İŞÇİ ÜCRETLERİNDEN YAPILACAK HACİZ KESİNTİLERİNDE YAPILACAK İŞLEMLER

Transkript

1 İŞÇİ ÜCRETLERİNDEN YAPILACAK HACİZ KESİNTİLERİNDE YAPILACAK İŞLEMLER Erol GÜNER 40 * 1. GİRİŞ Haciz, borcunu ödemeyen borçlunun menkul (taşınabilir), gayrimenkul (taşınmaz) mallarına, ve alacaklarına alacaklının talebi üzerine adli ve idari makamlarca el konulmasıdır. Günümüzde birçok çalışanın sıklıkla karşılaştığı sorundur. Bankalar leblebi dağıtır gibi kredi kartı dağıtmakta çalışan kesime bir çok avantajlar sunarak kredi kartlarını pazarlamaktadırlar. Ekonomik sıkıntılar içinde daralan yaşam savaşı veren çalışanlar yemek, giyim v.b. masraflarını vadelere bölerek yaşamlarını idame ettirmektedirler. Tabi bunun sonucunda işten ayrılmalar, düşük ücretler karşısında çalışanlar bankalara olan borçlarını ödeme zorluklarına girmekte ödememe durumunda ise bankalar çareyi çalışanların maaşlarına HACİZ koydurarak tahsil etmektedirler. Ayrıca işçilerin şahıslara da belgelere bağlı borçları söz konusu olmakta ve bu borçların ödenmemesinde de yine HACİZ işlemi ile karşı karşıya kalınmaktadır. Çalışma hayatında işverenlerin muhatap olduğu süreçlerden birisi de personel icra/haciz kesintileridir. Belirli sayının üzerinde çalışanı olan işyerlerinde bu sürecin muhatabı genelde insan kaynakları veya muhasebe birimleridir. Esasında işvereni dolaylı olarak ilgilendiren haciz kesintileri konusu, doğru yönetilemediği takdirde işçi - işveren ilişkilerinde olumsuz sonuçlar doğurabilmektedir. 2. YASAL DÜZENLEME: İşveren, işçinin ücretinden yapılacak haciz kesintisinde doğrudan değil dolaylı muhataptır. Burada esas olarak işçi ile bir diğer kişi/şirket/kurum arasında borç-alacak ilişkisi vardır. Fakat işçinin bu borcu zamanında ödememesi ve konunun icra takibi aşamasına gelmesi, işvereni de sürece dahil etmektedir. İcra ve İflas Kanunu gereği, hakkında haciz kararı verilen çalışanın ücretinden gerekli kesintiyi işveren veya işveren adına yetkili kişi yapmak zorundadır (Md.355). İşveren ücretten kesinti yapmazsa, işçinin icra dairesine ödenmesi gereken ücret kesintisi kadar tutar, işverenden tahsil edilir (İİK/Md.356). Fakat işçinin bu borcunu ödeyen işveren, söz konusu meblağı işçiden tahsil edebilir. * 40 * İş Başmüfettişi Makale Geliş Tarihi: Yayın Kurulu Kabul Tarihi: KASIM - ARALIK

2 4857 sayılı İş Kanununun 35. Maddesine göre; Ücretin saklı kısmı Madde 35 - İşçilerin aylık ücretlerinin dörtte birinden fazlası haczedilemez veya başkasına devir ve temlik olunamaz. Ancak, işçinin bakmak zorunda olduğu aile üyeleri için hakim tarafından takdir edilecek miktar bu paraya dahil değildir. Nafaka borcu alacaklılarının hakları saklıdır. Yasa koyucu 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 83. Maddesinde de; Maaşlar, tahsisat ve her nevi ücretler, intifa hakları ve hasılatı, ilama müstenit olmayan nafakalar, tekaüt maaşları, sigortalar veya tekaüt sandıkları tarafından tahsis edilen iratlar, borçlu ve ailesinin geçinmeleri için icra memurunca lüzumlu olarak takdir edilen miktar tenzil edildikten sonra haz olunabilir Ancak hacz olunacak miktar bunların dörtte birinden az olamaz. Birden fazla haciz var ise sıraya konur. Sırada önde olan haczin kesintisi bitmedikçe sonraki haciz için kesintiye geçilemez. Hükmünü getirmiştir. 3. BİR İŞYERİNE İCRADAN MAAŞ HACZİ YAZISI GELDİĞİNDE NE YAPILIR? İcra Müdürlüğünden gelen tebligata cevap verilmediği ve/veya işçinin işten ayrıldığına dair İcra Müdürlüklerine bilgi verilmemesi halinde, İcra İflas Kanununun 355, 356 ve 357 Maddeleri gereğince, bilgi vermeyen sorumlu kişiler hakkında yasal işlem yapılacağı bildirilmiştir. İcradan size maaş haczi yazısı geldiğinde öncelikle gelen tebliğ zarfının üzerine tebligatın geliş tarihinin yazılması gerekir. Çünkü icra ve iflas hukukunda süreler çok önemli olup, bu sürelerin hesabında tebellüğ tarihi esas alınır. Tebligatı aldıktan sonra 7 gün içerisinde cevap verilmesi gerekmektedir. Haciz tebligatına, işveren eğer şahıs ise kendisi veya avukatı, işveren şirket ise şirketi temsile yetkili kişi veya şirket avukatı cevap yazısını imzalamalıdır. Cevap yazısı iki nüsha olarak düzenlenip, bir nüshası icra müdürüne imzalatılarak saklanmalıdır. İcra müdürlüğünden gelen yazıda belirtilen kişi işyerinizde halen çalışıyor olabilir, daha önce çalışmış ve ayrılmış olabilir veya hiç çalışmamız olabilir. Her üç durumda da icra müdürlüğüne cevap verilmesi gerekir Maaş haczi tebligatı alan işverenin yapması gereken Maaş haczini tebliğ tarihinden itibaren çalışanına maaş ödemesi yaparken icra müdürlüğünün koyduğu oranda maaşını kesip kesmiş olduğunuz tutarı icra dosyasına yatırması gerekmektedir 228 KASIM - ARALIK

3 Haciz işlemi ile ilgili olarak İcra Müdürlüğüne aşağıdaki dilekçe ile bildirimde bulunulması gerekir. T.C İCRA MÜDÜRLÜĞÜNE KONU : Maaş Haczi ALACAKLI :... BORÇLU :... ALACAK MİKTARI :...- TL AÇIKLAMALAR : Yukarıda numarası verilen dosya ile aleyhine icra takibine girişilmiş bulunan dosyanız borçlusunun maaş haczi için şirketimize müzekkere yazılmıştır. Borçlu şirketimizden... TL maaş almakta olup, talimatınız gereği olarak 1/4 ü... ayki maaşından itibaren kesilerek icra dosyasına gönderilmek üzere İcra Dairesinin banka hesabına yatırılacaktır. Bilgi edinilmesini rica ederiz..../.../ Şirketi Yetkilisi Ad ve Soyadı-(İmza) Haciz Kesintisi işleminde, 4857 Sayılı Kanuna göre işçinin ücretinin dörtte birine kadar haciz konulabilir. İcra Kesintisinin Hesaplanmasında İcra Müdürlüğü nden gelen yazı esas alınır. İcra kesintisi, gelen yazıda bulunan Alacak Miktarı başlığı altındaki kriterlere uygun yapılmalıdır. Borçlunun net ücretinin dörtte birinin, yakacak yardımı, tazminat, ikramiye vb. tüm yan KASIM - ARALIK

4 ödemelerinin tamamının veya yan ödemelerinin de dörtte birinin haczine karar verilebilir. İşveren belirtilen oran ve tutarda icra kesintisini yapmak zorundadır. İşveren borçlunun ücretinin net tutarının, dörtte birini bulur, Alacak Miktarı kısmında belirtilen kriterlere göre yan ödemelerin net tutarının tamamını veya net dörtte birini keserek ilgili İcra Müdürlüğü ne gönderir. AGİ esas ücrete munzam tediyeler kapsamına girdiği için esas ücrete itibarı aranmaz dolayısı ile bu tediye kesilmez ve haczedilemez. Bu sebeple İcra Kesintisinin Hesaplanmasına dâhil edilmemelidir. Bazı durumlarda icrası olan personelin aynı zamanda nafaka kesintisi de bulunabilir. Bu durumda öncelik her zaman nafaka kesintisinde olmalıdır. İcra hesaplaması nafaka kesildikten sonra kalan net tutarlar üzerinden yapılmalıdır. Personelin ücretsiz izne ayrılması durumunda, o ay içerisinde hiç çalışması yok ise ücreti hiç hesaplanmayacak dolayısıyla borç tutarı o ay için tahsil edilemeyecektir. Personelin işine geri dönmesi ve bordrolarının hesaplanmaya başlaması ile icra/nafaka kesintilerine de devam edilecektir. İcra dairesine bir bildirimde bulunulmasına gerek yoktur. Ayın bir kısmında ücretsiz izinde olan bir personel için ise tahakkuk eden ücretinden yasal sınırları içerisinde icra/ nafaka kesintisi yapılabilecektir. İcra kesintileri devam ederken icra borcunu kendisi toplu ödeme ile kapatan personeller öncelikle bu durumu işyerlerine bildirmelidir. İcra ödeme işleminin son bulması için personelin işyerine icra fek yazısı iletmesi gerekmektedir. Ödeme yapılarak icra kesintilerinin son bulduğunun icra fek yazısı ile bildirilmesi ile icra kesintilerine devam edilmez. İcra dairesine bir yazı ile bildirimde bulunulmasına gerek yoktur. Daha sonra icra dairesi tarafından icra kesintisini gerçekleştiren işyerine borcun kapandığına dair bir yazı iletilecektir. Aynı çalışana ait birden fazla icra gelmesi durumunda; İcra yazıları geliş tarihlerine göre sıraya konularak, sırada olan haczin borç tutarı, personelin aldığı maaş bilgisi ve kesintinin yapılmaya başlandığı tarih belirtilerek, elden veya iadeli taahhütlü olarak icra müdürlüklerine her biri için ayrı bilgi verilir. Sırada önde olan haczin kesintisi bitmedikçe, sonraki haciz için kesinti yapılamaz. Çalışanın emekli statüsünde olması halinde; Ülkemizde pek çok kişi, emekli olduktan sonra hem emekli aylığını alıp hem de bir işyerinde ücret karşılığı çalışmaya devam etmektedir. Bu durumda kişinin iki ayrı maaş kalemi oluşmaktadır; biri SGK dan almakta olduğu aylık, diğeri işverenden aldığı ücret sayılı Kanunun 93. maddesi gereği, emekli aylıklarına -SGK alacakları ve nafaka alacakları hariç- haciz konulamamaktadır. Bu fıkraya göre 230 KASIM - ARALIK

5 haczi yasaklanan gelir, aylık ve ödeneklerin haczedilmesine ilişkin talepler, borçlunun muvafakati bulunmaması halinde, icra müdürü tarafından reddedilir. Yani Emekli aylıkları sadece prim ve nafaka borcu için haczedilebilir. Bunun dışındaki borçlar için emeklinin izni olmadan haczedilemez. İlgili icra hâkimliğine haczedilemezlik şikâyetinde bulunduğunda, haciz kaldırılır.fakat aynı emeklinin çalışmakta olduğu işyerinden aldığı ücretine haciz konulabilmektedir. Dolayısıyla haciz tebligatı yapılan kişi emekli yani Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) ile çalışan kişi de olsa, ücretinin dörtte biri kesilerek icra müdürlüğü hesabına yatırılması gerekir.. Ücretinden haciz kesintisi yapılmakta olan işçi işten ayrılırsa, Haciz kesintileri devam ederken işçinin işten ayrılması durumunda da, devam eden ve sıradaki İcra dairelerine, işçinin SGK işten ayrılış bildirgesi eklenerek işçinin işten ayrıldığına dair bilgilendirme yazısı gönderilmesi zorunluluktur.. İşçi işten ayrılırken eğer ihbar ve kıdem tazminatı tahakkuk etmişse, bunların da haciz kapsamında borca mahsuben işçiye değil icra müdürlüğüne ödenmesi gerekir. İşçinin aile bireylerinin borcu sebebiyle ücretine haciz konulamaz. Borçlar hukukumuzda borcun şahsiliği ilkesi geçerlidir. Dolayısıyla işçinin eşi, çocukları veya diğer yakınlarının borcu sebebiyle ücretine haciz konulamaz. Asıl işveren ve alt işveren ilişkisinin bulunduğu işyerlerinde haciz uygulaması yönünden her işveren kendi çalışanından sorumludur. Yani asıl işveren, alt işveren işçisinin haciz kesintisini takip etmek zorunda değildir. Nitekim Yargıtay, alt işveren işçisi için asıl işverene yapılan icra tebligatını geçersiz saymıştır (12. HD. E. 2008/10938K. 2008/13896T ). Çalışma yaşamında olan herkesin merak ettiği 2 soru vardır. Bu sorular; 1- ihbar ve kıdem tazminatının ücret olup- olmadığı bu nedenle tamamının haczedilebilip-haczedilemeyeceği, 2- Sık sık maaşına HACİZ gelirse işverenin çalışanın işine son verip-veremeyeceği. Bu sorulara Yargıtay kararları ile cevap bulmaktayız. Yargıtay karalarına göre; ihbar ve kıdem tazminatının ücret olmadığı bu nedenle tamamının haczedilebileceği, sık sık maaşına HACİZ gelirse işverenin çalışanın işine son verebileceği, son verme nedenin geçerli sebeplerden sayılacağıdır. Geçerli sebep sayılma hususunda, işverenin feshin son çare olması ve eşit işlem ilkelerine uygun hareket etmesi gerekir. Yani işçinin uyarılması, yazılı savunmasının alınması, buna rağmen durumunda herhangi bir değişiklik olmazsa fesih yoluna gidilmesi gerekir. Ayrıca eşit işlem ilkesi gereği, her çalışan için benzer sürecin işletiliyor olması gerekir. (Yargıtay 12. Hukuk Dairesi tarih ve E.2004/22540, KASIM - ARALIK

6 K sayılı, Yargıtay 9. Hukuk Dairesi tarih ve E. 2008/3737 K. 2008/27673 T. ) 4. MAAŞ HACZİ YAZISI GELMEDEN ÖNCE ÇALIŞAN İŞTEN AYRILDIYSA VEYA İŞTEN ÇIKARTILDIYSA: Eğer borçlu şahıs işyerinden ayrılmış ve ücret ya da tazminat alacağı varsa, bu alacağından kesinti yapılacağına dair bilgi verilir. Alacağı kalmamışsa, işten ayrıldığı ve işverenden herhangi bir alacağının bulunmadığı belirtilir. İşyerinde hiç çalışmamış ise (bazen hatalı tebligat yapılabilmektedir) yine buna dair bilgi verilir. Bu durumda yine icra müdürlüğüne süresinde cevap verilmesi gerekmektedir. İlgili kişinin işten ayrıldığının ya da işten çıkarıldığının bildirilmesi gerekecektir. Maaş haczi yazısı geldiği anda işten ayrılan yada işten çıkarılan kişinin maaş ve kıdem-ihbar tazminatı alacağı varsa bu durumda belirtilen oranda kesilerek icra dosyasına ödenmesi (bu oran maaş-ikramiye-prim için 1/4 tür) gerekir. Kıdem ve ihbar tazminatı alacağının ise TAMAMININ icra dosyasına ödenmesi gerekmektedir. 232 KASIM - ARALIK

7 Bu durumda İcra Müdürlüğüne aşağıdaki dilekçe ile başvurulur veya posta yoluyla gönderebilir: T.C İCRA MÜDÜRLÜĞÜNE KONU : Maaş Haczi ALACAKLI :... BORÇLU :... ALACAK MİKTARI :...- TL AÇIKLAMALAR : Yukarıda numarası verilen dosya ile aleyhine icra takibine girişilmiş bulunan dosyanız borçlusunun maaş haczi için şirketimize müzekkere yazılmıştır. Borçlu... /.../ tarihinde işten ayrılmış olup tüm yasal haklarımız saklı kalmak üzere, Borçlunun şirketimizden hiçbir hak ve alacağı da bulunmamaktadır. Bu doğrultuda gerekli işlemlerin yapılmasını saygılarımla arz ve talep ederim..../.../.... Şirketi Yetkilisi Ad ve Soyadı-(İmza) KASIM - ARALIK

8 5. SONUÇ Ülkemizde son yıllarda artan oranlarda yapılan harcamalar gelir ve gider dengesini aşmıştır. İşin boyutu tüketim çılgınlığına dönüşerek yoğun bir şekilde taksitle alışveriş yapma alışkanlığımız bizleri kredi kartı ve ferdi ihtiyaç kredilerine yönlendirmektedir. Gelirimizi aşan kredi kartı limitleri ile bankaların bize sunduğu ödünç paralarla yaptığımız hesapsız harcamalar karşılığında zamanında ödememiz gereken kredi kartı taksitleri, ferdi ihtiyaç kredisi taksitlerini ödeyemeyerek, bir ya da birden fazla bankadan ücretli çalışanların maaşlarına haciz işlemi uygulanmaktadır. Bu Hacizlerde bazen çalışan arkadaşlarımıza kefil olmak suretiyle de olmaktadır. Bu kefaletler karşısında birden fazla bankadan haciz işlemi ile de karşılaşabilmektedir. Bununla ilgili sıklıkla çalışanların maaşlarına haciz işlemi uygulanmaktadır. İşverenler, işçinin ücretinden yapılacak haciz kesintisinde doğrudan değil dolaylı muhataptır. Burada esas olarak işçi ile bir diğer kişi/şirket/kurum arasında borç-alacak ilişkisi vardır. Fakat işçinin bu borcu zamanında ödememesi ve konunun icra takibi aşamasına gelmesi, işvereni de sürece dahil etmektedir. İcra İflas Kanununun 355, 356 ve 357. Maddelerindeki yükümlülükler de dikkate alınarak beklenmeyen maliyet ve cezai işlemlerle karşılaşmamak için gerekli işlemlerin yapılması yerinde olacaktır. KAYNAKÇA T.C. Yasalar ( ) sayılı İcra İflas Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (2128 sayılı) T.C. Yasalar ( ) sayılı iş kanunu. Ankara : Resmi Gazete (25134 sayılı) 234 KASIM - ARALIK