25755/ ) kanalizasyon sistemine deşarjı ile ilgili esasları sunar. Bu Yönetmeliğin amacı; 2872 sayılı Çevre Kanununa göre verilecek idari para cezalarında ihlalin tespiti ve cezanın kesilmesi usulleri ile ceza uygulamasında kullanılacak alındıların şekline, dağıtımına ve kontrolüne ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Yönetmelik, çevre denetim ekibinin tayini, görevleri ve bilgilendirme yükümlülükleri; gemilerin ihlalleri de dahil olmak üzere ihlallerin ve idari yaptırımların belirlenmesi ile ilgili hükümleri kapsar. Yönetmelik, limanlarda gemilerden atık alınması ile ilgili usul ve esasları ortaya koyar. Gemilerden atık alınması, depolanması ve taşınması ile ilgili gereksinimlerin yanı sıra, limanlardaki atık kabul tesislerinin kurulması ve işletilmesine ilişkin usul ve esasları tanımlar. Bu yönetmelik, 5312 sayılı kanuna ilişkin (bkz. Yukarıda) ) uygulama esas ve usullerin belirlenmesini amaçlar. Bu Tüzük, Türk Boğazları'nda seyir, can, mal ve deniz ortamı güvenliğini sağlamak amacıyla Boğazlardaki gemi trafiğinin düzenlemesini gerçekleştirmek için hazırlanmış olup Türk Boğazları'nda seyir yapacak tün gemileri kapsar. Türk Boğazları; Marmara Denizi, İstanbul ve Çanakkale Boğazları ile onları çevreleyen sahil şeritlerindeki deniz taşıtlarının seyrine müsait sulardır. Bu yönetmelikler, Avrupa Birliği Atık Direktifinde de belirtildiği gibi, dip tarama çamuru bertaraf yöntemlerini belirlemek için dip tarama çamur numunelerinin tehlikeli atık karakterizasyonu açısından analiz edilmeleri gerekliliğini ifade eder. Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik (Ek-IIIB); zehirlilik, aşındırıcılık, tutuşabilirlik gibi özelliklerin baz alındığı tehlikeli atık sınıflandırması için limitleri belirler. C-13

15 Kanun, Yönetmelik, Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (Ek-11A); tehlikeli maddeler içeren dip tarama çamuru da dahil olmak üzere kontamine olmuş toprağın deponi alanlarına boşaltılması ile ilgili limitleri belirler. Atık sediman, doğada inert, tehlikesiz veya tehlikeli olabilirler. Atık sedimanların bertaraf seçenekleri sızıntı testi sonuçlarına bağlı olarak belirlenir. Deniz Dip Taraması ve Tarama Malzemesinin Yönetimine İlişkin Yönetmelik Taslağı HAVA, SU VE TOPRAK KORUNMASI Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Bu yönetmelik; belirli endüstriyel kuruluşlardan olan /27277) emisyonları içerecek şekilde havaya yayılan emisyonları kontrol etmektedir Bu Yönetmelik, deniz tarama işlemleri sonucu oluşturulan tarama malzemesi için bertaraf seçeneklerini ve limitleri, tarama ve bertaraf işlemleri için gerekli izinler ile tarama ve bertaraf alanlarının kirliliğinin izlenmesini tesis etmeyi amaçlamaktadır. Taslak yönetmeliğin Ek-I i taranmış sediman için bertaraf yöntemleri sağlarken, Ek-II si tarama malzemesinin denize boşaltılması ile ilgili limitleri belirler. Yönetmelik, sanayi tesislerinin uyması gereken emisyon limitlerini vermektedir. Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-1 ve Ek-2 sinde bulunan ve aşağıda listelenen tesislerin Çevre Kanunu /27214) uyarınca emisyon izni almaları gerekmektedir. Ayrıca, yönetmelik diğer hava kirliliği kaynakları ile ilgili hükümler içermektedir ve bunlar yönetmelikte verilen sınır değerleri sağlamalıdır. (Bkz. Tablo C3.3). Hafriyat toprağının geçici depolanması ile ilgili olarak alınacak önlemler Ek-1 de tanımlanmıştır. Rüzgar bariyerlerinin yerleştirilmesi; Konveyör ve diğer taşıma araçlarının üzerlerinin kapatılması; Tozlar dağılmadan yükleme ve boşaltma yapılması; Tozlu materyallerin kanvas veya partikül boyutu 10mm den fazla olan materyal ile kaplanması; Üst katmanlarda, %10 luk nem oranının sağlanması Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği /26898) Su Kirliliğ Kontrolü Yönetmeliği Bu yönetmeliğin amacı, hava kalitesi hedeflerini tanımlamak ve oluşturmak, hava kalitesini değerlendirmek, hava kalitesinin iyi olduğu yerlerde mevcut durumu korumak ve ihtiyaç duyulduğunda onu iyileştirmektir. Bu Yönetmeliğin amacı, yüzey ve yer altı sularını korumak ve Yönetmelik, Ek-I ve Ek IA da bulunan çevre hava kalitesi parametreleri için sınır değerlerini belirlemekte ve bu sınır değerler aşağıdaki Tablo C3.3 de tanımlandığı şekilde uzun vadede sağlanmalıdır. Bu Yönetmelik; yüzey, deniz ve yer altı suları için kalite kriterlerini; su kirliliği kontrolü kurallarını ve ilkelerini; endüstriye özgü deşarj (atık su) standartlarını ve atık suyun çevreye, denize veya kanalizasyon C-14

16 Kanun, Yönetmelik, /25687) ve Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği İdari Usuller Tebliği (Resmi Gazete Tarih/Sayı: /27372) su kirliliğini önlemek için; su kirliliğinin kontrolünde sürdürülebilir kalkınma hedeflerini de hesaba katarak uyulacak hukuki ve teknik esasları belirlemektir. sistemine deşarjı ile ilgili esasları sunar. Madde 16. Arıtılsa dahi atık suların içme ve kullanma suyu rezervuarına deşarjına izin verilmez. Madde 17 ile Madde 20 arasıiçme ve kullanma suyu kaynaklarını besleyen su havzalarında kirlilik kontrolü esaslarını tanımlar ve mutlak, kısa mesafeli, orta mesafeli ve uzun mesafeli koruma alanlarında alınacak önlemleri belirler. Mutlak koruma alanı (İçme ve kullanma suyu rezervuarının maksimum su seviyesinden itibaren 300 metre genişliğindeki şerit) içerisinde her türlü inşaat faaliyeti kesin bir şekilde yasaklanmıştır. Kısa mesafeli koruma alanı (mutlak koruma alanı sınırından itibaren 700 metre genişliğindeki şerit) içerisinde yol inşasına ve dinlenme tesisi, akaryakıt istasyonu ve benzeri tesisler haricinde imar planı gereğince inşa edilecek ilgili tesislere ve orta mesafeli koruma alanı (kısa mesafeli koruma alanı sınırından itibaren 1 kilometre genişliğindeki şerit) içerisinde yol inşasına ve akaryakıt istasyonu haricinde imar planı gereğince inşa edilecek ilgili tesislere izin verilmektedir. Madde 23. Hafriyat artıkları, moloz, çamurlar ve benzeri atıkların deniz ve kıyı sularına boşaltımı yasaktır. Madde 25. Atık suların kanalizasyon sistemine boşaltılması a. Kanalizasyon sistemi bulunan yerlerde her türlü atık suların kanalizasyon şebekesine bağlanması, bir hak ve mecburiyettir. c. Atık su oluşumuna sebep olan gerçek ve tüzel kişiler, kanalizasyon sisteminden, ve/veya arıtma ve tesislerinden yararlanmalarının doğuracağı bütün harcamaları karşılamakla yükümlüdür. Madde 32. Nüfusu 84 kişinin altında olan tesislerin atık suları tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Lağım Mecrası İnşaası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik hükümlerine göre yapılacak olan fosseptikte toplanır. Madde 37. Alıcı Su Ortamına Atık su Deşarjı İzni: Her atık su deşarjı için bu Yönetmelik çerçevesinde idarenin istediği çıkış suyu kalitesinin ve diğer şartların sağlanması koşuluyla, alıcı ortama her türlü evsel ve/veya endüstriyel nitelikli atık suların doğrudan deşarjı için idareden çevre izni alınması mecburidir. İzin istenen faaliyetlerin belirlenmesi için Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanır Madde 44. İşletmelerin atıksularını kanalizasyon sistemine deşarj etmeleri, atıksu altyapı tesisleri C-15

17 Kanun, Yönetmelik, yönetimince (belediye) verilecek olan atıksu bağlantı iznine tabidir. Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliği /26005) Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara dair Yönetmelik /27605) Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik /26479) (İş Kanunu ve İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yönetmelikleri nden da Bu Yönetmelik; yüzeysel sularda, haliç sularında, bölgesel sularda tehlikeli maddelerin belirlenmesi, kirlilik azaltma programlarının oluşturulması, kirliliğin önlenmesi ve izlenmesi, suya deşarj edilen tehlikeli maddelerin envanterinin yapılması, deşarj standartları ve kalite kriterlerinin belirlenmesi ile ilgili teknik ve idari esasları kapsar. Bu Yönetmeliğin amacı; toprağın kirlenmesini önlenmek, kirlenmenin mevcut olduğu veya olması muhtemel sahaları ve sektörleri tespit etmek, kirlenmiş toprakların ve sahaların temizlenmesi ve izlenmesi esaslarını sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle uyumlu bir şekilde belirlemektir. Bu Yönetmeliğin amacı; tehlikeli maddelerin taşınmasını düzenlemektir. ADR mevzuatı kabul edilmiştir. (Tehlikeli Maddelerin Karayolu İle Uluslar arası Taşınmasıyla Tebliğ, tesislerin bir atıksu deşarj izni (Entegre Çevre İzni kapsamında) temin edebilmeleri için izlemeleri gereken prosedürleri ve sanayi atık suları ile evsel atıksuları için örnekleme sıklıklarını ortaya koymaktadır. Yönetmeliğin 9. Maddesine göre, çevre izni olmadığı sürece tehlikeli madde içeren atık suların alıcı ortama doğrudan deşarjı yasaktır.izinler hazırlanacak olan kirlilik azaltma programları ve özel programlara uyum sağlaması esastır. Yönetmeliğin 10. Maddesine göre tesisler, Ek-1 veya Ek-2 de listelenmiş olan tehlikeli maddeleri içeren atık sularını kanalizasyon sistemine deşarj edebilmek için bağlı bulundukları belediyelerden Bağlantı Kalite Kontrol İzin Belgesi temin etmelidirler. Yönetmeliğin 11. Maddesine göre; tehlikeli madde içeren atık suların alıcı ortama deşarjı için ilgili idareden bir Çevre İzni alınması gerekmektedir. Tehlikeli maddeler ve ilgili deşarj limitleri ise söz konusu yönetmeliğin Ek-I ve Ek-II sinde listelenmiştir. Bu Yönetmeliğe göre, toprak kirliliğinin kaynağında önlenmesi esastır. Her türlü atık ve artığı, toprağa zarar verecek şekilde, Çevre Kanunu ve ilgili mevzuatta belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak gibi faaliyetlerde bulunmak yasaktır. Kirli toprak temiz toprak ile karıştırılamaz. Yönetmelik Ek-2 de yer alan Tablo 2 ye dahil olan bütün mevcut ve muhtemel sanayiler, yönetmeliğin yayınlanmasından iki yıl sonra (Haziran 2012) Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na bir Faaliyet Ön Bilgi Formu beyan etmek durumundadır. Bakanlık, kendisine beyan edilen bütün sanayi bölgelerini Potansiyel Kirlenmiş Sahalar Listesi ne ekler. Bakanlık ayrıca, söz konusu yönetmeliğin Ek-4 ünde verilen Değerlendirme Kriterleri ne göre bir sanayi bölgeleri değerlendirmesi yapacaktır. Değerlendirme kriterlerinden en az birinin geçerli olması halinde ilgili saha, şüpheli saha listesine dahil edilir ve bir Faz 1 (Ön Değerlendirme) araştırması yürütülür. Araştırma sırasında kirlenme tespit edilirse, kirlilik karakterizasyonu, risk değerlendirmesi ve iyileştirici faaliyet gerekli olup olmadığının tespiti için bir Faz 2 araştırması yapılır. Yönetmeliğe göre tehlikeli maddeleri taşıyan kamyonların (örneğin Sınıf 1 ve 2) İzmir Körfezi Köprüsü nü kullanmalarına izin verilmeyecekken; bazı kimyasalların yalnızca kontrollü şartlar altında (örneğin eskort eşliğinde) geçişine izin verilecektir. Genellikle tehlikeli ve özel yüklerin taşınmasında karayoluna giriş için Karayolları Genel Müdürlüğü nden taşıma izni alınması gerekmektedir. C-16

18 Kanun, Yönetmelik, yararlanılabilir) SU TEMİNİ Yer altı Suyu Kanunu (Kanun No. 167) DSİ (Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü) Yer altı Suyu Ölçüm Sistemleri Yönetmeliği 27957/ ) İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik 25730/ ) İçme Suyu Elde Edilen veya Elde Edilmesi Planlanan Yüzeysel Suların Kalitesine Dair Yönetmelik 25999/ ) ATIK Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği /25406) İlgili Avrupa Sözleşmesi) Yeraltı suyu kullanımı için yasal çerçeve, 1960 da yayınlanmış olan bu kanun ile tanımlanmıştır. Yeraltı suyu arama, yeraltı suyu toplama tesisleri tarafından kullanılacak olan kuyuların inşası ve işletilmesi için gerekli izinler Devlet Su İşleri (DSİ) nden alınmalıdır. İzin başvurusunda kuyu özellikleri ve su kalitesi analiz sonuçları ibraz edilmelidir. Bu yeni yönetmelik, aşırı pompalamayı ve yer altı suyu seviyesinin düşmesini önlemek için ölçüm sistemleri yardımıyla yer altı suyu çıkarılmasını kontrol altına almayı hedeflemektedir. Bu Yönetmeliğin amacı, insani tüketim amaçlı suların teknik ve hijyenik şartlara uygunluğu ile suların kalite standartlarının sağlanması, kaynak suları ve içme sularının üretimi, ambalajlanması, etiketlenmesi, satışı, denetlenmesi ile ilgili usul ve esasları düzenlemektir. Yönetmelik, Sağlık Bakanlığı tarafından uygulanmakta olup, içme suyunda insan sağlığı için potansiyel risk taşıyan parametrelere yönelik kalite standartları sunmaktadır. Bu Yönetmeliğin amacı, içme suyu temini amacıyla kullanılması planlanan yüzeysel sular ile ilgili kalite kriterleri ve gerekli arıtma tipleri ile birlikte uygun örnekleme ve analiz metotlarını belirlemektir. Belediyeler tarafından onaylı geri kazanım ve depolama tesisleri dışında kalan denizler, göller, nehirler ve diğer yerlerde hafriyat toprağı ile inşaat/yıkıntı atıklarının depolanması yasaktır. Eğer atık miktarı 2 ton dan fazla ise, hafriyat toprağı ve inşaat atığı üreticileri Büyükşehir Belediyesi nden Atık Taşıma ve Kabul Belgesi ni almakla yükümlüdürler. Atıklar lisanlı taşıyıcılarla taşınmalıdır. Hafriyat taşıması yapanlar, gürültü ve görüntü kirliliğine ve toz emisyonlarına karşı önlem almakla yükümlüdürler. Hafriyat topraklarının inşaat alanında kullanılması teşvik edilmektedir. Eğer sorumlu firma inşa sahasından ayrı olarak en az 2000m 2 lik bir arsaya sahip ise, hafriyat toprağı yeniden değerlendirmek üzere geçici olarak depolanabilir. Hafriyat esnasında üst toprak katmanı (bitkisel toprak), alt topraktan ayrı olarak toplanmalıdır. Üst katman toprakları (bitkisel toprak) akabinde kullanılmak üzere stoklar halinde yerinde depolanmalıdır. Madde 14 e göre; Hafriyat sırasında bitkisel toprak alt topraktan ayrı olarak toplanır. Bitkisel toprağın saklanma sürecinde olabilecek kayıplar önlenebilmesi ve toprağın kalitesi korunması için bitkisel toprağın depolanacağı yerin % 5'den fazla eğimli olmaması gerekir. Madde 26 ya göre ise Hafriyat toprağı ile C-17

19 Kanun, Yönetmelik, inşaat/yıkıntı atıklarının öncelikle kaynağında azaltılması, ayrı toplanması, tekrar kullanılması ve geri kazanılması esastır. Toplanan bitkisel toprak yalnızca park, bahçe, yeşil alanlarda zirai ve benzer amaçlarla kullanılabilir. Asbest, boya, floresan, cıva, asitler ve benzer tehlikeli atıkları taşıyan inşaat/yıkıntı atıkları ayrı olarak toplanmalı ve Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği ndeki hükümlere uygun olarak bertaraf edilmelidir. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (Resmi Gazete /20814) Tarih/Sayı: Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği /26562) Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği /25755) Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği Bu Yönetmelik, katı atıkların üretimi, toplanması, geçici depolanması, geri kazanımı ve bertarafı ile ilgili usul ve esasları ortaya koymaktadır. Yönetmelik ayrıca, katı atıkların düzenli depolanması, kompostlanması ve yanması ile ilgili bilgileri içermektedir. Bu Yönetmelik; ambalaj atıklarının toplanması, geri kazanımı ve bertarafı ile ilgili usul ve esasları düzenlemektedir. Bu yönetmelik, tehlikeli atıkların üretimi, toplanması, geçici olarak depolanması, taşınması, geri kazanılması, bertaraf edilmesi ve ihracatına ilişkin usul ve esasları kapsamaktadır. Yönetmelik ayrıca tehlikeli atık yönetimi, tehlikeli atık depolama ve arıtma tesisleriyle ilgili tasarım kriterleri ve standartları ortaya koyar. Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğinin amacı, atık Yönetmeliğin 18. Maddesi uyarınca yıkım izni yerel belediyelerden alınır. Evsel atıklar, yeşil alanlardan kaynaklanan organik atıklar, büyük hacimli katı atıklar, tehlikeli olmayan ve evsel özelliğe sahip sanayi atıkları ve ticari atıklar ile tehlikeli atık sınıfına girmeyen arıtma çamurları katı atıklar olarak kabul edilmektedir. Katı atıkların denizler, göller ve benzeri alıcı ortamlara, caddelere, ormanlara ve çevre üzerinde olumsuz etki yaratabilecek yerlere dökülmesi yasaktır. Katı atıklar kapalı konteynırlarda tutulmalı ve lisanslı bertaraf tesislerinde bertaraf edilmelidir. Katı atık üreticileri, katı atığın içersine hiçbir şekilde tehlikeli atık karıştırmamakla ve katı atığın geri kazanımıyla alakalı işlere iştirak etmekle yükümlüdürler. Ambalaj atığı üreticileri; ambalaj atıklarını kaynağında ayrı olarak toplamakla ve bedelsiz olarak belediyelerin sistemine vermekle yükümlüdür. Ambalaj atıklarının doğrudan veya dolaylı olarak alıcı ortama verilmesi ve düzenli depolama sahalarında depolanarak bertarafı yasaktır. Eğer üretilmiş ise, tehlikeli atığın tipi ve miktarı kayıt altına alınmak zorundadır. Tehlikeli atıklar ayrı olarak toplanmalı ve geçici depolama alanlarında muhafaza edilmelidir ve son olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan lisanslı geri kazanım ve/veya bertaraf tesislerinde bertaraf edilmelidir..tehlikeli atık üreten tesisler, her yıl, tesislerinde üretilen tehlikeli atık miktarını içeren tehlikeli atık beyan formunu ilgili il çevre müdürlüklerine ibraz etmek zorundadırlar. Madde 9 a göre; tehlikeli atık üreticileri üç yıllık bir Atık Yönetim Planı hazırlamalı ve valilikten onay almalıdır. AB standartlarına uygun olarak yönetmelikte yapılan revizyon ile ( tarihli ve sayılı resmi gazetede yayınlanan değişiklik ile), tehlikeli atıklar listesi (Yönetmelik Ek IV) için Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmeliğe ( tarih ve sayılı resmi gazete) atıfta bulunulmaktadır. Atık yağların kontrolü yönetmeliği kapsamında, atık yağlar üç farklı kategori altında sınıflandırılmıştır ve C-18

20 Kanun, Yönetmelik, (Resmi Gazete /26952) Tarih/Sayı: yağların depolanmasına, taşınmasına, bertaraf edilmesine yönelik standartları hazırlamak ve alıcı ortama deşarjını önlemektir. aşağıda belirtildiği şekilde yönetilirler:. 1. Kategori I atık yağların oluşumu minimize edilmeli ve Kategori I atık yağları Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan lisanslı yağ geri kazanımı tesislerinde geri kazanımla (rafinasyon veya rejenerasyon) bertaraf edilmelidirler. 2. Kategori II atık yağlar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan lisanslı tesislerde ikincil yakıt olarak kullanılarak bertaraf edilmelidirler. 3. Kategori atık yağlar rafinasyon ve rejenerasyon için uygun değillerdir. Yakıt olarak kullanıldıklarında çevresel özellikler ve insan sağlığı açısından risk oluşturmaktadırlar, bu yüzden tehlikeli atık yakma tesislerinde yakılarak tehlikesiz hale dönüştürülmeleri gerekmektedir. Madde 9- Atık yağ üreticileri; atık yağ üretimini en az düzeye indirecek şekilde gerekli tedbirleri almakla, atık yağ analizlerini yapmak veya yaptırmakla, atık yağları kategorilerine göre geçici depolamakla, tesisten kaynaklanan farklı kategorideki atık yağları birbirleriyle, PCB ve diğer tehlikeli atıklarla karıştırmamakla, atık yağların taşıma lisansı almış taşıyıcılar vasıtasıyla çevre lisanslı bertaraf tesislerine gönderilmesini sağlamakla, 26. maddeye göre kayıt tutmakla ve EK-2 de yer alan Atık Yağ Beyan Formunu doldurarak takip eden bir sonraki yılın Şubat ayı sonuna kadar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı na göndermekle yükümlüdür. Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği /25791) Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği /25569) Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği /25883) Yönetmeliğin amacı, pillerin ve akümülatörlerin bertarafının kontrolüdür. Yönetmeliğin 22. Maddesine göre, geri kazanıma uygun olmayan ve tehlikeli atık yakma tesislerinde bertaraf edilmesi gereken III. Kategori atık yağlar ile geri kazanım işlemlerinde ortaya çıkan tehlikeli nitelikli atıklar ve bunlarla kirlenmiş malzemeler ve de atık yağ depolama tanklarının dip çamurları çevre lisansı almış tesislerde bertaraf ettirilirler. Bu yönetmelik, bitkisel atık yağların depolanması ve taşıma lisanslı araçlarla atık yağ geri kazanım tesislerine nakliyesini düzenler. Bu yönetmelik, atık pillerin etiketlenmesi ve işaretlenmesini, üretilmesinde tehlikeli atık miktarının azaltılmasını ve diğer evsel atıklardan ayrı olarak toplanmasını, düzenler. Tesislerin, pil ve akümülatörleri, lisanslı toplayıcı ve bertaraf tesisleri ile uyumlu bir şekilde bertaraf etmeleri gerekmektedir. Bu Yönetmelik, EK-1 de belirtilen sağlık kuruluşlarının faaliyetleri sonucu oluşan tıbbi atıkların toplanması ve EK-2 de belirtilen atıkların, geçici depolanması, taşınması ve bertaraf edilmesine ilişkin esasları içermektedir. C-19

21 Kanun, Yönetmelik, ÇEVRESEL GÜRÜLTÜ Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği /27601) Bu Yönetmelik; özellikle yerleşim alanlarında, parklarda veya diğer sessiz alanlarda, okullar, hastaneler ve diğer gürültüye hassas binalar ve alanların yakınlarında insanların maruz kaldığı gürültüye uygulanır. Yönetmelik ayrıca titreşime maruz kalan yapılara ilişkin esas ve usulleri kapsar. Yönetmelik, endüstriyel, ticari, konutsal alanlar gibi farklı ortamlar içinkabul edilebilir gürültü ve titreşim değerlerinin gündüz ve gece standartları ve gürültü seviyesindeki artış sınırları ile şantiye alanları için standartları belirlemektedir. (Bkz. Tablo C3.3). Karayollarından kaynaklanan çevresel gürültü seviyesi bu yönetmeliğin Ek-VII sinde yer alan Tablo-1 deki sınır değerleri aşamaz. (Bkz. Tablo C3.3). Şantiye alanındaki faaliyet türlerinden çevreye yayılan gürültü seviyesi bu yönetmeliğin Ek-VII sinde yer alan Tablo-5 te belirtilen sınır değerleri aşamaz (Bkz. Tablo C3.3). Konut bölgeleri içinde ve yakın çevresinde gerçekleştirilen şantiye faaliyetleri akşam ve gece zaman dilimlerinde sürdürülemez. Kamu yararı gerektiren şehir içi anayol projeleri ile şehir içinde gündüz trafiği engelleyecek inşaat faaliyetleri akşam ve gece zaman dilimlerinde a) Ek-VII de yer alan Tablo-5 teki gündüz değerlerinden akşam için 5 dba, gece için 10 dba çıkartılarak elde edilen sınır değerlerin sağlanması ve b) bu kapsamda Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü nün görüşünü dikkate alarak ilgili otoriteden alınacak izin ile sürdürülebilir. Bu yönetmelik gereğince gürültü değerlendirmesi için bir Akustik Rapor hazırlaması gerekenler hariç olmak üzere Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik Ek-1 ve Ek- 2 sinde listelenen tesisler, entegre çevre iznine tabidir. KIYI SULARI Kıyı Kanunu (Kanun No: 3621) /20495) ve Kıyı Kanunun Uygulanmasına Dair Yönetmelik /20594) Deniz, göl ve akarsuların kıyı şeritlerinin korunması İnşaatlarda kazık çakma gibi titreşim oluşturacak uygulamalar ile ağır inşaat makinelerinin sebep olacağı titreşimlerin çevrelerindeki çok hassas ve hassas kullanımlarda oluşturacağı titreşim seviyesi Ek-VII de yer alan Tablo-7 de verilen sınır değerleri aşamaz. (Bkz. Tablo C3.3). Kıyılarda, kıyıyı değiştirecek boyutta kazı yapılamaz; kum, çakıl ve benzer malzemeler alınamaz veya çekilemez. Kanunun 15. Maddesine göre, kıyı sahasına moloz, toprak, çöp gibi atıkların dökülmesi yasaklanmıştır. Bunları dökenler, atığın türüne ve çevreyi kirletici ve bozucu etkisine göre cezalandırılırlar. Uygulama Yönetmeliğinin 5. Maddesine göre, kıyılara moloz, toprak, çöp gibi atıklar dökülemez, ayrıca Su Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği hükümleri de geçerlidir. DOĞA KORUMA VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK Orman Kanunu (Kanun No: Ormanların korunmasını Kanunun 17. Maddesinin 3. Fıkrasına göre, ormanlar kamu yararına yönelik tesisler için gerçek ve tüzel C-20

22 Kanun, Yönetmelik, 6831) /9402) Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu (Kanun No:5403) /25880) and Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu Uygulama Yönetmeliği /26024) Tarım Arazilerinin Korunması ve Kullanılmasına Dair Yönetmelik /25766) Mera Kanunu (Kanun No:4342) /23272) düzenler kişiler tarafından Orman ve Su İşleri Bakanlığı ndan izin alındıktan sonra kullanılabilir. Bu izin süresi 49 yılı geçemez. Bu Kanun; arazi ve toprak kaynaklarının korunması ve geliştirilmesiyle ilgili usul ve esasları düzenler ve planlı arazi kullanımı için standartları belirler. Bu yönetmelik, tarım arazilerinin korunmasını düzenler ve tarım arazilerinin tarım dışı amaçlarla kullanımına dair usul ve esasları belirler. Bu Kanunun amacı; mera ve benzer arazilerin tespitini düzenlemek ve, bu arazilerin uygun bir şekilde kullanılmasına, iyileştirilmesine, verimliliklerinin sürdürülmesine, denetimleri, korunmaları ve gerektiğinde kullanım amaçlarının değiştirilmesiney yönelik esasları belirlemektir. Kanunun 12. Maddesine göre, herhangi bir arazi kullanım faaliyeti sonucu toprak kayıpları ve arazi bozulmaları söz konusu ise araziyi kullananlar tarafından toprak koruma projeleri hazırlattırılır Kanunun 13. Maddesine göre, Mutlak tarım arazileri, özel ürün arazileri, dikili tarım arazileri ile sulu tarım arazileri tarımsal üretim amacı dışında kullanılamaz. Ancak, alternatif alan bulunmaması ve Toprak Koruma Kurulunun uygun görmesi şartıyla; kamu yararı kararı alınmış yol yatırımları için bu arazilerin amaç dışı kullanım taleplerine, toprak koruma projelerine uyulması kaydı ile Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından izin verilebilir. Kanunun 14. Maddesine göre, büyük ovalarda bulunan tarım arazileri Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ndan alınacak izinden sonra kamu yararı kararı alınmış faaliyetler için tarım dışı amaçlarla kullanılabilir. Tarım dışı maksatla arazi kullanmak için alınacak izinlerin, arazide herhangi bir faaliyet başlamadan önce alınması gereklidir. Yönetmeliğin 10. Maddesi uyarınca, sulu tarım arazileri tarım dışı kullanımlara tahsis edilemez. Ancak, daha uygun alternatif alanlar tespit edilemediği durumlarda karayolları için her sınıf ve özellikte tarım arazileri, tarımsal faaliyetlerin zarar görmemesi için gerekli tedbirlerin alınması şartıyla, tarım dışı faaliyetlere tahsis edilebilir. Yönetmeliğin 4. Maddesinde göre, meralar amaç dışı kullanılamaz. Yönetmeliğin 14. Maddesinde, istisnai bir durum belirtilmiştir. Kamu yatırımları için kullanılması istenen arazilerin kullanım amacı,, ilgili müdürlüğün talebi ve komisyon ile defterdarlığın uygun görüşü üzerine, valilikçe değiştirilebilir. Zeytinciliğin Islahı ve Bu Kanun zeytinliklerin Yönetmeliğin 20. maddesi uyarınca, zeytincilik sahaları daraltılamaz. Ancak, belediye sınırları içinde C-21

23 Kanun, Yönetmelik, Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanun (Kanun No: 3573) (Kabul Tarihi: ) Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği /25818) belirlenmesi, tahsisi ve kullanımını düzenler Bu Yönetmelik, sulak alanların korunmasını ve geliştirilmesini düzenler. bulunan zeytinlik sahalarının imar hudutları kapsamı içine alınması hâlinde altyapı ve sosyal tesisler dahil toplam yapılaşma, zeytinlik alanının % 10'unu geçemez. Bu sahalardaki zeytin ağaçlarının sökülmesi için Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ndan izin alınması gerekmektedir. Sulak alanların kirletilmemesi ve ekolojik karakterlerinin korunması zorunludur. Sulak alanlara ve sulak alanları besleyen tüm sulara veya sisteme bağlantılı kuru derelere hiçbir surette arıtılmamış evsel ve endüstriyel atık sular verilemez. Sulak alanlara çöp, moloz, hafriyat, dip tarama ve proses artığı çamurları dökülemez. Yönetmelikte belirtilen faaliyetlerin dışında, mutlak koruma bölgesinde, sulak alan bölgesinde ve ekolojik etkilenme bölgesinde hiçbir faaliyete izin verilemez. Tampon bölgede gerçekleşecek faaliyetleri yönetmelik 2 grupta sınıflandırır. Ek-1 listesinde belirtilen faaliyetlerin tampon bölgede gerçekleştirilmesine izin verilmez. Ek-2 listesinde belirtilen faaliyetlerin yapımı Orman ve Su İşleri Bakanlığı ndan alınacak izine tabidir. Ek-1 de belirtilen faaliyetler: Galeri tipi, kuyu tipi veya patlayıcı kullanılarak açılan taş ocakları ve asfalt ve katran üretimi, işlemesi, kaynatılması ve eritilmesi yapılan ve depolanan yerler ( Ek-2 de belirtilen faaliyetler: Patlayıcı kullanılmayan açık tip taş ocakları Kum ocakları, kum yıkama ve eleme tesisleri Milli Parklar Kanunu (Kanun No: 2873) /18132) Yaban Hayatı Koruma ve Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları ile ilgili Yönetmelik /25637) Bu kanun, milli parkların ve diğer koruma alanlarının belirlenmesini düzenler ve bu alanların korunması, geliştirilmesi ve yönetimi ile ilgili usul ve esasları düzenler. Bu Yönetmelik, Kara Avcılığı Kanunu kapsamında olan av ve yaban hayvanları ile birlikte bunların yasama ortamlarını korumak amacıyla yaban hayatı koruma ve yaban hayatı geliştirme sahalarının kurulusu, yönetimi, denetimi ile ilgili usul ve esasları düzenler. Hazır beton tesisleri Bu Kanunun amacı, yurdumuzdaki milli ve milletlerarası düzeyde değerlere sahip milli park, tabiat parkı, tabiat anıtı ve tabiatı koruma alanlarının seçilip belirlenmesine ve bu alanların korunmasına, geliştirilmesine ve yönetilmesine ilişkin esasları düzenlemektir. Yönetmeliğin 13. Maddesine göre, yaban hayatı koruma ve geliştirme sahalarında, yaban hayatı koruma ve geliştirme sahaları için hazırlanan yönetim ve gelişme planlarının kapsamında bulunmayan faaliyetler ve yapılaşmalara izin verilemez. Bu alanların ekosistemi bozulamaz. Bu alanların dışında da olsa bu sahalara olumsuz etki yapacak tesislere izin verilemez. Onaylanmış planlarda belirtilen yapı ve tesisler dışında hiçbir yapı ve tesis kurulamaz, irtifak hakkı tesis edilemez Bu sahalarda Orman ve Su İşleri Bakanlığı nca gerektiğinde ilave yasaklamalar getirilir. Yönetmeliğin 21. Maddesine göre, yaban hayatı koruma sahalarında; bilimsel amaçlı çalışmalar ile eko turizm haricinde her türlü faaliyet yasaktır. Yönetmeliğin 22. Maddesi uyarınca, yaban hayatı koruma ve C-22